1

İSPANYA BANKALARI VE KAMU BORÇ KRİZİ

R.NESLIHAN VURAL

2

İspanya’da Krize Doğru

Kamu borç krizi ile mücadele ederken İspanya iki krizle birlikte mücadele ediyor. Bunlardan ilki kamu borç finansmanı diğeri ise emlak piyasasında yaşanan kriz. Bu durum İspanya’nın durumunu diğer Avrupa ülkelerinden ayırmaktadır.

4

İSPANYA’DAS SON 100 YILIN KRİZ KRONOLOJİSİ

Kriz yılı Kriz Tipi Etki YılıSebep Olduğu GSYH

Kaybı(%)

1914 İkiz Kriz (Banka ve Borsa) 2 3,46

1921 İkiz Kriz (Banka ve Borsa) 1 0

1924 Banka 1 0

1931 Üçlü Kriz (Para+Banka+Borsa) 3 13,04

1943 Para 1 0

1948 Borsa 3 7,97

1958 İkiz Kriz (Para ve Borsa) 3 5,85

1976 Üçlü Kriz (Para+Banka+Borsa) 11 49,59

1982 Para 1 0

1991 İkiz Kriz (Para ve Borsa) 4 6,25

1995 Para 2 2,33

[1] Concha Betran, Pablo Martin- Acena,Financial Crises in Spain: Lessons From The Last 150 Years, http://www.ub.edu/histeco/iberometrics/pdf/Betran-Pons-Martin.pdf

5

Avro Alanında ve İspanya’da Büyüme

6

2002 Yılında Avro’nun dolaşıma çıkması ile birlikte kur riskinin ortadan kalkması ülkede en çok emlak sektörünü canlandırmıştır.

Avrupa Birliği ülkelerinden İspanya’ya gerçekleşen göçtür. Nitekim 2000 yılında 40 milyon olan nüfus 2012 yılında 46 milyona ulaşmıştır

GSYH içindeki sektör payını %15’e çıkarmıştır.

7

Kamu Borç ve Bankacılık Krizi

İnşaat ve kredi sektöründe eş zamanlı ciddi bir büyüme gerçekleştiren İspanya’da;

Bankacılık düzenleme ve denetlemelerinin yetersiz oluşu,

Kredi ödeme kayıtlarının tutulmaması, Teminatların bankacılık otoritesine

bildirilmesi zorunluluğu olmaması Sistemin şeffaflıktan uzak olduğunu ve

sağlam bir zeminde yükselmediğini göstermektedir.

8

İspanya bankacılık sisteminin işleyiş yapısına baktığımız zaman bölgesel tasarruf ve kredi bankalarının ağırlıkta olduğunu görmekteyiz. İspanya’da krizin etkilerini göstermeye başladığı 2009 yılında toplam mortgage kredilerinin %56’sı bu bankalar tarafından verilmişti.

2010 yılına gelindiğinde ise ülkede riskli kredilerinin tutarı 180,8 milyar Avro tutarına ulaşmıştı.

9

Kredilerini ödemeye çalışan kesim ise tasarruf ve harcama kalemlerinde kısıntıya giderek ülkede durgunluğun ve daralmanın yaşanmasına sebebiyet vermiştir. 2009 yılı itibariyle İspanya GSYH’sı değişim oranı

10

Durgunluğu ve daralmayı bertaraf edebilmek için hükümet harcamalarını arttırdı ki bu da gevşek maliye politikaları ile bütçe açıklarının artmasına neden oldu.

11

İspanya Bütçe Açığı

12

Yerel hükümetlerin borçları toplam bütçe açığının 1/3’ünü oluşturmaktadır. Madrid Hükümeti, özerk olan bu hükümetlerin bütçe açıklarını kapatmak için 18 milyar Avro tutarında bir fon oluşturmaya karar vererek bir bakıma borçları üstlenmiştir.

13

Buna göre Almanya ve Fransa’nın da bütçe açığında AB standartlarını aştığı durumlarda bu ülkelere herhangi bir yaptırım uygulanmaması diğer ülkelere de kötü örnek olmuştur. Dolayısıyla Birlik’te maliye politikalarının para politikaları kadar önemsenmediği görülmüştür. Özellikle her ülkenin kendi vergi politikasının bulunması, ,AMB ile ülkeler arasında koordinasyon sıkıntısı yaratmıştır.

14

Gerek ülkeye gerçekleşen Portföy yatırımları Gerekse İspanya yerleşiklerin mevduatları ülkeden çıkmaya başlamıştır.

İspanya bu sıcak para çıkışını finanse edebilmek için 434 milyar Avro borç almıştır. Bu tutar 2012 İspanya GSYH’nın yaklaşık %30’una denk gelmektedir

15

Krizin Diğer Nedenleri

Avrupa Merkez Bankasının müdahalede gecikmesi

İspanya bankalarının Avrupa Kurtarma Fonlarına dayanarak bilançolarında İspanyol devlet tahvillerine ağırlık vermeleri

Sonuç olarak İspanyol bankalarında sorunlu varlıkların stoklarında birikmiş olması bu bankaların piyasada sağlıklı olarak devam edeceklerine dair endişeleri güçlendirmiş ve finans piyasalarına karşı güveni zedelemiştir.

16

İkiz Kriz Sürecinde Yaşananlar ve Alınan Önlemler

Makro veriler 1970’den bu yana en düşük seviyesinde.

İspanya krize ilişkin en ciddi tedbirleri 2012 yılında almaya başlamıştır.

17

Bu tedbirlerden en önemlisi hükümet harcamalarının kısılmasıdır.

Bakanlık harcamalarında bir önceki yıla göre %17 oranında kesinti yapılması,

Göçmen entegrasyonu için ayrılan destek bütçesinin kesilmesi,

Sağlık harcamalarının azaltılması, Sosyal hizmetlerde bütçe kesintisine

gidilmesi Memurların maaşlarınım azaltılması yer

almaktadır.

18

23 Temmuz 2012’de İspanya hisse senetlerinde açığa satış yasaklandı.

İspanya hisse senetleri regülatörü CNMV aşırı volatil ortamda 3 aylık süre ile açığa satışı yasakladı.

Tezgâh üstü piyasalar ve türev araçları da bu yasağa dahil edildi. Ancak piyasa yapıcıların işlemleri istisna tutuldu.

19

İspanya, Avrupa Finansal İstikrar Fonu ile Temmuz 2012’de imzaladığı finans sektörüne ilişkin mutabakatta İspanya’da finansal istikrarı güçlendirmek için özel önlemler alınması kararlaştırılmıştır.

20

İmzalanan mutabakata göre alınması gereken 3 önlem şart koşulmuştur. Bunlar;

Bireysel bankacılığın sermaye ihtiyacının belirlenmesi ve bankacılık sektörünün aktif yapısının incelenmesi ve bankalara yapılacak stres testi aracılığı ile aktif kalitesinin ihtiyaçlarının belirlenmesi

Sermayesi zayıf bankaların plan dahilinde sermayelerinin güçlendirilmesi, stres testinde ortaya çıkan eksiklerinin giderilmesi

Kamu desteği alan bankaların değer düşüklüğüne uğrayan varlıklarının Varlık Yönetim Şirketine devredilmesi.

21

Şart koşulan maddelerden varlık yönetim şirketi olarak kurulan ve İspanya’nın kötü bankası olarak anılan SAREB

Sareb’ bilançosunun %70’ini ise Banco Santader, Banco Popular Espanol, Caixabank, Banco Sabadell’in enjekte edeceği 1,7 milyar Avro oluşturacaktır

Faaliyet süresi 15 yıl İlk beş yıllık dönemde bankanın hedefi 45

bin konut satarak bankayı %44 küçültmek

22

Önlemler Sonucunda..

**Satılık İspanya

23

İspanya Krallığı'nın Makro Göstergeleri 2011 2012

Kamu (%GSYH)Kamu Açığı ( Finans Sektörü Desteği

Hariç) 8,9% 6,98%

Özel Sektör Borç (%GSYH)

Brüt Borç(Finansal olmayan kesim ve Hane Halkı 219,1 211,7

Brüt Borç (Finansal Olmayan Şirketler) 136,2 131,7Brüt Borç ( Hane Halkı ) 82,9 80

Dış İlişkiler

Cari İşlemler Dengesi (% GSYH) -3,5 -1,1Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu (%

GSYH) -91,8 -90,5

Mal İhracatında Büyüme (Yıllık Değişim) 15,4 3,8

Ticaret Dengesi (€ milyar) -39,726 -24,924Euro Bölgesi İhracat Payı 53 49

Euro Bölgesi Dışına İhracat Payı 47 51Euro Alanı ile Ticaret Dengesi (€ milyar) 1,661 7,723

FİNANSAL SEKTÖR

Borç Karşılıkları ( varlıklar üzerindeki değer kayıplığı, (€ milyar) )Aralık ayı

itibariyle125,25

8191,56

6

Net Sermaye, Düzeltme ve Karşılıklar (€ milyar) - Aralık ayı itibariyle

363,348

405,173

[1] Tesero Publico Kıngdom of Spain, The Kingdom of Spain’s path towards stability and growth: Update on the Spanish economy and policy strategy April 2013

24

İspanya'da yerleşik Finans Dışı Sektörlerin Durumu

  Ara.12 % Yıllık Bazda Yüzdesel Değişim

  Kredi Bakiyesi (Milyar €) Ekim Kasım Aralık

Finansal Olmayan Şirketler ve Hane Halkı 1,991 -3,9 -4,2 -4,5

Finansal Olmayan Şirketler 1,155 -4,2 -4,7 -5,2

  Banka Kredileri 736 -6,8 -7,4 -8

  Hisse Dışı 73 13 13,5 12,5

  Dış Kredi 346 -1 -1,4 -1,6

Hane Halkı 835 -3,5 -3,5 -3,6

  Ev Kredileri 642 -3,4 -3,5 -3,6

  Diğer Krediler 190 -4 -3,7 -4

  Dış Kredi 3 7,6 8,9 9,2

Hükümet 882 15,6 15,6 19,8

Toplam 2,873 1 0,8 1,7

[1]Banco de Espana http://www.thespanisheconomy.com/SiteCollectionDocuments/en-gb/Economic%20Outlook/20130227_Monthly_Bulletin.pdf

25

2012 Yılında Onaylanmış Olan Tedbirlerin Etkisi (% GSYH)  2012 2013

Harcamalar 2,6 1,8Kamu istihdamı 0,5 -0,2İş gücü piyasası 0,2 0,4Sosyal Harcamalar 0 0,1Merkezi Hükümetin Önlemleri 0,8 0,4Bölgesel Hükümetin Önlemleri 0,9 0,7Yerel ve Bölgesel Hükümet Reformları 0,1 0,3Gelir 1,9 1,4Kişisel Gelir Vergisi 0,4 0,3Emlak Vergisi 0,1  0Kurumlar Vergisi 0,4 -0,1Diğer Dolaylı Vergiler 0 0,2KDV 0,1 0,8Diğer 0  0Bölgesel Hükümetin Önlemleri 0,5  0Sosyal Güvenlik Katkıları   0,2Sosyal Güvenlik Dolandırıcılığı ile Mücadele 0,2  Vergi Ayarlamaları 0,1 -0,1

[1] Tesora a.g.e - Ministerio de Hacienda y Administraciones Públicas.

26

BORSALAR..

Uluslar arası Menkul Kıymetler Borsaları

Ülke Endeks 04.02.2013 SeviyesiDeğişim

31.01.2013 31.12.2012

Almanya DAX 7,638.23 -1,8 0,3

Fransa CAC 40 3,659.91 -1,9 0,5

İtalya FTSE MIB 16,539.00 -5,2 1,6

İspanya IBEX 35 7,919.60 -5,3 -3

Avro Alanı EUROSTOXX 50 2,625.17 -2,9 -0,4

Birleşik Krallık FTSE 100 6,246.84 -0,5 5,9

ABD DOW JONES 13,880.08 0,1 5,9

Japonya NIKKEI 225 11,260.35 1,1 8,3

[1] Bolsa de Madrid, Infobolsa, Stoxx and Financial Times.

27

Avrupa Komisyonu, OECD ve IMF’in 2013 tahminleri

 TAHMİNLER 2011 2012 2013

      Avrupa Komisyonu OECD IMF

Özel Tüketim -1 -2,1 -2,7 -2,3  

Devlet Tüketimi -0,5 -3,7 -5,4 -4  

Brüt Sermaye Oluşumu -5,5 -9,1 -6,6 -9  

İç Talep -1,9 -3,9 -4 -4  

mal ve hizmet ihracatı 7,6 3,1 -3,8 1,3  

mal ve hizmet ithalatı -0,9 -5 2,6 2,5  

Dış Talep 2,3 2,4 2,6 2,5  

GSYH 0,4 -1,4 -1,4 -1,4 -1,5

İşsizlik 21,6 25 26,9 26,9  

Birim İşgücü Maliyeti -1,5 -3,4 -0,3    

Tüketici Fiyat Endeksi 3,1 2,2 -1,4

[1]IMF WEO http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/update/01/pdf/0113.pdfOECDhttp://www.oecd.org/eco/outlook/economicoutlookannextables.htm#Spain, Net exports only source of growth over forecast horizonhttp://ec.europa.eu/economy_finance/eu/forecasts/2013_winter/es_en.pdf

28

29

TEŞEKKÜRLER