Түүхийн Шинжлэх Ухаан нь үечлэлгүйгээр оршин тогтнож үл

чадна

Е.М.Жуков

1. Формацийн онолын үүднээс

(хүй нэгдэл, боол, феодализм, капитализм, социализм)

2. Соёл иргэншлийн онолыг үүднээс

(эртний, дундад, шинэ)

Ураг төрлийн байгууллагын үеМЭӨ III –р зуун хүртэл

а. Археологийн үечлэл

ГесиодМЭӨ

(VIII-VII)

Тит Лукреций

МЭӨ I

Археологийн үечлэл

• Чулуун зэвсэгтний/800000-3000/

• Хүрэл зэвсэгтний/3000-1000/

• Төмөр зэвсэгтний эхэн/1 дэх мянган жил/

• Шинэ (Неолит)“нео”+ “литос”шинэ+чулуу

8000-4000,3000

• Дунд (Мезолит)“мезо”+ “литос”

дунд+чулуу12000-8000

• Хуучин (Палеолит)“палайос”+ “литос”

эртний+чулуу800000-12000

• Доод шат /800000-100000/

• Дунд шат/100000-40000/

• Дээд шат/40000-12000/

Зэс –чулуун зэвсгийн/энеолит/

б. Аж ахуйн хөгжлийн түвшингээр

Олзворлох, түүвэрлэх аж ахуйн үүслийн үе

Эрчимгүй олзворлох, түүвэрлэх аж ахуйн үе

Хөгжингүй олзворлох, түүвэрлэх аж ахуйн үе

Олзворлох, түүвэрлэх аж ахуйгаас үйлдвэрлэх аж ахуйд шилжиж эхэлсэн

үе

Хүн сүргийн буюу хүйн хүмүүсийн үе

дунд палеолитийг хүртэл

Овгийн байгууллагын үе

дунд палеолитоос анхны төрт улс үүсэх хүртэл

Эхийн эрхт (цусан төрлийн) овог

Эцгийн эрхт (ясан төрлийн) овог

МЭӨ III –р зуунаас МЭ XIII –р зуун хүртэл

Монголын эртний улсуудын үе

Монгол угсааны улсуудын үе

МЭӨ III –МЭ IV-р зууны дунд үе хүртэл

Хүннү МЭӨ III – МЭ I

Сүмбэ (МЭ I –МЭ III)

Тоба (МЭ IV –МЭ V)

Миюун

Монгол Нирун (402-555 он)

Түрэг угсааны улсуудын үе

555-745 он

КиргизУйгар (745-840 он)

Их монгол улсын болон Монгол гүрний үе

МЭ XIII –МЭ XIV –р зуун

XII –р зуун Хамаг Монголын Ханлигийн нэгдэл

1206 он. Эзэн Богд Чингис “Их Монгол Улсыг”

байгуулсан

ТТХ F1TЗХ F2

F1>F2 тохиолдолд улс, үндэстнүүднэгдэн нийлэх процесс

F1<F2 тохиолдолд улс, үндэстнүүдзадрах процесс

Улс төрийн бутралын үе

XV-XVII –р зуун

Феодалын бутралын үе

Улс төрийн бутралын үе

Дөчин дөрвөн хоёр улсын үе

Тогоон болон Эсэн тайж

Батмөнх даян сэцэн хаан

Түмэн засагт хаан

Бурхны шашин

Манжийн эрхшээлийн үеийн Монгол

XVIII-XIX –р зуун

1636 он. Өвөрмонгол

1691 он. Халх монгол

1775 он. Баруун монгол

1755-1758 он.

Зэвсэгт тэмцэл

Ард Аюушын

тэмцэл

XIX –р зууны дунд үеэс эхэлж XX –р зууны эхэн үед хүчтэй хэрэгжиж

эхэлсэн“Шинэ засгийн бодлого”

1911 он

Олноо өргөгдсөн Монгол Улсын үе1911-1919 он

1911 оны 12 –р сарын 29 –нд Богд Жибзундамба хутагтыг шашин төрийг

хослон баригч хаан хэмээн өргөмжлөв

1915 онд Хиагтад болсон 3 улсын гэрээ гэх хэлэлцээрээр Хятадын харъяаны автономит

засаглал тогтов

1919 онд Хятадын цэргийн эрх баригчид автономит төрийг унагааж өөрсдийн дэглэмийг

тогтоов.

Хятадын цэргийн дэлглэм 1921 оны 2 –р сард эрхээ Барон Унгернд алдаж, Барон Унгерний засаглал 1921 оны 7 –р сарыг хүртэл Монголд

тогтнов.

1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсгал түүний дараах үе

1921 оны 7 –р сараас 1980 –аад оны дунд үе хүртэл

а. Үндэсний ардчилсан хувьсгал, түүний ололтыг гүнзгийрүүлэхийн төлөө тэмцлийн үе /1921 оны 7 –р сараас 1930 –аад оны дунд үе хүртэл/

б. Тоталитар дэглэмийн ноёрхлын үе/1930 –аад оны дунд үеэс 1950 –аад оны дунд үе хүртэл/

в. Авторитари дэглэмийн ноёрхлын үе/1950 –аад оны дунд үеэс 1980 –аад оны дунд үе хүртэл/

Өөрчлөлт шинэчлэлтийн үе

1980 –аад оны дунд үеэс эхлэлтэй

А. Өөрчлөн байгуулалтын үе/1980 –аад оны дунд үеэс эхэлсэн/

Б. Өөрчлөн шинэчлэлтийн үе/1989 болон 1990 оны зааг үеэс эхлэлтэй/

Пост коммунизмын орнууд өнөөгийн ардчилал шинэчлэлийн үйл явцад тайван замаар буюу Унгар зэрэг орны, тайван бус замаар буву Румын зэрэг орны гэсэн хоёр замаар шилжсэн

болно.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа