Технологи ба цагдан хяналт

Сэтгүүл зүйн III анги

Интернэт чөлөөт орчин мөн үү?

• Google түлхүүр үгсийн санал болголт• Google News • Amazon

Тэмдэгт хууль болох нь

• Интернэт = эрх чөлөө?• “Цахим орчин дахь төр байдаггүй нь эрх чөлөөг

бий болгодоггүй”• Бодит амьдралд хууль өөрийн институц, болон

бусан дүрмийн хүрээнд нийгмийн амьдралыг зохицуулдаг. Харин цахим орчинд энэ нь хязгаарлагдмал бөгөөд тэмдэгт кодууд буюу програм, техникийн хүч л бүхнийг зохицуулж байна.

• Код бол хууль юм.

Бид цахим орчныг бий болгож кодчилсноор итгэж явдаг үнэт зүйлсээ хамгаалж чадна. Нөгөөтэйгүүр бид цахим орчныг бий болгож кодчилсноор тэдгээр үнэ цэнээ үгүй болгож ч болох юм.

Код зохицуулалт болох нь

Тайлбар Жишээ Хууль Нийгмийн амьдралыг

зохицуулдагЗохиогчийн эрх

Зах зээл Бүтээгдэхүүний үнэ цэнэд нөлөөлдөг эдийн засгийн шинжүүд

Хөгжим, Кино үйлдвэрлэл

Хэм хэмжээ Ёс заншил БоловсролКод Хэн нэгний биеэ авч явах

байдалд нөлөөлөгчP2P болон Дижитал Эрхийн зохицуулалт

Хууль

Хэм хэмжээ

Код

Зах зээл

Зохицуулагдах үйл ажиллагаа

Шууд зохицуулалт

Кейс 1: Интернэт хайлт

• August 4, 2006: AOL гурван сарын хугацаан дахь 650 мянга хэрэглэгчийн хайлтын датаг ил болгосон

• • Хэрэглэгчид танигдах боломжгүй ч, дахин

давтагдахгүй түлхүүрээр ялгарч байсан

• Зарим хүн юу хайснаараа танигдаж байсан (New York Times, Aug 9, 2006).

• August 21, 2006: AOL-ийн CTO огцорсон

Кейс 2: И-мейл

• Gmail мейлийг чинь уншиж түүний агуулгад дүйцүүлэн сурталчилгаа байршуулдаг.

Кейс 3 - Cookie

• Өөрийн үйлчлүүлдэг компанийн хуудаст бүртгүүлж нэр, хаяг, даатгалын дугаар, дуртай сэтгүүл, ТВ нэвтрүүлгийн талаарх мэдээллээ өгөхөд тэд чамд cookie өгнө.

• Дараачийн сайтад ороход чиний үйлчлүүлдэг, итгэдэг компань биш тул мэдээллээ өгөхгүй гэж үзье.

• Гэсэн ч тухайн компаниуд олж авсан дата мэдээллээ хуваалцах хүрээнд хамтран ажилладаг эсэхийг мэдэх аргагүй.

Кейс 4 – Видео цагдан хяналт

• Хяналтын камер• Хотын камерууд – Лондонд орж, гарч

байгаа бүх машины байршил, цагийг тэмдэглэдэг

• Хүний нүүр таних/ face recognition

Кейс 5 – RFID /Radio-frequency identification/

Ямар ном уншиж байна?

Түрийвчин дэх мөнгө

Өөр юу байна?

Цагдан хяналт гэж юу вэ?

Гол төлөв ямар нэг сөрөг утгын улмаас хэн нэгнийг хараа хяналтанд байлгах. Хамгийн түгээмэл хоёр утга нь:

• “Хэн нэгэн эсвэл бүлэг хүнийг хараандаа байлгах: сэжигтэн, ял эдлэгч”

• “Хэн нэгэн эсвэл бүлэг хүнийг маш нарийн ажиглах: ялангуяа сэжиглэх үед”

Нийгмийн цагдан хяналт гэж юу вэ?

• Аюулгүй байдлын үүднээс хянах • Цагдан хаа сайгүй бий болж, бидний өдөр тутмын

амьдралын хэсэг болж байна • Тодорхой хяналтыг хэн хийж байгаа, хэнтэй

хамаатай нь улам л тодорхойгүй болж байна • Жишээ нь: оффис, их дэлгүүрүүд, зам, галт

тэрэгний буудал, гааль... бас интернэт

Цагдан хяналт дахь нийгэм

• “Гэмт хэрэгтнүүд, оргодлууд, терростууд гээд янз бүрийн этгээдээс шалтгаалан цагдан хяналт шаардлагатай болж байна ” (Грам, 1998)

• “Том ах нар”, “Бага ах нар” бүгд л чамайг ажиглаж байна: • Цагдаа, цэрэг, гааль • Бизнесийн байгууллагууд ч бас: банк, супермаркет,

цахилгаан холбоо, и-мейл• Утас тагнах, нууц камераас ч илүү, “ил” тагнуулын

ажиллагаа болж байна • Өдөр тутмын амьдралыг нэгд нэгэнгүй ажиглаж байна

Цагдан хяналт дахь нийгэм гэж юу вэ?

• Цагдан хянах техникт суурилсан, зохион байгуулагдсан нийгэм.

• Цагдан хяналтад байна гэдэг нь нийгмийн бүтцийн нэг хэсэг болох ямар нэг байгууллага эсвэл Засгийн Газрын нэрийн өмнөөс хэн нэгний үйл хөдлөл, ажиллагааг технологийн тусламжтайгаар бичих, хадгалах юм.

• Энэ мэдээлэл нь ангилагдан, ялгагдаад бидний амьдралд нөлөөлөх аливаа шийдвэрийг гаргахад ашиглагдах магадлалтай.

• Энэ шийдвэр нь бидний эрхэд хамаатай бөгөөд бидний ашиг орлого, ажил үйлс, аливаа үйлчилгээ гээд олон нийтийн болон хувийн орон зайн бүхий л хүрээнд халдаж байна.

Цагдан хяналт дахь нийгмийн гол шинжүүд

• Технологи – цуглуулах ба хадгалах • Мэдээллийн урсгал – Компьютерийн сүлжээ• Нийгмийн ангилал – зорилтот зах зээл, эрсдэлтэй

бүлгийг тодорхойлох • Технологийн алдаа, уналт

Цагдан хяналтын үр нөлөө

• Хувийн нууц, Ёс зүй, Хүний Эрх

• Нийгмийн ялгаварлал

• Сонголт, Хүч, Хүчирхэгжилт

• Ил тод байдал, тодорхой байдал