Układ pokarmowyJama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu
Pasywny pasaż pokarmu
Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube
Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka
Warga (fałd skórno-mięśniowy)
Część skórna
Część śluzowa
CzerwieńNaskórek z cienką warstwą zrogowaciałą i dość grubą warstwą jasną
Na podniebieniu miękkim i policzkach również błona podśluzowa
v Nabłonek wielowarstwowy płaski§ Rogowaciejący (podniebienie twarde, częściowo
dziąsła, brodawki nitkowate przednio-środkowej części języka) – udział w żuciu pokarmu
§ Nierogowaciejący – pozostała część jamy
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Jama ustna Ujścia małych gruczołów uwalniających wydzielinę w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe, podniebienne)
Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne v Podżuchwowe – bodźce termiczne v Podjęzykowe – bodźce chemiczne
Bodźce działające na zakończenia nerwowe ü Psychiczne ü Zapachowe
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
v Gruczoły wargowe v Gruczoły policzkowe v Gruczoły podniebienne v Gruczoły językowe
Gruczoły wargowe Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące w blaszce właściwej błony śluzowej
Gruczoły policzkoweMałe gruczoły leżące w błonie podśluzowej o charakterze śluzowo-surowiczym
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde Występują w błonie śluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła.Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym.
Gruczoły podniebienne – Podniebienie miękkie W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita warstwa gruczołów śluzowych. Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej – nieliczne gruczoły śluzowe
Gruczoły językaGruczoły tylne Ebnera – surowicze Małe gruczoły śluzowe
ü Kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami smaku. Smak słodki – na końcu języka, słony – przednia połowa brzegu języka, kwaśny – tylna połowa bocznych części języka, gorzki – tylna część języka, umami.
Komórki czuciowe
Komórkimacierzyste
Kubek smakowy
vReceptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni)
v Komórki podporowe (niedojrzałe komórki smakowe)
v Komórki prekursorowe (kom. bazalne)
Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)
Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych
Przełyk
Błona śluzowa 1
Błona podśluzowa 2
Błona mięśniowa 3
Błona surowicza lub przydanka 4
Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
Gruczoły właściwe
Schemat budowy ściany części trawiącej
Tętnica
Błona mięśniowa
Błona podśluzowa
Błona śluzowa
Tkanka limfoidalna
Duży gruczoł
Żołądek
Jelito cienkie
Jelito grube
Błona surowicza
Nabłonek żołądka
Kosmki i nabłonek jelita cienkiego
Nabłonek jelita grubego
Żołądek
Dołki
Gruczoły
Dno i trzon
Odźwiernik
Błona śluzowa
Błona podśluzowa
Błona mięśniowa
Wpust
Gruczoły śluzowe oraz nieliczneendokrynne (śluz i lizozym)
Gruczoły – komórki śluzowe i endokrynne (G-gastryna i D - somatostatyna)
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki okładzinowe
Komórki główne
1. Komórki śluzowe ujścia i szyjki 2. Komórki macierzyste3. Komórki okładzinowe4. Komórki główne 5. Komórki dokrewne
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki główne (najliczniejsze – szyjka i dno) Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa) → pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0).
Komórki okładzinowe (górna część szyjki)Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12. Ø Bardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –dostarczają ATP dla transportu H+ Ø Kanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami W błonie bazalnej części komórek – receptory dla gastryny, receptory H2 dla histaminy oraz synapsy zawierające acetylocholinę.
Kwaśna wydzielina (pH 0,9 – 2,0) ze stężeniem H+ o 1 mln x większym niż we krwi.
Jelito cienkie
Dwunastnica Jelito kręte
Błona śluzowa
KosmkiKosmki
Krypty jelitowe
Błona podśluzowa
Gruczoły dwunastnicze (Brunnera) –wydzielina zasadowa (pH 8,8 do 9,3)
Błona śluzowa • Tkanka łączna właściwa • Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne)
Jelito czcze
Komórki nabłonka jelitowego Nabłonek jednowarstwowy walcowaty
• Enterocyty z rąbkiem prążkowanym • Limfocyty śródnabłonkowe • Komórki kubkowe
(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)• Komórki M • Komórki endokrynowe
Grudka limfatyczna
Komórki krypt jelitowych
• Komórki macierzyste• Enterocyty • Komórki kubkowe • Komórki Panetha • Komórki endokrynowe
Enterocyty
Komórki kubkowe
Komórki PanethaLizozym - ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami.
Krypty – ciągła produkcja i odnowa komórek nabłonkowych
Jelito grube
Wyrostek robaczkowy
Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita.
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ DNES (Diffuse NeuroEndocrine System)
Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów
Cechy: • Zawierają aminy i ich prekursory • Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza
aminokwasowa) • Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu • Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu
niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) • Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo,
że tworzy największy gruczoł dokrewny jest mało poznany.
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Cechy: • Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez
nią produkowany (immunohistochemia)
• Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej
Błona podstawna
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon Działanie
A – żołądek Grelina, Glukagon ↑ Glikogenoliza w wątrobie
G –odźwiernik
Gastryna ↑ Wydzielanie HCl, enzymów żołądka i soku trzustkowego. ↑Ruchy jelita, przepływ krwi w trzewiach
S – jelito cienkie
Sekretyna ↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki Hormon Działanie I – jelito cienkie
Cholecystokinina CCKPankreozymina
↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcz pęcherzyka żółciowego, ↓opróżnianie żołądka
K – jelito cienkie
Żołądkowy wielopeptyd hamujący (GIP) Gastric Inhibitory Polypeptide
↓ Wydzielanie soku żołądkowego (HCl) ↑ Wydzielanie insuliny
L– jelito cienkie
Glicentyna substancja podobna do glukagonu
↑ Glikogenoliza ↑ Wydzielanie insuliny
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon Działanie
D –odźwiernik, dwunastnica
Somatostatyna ↓ Wydzielanie HCl, pepsyny, gastryny, enzymów trzustki, insuliny
D1 –przewód pokarmowy
Naczyniowo czynny polipeptyd jelitowy (VIP) Vasoactive Intestinal Polypeptide
↑ Wydzielanie soku trzustk., insuliny, ↑Glikogenoliza, ruchy jelita ↓ Napięcie naczyń
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon Działanie
EC [EC1] –przewód pokarmowy
Serotonina Substancja P
↓ Motoryka jelit ↑ Wydzielanie śliny ↓ Napięcie naczyń
Mo [EC2] –jelito cienkie
Motylina ↑ Ruchy jelit
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon Działanie
X, ECL –żołądek, jelito
Bombezyna ↑ Uwalniane gastryny i HCl, wydzielanie enzymów trzustki, reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego
Żołądek, jelito
Neurotensyna Enkefaliny ?
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon Działanie
Gruczoły błony podśluzowej dwunastnicy Gruczoły Brunnera
Urogastron Hamuje uwalnianie HCl
Bariera immunologicznaJama ustna • lizozym • IgA
Ściana jelita
Komórka M
Enterocyt
Limfocyt
Bariera immunologiczna v Komórki M (dendrytyczne) nabłonka limfoidalnego
błony śluzowej v Limfocyty śródnabłonkowe v Grudki limfatyczne utworzone z limfocytów B v Limfocyty T (pomiędzy grudkami strefy grasiczozależne) v Komórki Panetha – lizozym v IgA w formie dimeru w śluzie na powierzchni kosmków
Bariera mechaniczna ØPołączenia zamykające w części szczytowej komórek nabłonka jelit ØŚluz pokrywający powierzchnie kosmków
Jelito
Grudka limfatyczna