ใบความร ท 1.1

เรอง การแกะสลกผกและผลไม ความเปนมา การแกะสลกของไทยเปนงานทเกดจากฝมอ ความคด และศลปะทถายทอดกนมาจากรนสรน เปนศลปะประจ าชาตไทยมานานหลายรอยป โดยในสมยโบราณ ผหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอนอกบาน ใชเวลาอยกบบานเปนสวนใหญ เพอฝกท าอาหารหวานคาว ท าดอกไม เยบปกถกรอย ซงเปนสงจ าเปน ผหญงมเวลาจะเรยนการประดษฐผกและผลไมตอเนองกน จนมความช านาญ สามารถสอนลกหลานตอ กนมาจนเปนเอกลกษณของไทย1 การแกะสลกผกและผลไมเปนศลปะของไทยแขนงหนงโดยจะเหนไดจากการไดก าหนดใหการแกะสลกไดจดอยในกลมวชาชางสบหม โดยคณะกรรมการเอกลกษณ ของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการนายกรฐมนตร ไดเผยแพรเรองชวตเกยวกบชางสบหม เพอการสบทอดเอกลกษณของชาต ซงประกอบไปดวย ชางเขยน ชางแกะ ชางสลก ชางปน ชางหน ชางหลอ ชางปน ชางรก ชางบ และชางกลง นอกจากนในหนงสอนางนพมาศ หรอ ต ารบทาวศรจฬาลกษณ2 ซงเปน พระสนมเอกของพระมหาธรรมราชาลไทยหรอพระรวง แหงกรงสโขทย ไดกลาวถง วนเพญเดอนสบสองวาเปนเวลาเสดจประพาสล าน าตามพระราชพธในเวลากลางคน และไดมรบสงใหบรรดาพระสนมนางในทงหลายตกแตงกระทงประดบดอกไมธปเทยนน าไปลอยน าหนาพระทนง ในคราวนนทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ พระสนมเอกกไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมท (ดอกบว) ขน ดวยเหนวาเปนดอกบวพเศษทบานในเวลา

1 โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน. (2552). เรองท 9 การประดษฐผกและผลไม, สารนกรมไทยส าหรบเยาวชน เลมท 13. (ออนไลน). สบคนเมอ 7 สงหาคม พ.ศ.2552

จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/index2.php. 2 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 1).

กลางคนเพยงปละครงในวนดงกลาว สมควรท าเปนกระทงแตงประทป ลอยไปถวายสกการะรอยพระพทธบาท โดยไดเลอกเกสรดอกไมสตาง มาประดบตกแตงเปนรปดอกไมซอนสสลบใหเปนลวดลาย แลวเอาผลพฤษาลดชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกใหจกจบเกสรบปผาชาตอยตามกลบดอกโกมทอยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงเมอ พระรวงเจาไดทอดพระเนตรเหนกรบสงถามถงความหมาย นางกไดทลอธบายจนเปนทพอพระราชหฤทย พระองคจงมพระราชด ารสวา “แตนสบไปเบองหนาโดยล าดบ กษตรยในสยามประเทศถงกาลก าหนดนกขตฤกษ วนเพญเดอน 12 ใหน าโคมลอยเปนรปดอกบว อทศสกการบชาพระพทธบาทนมมทานท ตราบเทากลปาวสาน” ดวยเหตน เราจงเหนโคมลอยรปดอกบวปรากฏมาจนปจจบน3 ความหมาย ความหมายของการแกะสลกผกและผลไม สามารถอธบายความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2552 ไดดงน4 แกะ หมายถง เอาเลบมอคอย แคะ เพอใหหลดออก สลก หมายถง ท าใหเปนลวดลาย หรอรปภาพ ดวยวธสวสกด ผก หมายถง อาหารทเปนพชโดยใชใบ หรอตน ผลไม หมายถง ลกไม ผลของตนไม ส าหรบอาจารยมณรตน จนทนะผะลน ไดใหความหมายของการแกะสลกผกและผลไมไววา5 “การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การตดแตงผกและผลไมท าใหมรปทรง และประดษฐลวดลายตาง ดวยมด หรออาจใชเครองมอคลายสวชวยเซาะรอง” สวนอาจารยจอมขวญ สวรรณรกษ ไดใหความหมายวา6 “การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การประดษฐผกและผลไมเปนลวดลายตาง ตามทออกแบบไวอยาง 3 กรมศลปากร. (2513). นางนพมาศหรอต ารบทาวศรจฬาลกษณ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพศลปาบรรณาคาร. 4 ณภทร ทองแยม. (2551). แกะผกสลกลาย. กรงเทพมหานคร : วาดศลป. (หนา 9 – 10) 5 มณรตน จนทนะผะลน. (2546). สลกขงพรงเพรา. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชง จ ากด. (หนา 6) 6 จอมขวญ สวรรณรกษ. (2547). การแกะสลกผก ผลไมและงานใบตอง. กรงเทพมหานคร :

โอ. เอส. พรนตงเฮาส. (หนา 6)

สวยงามประณต สรปไดวา การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การใชมดเลก หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไม ในการแกะสลกผกและผลไมนนมวตถประสงคแตกตางกนไปตามเจตนาของ ผแกะสลก ซงสามารถจ าแนกออกไดเปนขอ ดงน 1. เพอใชในชวตประจ าวน ไดแก แกะสลกเปนภาชนะบรรจอาหาร จ าพวกผอบตาง แกะสลกเปนดอก ใบ ใชประกอบอาหารประเภทแกงจด ซปหรอผด เปนตน แกะสลกเปนผกเครองจม โดยจดชดน าพรก ชดหลนตาง จดเปนชดสลดแบบตาง ทงสลดผกสก – ผกดบ

ภาพประกอบท 1.1.1 การแกะสลกผกเครองจม

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ แกะสลกโดย : เดกหญงกญญารตน ประทมแมน และเดกหญงจราพร จนทย

2. เพอใชในโอกาสพเศษ ใชส าหรบจดตกแตง เชน แกะสลกฟกทองเปนแจกน แกะสลกผกผลไมเปนชอดอกไมแทนดอกไมสด เพอใชตกแตงอาหาร งานเลยง งานพเศษอน

3. เพอใชในการประกอบอาชพ ท าเปนอาชพชางแกะสลกผกผลไมตามโรงแรม รานอาหาร ทงในเมองไทย และตางประเทศ ฯลฯ 4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย 6. เพอสงเสรมความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม ในการประกวดการแกะสลกผกและผลไมตามหวขอทผจดประกวดก าหนดไวให ซงจะมการจดการประกวดเปนประจ าทงภาครฐและเอกชน

ภาพประกอบท 1.1.2 ภาพการน าผลงานการแกะสลกผกและผลไมใชตกแตงสวนแสดง นทรรศการของโรงเรยนบานวงเกษตร ในงานศลปหตถกรรมนกเรยน ระดบชาต

ประจ าปการศกษา 2553 “สดยอดเดกไทย กาวใหมทไกลกวา” วนท 26 – 28 มกราคม พ.ศ. 2554 ณ ศนยแสดงสนคาและการประชมเมองทองธาน

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ แกะสลกโดย : นกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร

4.2 ประเภทของงานแกะสลก

ภาพประกอบท 1.1.3 ผลงานการแกะสลกผกและผลไมในการแขงขนการแกะสลกระดบภาค ของนกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร ในการแขงขนทกษะวชาการ การแกะสลกผกและผลไม

ระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 3 ณ จงหวดเชยงใหม ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

แกะสลกโดย : นกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร

อปกรณทส าคญส าหรบการแกะสลกผกและผลไม การแกะสลกนอกจากตองเรยนรในการเลอกวสดประเภทผกและผลไมทจะน ามาแกะสลกใหสวยงามตามวตถประสงคแลว อปกรณทใชกตองเหมาะสมและมคณภาพด จงจะชวยใหการท างานสะดวกรวดเรว ผลงานมคณภาพ การเลอกอปกรณในการแกะสลก ควรพจารณาลกษณะและคณสมบตทด จะชวยใหการท างานสะดวก ผลงานไมบอบช า นอกจากนนกเรยนควรฝกปฏบตการใชใหถกตองและเกดทกษะในการใชงาน ตลอดจน การเลอกและการดแลรกษาอปกรณใหอยในสภาพทด จะชวยใหอปกรณมอายการใชงาน ยนนาน ผลงานกจะมคณภาพทด คมคากบเวลาและแรงงานทเสยไป7 ประเภทของอปกรณทใชในการแกะสลก แบงตามลกษณะการใชงานได 2 ประเภท ไดแก 1. ประเภทอปกรณหลก หมายถง เครองมอส าคญทขาดไมไดในการแกะสลก ไดแก มดแกะสลกซงมอย 2 ลกษณะ คอ ปลายเรยวโคงเลกนอย และปลายเรยวตรง ท าดวยสแตนเลส หรอทองเหลอง เพราะไมเปนสนม และไมท าใหผกหรอผลไมด า ควรมน าหนกเบา ความยาวของใบมดไมควรเกน 2.5 นว และสงทส าคญ คอ มความคม เพอใหเสน รอย รว หยก ลกษณะกลบทแกะสลกไมช าและเปนขย

ภาพประกอบท 1.1.4 มดแกะสลกทเปนอปกรณหลกในการแกะสลกผกและผลไม ชนดปลายเรยวโคงเลกนอยกบชนดปลายเรยวตรง

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

7 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 7).

1. มดแกะสลกชนด ปลายเรยวโคงเลกนอย 1

2

2. มดแกะสลกชนด ปลายเรยวตรง

การดแลรกษา มวธการดงน 1.1 ระวงไมใหมดแกะสลกหลนพน หรอใชหนของแขง เพราะจะท าใหปลายมดหก บน หรออยาใชมดแกะสลกปอกเปลอกผลไมทแขงเกนไป เพราะจะท าให เสยคม 1.2 หลงการใชงาน ควรลางและเชดใหแหงเพอปองกนสนม 1.3 ลบมดใหคมอยเสมอ ถามยางผกหรอผลไมตดปลายมดจะท าใหมด ไมคม ควรใชน ามะนาวหรอน ามนเชดออกแลวลางดวยน าสะอาดเชดใหแหง 1.4 เมอใชมดเสรจ ควรเกบใสปลอกมดหรอกลองใหเรยบรอย พนจากมอเดกเลก ไมควรวางเครองมอไวบนโตะหรอบนพน อาจเกดอนตรายจากการรวงใสขาหรอเทา 2. ประเภทอปกรณเสรม หมายถง อปกรณทชวยในการแกะสลกเพอใหเกดความสะดวก รวดเรว ไดผลด ไมเสยหาย สะอาดเปนระเบยบเรยบรอย ประหยดเวลา แรงงาน และคาใชจาย โดยอปกรณเสรมในการแกะสลกผกและผลไม ประกอบดวย 2.1 มดบาง เปนมดทมใบมดยาวกวามดแกะสลก ยาวประมาณ 5 – 6 นว ปลายมดตรงหรอโคงมน ใบมดไมกวางมาก มทงดามไม และดามพลาสตก ไมควรมน าหนกมาก เพราะจะท าใหเมอย ควรเลอกใชใบมดทท ามาจากสแตนเลส จะท าใหผกไมด า และใบมดไมเปนสนม การใชงาน ใชปอกเปลอก ปาด ฝาน หนหรอเกลาผกและผลไม หรอวสดทจะแกะสลกตดแบงตดกาน ใหไดรปตามทตองการ วธเกบรกษา ลางใหสะอาด แลวเชดใหแหง หลงเลกใชงานควรเกบ ใสปลอกใหเรยบรอย

ภาพประกอบท 1.1.5 มดบางใชส าหรบการปอกเปลอก ปาด ฝาน หนหรอเกลา ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2.2 มดควาน ลกษณะใบมดเรยวโคงและยาวกวามดแกะสลก การใชงาน ใชควานเมลดผลไม การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง เมอเลกใชควรมปลอกหรอกลองใสกนปลายมดหกหรองอ หมนลบใหคมเสมอ

ภาพประกอบท 1.1.6 การใชมดควานในการควานเมลดเงาะ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2.3 ผาเชดมอ ควรเปนผาขนหนหรอผาทใชซบน าไดด ราคาถกและ หาซองาย การใชงาน ผาเชดมอไมควรน าไปใชในการเชดโตะ เพราะการเชดโตะจะท าใหผาสกปรก ถาน ามาเชดมอแบคทเรยจะถกน าพาโดยพาหะคอผาเชดโตะไปสผลงานแกะสลก เมอน ามารบประทานอาจกอใหเกดอาการอาหารเปนพษหรอโรคทมสาเหตมาจากอาหารได การเกบรกษา เมอใชเสรจแลวซกตากแดดใหแหง พบเกบใหเรยบรอย

2.4 ทปอกและฝาน ลกษณะเปนใบม 2 ใบ บางชนดมใบมดทมดานคมเพยงดานเดยว โดยคมมดหนเขาดานใน มชองวาง หางประมาณ 0.5 เซนตเมตร การใชงาน ใชปอกเปลอกผกและผลไม ใชฝานผกและผลไมใหเปน ชนบาง การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง

ภาพประกอบท 1.1.7 ทปอกและฝานชนดตาง ๆ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2.5 เขยง ทขายอยทวไปท าจากไม และพลาสตก มใหเลอกหลายขนาดหลายรปทรง การใชงาน ใชรองรบเมอหนผก หรอผลไม เปนตน ไมควรใชเขยงทมเสยน เพราะเสยนจะตดไปกบผลไม เกดอนตรายเมอรบประทาน

1. ทปอกและฝาน

ชนดใบมด 2 ใบ

1

2

3

2. ทปอกและฝาน

ชนดใบมด 2 ใบ

3. ทปอกและฝาน

ชนดใบมดใบเดยว

การเกบรกษา หากเปนเขยงไม เมอใชเสรจแลวลางท าความสะอาดเชดใหแหง น าไปผงแดดเพอฆาเชอ เขยงพลาสตกใชแลวเชดใหแหง 2.6 ถาด มทงถาดไมและถาดพลาสตก เลอกขนาดไดตามความตองการ การใชงาน ส าหรบใสผกผลไมทยงไมไดแกะสลก ใชรองรบเศษวสดทน ามาแกะสลก เพอไมใหเสยเวลาในการเกบกวาด การเกบรกษา ลางและเชดใหแหงหลงเลกใชงาน ถาดไมควรน าไป ผงแดด ฆาเชอ ถาดพลาสตกไมควรน าไปตากแดด เพราะจะท าใหถาดกรอบ และแตกได ท าใหใชงานไมคมคา 2.7 กะละมง ส าหรบใสน าลางผก และผลไมทจะแกะ หรอไวส าหรบแชผกหรอผลไมทแกะสลกเสรจแลว จะใชชนดทท าจากสแตนเลสหรอแกวกได แตควรหลกเลยงกะละมงทท าจากอะลมเนยม เพราะจะท าปฏกรยากบผกและผลไมบางชนด ท าใหมสคล า หรอด า ขนาดทใชเลอกขนาดใหญพอสมควร ไมควรมน าหนกมากเพราะไมสะดวกเวลาใชงาน การใชงาน ใสน าเพอแชผลงานทแกะสลก หรอใชลางผลไม การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง 2.8 ผาขาวบาง การใชงาน ใชคลมผลงานทแกะสลกเรยบรอยแลว เพอรกษาความสดของผลงานโดยน าไปชบน าและบดหมาด กอนน าไปคลม การเกบรกษา ใชเสรจแลวน าไปซก ตากใหแหง อาจน าไปตากแดดเพอปองกนเชอรา เมอแหงแลวพบเกบใหเรยบรอย

ใบงาน กจกรรมท 1.1

การแกะสลกผกและผลไม

ใหนกเรยนปฏบตตามแนะน าดงน 1. ใหกลมของนกเรยนศกษาเอกสารใบความรท 1.1 เรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม แลววเคราะหค าตอบ บนทกผลการวเคราะหลงในใบงาน จากนนใหน าเสนอหนาชนเรยน 2. ใหนกเรยนแบงหนาทชวยกลมในการเรยนร โดยแตละคนมบทบาทเปนผน าสมาชกดงน สมาชกคนท 1 ผน ากลม : มหนาทประสานงานและก ากบ ควบคมการท างาน แบงหนาท แบงงานของกลม เพอใหกลมท างานไปดวยด สมาชกคนท 2 ผกระตนเตอน : มหนาทใหความชวยเหลอ หรออธบายเพมเตมแกสมาชก ชวยกระตนใหสมาชกชวยกนแสดงความคดเหน หรอท างาน คอยใหก าลงใจสมาชก สมาชกคนท 3 ผสรป : มหนาทหลอมรวมความรของกลม บนทกขอมล สรปผลงานของกลม สมาชกคนท 4 ผตรวจสอบ : มหนาทตรวจสอบผลงานของกลม ตรวจสอบสมาชกในกลมถงความเขาใจทไดรบมอบหมาย สมาชกคนท 5 ผสนบสนน : มหนาทคอยอ านวยความสะดวก จดหาวสดอปกรณ ควบคมการท างานใหเสรจทนเวลา สมาชกคนท 6 ผสงเกต : มหนาทดแล สงเกตใหสมาชกในกลมปฏบตตามบทบาทหนาท เพอใหเพอน ในกลมท างานกนดวยด ประนประนอม

3. ใหนกเรยนปฏบตงานรวมกนตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย ภายในเวลา 20 นาท 4. เมอท ากจกรรมเรยบรอยแลวใหนกเรยนเกบวสดและอปกรณ ท า ความสะอาดบรเวณกลม พรอมกบจดโตะเรยนใหเขาท แลวรวบรวมผลงานสงครหลงจากน าเสนอผลงานแลว

บทบาทหนาทของสมาชกกลม

กลมท........ ชอกลม.......................................................

คนท ชอ – นามสกล บทบาทหนาท 1

...............................................................

ผน ากลม มหนาทประสานงานและก ากบ ควบคมการท างาน แบงหนาท แบงงานของกลม เพอใหกลมท างานไปดวยด

2

...............................................................

ผกระตนเตอน มหนาทให ความชวยเหลอ หรออธบายเพมเตม แกสมาชก ชวยกระตนใหสมาชกชวยกนแสดงความคดเหน หรอท างาน คอยใหก าลงใจสมาชก

3 ...............................................................

ผสรป มหนาทหลอมรวมความรของกลม บนทกขอมล สรปผลงานกลม

4

...............................................................

ผตรวจสอบ มหนาทตรวจสอบงานกลม ตรวจสอบสมาชกในกลมถง ความเขาใจในหวขอทไดรบมอบหมาย

5 ...............................................................

ผสนบสนน มหนาทคอยอ านวยความสะดวก จดหาวสดอปกรณ ควบคมการท างานใหเสรจทนเวลา

6 ...............................................................

ผสงเกต มหนาทดแล สงเกตใหสมาชกปฏบตตามบทบาทหนาท

เพอใหเพอน ในกลมท างานกนดวยด ประนประนอม

** หมายเหต กรณทมสมาชก 5 คน ใหสมาชกคนท 5 ท าหนาทผสงเกต ดวย ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. ทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ ไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมทแลวน าผลพฤษาลดาชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกจกจบเกสรบปผาชาตเพอถวายสกการะสงใด ตอบ................................................................................................................. 2. เพราะเหตใดการแกะสลกผกและผลไมจงจดเปนศลปะของไทยแขนงหนง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 3. ในอดตหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอหรอออกนอกบานใชเวลาสวนใหญอยบานเรยนรเรองใด ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 4. การแกะสลกผกและผลไม หมายถงอะไร ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 5. วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไมมอะไรบาง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 6. เพราะเหตใดมดทใชส าหรบการแกะสลกจงตองลบใหคมอยเสมอ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 7. หลงการใชมดแกะสลก ด.ญ.สรารตนน าน ามะนาวมาเชดท าความสะอาดท ใบมดแกะสลก นกเรยนคดวาเพราะเหตใด ด.ญ.สรารตนจงท าเชนนน ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 8. ด.ช.สมเกยรต ใชมดบางปอกเปลอกผลไมชนดหนง หลงจากนนไมนานผลไมนนเกดสด าคล า ด.ช.สมเกยรตจงถามครประจ าชน ครประจ าชนบอกวาสาเหตทท าให ผลไมชนดนนเกดสด าคล ามาจากมดบางท ด.ช.สมเกยรตใชปอกเปลอก นกเรยนคดวา มดบางท ด.ช.สมเกยรต ใชปอกเปลอกผลไมเปนมดบางแบบใดจงท าใหสของผลไมเกด สด าคล า ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 9. เพราะเหตใดจงไมควรน าผาเชดมอไปใชในการเชดโตะ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 10. เพราะเหตใดเมอใชเขยงทท าจากไม และถาดทท าจากไม เมอลางเสรจเรยบรอยแลวจงตองน าไปตากหรอผงแดดใหแหงกอนน าไปเกบ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

เฉลย 1. ทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ ไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมทแลวน าผลพฤษาลดาชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกจกจบเกสรบปผาชาตเพอถวายสกการะสงใด ตอบ................................................................................................................. 2. เพราะเหตใดการแกะสลกผกและผลไมจงจดเปนศลปะของไทยแขนงหนง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 3. ในอดตหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอหรอออกนอกบานใชเวลาสวนใหญอยบานเรยนรเรองใด ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 4. การแกะสลกผกและผลไม หมายถงอะไร ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 5. วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไมมอะไรบาง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................

สกการะรอยพระพทธบาท

การแกะสลกของไทยเปนงานทเกดจากฝมอ ความคด และศลปะทถายทอดกนมาจากรนสรน โดยมหลกฐานปรากฏมาตงแตสมยกรงสโขทย และยงไดก าหนดใหการแกะสลกไดจดอยในกลมวชาชางสบหม โดยคณะกรรมการเอกลกษณ ของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการนายกรฐมนตร ไดเผยแพรเรองชวตเกยวกบชางสบหม เพอการสบทอดเอกลกษณของชาต ซงประกอบไปดวย ชางเขยน ชางแกะ ชางสลก ชางปน ชางหน ชางหลอ ชางปน ชางรก ชางบ และชางกลง

เรองงานบานงานเรอน ฝกหดท าอาหารคาวหวาน ท าดอกไม เยบปกถกรอย

การใชมดเลก ๆ หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว

1. เพอใชในชวตประจ าวน 2. เพอใชในโอกาสพเศษ 3. เพอใชในการประกอบอาชพ 4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย 6. เพอสรางความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 6. เพราะเหตใดมดทใชส าหรบการแกะสลกจงตองลบใหคมอยเสมอ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 7. หลงการใชมดแกะสลก ด.ญ.สรารตนน าน ามะนาวมาเชดท าความสะอาดท ใบมดแกะสลก นกเรยนคดวาเพราะเหตใด ด.ญ.สรารตนจงท าเชนนน ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 8. ด.ช.สมเกยรต ใชมดบางปอกเปลอกผลไมชนดหนง หลงจากนนไมนานผลไมนนเกดสด าคล า ด.ช.สมเกยรตจงถามครประจ าชน ครประจ าชนบอกวาสาเหตทท าให ผลไมชนดนนเกดสด าคล ามาจากมดบางท ด.ช.สมเกยรตใชปอกเปลอก นกเรยนคดวา มดบางท ด.ช.สมเกยรต ใชปอกเปลอกผลไมเปนมดบางแบบใดจงท าใหสของผลไม เกดสด าคล า ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 9. เพราะเหตใดจงไมควรน าผาเชดมอไปใชในการเชดโตะ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 10. เพราะเหตใดเมอใชเขยงทท าจากไม และถาดทท าจากไม เมอลางเสรจเรยบรอยแลวจงตองน าไปตากหรอผงแดดใหแหงกอนน าไปเกบ ตอบ................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

เพอใหเสน รอย รว หยก ลกษณะกลบทแกะสลกไมช าและเปนขย

อาจเปนเพราะมยางผกหรอผลไมตดปลายมดซงจะท าใหมดไมคม

ใบมดทใชไมไดท ามาจากสแตนเลส จงท าใหผกด า

เพราะการน าผาเชดมอไปเชดโตะจะท าใหผาสกปรก แลวถาน ามาเชดมอแบคทเรยจะถกน าพาโดยพาหะคอผาเชดโตะไปสผลงานแกะสลก เมอน ามารบประทานอาจกอใหเกดอาการอาหารเปนพษหรอโรคทมสาเหตมาจากอาหารได

เพอฆาเชอ ปองกนเชอรา

..............................................................................................................................................

ใบความร ท 1.2

เรอง วธการจบมดแกะสลกผกและผลไม ในการแกะสลกผกและผลไม มลกษณะการจบมดในลกษณะตาง ดงน 1. การจบมดแบบปอกผกและผลไม มอขวาจบดามมดเหมอนการจบเพอ ปอกผลไม (แบบคนไทยปอก) คอ การปอกออกนอกตวเรา8 มดจะอยในลกษณะแนวนอนไปกบองมอ โดยจบมดแกะสลกทางขวามอ นวหวแมมอวางไวบนสนมดตรงคอมด ท าหนาทกดน าหนกทปลายมดลงบนวสดทเราแกะสลก และคอยบงคบใหตรงหรอบดซายบดขวา นวชวางหรอแตะอยบนวสดทเราแกะสลกอยดานหนาของมด เพอปองกนไมใหมดเคลอนไปเรวจนเกดความผดพลาดและอนตราย นวชยงชวยใหสามารถควบคมน าหนก การกดหรอดนมดใหมากนอยตามความตองการ และสามารถใหขยบมขนลงบนวสดทแกะไดดวยการงอและยดนว สวนสามนวทเหลอใหงอรองรบการจบดามมดแกะสลกไวแต ไมก าแนน เพราะจะท าใหบดมดซายขวาไมสะดวก จะจบมดแบบปอกผลไมในกรณตองการฝาน ตด เกลา ควาน

8 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 21).

ภาพประกอบท 1.2.1 การจบมดแบบปอกผก ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2. การจบมดแบบจบดนสอ มอขวาจบมดแกะสลก จบมดเหมอนจบดนสอวาด หรอเขยนลาย มดจะอยในแนวตงกบองมอ หรอชนวสดทแกะ โดยนวโปง นวช นวกลางจบดามมดตรงคอมดคอยบดใบมดใหตรง หรอบดซาย บดขวา นวชออกแรงกดปลายมด นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดทแกะสลก วธนใชเมอตองการวาดลาย หรอเขยน หรอตองการใหมดอยในแนวตงกบชนงาน การกรด เซาะรอง เจาะเกสร เจาะฉลลาย แกะ

ภาพประกอบท 1.2.2 การจบมดแบบจบดนสอ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

ใบงาน กจกรรมท 1.2

การใชมดกรดมะละกอ

ใหนกเรยนปฏบตตามแนะน าดงน 1. ใหนกเรยนจบค เตรยมวสดและอปกรณใหพรอม ดงน 1.1 มะละกอ 1.2 ถาด 1.3 กะละมง 1.4 มดแกะสลก 1.5 ผาเชดมอ 2. ใหแตละคฝกการจบมดและทดลองปฏบตการใชมดดวยวธการจบมดทง 2 วธ ไดแก 1. จบมดแบบจบดนสอ 2. จบมดแบบปอกผกและผลไม 3. จากนนใหเพอนทเปนคของตนเองพจารณาวาจบถกตองหรอไม

4. เมอคของนกเรยนพจารณาวาจบถกตอง ใหนกเรยนฝกกรดมะละกอเปนเสน (ตามรป) ดวยวธการจบมดแบบจบดนสอ โดยนกเรยนจะตองฝกใชมดกรดมะละกอทงลก 5. จากนนใหนกเรยนรวมกนอภปรายแนวทางในการกรดมะละกอใหเปนเสน แตละเสนควรขนานกนและมขนาดเทากนทงเสน รวมถงวธการปรบปรงการท างาน เกณฑการประเมนคณภาพการปฏบตงาน

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

1. จบมดแกะสลกไดอยางถกตอง

- ใชมอทถนดจบมดโดยมดอยในแนวตงกบชนวสด หรอองมออกขาง - นวโปง นวช และนวกลางจบดามมดตรงคอมด - นวนางและ นวกอยวางแตะกบวสดแกะสลก

จบมดแกะสลกไดตามประเดนการประเมน 2 ใน 3 ขอ

จบมดแกะสลกตามประเดน การประเมนต ากวา 2 ขอ

2. ใชมดแกะสลกกรดมะละกอ

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลก - ผลงานม

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลกแตผลงาน

นกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดไมถกตองและผลงานไมเปนระเบยบ สวยงาม

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

ความเปนระเบยบสวยงาม

ไมเปนระเบยบ ไมสวยงาม หรอ - ผลงานม ความเปนระเบยบ สวยงาม แตนกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไมถกตอง

3. การปฏบตงาน สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไว

สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไวเปนบางครง

ไมสามารรถท างานเปนระบบตามแผนทวางไว

4. การเตรยมเครองมอและ อปกรณ

มการเตรยมเครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานครบทกชน ตามทไดวางแผนไวอยางเปนระเบยบ

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานเปนสวนใหญ แต ไมครบตามแผนงานทวางไว

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานนอยชนมาก ไมมการวางแผนใน การปฏบตงาน

5. การใชเครองมอและอปกรณ

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดอยางถกตอง

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดถกตองเปนบางสวน

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดแตไมถกตอง

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

6. การเกบรกษาเครองมอ

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย ปลอดภย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดแตไมเรยบรอย

7. ความสะอาด

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาดแต ไมเรยบรอย หรอเรยบรอยแต ไมสะอาด

ไมสามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย