Πολιτικές Ανάπτυξης Συλλογών: επισκόπηση βιβλιογραφίας

Ιφιγένεια ΒαρδακώσταΥποψήφια Διδάκτωρ

ifigenia@ionio.grΜάϊος 2011

Ιόνιο ΠανεπιστήμιοΤμήμα Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας Εργαστήριο Ψηφιακών Βιβλιοθηκών & Ηλεκτρονικής Δημοσίευσης

2

Περιεχόμενα

Πολιτικές Πολιτική Ανάπτυξης Συλλογών (ΠΑΣ) Διαφορετικές απόψεις στο θέμα Πολιτική Ανάπτυξης Γεωχωρικών Συλλογών Βιβλιογραφία

3

Πολιτικές

Είναι μια διατύπωση ή γενική δήλωση της πρόθεσης ενός οργανισμού που βοηθά στην μετάβαση προς την πραγματοποίηση των στόχων, παρέχοντας τις διοικητικές οδηγίες για τη λήψη των αποφάσεων και την εφαρμογή τους

(Atherton, 1978)

4

Οι πολιτικές….

αποτελούν μια περιγραφή του τι θέλει να εκπληρώσει ο οργανισμός,

απαρτίζουν μια προσπάθεια βελτίωσης των υπηρεσιών και των προγραμμάτων του οργανισμού,

προσδιορίζουν μια οργανωμένη και αιτιολογημένη αλλαγή,

επιτρέπουν την λήψη των αποφάσεων, ομαλοποιούν δραστηριότητες.

5

Πολιτική Ανάπτυξης Συλλογής

«Έγγραφο που καθορίζει το σκοπό και την φύση των συλλογών της βιβλιοθήκης καθώς και τις πολιτικές και τα σχέδια για την συνεχή ανάπτυξη των πηγών, με ακριβή σχεδιασμό των δυνατοτήτων των υπαρχόντων συλλογών στα θεματικά πεδία που έχουν επιλεγεί, αλλά και μια δήλωση της φιλοσοφίας της συλλογής όπως αυτή συνδέεται με τους στόχους του ιδρύματος, τα γενικά κριτήρια επιλογής και την πνευματική ελευθερία»

(ALA, 1987)

6

«Διαδικασία που επιτρέπει τον προσδιορισμό των αδυναμιών και

των δυνατοτήτων του υλικού της συλλογής σε όρους των αναγκών των χρηστών και των πηγών της κοινότητας που εξυπηρετεί»

(Evans, 1987, σ.13)

«Διαδικασία που δεν σχετίζεται μόνο με τη δημιουργία μιας φυσικής συλλογής, αλλά περισσότερο με την έννοια της παροχής πρόσβασης στην πληροφορία»

(Tucker & Torrence, 2004)

«Είναι ένα έγγραφο σχεδιασμού, ένα εργαλείο επιλογής και λήψης αποφάσεων, αλλά και ένα μέσο προστασίας»

7

Σχετικές έρευνες

1977 (ARL) 29% των 70 βιβ/κών είχαν γραπτές πολιτικές1980 (Bryant) 43% των βιβ/κών είχαν κάποια κείμενα1989 (Taborsky & Lenkowski) 58% είχαν γραπτή πολιτική

(κάποια ήταν mission statements)1995 (Futas) 1/3 των ακαδημαϊκών βιβ/κών στις ΗΠΑ δεν

είχαν γραπτή πολιτική2007 (ARL) 98% των βιβ/κών διέθεταν βιβ/μο με

αρμοδιότητες για ΠΑΣ

8

Στη βιβλιογραφία η ΠΑΣ χαρακτηρίζεται ως: «Εργαλείο» (Bostic, 1988 ; ARL, 1989 ; Wood & Hoffmann, 1996) «συμβόλαιο» μεταξύ της Βιβλιοθήκης και των χρηστών της το

οποίο και επιδεικνύει ακριβώς στα μέλη του οργανισμού τι να περιμένουν από την βιβλιοθήκη (Gorman & Howes, 1989)

«Εκπαιδευτικό εργαλείο» για το νέο προσωπικό

(Jenkins & Morley, 1999, σ.8) «το όχημα μέσω της οποίας η Βιβ/κη θα επιτύχει τους στόχους

των υπηρεσιών της προς τους χρήστες της» (Ikem, 1995) «οδηγός στις πηγές της βιβ/κης για την ακαδημαϊκή κοινότητα»

(Olatunji Olaojo & Akewukereke, 2006)

«Βιβλιοθήκες χωρίς ΠΑΣ είναι σαν επιχειρήσεις χωρίς επιχειρηματικό σχεδιασμό» (Johnson, 1994)

9

Λόγοι που οδήγησαν στην ανάπτυξη ΠΑΣ 1) Οικονομική κρίση2) Αύξηση του αριθμού δημοσιεύσεων3) Ανάπτυξη τεχνολογίας4) Ποικιλία μορφών στην οποία εμφανίζεται η πληροφορία

(Sanchez Vignau & Meneses, 2005 ; Nabe, 2011)

Η ελλιπής χρηματοδότηση των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών απαιτεί μια ισορροπία μεταξύ :

της παροχής εκπαιδευτικού και ερευνητικού υλικού βιβλίων και περιοδικών σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφήτρεχουσών αναγκών αλλά και της ανάπτυξης συλλογών για

την κάλυψη μελλοντικών αναγκών (Jenkins & Morley, 1999, σ.7)

10

Λόγοι που επηρεάζουν την ανάπτυξη ΠΑΣ δήλωση σκοπού ή στρατηγικός σχεδιασμός του

ιδρύματος στο οποίο λειτουργεί

(Svenningsen & Cheperon, 1998)

περιορισμοί στους προϋπολογισμούς των βιβ/κών ανάπτυξη ηλεκτρονικών πηγών και δικτύων

(Branin e.a., 2000)

επέκταση των κοινοπραξιών (Thornton, 2000)

μείωση προσωπικού (Colvin, 2009, σ.10)

11

Ανάγκες που καλύπτει μια ΠΑΣ

1. Επιλογή υλικού για την συλλογή2. Σχεδιασμός για το μέλλον3. Δημόσιες Σχέσεις (με τους χρήστες της βιβ/κης και με τους υπεύθυνους του οργανισμού)4. Ευρύτερη Συνεργασία (με άλλες βιβλιοθήκες)

(Vickery, 2004)

12

Τι περιλαμβάνει μια ΠΑΣ (1)

περιγραφή των αναγκών των χρηστών επισκόπηση του τι συλλέγεται προκειμένου να

καλυφθούν οι ανάγκες των χρηστών λεπτομερή καταγραφή των θεμάτων που προστίθενται

στη συλλογή (Vickery, 2004)

επεξεργασία, τοποθέτηση υλικού, διατήρηση, απόρριψη ή απομάκρυνση του υλικού (Jenkins & Morley, 1999, σ.7)

13

Τι περιλαμβάνει μια ΠΑΣ (2)

Στοιχεία για το εσωτερικό περιβάλλον όπως : τους στόχους του οργανισμού, τις σπουδές που πραγματοποιούνται και τα σχετικά

σχέδια για αυτές, το μέγεθος και το χαρακτήρα της υπάρχουσας συλλογής, την επέκταση των προγραμμάτων έρευνας, τις διαθέσιμες πηγές, τα άτομα που θα είναι υπεύθυνα τόσο για την ΠΑΣ όσο

και για τις διαδικασίες πρόσκτησης, διεύθυνσης κλπ.

14

Τι περιλαμβάνει μια ΠΑΣ (3)

Στοιχεία για το εξωτερικό περιβάλλον όπως : δυναμική της πληροφορίας, τις μορφές διανομής της, τις αλλαγές στην δημοσίευση και στην αγορά της

πληροφορίας, την τεχνολογική υποδομή που επιτρέπει την πρόσβαση

στην πληροφορία, την συνεργασία που υπάρχει μεταξύ των βιβλιοθηκών

(Sanchez Vignau & Meneses, 2005)

15

Εκπαίδευση Βιβλιοθηκονόμων για την ΠΑΣ Δέσμευση στην υπηρεσία Δυνατότητα ανάλυσης Επικοινωνιακές

δεξιότητες Οικονομικές/μαθηματικές

δεξιότητες Διοικητικές ικανότητες Ηθικές αξίες Συνεχή μάθηση Όραμα (Phillips, 2003)

Γνώση της επιστημονικής επικοινωνίας

Εμπλοκή με νέες τεχνολογίες

Θέματα copyright Θέματα αξιολόγησης

(Pastine, 1998)

16

Στη ψηφιακή εποχή…

«η βάση για την ανάπτυξη πολιτικών στο ψηφιακό περιβάλλον προέρχεται από τις πολιτικές που έχουν τεθεί για τα παραδοσιακά περιβάλλοντα πληροφόρησης, έχοντας συμπεριλάβει όλες εκείνες τις πτυχές που καθορίζουν την καλή λειτουργία της συλλογής, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του ψηφιακού περιβάλλοντος»

(Sanchez Vignau & Presno Quesada, 2006)

17

Αφού οι πολιτικές είναι τόσο σημαντικές ποιοι οι λόγοι που δεν έχουν όλες οι βιβ/κες;

Αξιολόγηση συλλογής Ακαμψία και μη ανταπόκριση στις αλλαγές (Hazen, 1995)

Διπλάσιος χρόνος που απαιτείται για τη συντήρηση τους Ο Snow (1996) τη χαρακτηρίζει «ως μέρος της

θρησκείας της βιβλιοθηκονομίας» και αναφέρει…

έρευνα της Cohen (1988) : από 5 ακαδημαϊκές βιβ/κες της Alabama μόνο 1 είχε γραπτή πολιτική

(ως αίτια αναφέρονταν: έλλειψη οικονομικών και χρόνου προσωπικού)

και καταλήγει πως…

18

«μιας και οι πολιτικές αποτελούν μια συγκεκριμένη επένδυση στο να δημιουργηθούν και να συντηρηθούν, καλύτερη χρήση του χρόνου του βιβ/μου θα ήταν η αξιολόγηση του πως χρησιμοποιείται το υλικό της βιβ/κης και γιατί»

Διαφορετικά, έχουν μόνο αρχειακή αξία…

19

Γεωχωρικά Δεδομένα

Χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση τόσο της φυσικής όσο και της διοικητικής γεωγραφίας.

Φυσικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα

Διοικητικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα (ιδιοκτησίες, νομοί, εθνικοί δρυμοί κλπ)

(Florance, 2006)

Φυσικά φαινόμενα(ποτάμια, λίμνες, εδάφη, δάση)

Ανθρωπογενή φαινόμενα(δρόμοι, κτίρια, γέφυρες, σιδηρόδρομοι)

20

Χαρακτηριστικά γεωχωρικής πληροφορίας

«Η πολιτική ανάπτυξης γεωχωρικών δεδομένων διαφέρει από τις παραδοσιακές πολιτικές για τις έντυπες συλλογές»

(Erwin & Sweetkind-Singer, 2010) δεν υπάρχει ένα ομοιόμορφο πρότυπο δεδομένων μπορεί να μεταφέρουν μεγάλη ποσότητα πληροφορίας η αποθήκευσή τους, συνήθως σε σχεσιακές γεωβάσεις, απαιτεί

περίπλοκα σχήματα αρχειοθέτησης συνήθως τα δεδομένα αλλά και τα μεταδεδομένα είναι «ογκώδη» παράγονται με την πάροδο του χρόνου αποτελούν δεδομένα που χρειάζονται ενημέρωση ή και διόρθωση

(Janee, 2009 ; Erwin & Sweetkind-Singer, 2010)

«Τα γεωχωρικά δεδομένα περιέχουν χαρακτηριστικά (μεταδεδομένα και πρότυπα, συνεργασίες και αξιοπιστία, οργάνωση δεδομένων και τεχνική υποστήριξη) που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και κατανόηση των γεωγραφικών εννοιών και αποτελούν εξειδικευμένη πηγή πληροφοριών»

(Herold e.a, 1999)

21

Λόγοι που επηρεάζουν την ανάπτυξη γεωχωρικής συλλογής σε μια βιβλιοθήκη

το αν η βιβλιοθήκη είναι αποθετήριο δημόσιας πληροφορίας

η διαθεσιμότητα του προσωπικού και του εξοπλισμού για την υποστήριξη της συλλογής

η ύπαρξη εμπειρίας στα GIS η διάθεση ενδιαφέροντος για την ανάδειξη GIS

υπηρεσιών και την προβολή τους στους χρήστες της Βιβλιοθήκης

(Stephens, 1997)

22

Πολιτικές Ανάπτυξης Γεωχωρικών ΣυλλογώνΣτη βιβ/φία προτείνεται «να ακολουθεί ένας οργανισμός

πολιτική ανάπτυξης γεωχωρικής συλλογής» (Lamont, 1997; Larsgaard,1998 ; Stone, 1999)

Η πολιτική ανάπτυξης γεωχωρικών συλλογών δεν συνάδει με την παραδοσιακή πολιτική ανάπτυξης συλλογών του οργανισμού

Οι χρήστες των GIS δεν είναι κατ’ ανάγκη μέρος της ίδιας κοινότητας χρηστών με τους χρήστες της έντυπης συλλογής γεωγραφικών πληροφοριών

(Florance, 2006)

Σ’ ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον, πρέπει να υποστηρίζουν την εκπαίδευση και την έρευνα (Longstreth, 1995)

23

Για την καλύτερη ανάπτυξη πολιτικών συστήνεται :

Παρατήρηση και καταγραφή των αναγκών των χρηστών για κάποιο χρονικό διάστημα πριν γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες και η καταγραφή στοιχείων που σχετίζονται με:

τα είδη των δεδομένων που ζητούνται, και τις περιοχές ενδιαφέροντος

(Larsgaard, 1998 ; Stone, 1999 ; Martindale, 2004)

24

«Ουσιαστικό βήμα για την ανάπτυξη GIS υπηρεσιών και συλλογών σε μια ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη θα αποτελέσει η δημιουργία μιας ορθής πολιτικής ανάπτυξης»

Στην κατασκευή των πολιτικών σημαντικό ρόλο παίζουν :

οι ανάγκες των χρηστών, ο υπάρχον προϋπολογισμός, η τεχνολογική υποδομή, τα προγράμματα επιμόρφωσης προσωπικού

(Abresch, e.a., 2008, σ.212) θέματα πρόσβασης και τιμολόγησης, ζητήματα copyright και ασφάλειας, κοινωνικοί παράγοντες (Boxall & Anderson, 2005)

25

Θέση της εργασίας μας

Θεωρούμε ότι οι πολιτικές ανάπτυξης γεωχωρικών συλλογών δεν έχουν επαρκώς εξεταστεί σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες συλλογές (τόσο εθνικά όσο και παγκόσμια)

Ερευνητικά ερωτήματα που προκύπτουν Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των υπαρχόντων πολιτικών για

γεωχωρικές συλλογές; Υπάρχει ομοιογένεια μεταξύ των πολιτικών; Σχετίζονται οι πολιτικές με μια καλά αναπτυγμένη συλλογή και

προσφερόμενες υπηρεσίες; Μπορούν να προταθούν για την ελληνική πραγματικότητα

συγκεκριμένες πολιτικές ανάπτυξης γεωχωρικών συλλογών;

26

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Abresch, J.e.a (2008) Integrating GIS into Library Services: a guide for

academic libraries. Hershey: Information Publishing Company American Library Association (1987) Guide for writing a bibliographer’s manual,

collection management and development guide No1, ALA, Chicago Association of Research Libraries (1977) Collection Development Policies Spec

Kit no38, ARL, Washington DC. Bostic,M.J. (1988) “A written collection development policy : to have and have

not”, Collection Management, 10(3), pp81-88 Boxall, J.and Anderson, C. (2005) “Geospatial Information Management:spatial

is still special” Dalhousie Journal of interdisciplinary Management, Spring Branin, J. (e.a) (2000) “The changing nature of collection management in

research libraries” Library Resources & Technical Services, 44(1), pp.23-31 Bryant, B. (1980) “Collection developmetn policies in medium-sized academic

libraries”, Collection Buillding, 2(3),pp.6-26 Erwin, T. and Sweetkind-Singer, J. (2010) “The NGDA: a collaborative project to

archive geospatial data” Journal of Map & Geography Libraries, 6(1), pp.6-25 Florance, P. (2006) “GIS Collection development within an academic library” Library Trends, 55(2), pp.222-235

27

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (2) Gorman,G.E. & Howes, B.R.(1989) Collection development for Libraries.

London: Bowker-Saur Herold, P.(e.a) (1999) “Optimizing web access to geospatial data:the

Cornell Univ.Geospatial Repository (CUGIR) http://www.istl.org/99-winter/article2.html

Jenkins,C.& Morley,M. (eds) (1999) Collection Management in Academic Libraries. Hampshire: Gower Publ. 2nd ed.

Janee, G. (2009) “Preserving geospatial data:The National Geospatial Digital Archive’s approach” ArchivingFinal Program and Proceedings.25-29.Springfield, VA:Society for Imaging Science and Technology

Johnson,P.(1994) “Collections development policies: a cunning plan”, Technicalities, 14(6), p.3-6

Lamont, M. (1997) “Managing geospatial data and services” The Journal of Academic Librarianship, 23(6), pp.469-473

Larsgaard, M.L.(1998) Map Librarianship:an intorduction(3rd ed.) Englewood:Libraries Unlimited

Longstreth, K. (1995) “GIS collection development, staffing and training” in The Journal of Academic Librarianship, July, 267-274

28

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (3) Martindale, J. (2004) “GIS Librarianship:suggestions for entrylevel academic

professionals. The Journal of Academic Librarianship, 30(1), 67-72 Nabe, J. (2011) “Changing the organization of collection development”,

Collection Management, 36(3), pp.3-16 Olatunji Olaojo, P. and Akewukereke, M.A. (2006) “Collection development t

policies:ground rules for planning university libraries” Library Philosophy and Practice 9(1) pp.1-5

Pastine, M. (1998) ‘What library directors want collection development librarians to know” Against the Grain, 10(2), pp.20-22

Phillips, L.(2003) Hit the ground running: collection developmetn skills for new selectors and bibliographers. ALA Midwinter Meeting,Toronto Canada

Sanchez Vignau, B.S. and Meneses, G. (2005) « Collection development in university libraries : a space for reflection» Collection Building, 24(1), pp.35-43

Sanchez Vignau, B.S. and Presno Quesada, I.L. (2006) “Collection development in a digital environment: an imperative for information organizations in the twenty-first century” Collection Building, 25(4), pp.139-144

29

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (4) Snow, R. (1996) “Wasted words: the written collection development policy

and the academic library” The Journal of Academic Librarianship, May Stephens, D.(1997) “Managing the web-enhanced Geographic Information

Service” The Journal of Academic Librarianship, November, pp.498-504 Stone, J.(1999) “Stocking your GIS data library” [http://www.istl.org/99-

winter/article1.html] Svenningsen,K.& Cheperon,l.H.(1998)”Revisiting library mission statements

in the era of technology”, Collection Building, 17(1), pp.6-19 Taborsky,T & Lenkowski, P. (1989) “Collection Development policies for

college libraries”, CLIP Note 11 ALA, Chicago Tucker, J.C. and Torrence, M. (2004) “Collection development for new

librarians: advice from the trenches” Library Collections, Acquisitions & Technical Services, 28, pp.397-409

Vickery,J. (2004) “Making a statement: reviewing the case for written collection development policies” Library Management, 25(8/9), p.337-342

Wood, R.J.& Hoffmann, F. (1996) Library Collection Development Policies: a reference and writers handbook, Scarecrow pr. Lanham, MD.