Усаа хэмнэ./ т гсг лд нь:/ө ө“..Дэлхийн эдийн засаг 1960-л оны ед байгалийн гамшигаас болж 75,5 тэрбумү ам.долларын хохирол амсдаг байсан бол энэ тоо 1990-д оны ед 659,9 тэрбумү ам.доллар болтлоо сс н байна.1980-2004 оны хооронд дэлхийн эдийн засагтө ө цаг агаарын зэгдлээс болж 1,4 триллион ам долларын хохирол гарчээ”Уурү амьсгалын рчл лтийн асуудлаарх засгийн газар хоорондын мэргэжилтнийөө ө хорооны дарга, доктор Ражиндра Пачаури. Давосын Эдийн засгийн дээд хэмжээний уулзалт дээр хэлсэн гээс/Н Б-ын цаг уурын талаар т л вл лт,ү Ү ө ө ө судалгаа явуулдаг Засгийн газар хоорондын З вл лийн судалснаар, с лийнө ө үү 100 жилийн хугацаанд газрын гадарга дахь агаарын дулаан 1 хэмээр нэмэгджээ.Тус з вл л ,21-р зуунд дэлхийн гадаргын дулаан 1,1-6,4 хэм х ртэлө ө ү

сн гэж тооцож байна.Уур амьсгал олон мянган жилийн турш рчл гдс рө ө өө ө өө ирсэн .Гэхдээ урьд мн х рчл лт д: гаригийн эргэлт, дэлхийн нарыг тойрохө ө өө ө үү х д лг н,эх газрын байрлал болон б мб рц г дээр ирж буй нарны эрчимө ө өө ө ө ө х чнээс шалтгаалж байсан бол харин н д р бий болоод байгаа рчл лт ньү ө өө ө өө ө х лэмжийн хийнээс дэлтэй б г д нг рс н 125000 жилд зэгдээг йү үү ө өө ө ө ө ү ү дулаарлыг бий болгоод байна.С лийн 50-д жилийн дотор х н т р лхт нүү ү ө ө ө байгаль орчин , тэр дундаа амьдралын эх свэр болсон усыг бохирдуулах ньүү огцом нэмэгдсээр ирсэн нь х н амын с лт эрчимжиж буйү ө ө т вл р лт, йлдвэржих йл явц ,уул уурхайн йл ажиллагаа , х д аж ахуйө ө ө ү ү ү ө өө

йлдвэрлэл болон ус хэрэглээний горим рчл гдс н байдал зэргээсү өө ө ө шалтгаалан органик бохирдол, цацраг идэвхит бодис ,х нд металл гэх мэтү шинэ т рлийн химийн гаралтай бохирдуулагч бодисууд байгаль орчинд хаягдажө буйтай холбоотой юм. Одоогийн байдлаар дэлхий дахинд 2,6 тэрбум х н ариунү цэврийн байгууламжинд хамрагдааг й байгаа б г д , д рт 2 сая тонн бохирү ө өө ө ө ус, усны эх свэрт хаягддаг байна.Дэлхий дахинд х н ам с хийн хирээрүү ү ө ө х д орон нутгаас хот суурин руу чиглэсэн шилжих х д лг н ихэсч 2050 онө өө ө ө өө гэхэд нийт 6,4 тэрбум х н суурин газарт амьдрах т л втэй байгаа нь 2010 онтойү ө ө харьцуулахад даруй 3,4 тэрбумаар сс н байх ажээ. Манай оронд ч хот сууринө ө газар руу н дэллэх н дэллэлт ргэлжилсээр ......Нэгэн ЕБС-н суралцагчдынүү үү ү 2010 оны хичээлийн жилийн шилжилт х д лг ний нэгдсэн з лэлтээсө ө өө ү үү харахад дунд ангид бараг 4 ангийн 140 орчим суралцагчид шилжиж ирсэн тоон

з лэлт байна. Эдгээр х хд д эцэг эх асран хамгаалагчдаа дагаад иржү үү үү үү байгаа нь ойлгомжтой.Манай орон з вх н г ний ус ашигладаг.Гэтэл жил ирэхө ө ү тусам г ний ус ховордсоор байна.Манай орон дундад рг р гт оршдог учраасү ө ө ө усны н ц р дутмаг .Усны нийт н ц 609,5 км.куб, ашиглах боломжтой н ц ньөө өө өө өө 34,6 км.куб юм. 2004 оны улсын тооллогоор 3800 гол м р н,4000 орчим нуурө ө ц р м б ртгэгдсэн.С лийн жил дэд 500 гаруй горхи булаг,30 орчим нуурөө ө ү үү үү ц р м, ширгэсэн буюу ширгэх аюул н рлээд байна.С лийн 5 жилд х рснийөө ө үү үү ө усны т вшин доошилж,гол м р н ширгэх хатах зэгдэл бий болсон.Иймээс энэү ө ө ү асуудал тулгамдсан чухал асуудал болоод байна.Бусад улс оронд энэ асуудалд

санаа тавьж усыг з в зохистой ашиглахыг энгийн хэвшмэл з йлээ болгосонө ү жишээ олон байдаг,Тухайлбал орж байгаа хур тундасны усыг цэвэрлэн дахин ашиглэж байна,дахин ашиглаж буй усандаа шар, бор, саарал, хар зэрэг нэр томьёо ч гд г гэсэн мэдээллийг сонсож байсан. ө ө“....цаг уурын рчл лт х ний н л лл р дсэн .нэгэнт х ний н л лл рөө ө ү ө өө өө үү ү ө өө өө

дсэн юм бол бас х ний н л лл р, х ний оролцоотойгоор байдлыг засажүү ү ө өө өө ү болно. Энэ чиглэлд бид алхам хийх цаг болсон .Наад зах нь миний бие “аюултай юм болох гэж байхад урьдчилж хэлж сануулахг й яав даа” гэж хойчү

едээ зэмл лэхг йн тулд хичээлийн шинэ жилийн нээлтээр энэ сэдвээрү үү ү х хд дэд ярилаа.Одоо улс орныхоо хамгийн дээд шийдвэр гаргагчдадүү үү хандаж албан ёсоор “ цаг уурын рчл лт д бид анхаарал хандуулахг й болөө ө ө ү болохг й болжээ гэж хэлж байгаа нь энэ. Байдлыг засах боломж бий.ү Ойлголтоо нэгтгэж ,шийдлээ гаргаж , т нийгээ тууштай хэрэгж лэх лүү үү хэрэгтэй.Монгол улсын ер нхийл гч Ц.Элбэгдорж .УИХ-н Намрын чуулганыө ө нээлт дээр хэлсэн гээс.2009 оны 10-р сарын 1.үМонголчууд газар нутаг уул усандаа аз хиймор буян заяагаа даатгаж, байнга с сэглэн залбирч, т нээсээ эр л энх,эрдэм ном, элбэг хангалуун амьдрал,ү үү үү сайн сайхан б хнийг х сэж рг л м рг л йлдэж,с слэн х ндэтгэдэгү ү ө ө ө ө ү ү ү уламжлалтай. Уламжлалт ёс заншил бол р х хэд , е удам дамжинү үү ү м рд гд ж ирсэн “бичигдээг й хууль”билээ. С лийн жил дэд х ний йлө ө ө ү үү үү ү ү ажиллагааны н л лл с голлон шалтгаалж усны чанар муудах хандлага илтө өө өө ажиглагдах болсон. Дэлхий даяар усны чанар ийнх муудах , бохирдох ндсэнүү ү шалтгаан нь х н амын хурдацтай с лт, хотжилт эрчимтэй рг жин тэлж,ү ө ө ө ө химийн йлдвэрийн шинэ т р л чиглэл бий болсон зэргээр тайлбарлагдажү ө ө байна. Дэлхий даяар ходоодон доторх асуудалдаа оррцолдон д р хоногө ө

нг р ж байтал хоолойгоороо оруулах асуудалд нь хямрал н рэлсэнийгө ө өө үү нийтээрээ х лээн з вш рч байна.Дэлхийн их г рн д цэвэр усны их н цү ө өө ү үү өө болох ройд, урд туйлын м с н газрыг булаацалдах цаг айсуй.Хятадад х н амынө ө ү т вл р л ихэссэнээр 3 х н тутмын 2 нь усны хангамжаар дутагдаж Хималайнө ө ө ү м с хайлж ,ц лжиж эхэлж байна.Орос,Канад,АНУ,Норвеги,Дани,хойд м с нө ө ө ө далайд, мн д туйл Антарктидэд, Англи,Хятад хяналтаа тогтоох гэжӨ ө булаацалдаж эхэллээ.Ингэж ирж яваа хямралыг с рж цэвэр усны н цийгө өө хянахын тулд б гд х д лж эхэллээ.Дэлхийн нэр х нд б хий.......... сониндү ө ө ү ү гарсан г лэлд”ХЭН УС,НЕФТИЙГ ХЯНАНА,ТЭР ДЭЛХИЙГ НОЁРХОНО” гэсэнө үү д гнэлт хийжээ. Дэлхийд х гжл р тэрг лж байгаа дэргэдийн х рш Хятадү ө өө өө үү ө улсын ер нхийл гч усны инженер, байнгын хорооны 11 гиш н нь б гдө ө үү ү инженер байгаа тоон мэдээллийг ч х м с анзаарахад ил дэхг й болов уу? .ү үү үү ү Манай улсын ер нхийл гч ч гэсэн ирээд й хойч еийнхэнтэйгээ хамтранө ө ү ү хичээл х ртэл явуулж,Усны газраас жил б р зохион байгуулж байгаа энэхү ү үү уралдаан ч гэсэн б гд, эх орны ирээд й болсон иргэддээ нэгийг бодогдуулжү ү

ихийг мэд лж байгаль, эх дэлхий, ус м рн хайрлан хамгаалахүү ө өө х м жил,т л вшилд сургах нэгэн томоохон сургууль м н.ү үү ө ө өЕр нь усаа т дийг й м нг хэмнэх арга бол яах аргаг й усны тоолуурыгө ү ө өө ү б хэлдээ суурилуулж хэрэглэх явдал л хамгаас эрхэм гэж би боддог. р рү Өө өө хэлбэл усыг замбарааг й хэрэглэхэд м нг рэгдэнэ гэсэн ойлголттой болсонү ө ө ү

ед рийн эрхг й усаа гамтай хэрэглэж эхэлдэг. Иймээс манай орон анх удааү өө ү 2002 онд усны тоолуурын лабораторийг сгэн байгуулсан нь туйлынүү сайшаалтай юм.4 ам б лтэй айл сард 15000 т гр г т лд г байсан бол тоолуурү ө ө ө ө тавиулсны дараа х ссэн хэмжээгээрээ хэрэглээд л 6-7 мянган т гр г л т лжү ө ө ө байна. Хэнч гэсэн хэмнэсэн м нг нд баярлах ёстой биздээ. нээс ч илө ө өө Үү үү хэмнэх боломж бий т нийг х хэд, х гшидг й ухааран хэрэгж лхэд л байгааүү үү ө ү үү юм.Бид д р др р багасаад байгаа гол м рн харж гансарч суух уу? Хэнийхө ө ө өө ө өө ч биш з вх н рийн чинь юм шиг гол усандаа хир буртаг, машин техникээө ө өө санаа амар угааж л суух уу гээд бид рсдийн хайхрамжг й өө ү