Ευα ΑισωπάκηΜαρία ΑντωνάκηΧριστίνα ΚουτσαντωνάκηΜαρία Κοτσυφάκη

Ελένη του Ευριπίδη

ΟΙ ΘΕΟΙ

Η Ελένη είναι τραγωδία του Ευριπίδη που διδάχτηκε  και παίχτηκε το 412 π.Χ. στα Διονύσια και επέφερε πολλές  καινοτομίες. Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία τους μύθους από τους οποίους πήρε τις υποθέσεις των έργων του, όπως εδώ Ελένη του οποίου η πλοκή είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος δική του επινόηση.

Ο Ευριπίδης φαίνεται πως δανείζεται το μύθο της Ωραίας Ελένης από τα θέματα του ομηρικού κύκλου μόνο και μόνο για να τον ανατρέψει. Του χαρίζει νέα πνοή, πλάθοντας μια ηρωίδα εντελώς αυτόνομη, καινούργια και απόλυτα δική του. Το δραματικό κατασκεύασμα του ειδώλου που οι θεοί έστειλαν στην Τροία επιτρέποντας να αμαυρωθεί η τιμή της Ελένης και να διαστρεβλωθεί η αλήθεια των γεγονότων του Τρωικού πολέμου, είναι από τα πιο μεγαλειώδη ευρήματα στο παγκόσμιο θέατρο και από τα πιο ισχυρά σύμβολα της ματαιότητας του πολέμου. Η αποκατάσταση της κατεστραμμένης φήμης της ηρωίδας ανοίγει νέους δρόμους στην πλοκή του Ευριπίδη κάνοντας την τραγωδία του άλλοτε ένα ρομαντικό έργο διάσωσης ενός ερωτευμένου ζευγαριού και άλλοτε ένα έργο με βαθιά ιδεολογικά και πολιτικά μηνύματα.

Η Ελένη του Ευριπίδη γράφτηκε το 412 π.Χ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την ίδια εποχή, δηλαδή μόλις είχε τελειώσει η Σικελική Εκστρατεία με την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου. Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύσσεται το κίνημα των σοφιστών  που είχε αρχίσει να αμφισβητεί πατροπαράδοτες αξίες και προκαλούσε με την κριτική των εκπροσώπων του κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα και φαινόμενα ασέβειας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Ευριπίδης με την τραγωδία του Ελένη καταδικάζει τον πόλεμο ως την αιτία όλων των κακών.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1) Σε ποια σημεία της τραγωδίας έγιναν αναφορές στο θέμα;

Πρόλογος: 1η Σκηνή 1-82: Στίχος 10: <<…γιατί σεβόταν στη ζωή του

τους θεούς..>> 1η Σκηνή 1-82: Στίχος 27-28: <<Οι τρείς θεές..η

θυγατέρα>> 1η Σκηνή 1-82: Στίχος 37-38:<<Οργιστηκε η

Ήρα..μ’εκείον.>> 1η Σκηνή 1-82: Στίχος 53-54:<<Με πήρε στις πτυχές ο

Ερμής…θαμπή νεφέλη>> 2η Σκηνή 83-191: Στίχος 91-93:<<Άμποτε να ‘χεις..με την

Ελένη>>

Α’ Επεισόδιο 542-575 3η Σκηνή:Στιχος:548-550:<<Του Δια την είπε..αυτός στα ουράνια.>> 3η Σκηνή:Στιχος:622:<<Θεοί! Θεϊκό ‘ναι να..δικούς σου>> 3η Σκηνή:Στιχος:648:<<Έργο της Ήρας..Πάρης >> 3η Σκηνή:Στιχος:670-675:<<Τρωαδίτες δυστυχισμένοι..όμως

καθόλου δεν την είχε.>>

Β’ Επεισόδιο 3η Σκηνή:Στιχος:706-708:<<κι ένας θεός..σε τύχες πιο

χαρούμενες.>> 3η Σκηνή:Στιχος:743-745:<<Έκλαψα..κακό ζητούσε;>> 3η Σκηνή:Στιχος:752:<<που ήμουν..το δώρο>> 3η Σκηνή:Στιχος:768-772:<<ο θεός αλάργα..έρωτες

τραβώντας.>> 3η Σκηνή:Στιχος:783:<<Έργα της Ήρας..αμάχη>> 3η Σκηνή:Στιχος:786:<<Δυσκολονόητος..αλλάζει>> 3η Σκηνή:Στιχος:831:<<θα πεις..θεός>> 3η Σκηνή:Στιχος:839-841:<<Στα όσα είπε..έχεις μπάσει>>

2) Ποιες απόψεις προβάλλονται στα σημεία αυτά;

Ο Ευριπίδης μέσα από το έργο του προβάλλει του θεούς εγωιστές που δεν νοιάζονται για τη δικαιοσύνη αλλά για τα συμφέροντά τους. Ο Ευριπίδης όμως µε τη λέξη θεοί αναφέρεται στους παράγοντες αστάθειας και παραπλάνησης. Επίσης ο Ευριπίδης προβάλλει μέσα από την τραγωδία του σοφιστικές απόψεις και ιδέες για τους θεούς που τότε θεωρούνταν ασέβεια προς αυτούς.

3) Ποιος είναι ο ρόλος των θεών α) ως προς την τύχη των ηρώων μας β) ως προς τα ανθρώπινα πράγματα

Ο ρόλος των θεών είναι σημαντικός για την πλοκή αφού ο μύθος στηρίζετε σε αυτούς, τις αποφάσεις και τον εγωισμο τους.

Ως προς την τύχη των ηρώων μας βλέπουμε πως οι θεοί είναι εκείνοι που κινούν τα νήματα της τύχης του κάθε ήρωα. Επίσης στο τέλος φαίνονται να βοηθούν την Ελένη και το Μενέλαο να αποδράσουν .

4) Από ποιο κίνημα επηρεάστηκε ως προς τις απόψεις που προβάλει ο ποιητής; Με ποιον τρόπο;

Ο Ευριπίδης επηρεάστηκε πολύ από το κίνημα των σοφιστών. Με τον όρο σοφιστές εννοούνται οι εκπρόσωποι της Σοφιστικής κίνηση στην αρχαιότητα δηλαδή οι επ’ αμοιβή διδάσκαλοι της ρητορικής  της εριστικής και της πολιτικής τέχνης, καθώς επίσης της φιλοσοφίας, της λογικής και των επιστημών. Εισήγαγαν στη φιλοσοφία τον ανθρωποκεντρισμό και την γνωσιολογία. εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα του ανθρώπου να γνωρίσει τον υλικό κόσμο μέσω της σύγκρισης, της παρατήρησης και της επαγωγής, απαλλαγμένο από την επέμβαση υπερφυσικών παραγόντων. Έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στη μελέτη του κόσμου βάσει των αισθήσεων, δίνοντας έμφαση στη διαδικασία του <<σκεπτικισμού>> διαμορφώνοντας παράλληλα την άποψη ότι η γνώση, η αλήθεια και οι αξίες είναι έννοιες σχετικές. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη επιδόθηκαν προοδευτικά στη διατύπωση σοφισμάτων μέσω των οποίων υποστήριζαν παράδοξες απόψεις, παραβιάζοντας συγκαλυμμένα τους νόμους της λογικής. Ιδιαίτερη ανταπόκριση βρήκε η Σοφιστική ανάμεσα στους οπαδούς της εριστικής τέχνης, μέλη της Μεγαρικής σχολής.

5) Σχολιάστε το τέλος της τραγωδίας σε σχέση με τν αναγκαιότητα παρέμβασης των θεών για την επιτυχή έκβαση του σχεδίου.

Στο τέλος της τραγωδίας βλέπουμε τα αδέρφια της Ελένης του Διόσκουρους να εμφανίζονται ως από μηχανής θεοί και πείθουν τον Θεοκλύμενο να μην πειράξει την αδερφή του την Θεονόη. Αν δεν εμφανιζόταν οι Διόσκουροι ο Θεοκλύμενος θα μπορούσε να είχε πειράξει την Θεονόη γιατί βοήθησε την Ελένη και τον Μενέλαο.

ΤΕΛΟΣ