1

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΕΠΙΛΕΓΩ ΣΩΣΤΑ

ΤΡΩΩ ΥΓΙΕΙΝΑ

2Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΥΚΩΝ ΤΑΞΗ Γ1

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΑΣΚΑΛΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΚΑΖΑ ΦΩΤΕΙΝΗ 2015-2016

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης ασχοληθήκαμε φέτος με το πρόγραμμα Αγωγής Υγείας

«Επιλέγω σωστά – Τρώω υγιεινά»

Αφορμή στην επιλογή του θέματός μας ήταν το παραμύθι «Η Φρουφρού» του

Γιάννη Τζήκα . Η Φρουφρού που δεν έτρωγε τροφές από όλες τις ομάδες

τροφίμων μας οδήγησε στη συζήτηση γύρω από το τι πρέπει να τρώμε για να

είμαστε υγιείς .

Αρχίσαμε με παιχνίδια γνωριμίας, επικοινωνίας και εμπιστοσύνης ανάμεσα

μας. Μετά χωριστήκαμε σε πέντε ομάδες και κάθε ομάδα διάλεξε το δικό

της χρώμα (πορτοκαλή, πράσινη άσπρη ,κόκκινη, μωβ/ομάδα) και

υπέγραψε το δικό της συμβόλαιο συνεργασίας.

Μετά συμπληρώσαμε ένα ερωτηματολόγιο με τις διατροφικές συνήθειες

των μαθητών της τάξης για να συγκρίνουμε στο τέλος του προγράμματος

πόσο επηρεάστηκαν οι αρχικές διατροφικές συνήθειες .

Συγκεντρώσαμε πληροφορίες για τις ομάδες τροφίμων και τα θρεπτικά

συστατικά τους καθώς και για τη Μεσογειακή διατροφή.

Μάθαμε ποιες είναι οι πολύ καλές και ποιες οι λιγότερο καλές επιλογές

από κάθε ομάδα τροφίμων και μάθαμε να σχεδιάζουμε τα δικά μας γεύματα.

Βρήκαμε κανόνες σωστής και ισορροπημένης διατροφής και κανόνες

συμπεριφοράς την ώρα του φαγητού.

Ανακαλύψαμε τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων από την εποχή του

λίθου μέχρι σήμερα και μιλήσαμε για τη διατροφή στη νηστεία.

Βρήκαμε παροιμίες και αινίγματα και κάναμε σταυρόλεξα και κρυπτόλεξα.

Σ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, ορμώμενοι από τα μαθήματα της Γλώσσας,

δημιουργήσαμε ποιήματα, χαϊκού, διαφημίσεις, πρωτοσέλιδα εφημερίδων

και παραμύθια σχετικά με τη διατροφή.

Ζωγραφίσαμε και κατασκευάσαμε κολλάζ με τις ομάδες τροφίμων και την

πυραμίδα της Μεσογειακής διατροφής.

Φτιάξαμε νόστιμες «τρουφομπαλίτσες» στην τάξη.

Επισκεφθήκαμε το Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης και

παρακολουθήσαμε το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Υγιεινής Διατροφής

«Ανακάλυψε την πυραμίδα», μαθαίνοντας τη διατροφική πυραμίδα αλλά και

μαγειρεύοντας στην κουζίνα του μουσείου.

Ετοιμάσαμε δεκατιανό στο σχολείο (διάφορα είδη ψωμιού με λαδορίγανη ή

με μέλι). Η δράση αυτή επαναλήφθηκε (με τρόφιμα από την ομάδα των

δημητριακών και μετά με φρούτα) και γιατί άρεσε αλλά και για την

απόκτηση μόνιμων υγιεινών διατροφικών συνηθειών από τα παιδιά.

3

Στη λήξη της σχολικής χρονιάς θα παρουσιάσουμε το θεατρικό δρώμενο

«Λαχανοφρουτοθεραπεία».

Δημιουργήσαμε ψηφιακά αρχεία με τις πληροφορίες, τις δράσεις και τις

δημιουργίες μας(θα αναρτηθούν στον ιστότοπο του Σχολείου μας) και

ετοιμάσαμε το βιβλίο της διατροφής με τίτλο «Επιλέγω σωστά- Τρώω

υγιεινά»

Ερευνήσαμε, μάθαμε, δημιουργήσαμε…..

Συνεργάστηκαν με διάθεση και ομαδικότητα οι:

Βαρυτιμιάδης Γεώργιος

Γαρδίκης Δημήτριος

Εφραιμίδης Παναγιώτης

Ιωάννου Παναγιώτα

Καλαϊτσίδης Νικόλαος

Κουφοτάχη Μαρία

Λεβαντής Γεώργιος

Μαζανάκης Έκτορας

Μπιτσόλα Μαρία

Ντιάνο Θεοχάρης Σαλβατόρε

Παναγιωτίδης Απόστολος

Παναγιωτίδης Γεώργιος

Ρετζέπη Αλεξία

Σαββίδου Χρυσάνθη

Τενεκετζής Λάζαρος

Τζελάτης Μάριος

Τσαντίλη Αικατερίνη

Τσεκλιαρίδου Μαρία-Ελένη

Φραγκάκης Δημήτριος

Χατζηιορδάνου Ιορδάνης

4

ΜΑΘΕ ΤΙ ΤΡΩΣ

ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Οι τροφές περιέχουν όλες τις θρεπτικές ουσίες τις οποίες έχει ανάγκη το σώμα

μας για να μεγαλώσει, να κρατηθεί σε φόρμα, να διορθώσει καμιά … ζημιά στα

κύτταρά του, για να κινηθεί, να σκεφτεί, να διαβάσει… τέλος πάντων να ζήσει! Από

τα τρόφιμα παίρνουμε τα «καύσιμα» που χρειάζεται ο οργανισμός για να κάνει τις

λειτουργίες του .

Κάθε γεύμα πρέπει να περιλαμβάνει μια ποικιλία τροφών για να παίρνουμε

ποικιλία θρεπτικών συστατικών. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά είναι οι πρωτεΐνες,

οι υδατάνθρακες, τα λίπη, οι βιταμίνες, τα μέταλλα-ιχνοστοιχεία και το νερό, τα

ίδια ακριβώς στοιχεία από τα οποία αποτελείται και το σώμα μας.

ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ

Οι υδατάνθρακες αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας για τον οργανισμό αλλά και

το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλο).Είναι απαραίτητο να καταναλώνονται σε

καθημερινή βάση, ώστε ο οργανισμός να προσλαμβάνει την ενέργεια που

χρειάζεται για τις καθημερινές του λειτουργίες.

Πηγές : ζάχαρη, μέλι, φρούτα, λαχανικά, ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, όσπρια.

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Αποτελούν τα υλικά κατασκευής. Είναι το κύριο συστατικό των μυών, των

οργάνων του σώματος καθώς και του αίματος. Δημιουργούν, επισκευάζουν και

διατηρούν τους ιστούς στο σώμα μας. Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την

ανάπτυξη, τη διατήρηση αλλά και την εξέλιξη του οργανισμού.

Πηγές: κρέας, ψάρια, γαλακτοκομικά, αυγά, όσπρια, δημητριακά.

ΛΙΠΗ

Τα λίπη είναι απαραίτητα στο σώμα μας γιατί βοηθάνε στη κατασκευή των

κυττάρων, στη μεταφορά και απορρόφηση βιταμινών, στο να διατηρείται σταθερή

η θερμοκρασία μας. Συναντώνται σε τρόφιμα ζωικής αλλά και φυτικής

προέλευσης.

Πηγές: ελαιόλαδο, σπορέλαια, βούτυρο, κρέμα γάλακτος, κρέατα, αλλαντικά,

γλυκά.

5

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

Οι βιταμίνες είναι οργανικές ουσίες, οι οποίες βρίσκονται στα τρόφιμα σε μικρές

ποσότητες και είναι απαραίτητες γιατί συμμετέχουν σε διάφορες λειτουργίες του

οργανισμού. Ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα , προστατεύουν τα αγγεία και

την καρδιά, συμβάλλουν στην καλή λειτουργία της όρασης κ.ά.

Πηγές: φρούτα, λαχανικά, όσπρια, συκώτι, καρότα, γαλακτοκομικά.

ΜΕΤΑΛΛΑ- ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία είναι ανόργανα στοιχεία, πολύ σημαντικά για τον

οργανισμό μας . Τέτοια είναι:

1. κάλιο -απαραίτητο για το μυϊκό σύστημα- (σε λαχανικά, πατάτες),

2. νάτριο -για το αίμα και την υδατική ισορροπία- ( σε θαλασσινά, όσπρια,

λαχανικά, αλάτι)

3. φώσφορος -για καλή όραση, σχηματισμό οστών και δοντιών- (σε γάλα,

δημητριακά, κρέας, συκώτι, ψάρια, αυγά),

4. ασβέστιο -για κόκκαλα, δόντια-(σε γάλα, τυρί, γιαούρτι),

5. μαγνήσιο - για την καταπολέμηση της κόπωσης -(σε δημητριακά, όσπρια, γάλα)

6. σίδηρος -για το αίμα, κατά της αναιμίας- (σε συκώτι, κρέας, όσπρια, σπανάκι),

7. ψευδάργυρος -για την σωστή σωματική ανάπτυξη- (σε όσπρια, θαλασσινά,

συκώτι, κρέας),

8. ιώδιο -για την σωστή λειτουργία του μεταβολισμού- (σε θαλασσινά, ιωδιούχο

αλάτι)

9. σελήνιο - για τον μεταβολισμό, αντικαρκινικές ιδιότητες-

(σε όσπρια, θαλασσινά)

10. χαλκός -κατά της αναιμίας- (σε κρέας)

ΝΕΡΟ

Το νερό είναι απαραίτητο για τον ανθρώπινο οργανισμό. Το 65% του σώματος μας

αποτελείται από νερό. Χρησιμεύει στη μεταφορά άλλων συστατικών, απομακρύνει

τα υπολείμματα των τροφών και ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος. Θα πρέπει

να καταναλώνουμε καθημερινά τουλάχιστον 8 ποτήρια υγρά, δηλαδή νερό, χυμούς

κ.λ.π.

6

ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Με βάση τα θρεπτικά τους συστατικά τα τρόφιμα

ομαδοποιούνται στις ομάδες τροφίμων.

1η Ομάδα: Δημητριακά

Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τις πατάτες,

το ψωμί και τα αρτοσκευάσματα.

Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες

σε υδατάνθρακες, βιταμίνες, πρωτεΐνες, φυτικές ίνες, σίδηρο και άλλα μέταλλα. Οι

περισσότερες από αυτές τις τροφές είναι χαμηλές σε λίπος. Όταν μάλιστα

περιέχουν το φλοιό τους ή είναι ολικής αλέσεως, τότε παρέχουν και αρκετές

φυτικές ίνες, με τις οποίες αντιμετωπίζεται η δυσκοιλιότητα και μειώνονται τα

επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Δίνουν στο σώμα ενέργεια για να μπορεί να

περπατάει, να κινείται, να τρέχει και να είναι δραστήριο. Είναι το ίδιο απαραίτητα

όπως τα καύσιμα στο αυτοκίνητο.

2η Ομάδα: Φρούτα, Λαχανικά

Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει όλα τα φρέσκα ή κατεψυγμένα λαχανικά και όλα τα

φρέσκα ή ξηρά φρούτα, τα εσπεριδοειδή καθώς και τους φυσικούς χυμούς

φρούτων.

Κύρια θρεπτικά συστατικά της ομάδας αυτής είναι οι βιταμίνες, τα μέταλλα και οι

φυτικές ίνες. Οι υδατάνθρακες των φρούτων (γλυκόζη, φρουκτόζη) προσφέρουν

άμεση ενέργεια στον οργανισμό. Είναι προτιμότερο να καταναλώνονται όπως είναι

παρά με τη μορφή χυμών γιατί χάνουν τις φυτικές ίνες και μεγάλο ποσοστό

βιταμινών. Προτιμάμε τα φρέσκα και εποχιακά λαχανικά.

Τα φρούτα χαρίζουν λαμπερό δέρμα ,λαμπερά μαλλιά και όμορφη εμφάνιση, ενώ

τα λαχανικά βοηθούν στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος(εντέρου).

7

3η Ομάδα: Κρεατικά, Θαλασσινά

Στην ομάδα αυτή κατατάσσονται το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια,

τα θαλασσινά, τα όσπρια και τα αυγά.

Όλες οι παραπάνω τροφές είναι πλούσιες σε βιταμίνες, σίδηρο και μέταλλα.

Επίσης παρέχουν πρωτεΐνες, δηλαδή υλικά κατασκευής. Στην ομάδα αυτή πολύ

καλές επιλογές αποτελούν τα τρόφιμα που είναι πολύ φτωχά σε λίπος και

λιγότερο καλές επιλογές είναι εκείνα τα τρόφιμα που είναι πολύ πλούσια σε λίπος.

Η ομάδα αυτή είναι σημαντική για την

ανάπτυξη και το χτίσιμο ενός γερού και

δυνατού σώματος και τη δημιουργία γερών

μυών.

4η Ομάδα: Γαλακτοκομικά προϊόντα

Γαλακτοκομικά προϊόντα είναι τα προϊόντα που παράγονται από το γάλα. Στην

ομάδα αυτή ανήκουν το γάλα, το τυρί, το γιαούρτι.

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα παρέχουν ασβέστιο,

βιταμίνη D, πρωτεΐνη, σίδηρο και άλλα μέταλλα.

Κάποιες τροφές, όπως το τυρί, έχουν περισσότερο

λίπος κι άλλες λιγότερο. Η θρεπτικότητα των

γαλακτοκομικών προϊόντων δεν ελαττώνεται με την

μείωση του λίπους, οπότε είναι προτιμότερο να

καταναλώνουμε προϊόντα με χαμηλά λιπαρά.

Χαρίζουν γερά οστά και δόντια.

5η Ομάδα: Λίπη, έλαια και γλυκά

Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τις ελιές, το ελαιόλαδο, το σπορέλαιο, τη

μαργαρίνη, το βούτυρο, τις σάλτσες, τους ξηρούς καρπούς, τα αναψυκτικά,

τα γλυκά. Κύριο συστατικό της ομάδας αυτής αποτελούν τα λίπη. Το λίπος

αποτελεί πηγή ενέργειας, προστατεύει τα οστά και τα όργανα, διατηρεί τη

θερμοκρασία του σώματος σταθερή. Στη σωστή ποσότητα τα παραπάνω

προσθέτουν γεύση και ευχαρίστηση στα γεύματά μας αλλά σε μεγάλη ποσότητα

αποτελούν την κύρια αιτία της παχυσαρκίας. Επίσης τα γλυκά ευθύνονται για την

τερηδόνα των δοντιών.

8

Ποιες είναι οι πολύ καλές και οι λιγότερο καλές επιλογές από κάθε

ομάδα τροφίμων

Σε κάθε ομάδα τροφίμων υπάρχουν τρόφιμα που είναι πλούσια σε ωφέλιμα

θρεπτικά συστατικά και αποτελούν πολύ καλές επιλογές. Υπάρχουν όμως και άλλα

τρόφιμα που ανήκουν στην ίδια ομάδα αλλά είτε είναι φτωχά στα αντίστοιχα

θρεπτικά συστατικά είτε είναι πλούσια σε λιγότερο ωφέλιμα συστατικά και

αποτελούν τις λιγότερο καλές επιλογές. Στα ωφέλιμα συστατικά ανήκουν οι

φυτικές ίνες, τα μέταλλα και οι βιταμίνες, ενώ στα λιγότερο ωφέλιμα συστατικά

ανήκουν η ζάχαρη, το λίπος και το αλάτι.

Πώς επιλέγω τις τροφές

Πολύ καλές επιλογές

Ομάδα Ψωμί ολικής, κουλούρι, πατάτες ψητές

ή βραστές

Ομάδα φρούτων Όλα τα φρέσκα ωμά ή βρασμένα

λαχανικά , φρέσκα φρούτα, χυμοί από

φρέσκα φρούτα

Ομάδα Γάλα και γιαούρτι (1-2%λιπαρά),

γιαούρτι με φρούτα, τυρί με χαμηλά

λιπαρά (ανθότυρο)

Ομάδα Ψάρι, όσπρια, πουλερικά, κόκκινο

κρέας, αυγό

Ομάδα λίπους Ελαιόλαδο, ξηροί καρποί

Λιγότερο καλές επιλογές

δημητριακών Άσπρο ψωμί, κρουασάν, πίτες, πατάτες

τηγανητές

και λαχανικών Τηγανητά λαχανικά, λαχανικά τουρσί,

φρούτα με σαντιγί, αποξηραμένα

φρούτα, κομπόστες, συσκευασμένοι

χυμοί (νέκταρ, φρουτοποτό)

γαλακτοκομικών Γάλα και γιαούρτι πλήρες, σοκολατούχο

γάλα, κρέμα γάλακτος, τυρί με πολλά

λιπαρά(φέτα, γκούντα)

κρέατος Ζαμπόν, μπέικον, λουκάνικο, γύρος,

τηγανητό κρέας

και γλυκών Μαγιονέζα, βούτυρο, μαργαρίνη,

παστέλι, καραμέλες, σοκολάτες,

μπισκότα, μαρμελάδα, παγωτό, γλυκά,

αναψυκτικά

9

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από τις διατροφικές συνήθειες που

βρέθηκε ότι είχαν οι κάτοικοι της Κρήτης και της Νότιας Ιταλίας στις αρχές της

δεκαετίας του 1960.

Είναι ξακουστή για τις ευεργετικές της ιδιότητες καθώς προφυλάσσει από

εμφράγματα του μυοκαρδίου και από διάφορες μορφές καρκίνου, είναι φτωχή σε

θερμίδες, τονώνει τον οργανισμό, βοηθάει την καλή λειτουργία του εντέρου,

προστατεύει το δέρμα από τα σημάδια του χρόνου και γενικά χαρίζει μακροζωία

όπως έδειξαν μακροχρόνιες έρευνες.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της:

Αυξημένη κατανάλωση τροφών φ υ τ ι κ ή ς προέλευσης, όπως φρούτα,

λαχανικά, πατάτες, δημητριακά και όσπρια.

Χρήση ε λ α ι ό λ α δ ο υ ως βασικό έλαιο, που αντικαθιστά όλα τα άλλα λίπη.

Καθημερινή λήψη μικρών ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων.

Κατανάλωση ψ α ρ ι ο ύ και πουλερικών σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή).

Αυγά το πολύ μέχρι 4 την εβδομάδα.

Κατανάλωση ζάχαρης (γλυκά) σε εβδομαδιαία βάση (όχι καθημερινή).

"Κόκκινο" κρέας (μοσχάρι, χοιρινό κτλ.) μόνο λίγες φορές το μήνα.

Κατανάλωση κρασιού σε καθημερινή βάση αλλά με μέτρο.

Καθημερινή φυσική δραστηριότητα (περπάτημα, κίνηση γενικότερα)

10

Κανόνες σωστής και ισορροπημένης διατροφής

1. Τρώμε φρούτα και λαχανικά καθημερινά.

2. Προτιμάμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά εποχής.

3. Χρησιμοποιούμε ελαιόλαδο ως λίπος στο φαγητό και αποφεύγουμε τα ζωικά

λίπη.

4. Αποφεύγουμε να καταναλώνουμε πολλά τρόφιμα και ποτά που περιέχουν

ζάχαρη.

5. Καταναλώνουμε καθημερινά γαλακτοκομικά προϊόντα.

6. Τρώμε ψάρι και όσπρια τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα.

7. Περιορίζουμε την κατανάλωση κρέατος και των προϊόντων του.

8. Προτιμάμε ψωμί και δημητριακά ολικής άλεσης.

9. Αποφεύγουμε τα έτοιμα συσκευασμένα σνακ και φαγητά.

10. Τρώμε πάντα πρωινό.

11. Προτιμάμε τα μικρά και συχνά γεύματα.

12. Τρώμε με μέτρο ποικιλία τροφών.

13. Δε χρησιμοποιούμε πολύ αλάτι.

14. Πίνουμε αρκετό νερό.

11

Μαθαίνω να σχεδιάζω τα δικά μου γεύματα

Σε ημερήσια βάση θα πρέπει να καταναλώνονται:

δύο μεγάλα κύρια γεύματα (μεσημεριανό και βραδινό).

και τρία μικρά ενδιάμεσα γεύματα (πρωινό, δεκατιανό και απογευματινό)

α) Μεγάλα γεύματα της ημέρας περιλαμβάνουν τρόφιμα απ' όλες τις ομάδες

τροφίμων. Δηλαδή ένα τρόφιμο από την ομάδα του Κρέατος(Κ), ένα από την ομάδα

των Γαλακτοκομικών(Γ), ένα από την ομάδα των Δημητριακών(Δ), ένα από την

ομάδα των Φρούτων και των Λαχανικών (Φ/Λ).

β) Μικρά γεύματα της ημέρας περιλαμβάνουν τρόφιμα από κάποιες ομάδες

τροφίμων όπως Δημητριακά (Δ), Φρούτα ή Λαχανικά (Φ ή Λ), Γαλακτοκομικά (Γ).

Στην περίπτωση αυτή γίνεται επιλογή των δύο από τις παραπάνω τρεις ομάδες

τροφίμων.

Τι να προτιμάμε

στα ενδιάμεσα γεύματα;

Λαχανικά εποχής (π.χ. καρότο

ή αγγούρι)

Φρούτο ή φρουτοσαλάτα

Τοστ με τυρί

Μπάρα δημητριακών

Γιαούρτι με φρούτο ή μέλι

Κουλούρι τύπου Θεσσαλονίκης

Ξερά φρούτα και ξηροί καρποί

Σε τι μας βοηθούν τα μικρά και συχνά

γεύματα; • Εφοδιάζεται συνεχώς ο οργανισμός με ενέργεια.

•Αυξάνονται οι καύσεις του οργανισμού βοηθώντας

έτσι στη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού

βάρους.

• Μειώνεται το αίσθημα της πείνας και ο κίνδυνος

υπερκατανάλωσης τροφής σε κάποιο γεύμα.

12

Κανόνες συμπεριφοράς κατά την ώρα του φαγητού

1. Πλένουμε τα χέρια μας πριν και μετά το φαγητό.

2. Βοηθάμε όλοι στο στρώσιμο και το μάζεμα του τραπεζιού.

3. Δεν αρχίζουμε να τρώμε πριν έλθουν όλοι στο τραπέζι.

4. Όταν τρώμε δεν μιλάμε ούτε γελάμε, γιατί είναι αγένεια προς τους άλλους.

5. Δε φτύνουμε το φαγητό, γιατί είναι μεγάλη απρέπεια.

6. Δεν τρώμε με ανοιχτό το στόμα, δε βιαζόμαστε και μασάμε καλά την τροφή

μας.

7. Δε χτυπάμε τα σκεύη και δε ρουφάμε δυνατά.

8. Είμαστε ευγενικοί, δε ρίχνουμε ή αρπάζουμε τρόφιμα ούτε τρώμε από το

πιάτο του άλλου.

9. Χρησιμοποιούμε σωστά το μαχαίρι και το πιρούνι και δεν τρώμε με τα

χέρια.

10.Δε μιλάμε στο τηλέφωνο ούτε βλέπουμε τηλεόραση την ώρα που τρώμε.

11.Ζητάμε την άδεια για να σηκωθούμε από το τραπέζι και αποχωρούμε όταν

έχουν τελειώσει όλοι το φαγητό.

13

Προσοχή στην ετικέτα

Ο καταναλωτής, όταν αγοράζει συσκευασμένα τρόφιμα, πρέπει να γνωρίζει ότι

στην ετικέτα αναγράφονται όλες εκείνες οι πληροφορίες που του δίνουν τη

δυνατότητα να ενημερωθεί για την ημερομηνία λήξης των τροφίμων, για τον τρόπο

αποθήκευσης και μαγειρέματος τους ,για τα συστατικά του, καθώς επίσης και για

τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται κατά την παρασκευή του.

Τι πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής

Υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που θα πρέπει να κοιτάμε όταν αγοράζουμε ένα

προϊόν:

Σχισμένα περιτυλίγματα.

Φουσκωμένες συσκευασίες (τροφών) και κονσέρβες.

Τρύπια κουτιά , κονσέρβες , μπουκάλια.

Σπασμένα αυγά.

Τρόφιμα με ατελή στεγανοποίηση.

Γαλακτοκομικά και άλλες παγωμένες τροφές εκτός ψυγείου.

Προϊόντα με μούχλα.

Επίσης θα πρέπει να ελέγχουμε τις ενδείξεις της ΕΤΙΚΕΤΑΣ:

Ονομασία προϊόντος και προέλευση

Καθαρό βάρος

Στοιχεία εταιρείας

Ημερομηνία λήξης

Ιδιαίτερες συνθήκες συντήρησης και χρήσης

Θρεπτικά συστατικά του προϊόντος

Διατροφικά στοιχεία και χημικά πρόσθετα – «E».

Όλες οι παραπάνω ενδείξεις πρέπει να αναγράφονται και στα ελληνικά.

100% φυσικός χυμός

πορτοκάλι Χωρίς προσθήκη

ζάχαρης Συστατικά:

φυσικός χυμός

πορτοκάλι

Ημ.Λήξ:30-10-16

Νέκταρ πορτοκαλιού

Περιεκτικότητα σε φρούτα 50%

Συστατικά: χυμός

πορτοκαλιού, νερό, ζάχαρη

Ημ.Λήξ:30-10-16

14

Τι έτρωγαν οι προϊστορικοί άνθρωποι ;

Η ζωή των προϊστορικών ανθρώπων ήταν πολύ δύσκολη. Για να βρούνε τροφή

τριγυρνούσαν εδώ κι εκεί μαζεύοντας σπόρους και καρπούς από τα δέντρα και

ψάχνοντας στο χώμα για βολβούς και ρίζες. Επειδή ζούσαν συλλέγοντας την

τροφή τους, όπως την εύρισκαν στη φύση, τους ονόμασαν τροφοσυλλέκτες.

Με το πέρασμα του χρόνου και την ανακάλυψη της φωτιάς έφτιαξαν εργαλεία και

έγιναν κυνηγοί. Από τα ζώα που κυνηγούσαν έπαιρναν τα δέρματα για να

ντύνονται και το κρέας για να τρώνε. Έφτιαχναν και αγκίστρια, για να ψαρεύουν

στα ποτάμια και στη θάλασσα.

Σιγά-σιγά οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν δημητριακά και όσπρια κι έγιναν

γεωργοί. Εξημέρωσαν και μερικά ζώα όπως το πρόβατο, την κατσίκα, την

αγελάδα, που τους έδιναν το γάλα και το κρέας και έτσι έγιναν κτηνοτρόφοι.

Ακόμη άρχισαν να φτιάχνουν αγγεία για να αποθηκεύουν τα προϊόντα τους και να

μαγειρεύουν.

15

Η διατροφή στην αρχαία Ελλάδα

Η διατροφή των αρχαίων Ελλήνων ήταν λιτή. Θεμέλιο της ήταν η

λεγόμενη «μεσογειακή τριάδα» σιτάρι, λάδι και κρασί.

Στη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων υπήρχαν τα δημητριακά δηλαδή

το σιτάρι, η ζέα και το κριθάρι. Το σιτάρι μουσκευόταν προκειμένου να γίνει

μαλακό και κατόπιν ή το άλεθαν για να το κάνουν χυλό ή το μετέτρεπαν σε

αλεύρι, από το οποίο έφτιαχναν ψωμί ή πίτες.

Τα λαχανικά και τα όσπρια που έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν βραστά ή

πολτοποιημένα με ελαιόλαδο και ξίδι. Οι λαϊκές τάξεις προτιμούσαν να τρώνε

φακές, ρεβίθια και κουκιά. Οι κάτοικοι της πόλης έτρωγαν πολύ σπάνια

οπωροκηπευτικά, αφού ήταν πολύ ακριβά. Οι ακόμα πιο φτωχές περιοχές

προτιμούσαν να τρώνε ξηρά λαχανικά. Ως επιδόρπιο είχαν φρούτα είτε ξερά είτε

φρέσκα( σύκα, σταφίδες).

Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών είχε σχέση με την οικονομική κατάσταση

της οικογένειας, αλλά και με το αν κατοικούσε στην πόλη, στην ύπαιθρο ή κοντά

στη θάλασσα. Οι Έλληνες κατανάλωναν πολλά γαλακτοκομικά και κυρίως τυρί. Το

βούτυρο ήταν γνωστό, αλλά αντί αυτού χρησιμοποιούσαν κυρίως το ελαιόλαδο.

Το φαγητό τους συνόδευε κρασί ανακατεμένο με νερό. Εκτός από το κρασί

,συνόδευαν τα γεύματά τους και με κάποια άλλα ροφήματα που τα έπιναν κυρίως

το πρωί όπως:

Ο κυκεώνας (πλιγούρι κριθαριού στο οποίο προσέθεταν νερό και βότανα)

Το κατσικίσιο γάλα

Και ένα μείγμα από χλιαρό νερό και μέλι

16

Η διατροφή των άλλων λαών

Οι διατροφικές συνήθειες ενός λαού επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες,

όπως το κλίμα, τη θρησκεία και άλλα.

Σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου κυριαρχεί η Μεσογειακή διατροφή (εκτός από

τις περιόδους νηστείας), υπάρχουν πολλοί λαοί στους οποίους κάποιες τροφές

είναι απαγορευμένες. Οι Εβραίοι δεν καταναλώνουν χοιρινό και οι Ινδουιστές δεν

τρώνε βοδινό.

Οι Κινέζοι και οι Γιαπωνέζοι δεν έχουν καμία απαγορευμένη τροφή.

Αντίθετα, απολαμβάνουν την κουζίνα με τη μεγαλύτερη ποικιλία στον τον κόσμο.

Λογικό εφόσον εκτός από λαχανικά, ρύζι και ζυμαρικά, τρώνε επίσης σκύλους,

γάτες, φίδια, έντομα, αρουραίους, ακόμα και χελιδονόσουπα.

Η παραδοσιακή αφρικάνικη κουζίνα χαρακτηρίζεται από αμυλούχες τροφές,

συνοδευόμενες από σούπες που περιέχουν κρέας ή/και λαχανικά ενώ τα φρούτα

θεωρούνται τρόφιμα.

Στην Γερμανία και την Αυστρία η κατανάλωση κρέατος, λαχανικών,

γαλακτοκομικών και ψωμιού-δημητριακών είναι το ίδιο διαδεδομένη με τις

μεσογειακές χώρες. Εδώ καταναλώνονται αρκετά τα προϊόντα κρέατος, όπως

λουκάνικα και σαλάμια.

Στη Ρωσία το χοιρινό κρέας είναι πολύ διαδεδομένο. Η αυξημένη κατανάλωση

οφείλεται πιθανόν στις χαμηλές θερμοκρασίες και τα λιπαρά που περιέχονται στο

κρέας, τα οποία βοηθούν στην αντιμετώπιση του κρύου.

Σε ακόμη μία από τις “χώρες του ψύχους”, τη Νορβηγία, παρατηρείται αυξημένη

κατανάλωση ζωικών προϊόντων, όπως ψάρια και γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα

παραδοσιακά κρέατα προέρχονται περισσότερο από ζώα των δασών.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη διάρκεια της ημέρας καταναλώνεται

αρκετά πρόχειρο και γρήγορο φαγητό. Βέβαια το πρωινό αποτελεί τη μεγάλη

εξαίρεση, αφού θεωρείται πλήρες γεύμα. Οι Βρετανοί δεν καταναλώνουν συχνά

φρούτα και λαχανικά.

Στη Γαλλία συνηθίζουν να καταναλώνουν όλα τα είδη τροφίμων, συνοδευόμενα

πάντα από κάποιο είδος σάλτσας, ενώ το κρασί κατά τη διάρκεια του φαγητού και

τα φρούτα και τα τυριά ως επιδόρπιο, θεωρούνται αγαπημένες συνήθειες των

Γάλλων.

Όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι διατροφικές συνήθειες των

Αμερικανών είναι αρκετά γνωστές. Μεγάλες ποσότητες πρόχειρου φαγητού, με

πολλά λιπαρά και αμφιβόλου ποιότητας τρόφιμα ζωικής προέλευσης, είναι τα

κύρια χαρακτηριστικά της αμερικάνικης διατροφής.

Ωστόσο χώρες όπως το Μεξικό έχουν άλλη διατροφική νοοτροπία. Στη

μεξικάνικη κουζίνα υπάρχει μεγάλη ποικιλία ζωικών και φυτικών τροφίμων

καθώς και λαχανικών, με κύριο χαρακτηριστικό τα βότανα που δίνουν καυτερές

ιδιότητες στα γεύματά τους. Επίσης, το μέλι είναι σημαντικό συστατικό σε πολλά

μεξικάνικα πιάτα.

17

Νηστεία και διατροφή

Κατά την περίοδο της νηστείας πολλοί άνθρωποι αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τις

διατροφικές τους συνήθειες. Στη νηστεία αποφεύγονται τα τρόφιμα ζωικής

προέλευσης όπως το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά και η βάση της

διατροφής αποτελείται από αρκετά όσπρια, φρούτα και λαχανικά, θαλασσινά ,

αμυλούχα (ψωμί, ρύζι, μακαρόνια, πατάτες, δημητριακά) και λαδερά φαγητά.

Το κύριο ερώτημα λοιπόν είναι ποιες είναι εκείνες οι τροφές οι οποίες μπορούν να

αντικαταστήσουν την μεγάλη ομάδα τροφίμων που αποφεύγεται, ώστε να μην

λείψει τίποτα από τον οργανισμό μας και το αποτέλεσμα να είναι όχι μόνο η

καλύτερη ψυχική αλλά και σωματική υγεία. Αυτό λοιπόν που θα πρέπει να

προσέχουμε κατά τη διάρκεια της νηστείας είναι να καλύπτουμε τις ανάγκες μας

σε διάφορα θρεπτικά συστατικά, όπως είναι η πρωτεΐνη, ο σίδηρος και το ασβέστιο

που μπορούμε να τα πάρουμε από τροφές όπως τα όσπρια, τα θαλασσινά, τα

λαχανικά, οι ξηροί καρποί, το ταχίνι.

18

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Ο νηστικός καρβέλια ονειρεύεται.

Του δίνανε τα παξιμάδια και αυτός τα ήθελε

βρεγμένα.

Τα λόγια σου με χόρτασαν και το ψωμί σου φάτο.

Όποιος δε θέλει να ζυμώσει , δέκα μέρες κοσκινίζει.

Και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.

Είπε το ψωμί ψωμάκι.

Φάγαμε ψωμί και αλάτι.

Έφαγα ψωμί στο σπίτι σου.

Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα ,τον τρώνε οι κότες.

Κάλλιο ξερό ψωμί μ' ειρήνη παρά ψάρια με τη γκρίνια.

Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ' αλεύρι.

Από πίτα που δεν τρως τι σε νοιάζει και αν καεί.

Πρώτα θεμέλια του σπιτιού ψωμί, κρασί και λάδι.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Μ΄αγαπάς τηγανιτή.

Τρώγομαι όμως και βραστή.

Χρώμα έχω καφετί

και με βγάζουν απ΄τη γη.

Τι είναι; (η πατάτα)

Χίλιοι μύριοι κατεβαίνουν,

και οι δυο τους απαντάνε

και τ' όνομά τους αλλάζουν.

Τι είναι; (σιτάρι, μυλόπετρες

και αλεύρι)

Όταν τον θάβουν

ζωντανεύει.

Τι είναι; (ο σπόρος)

Από αλεύρι γίνεται,

στη ζεστασιά φουσκώνει.

Κι επάνω στο τραπέζι μας

ψημένο καμαρώνει.

Τι είναι;(το ψωμί)

Ο άνθρωπος του Αυγούστου

ράσα πολλά φορά.

Τι είναι;(το καλαμπόκι)

19

XAΪKOY

Κάθε πρωινό

ζυμώνουμε στο φούρνο

νόστιμο ψωμί.

Στα ζυμαρικά

έχουν μια προτίμηση

όλα τα παιδιά.

Όλοι οι Ιταλοί,

πάστα έχουν διαλεχτή,

για εθνικό φαΐ .

Θέλουν με μανία

να τρώνε ζυμαρικά,

όλα τα παιδιά.

Πώς το προτιμάς

κοχύλι, ταλιατέλα;

Όλα νόστιμα.

Μακαρονάκι

κοφτό και λαχταριστό

νοστιμότατο!

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Είμαστε τα δημητριακά

σοκολατένια και μελένια

που δίνουμε χαρά

σε όλα τα παιδιά.

Κοφτό ή γραμματάκι

το μακαρονάκι

μπαίνει στο πιατάκι

και το τρώει το παιδάκι.

Όλοι οι κινέζοι

τρώνε φαγητάκι

που είναι το ρυζάκι

και το τρώνε με ξυλάκι.

20

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1.Το τρώνε πολύ οι Κινέζοι.

2. Αρέσουν στα παιδιά.

3. Γίνεται από ψωμί.

4. Το τρώνε και οι κότες.

5. Είναι και η τυρόπιτα.

6. Ένα δημητριακό.

ΚΑΘΕΤΑ

1. Είναι τα μακαρόνια.

2. Μ’ αυτό φτιάχνουμε ψωμί.

3. Τρώγεται βραστή και τηγανητή.

4. Είναι άσπρο ή ολικής.

5. Έχει από πάνω σουσάμι.

4

1

2

3

2 3 5

4

5

6

21

ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ Ψάξε και βρες δέκα λέξεις που να έχουν σχέση με ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ

Κ Ξ Ο Β Ν Ι Λ Σ Β Ι Α Χ

Ρ Υ Ζ Ι Τ Υ Ο Ι Α Β Ο Α

Ζ Ο Υ Κ Ο Α Β Τ Ι Ρ Τ Γ

Ε Ψ Ω Μ Ι Ρ Μ Α Ο Ω Α Ε

Λ Υ Σ Ι Μ Α Ω Ρ Ρ Μ Ι Π

Ο Ρ Α Λ Ε Υ Ρ Ι Μ Η Φ Α

Ι Κ Α Ρ Ι Ω Ν Ε Α Ο Υ Τ

Τ Ο Ν Μ Α Κ Α Ρ Ο Ν Ι Α

Ο Υ Ρ Α Π Α Φ Α Ν Α Σ Τ

Θ Λ Υ Λ Ο Μ Α Φ Α Σ Ω Α

Χ Ο Υ Κ Α Λ Α Μ Π Ο Κ Ι

Ζ Υ Β Υ Κ Α Σ Δ Ο Ι Λ Τ

Φ Ρ Υ Γ Α Ν Ι Ε Σ Ο Κ Ι

Ο Ι Β Υ Θ Ο Χ Ι Κ Ι Α Σ

22

ΦΡΟΥΤΑ- ΛΑΧΑΝΙΚΑ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Το σάπιο μήλο σαπίζει και το γερό.

Δυο καρπούζια δεν χωράνε σε μια μασχάλη.

Κάλλιο λάχανα με γέλια παρά ζάχαρη με γκρίνια.

Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια.

Ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα.

Αμπέλι για την αφεντιά σου κι ελιά για τα παιδιά σου.

Όπου ακούς πολλά κεράσια , κράτα και μικρό καλάθι.

Υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.

Είναι το κερασάκι στην τούρτα.

Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.

Όποιος έχει μαχαίρι, τρώει πεπόνι.

Να λες τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη.

Περσινά ξινά σταφύλια.

Πάει το δάκρυ κορόμηλο.

Να μου λείπει το βύσσινο.

Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά

Πολλές φορές πάει η κολοκύθα για νερό, μία πάει και δε γυρίζει.

Τον έπιασε στα πράσα.

Ψωμί δεν έχουμε να φάμε, ραπανάκια για την όρεξη γυρεύουμε.

Όμοιος τον όμοιο κι η κοπριά στα λάχανα.

Το πέταξε σα στυμμένη λεμονόκουπα.

Σπουδαία τα λάχανα.

Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.

Όποιος έχει πολύ πιπέρι, βάζει και στα λάχανα.

23

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Φρούτα και λαχανικά

είναι νόστιμα και θρεπτικά

το ένα παίρνω στο χεράκι

και το άλλο στο στοματάκι.

Το λάχανο το στρουμπουλό

είναι νόστιμο στο φαγητό

το τρώνε τα παιδιά

με πολύ χαρά.

Κόκκινη και πράσινη η πιπεριά

διακοσμεί τα ψητά λαχανικά

που τα τρώνε τα παιδιά

όλο υγεία και θρεπτικά συστατικά.

Ντοματούλα νόστιμη και ζουμερή

κόβω κάθε πρωί

απ΄ του σπιτιού μου την αυλή

και την τρώμε όλοι μαζί.

Βρε βρε το μαϊντανό

το νόστιμο και μοσχομυριστό

θα τον βάλω στο φαγάκι

και θα το φάω στο λεπτάκι.

Κάθε μέρα στο σχολείο

παίρνω φρούτα απ΄ το ψυγείο

αχλάδι μήλο και πορτοκάλι

τρώω και γίνομαι μεγάλη.

ΧΑΪΚΟΥ

Πράσινο μήλο

ξινό και υγιεινό

αρέσει πολύ.

Είναι καρπούζι

κόκκινο και ζουμερό

έχει κουκούτσια.

Μήλο κόκκινο,

το αχλάδι πράσινο,

ωραία όλα.

Είσαι πράσινο

και φουντωτό,

μπρόκολο

δε σ΄ αγαπώ!

Τα ντοματάκια

είναι πεντανόστιμα

σε μια σαλάτα.

Κρατώ μαρούλι

και δύο σπουργιτάκια

είναι δίπλα μου.

Η ντομάτα και

το αγγούρι είναι το

δικό μου γούρι.

Θέλω να τρώω

λαχανικά επειδή

είναι θρεπτικά.

24

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Χίλιοι μύριοι καλογέροι,

σ' ένα ράσο τυλιγμένοι.

Τι είναι;( Το ρόδι)

Είμαι χρυσαφί και ζουμερό.

Έχω σχήμα στρογγυλό.

Το κρέας μου να τρώτε,

Το δέρμα να πετάτε.

Τι είναι;( Το πορτοκάλι)

Ποιο φρούτο αναστενάζει για λάδι;

Τι είναι; (Το αχλάδι)

Κόκκινη και στρουμπουλή,

γευστική αλλά μικρή.

Τρώγεται είτε ωμή

ή γρανίτα δροσερή.

Τι είναι; (Η φράουλα)

Άσχημος πατέρας,

όμορφη η κόρη,

τρελός ο εγγονός.

Τι είναι; (αμπέλι-σταφύλι- κρασί)

Γούρνα μου πελεκητή,

μαρμαρένια και χυτή.

Μαύρα τα ψαράκια σου

με το κρύο σου ζουμί.

Τι είναι; (το καρπούζι )

Βάλε με μες στο λαγήνι,

να με πάρεις όπου θέλεις,

βάλε με μες στην κοιλιά σου,

να σε πάρω όπου θέλω.

Τι είναι;(το κρασί)

Ολόκληρα και νόστιμα

τα τρώνε τα πουλάκια

και τα παιδιά στ΄αυτάκια τους

τα΄χουν σκουλαρικάκια.

Τι είναι; (τα κεράσια)

Πράσινο σπιτάκι,

κόκκινα παραθυράκια.

Μέσα κατοικούνε μαύρα ανθρωπάκια.

Τι είναι;(το καρπούζι)

Αν και ο θρόνος μου

ταιριάζει,

θέση μου είναι το

περβάζι.

Τι είναι; (ο βασιλικός)

Έχω χρώμα πορτοκαλί

και είμαι τραγανό πολύ.

Με αγαπούν οι λαγοί

κι έχουν όραση καλή.

Τι είναι; (το καρότο)

Σαράντα δυο πουκάμισα,

απ΄έξω το παλιό μου.

Τι είναι; (το κρεμμύδι)

Μπάλωμα στο μπάλωμα

και βελονιά δεν έχει.

Τι είναι; (το λάχανο)

Ένα πράγμα, πραγματάκι,

κάθεται στο χωραφάκι

με ένα μόνο ποδαράκι.

Τι είναι; (το μανιτάρι)

25

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1.Είναι στρόγγυλο και πορτοκαλί.

2. Πέφτει κάτω απ’ τη μηλιά.

3.Από αυτό γίνεται το κρασί.

4.Είναι στρογγυλό και έχει πολλά

φύλλα.

5.Είναι κόκκινη και ζουμερή.

6.Ένα πράσινο λαχανικό.

ΚΑΘΕΤΑ

1.Κοκκινίζει σαν …………

2. Γίνεται σαλάτα.

3.Έχει μέσα το τζατζίκι.

4. Ένα λαχανικό πορτοκαλί.

5. Εξωτικό φρούτο.

6.Νόστιμο φρούτο.

1 4

1

6

2

2

3

3 5

4

5

6

26

ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ

Ψάξε και βρες δέκα λέξεις που να έχουν σχέση με ΦΡΟΥΤΑ-ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Φ Ρ Ο Υ Τ Ο Σ Α Λ Α Τ Α

Ρ Σ Ο Τ Α Σ Τ Ν Ω Κ Ο Τ

Ι Μ Η Λ Ο Π Α Α Ν Α Τ Α

Ξ Ο Μ Π Ο Υ Φ Ν Ι Κ Ο Σ

Α Μ Α Λ Θ Ο Υ Α Ρ Ι Α Τ

Ω Π Α Λ Δ Α Λ Σ Α Ρ Π Η

Κ Α Ρ Ο Τ Ο Ι Μ Ε Ρ Ι Κ

Χ Ν Ο Υ Φ Ω Τ Ο Δ Ι Π Ι

Ρ Α Χ Λ Α Δ Ι Ν Ι Ο Ε Ζ

Α Ν Ε Ρ Ι Ο Φ Η Μ Α Ρ Ι

Τ Α Θ Α Κ Τ Ι Ν Ι Δ Ι Ο

Κ Ο Χ Λ Α Χ Α Ν Ο Ι Ο Σ

27

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Όποιος έχει καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι.

Όλα πάνε μέλι γάλα.

Έχουμε και του πουλιού το γάλα.

Το στόμα σου γάλα μυρίζει ακόμα.

Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.

Άμα χυθεί το γάλα δε μαζεύεται.

Άσπρος σαν το γάλα.

Είναι καλό το τυρί, αλλά βαλμένο σε κακό ασκί.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Είναι κίτρινο μα ήλιος δεν είναι,

λιώνει σαν μαστίχα,

μα μαστίχα δεν είναι.

Τι είναι; (Το κασέρι)

ΧΑΪΚΟΥ

Το γιαουρτάκι

το τρώει το παιδάκι

στο μπολάκι.

’Ασπρο τυράκι

με πολλές βιταμίνες

κι ασβέστιο.

Γάλα, κασέρι,

γιαούρτι και τυράκι,

όλα νόστιμα.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Γάλα για το πρωινό

γάλα για το βραδινό

γάλα πίνουν τα παιδιά

κι έχουν δυνατή καρδιά.

Πίνω γάλα κάθε μέρα

και πετάω στον αέρα.

Γάλα, γιαούρτι και κασέρι

και πετάω σαν περιστέρι.

Γάλα άσπρο,

γάλα σοκολάτας,

τα παιδιά το πίνουν

με χαρά.

28

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1.Γίνεται με τυρί.

2.Προϊόντα από γάλα.

3.Ένα ελληνικό τυρί.

ΚΑΘΕΤΑ

1.Ελληνικό τυρί.

2.Το βάζουμε στα μακαρόνια.

3.Αρέσουν στα παιδιά.

4.Τρώγεται και με μέλι.

5. Το πίνουν τα παιδιά πριν φύγουν για το σχολείο.

2 3 5

1

1 4

2

3

29

ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ

Ψάξε και βρες δέκα λέξεις που να έχουν σχέση με ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Α Β Κ Λ Ο Γ Α Η Τ Α Δ Ι

Τ Υ Ρ Ο Κ Α Υ Τ Ε Ρ Η Κ

Τ Ρ Ε Λ Ε Λ Ι Ρ Ι Π Ρ Ο

Ζ Α Ρ Φ Ι Α Χ Α Ρ Τ Ω Σ

Α Γ Α Ι Γ Κ Ο Υ Ν Τ Α Μ

Τ Ρ Α Χ Α Τ Ρ Ο Μ Α Ν Ο

Ζ Υ Γ Ι Α Ο Υ Ρ Τ Ι Θ Ο

Ι Ρ Τ Α Σ Κ Α Ξ Ι Μ Ο Σ

Κ Ε Φ Α Λ Ο Τ Υ Ρ Ι Τ Ι

Ι Μ Ε Ρ Α Μ Γ Ο Υ Σ Υ Α

Δ Υ Τ Ι Φ Ι Κ Α Σ Ε Ρ Ι

Κ Ρ Α Μ Ε Κ Ι Ν Τ Ι Ο Σ

Μ Ε Γ Α Λ Α Δ Ρ Ε Ν Τ Ι

30

ΚΡΕΑΤΑ –ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ- ΟΣΠΡΙΑ -ΑΥΓΑ –ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Τι είναι ο κάβουρας ,τι είναι το ζουμί του.

Το ψάρι από το κεφάλι βρωμάει.

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Η γάτα για το ψάρι της, πούλησε τ' αμπέλι της.

Αμίλητος σαν ψάρι.

Μου έψησε το ψάρι στα χείλη.

Ο μουσαφίρης και το ψάρι την τρίτη μέρα βρωμάει.

Τον χτύπησε σαν το χταπόδι.

Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα.

Η γριά η κότα έχει το ζουμί

Το φτηνό το κρέας το τρώνε οι σκύλοι.

Έχασε τ' αυγά και τα καλάθια.

Πιάσε το αυγό και κούρευτο.

Κάτσε στ΄αυγά σου.

Σιγά τα αυγά.

Κάποιο λάκκο έχει η φάβα

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Ήμερο και άκακο,

μας τρέφει και μας ντύνει.

Ποιο είναι το ζωντανό

που τόσα καλά μας δίνει;

(το πρόβατο)

Βασιλιάς δεν είναι

κορόνα φοράει

ρολόι δεν έχει

τις ώρες μετράει.

Τι είναι; (ο κόκορας)

Έχω κάτι που πόδια

δεν έχει και περπατά,

φτερά δεν έχει

και όμως πετά.

Τι είναι; (το ψάρι)

Έχω ένα βαρελάκι

που έχει δυο λογιών κρασάκι.

Τι είναι; (το αυγό)

Και μαύρη να ‘ναι η μάνα,

η κόρη άσπρη γεννιέται.

Τι είναι; (η κότα και το αυγό)

31

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Μαλώνει το λουκάνικο

μαζί με το ψαράκι

ποιος θα μπει στην ψησταριά

και ποιος στο τηγανάκι.

Κοτόπουλο λαχταριστό

νόστιμο και ζουμερό,

το τρώω στο λεπτό

βραστό αλλά και ψητό.

Αυγό τηγανητό

μελάτο και βραστό

σε τρώω με ψωμάκι

και λίγο αλατάκι.

ΧΑΪΚΟΥ

Το αυγουλάκι

το τόσο υγιεινό

τρώω στο λεπτό.

Τα ρεβυθάκια

είναι πολύ νόστιμα

και λαχταριστά

32

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1.Λέγονται όλα τα κρέατα.

2.Ψήνεται στα κάρβουνα.

3.Ανήκει και ο κόκορας σ’ αυτή την ομάδα.

4.Είναι ένα πουλερικό.

5. Είναι οι φακές και τα φασόλια.

ΚΑΘΕΤΑ

1.Τρώγεται ψητό, βραστό και τηγανητό.

2.Ένα ψάρι.

3.Είναι πολύ θρεπτικό.

4.Είναι θαλασσινό.

5.Αρέσουν στα παιδιά.

1

1

2 5

4

3

3

4

2

5

33

ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ Ψάξε και βρες δέκα λέξεις που να έχουν σχέση με ΚΡΕΑΤΑ-ΨΑΡΙΑ

Κ Α Μ Π Ι Φ Τ Ε Κ Ι Φ Α

Σ Ω Π Λ Ο Ν Ο Θ Α Λ Λ Α

Ο Τ Ρ Ε Β Ο Ν Ι Σ Τ Η Κ

Λ Α Ι Ν Τ Α Ο Υ Ρ Κ Ι Α

Ο Ν Ζ Ο Υ Ρ Σ Ι Β Ο Υ Λ

Μ Ο Ο Σ Π Ρ Ι Α Ν Τ Ρ Α

Ο Σ Λ Ο Μ Α Ι Β Ρ Ο Υ Μ

Σ Η Α Υ Γ Ο Μ Υ Ρ Π Ι Α

Α Ρ Δ Ο Υ Λ Α Κ Ι Ο Κ Ρ

Χ Τ Α Π Ο Δ Ι Ο Μ Υ Λ Ι

Θ Α Γ Λ Ω Σ Σ Α Β Λ Η Τ

Ο Ι Ο Ξ Π Ι Α Γ Ι Α Σ Ι

34

ΛΙΠΗ - ΕΛΑΙΑ - ΓΛΥΚΑ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Όλα πάνε μέλι γάλα.

Ξύδι χάρισμα, γλυκό σαν μέλι.

Άνθρωπος χωρίς υπομονή, λυχνάρι δίχως λάδι.

Κάλλιο λάχανα με γλύκα, παρά ζάχαρη με πίκρα.

Η αλήθεια και το λάδι πάντα βγαίνουν από πάνω.

Αγάλια- αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι.

Λάδι βρέχει κάστανα χιονίζει.

Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι.

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Κι όταν έρθει ο Οκτώβρης ,

Ωριμάζω πιο πολύ,

Πρασινίζω και μαυρίζω

Και γεμίζω το σακί.

Τι είναι; (η ελιά)

Δίνω γεύση στο φαΐ σου,

Βιταμίνες στο κορμί σου,

Τη σαλάτα νοστιμίζω

Και υγεία σου χαρίζω.

Τι είναι; (το λάδι)

Στα δέντρα πάνω κρέμεται

Στις εκκλησιές κοιμάται

Και τα χρυσά της κόκκαλα

Μες τη φωτιά τα βάζω.

Τι είναι; (η ελιά)

Μικρή μικρή νοικοκυρά

μεγάλες πίτες κάνει.

Τι είναι; (η μέλισσα-μέλι)

Δεν πεθαίνει κι αν περάσουν

χρόνια εκατό και χίλια,

μας χορταίνει, μας φωτίζει,

μας ανάβει τα καντήλια.

Τι είναι; (το λάδι)

Είναι γλυκά μα και πικρά.

Σε λικέρ και σε γλυκά.

Στα κουφέτα πάντα μέσα,

καβουρντισμένα ή ωμά

και βοηθάνε την καρδιά.

Τι είναι;

(Τα αμύγδαλα)

Απ' την Αίγινα είμαι εγώ

είμαι και κελυφωτό.

Συνοδεύω το ποτό και

είμαι πολύ θρεπτικό.

Τι είμαι; (το φιστίκι Αιγίνης)

35

ΧΑΪΚΟΥ

Το προφιτερόλ

αρέσει πάρα πολύ

στα μικρά παιδιά.

Η σοκολάτα

είναι νόστιμη πολύ,

μα παχυντική…

Αχ, το ρεβανί,

με το πολύ σιρόπι

και το παγωτό.

Τραγανό, καλό

θα σε ψήσω στο φούρνο,

κουλουράκι μου!

Σοκολατάκι

είσαι γλυκό σαν μέλι

και δεν με μέλει.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Παγωτάκι μου γλυκό

νόστιμο, λαχταριστό,

είσαι κρύο, δροσερό

και σε τρώω στο

λεπτό.

Η σοκολάτα η γλυκιά

είναι νόστιμη πολύ,

αλλά αν θέλω δόντια γερά,

πρέπει ν’ αποφεύγω τα γλυκά.

Γλυκάκι μου λαχταριστό

που είσαι και λίγο λιπαρό,

αν σε τρώω κάθε μέρα

τον γιατρό δεν κάνω πέρα.

36

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

2

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1.Νοστιμίζει τη σαλάτα.

2. Αρέσουν στα παιδιά.

3.Είναι το κερασάκι στην ……………

ΚΑΘΕΤΑ

1.Υπάρχει και φουντουκιού.

2. Το αλείφουμε στο ψωμί.

3. Σοκολάτα στο βαζάκι.

4, Γλυκό του ταψιού.

5. Είναι πολύ γλυκιά.

6. Είναι και το ηλιέλαιο.

6

3

2

1 1

5

4

3

37

ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ Ψάξε και βρες δέκα λέξεις που να έχουν σχέση με ΛΙΠΗ-ΕΛΑΙΑ-ΓΛΥΚΑ

Κ Π Α Γ Ω Τ Ο Κ Κ Ο Τ Ο

Ρ Ο Λ Ε Β Ο Υ Τ Υ Ρ Ο Κ

Ε Υ Μ Μ Α Υ Κ Ι Μ Ι Μ Α

Α Ρ Σ Α Ν Ρ Ι Λ Ο Θ Ε Β

Κ Α Σ Ρ Ι Τ Ε Ρ Ο Υ Λ Ω

Ω Κ Β Ι Β Α Χ Ρ Ω Μ Ι Σ

Μ Ι Ν Ε Ρ Χ Α Λ Β Α Σ Ω

Χ Α Ρ Λ Ε Φ Ω Κ Λ Ε Ν Ι

Ω Ε Λ Α Ι Ο Λ Α Δ Ο Ω Μ

Ψ Α Ρ Δ Ι Ξ Ζ Α Χ Α Ρ Η

Χ Α Ν Α Ρ Τ Ο Υ Κ Λ Ι Μ

Σ Ο Κ Ο Λ Α Τ Α Μ Υ Τ Ε

38

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Το μαγικό χωράφι

Μια φορά κι έναν καιρό, σ’ ένα όμορφο παλάτι, ζούσε μια βασιλική οικογένεια. Σ’

αυτή την οικογένεια η καλή νεράιδα των ουρανών είχε χαρίσει ένα μαγικό χωράφι

όπου εκεί καλλιεργούσαν διάφορα φρούτα. Όποιος έτρωγε αυτά τα φρούτα επειδή

ήταν μαγικά, έμενε για πάντα νέος και όμορφος!

Μια κακιά μάγισσα, η φημισμένη μάγισσα Δόμνα, που έμαθε γι’ αυτό το χωράφι

πήγε στο παλάτι και τους είπε ότι κάποτε αυτό το χωράφι ήταν δικό της. Εκείνοι

δεν την πίστεψαν και έσκασαν στα γέλια. Τότε αυτή τους απείλησε ότι αν δεν της

έδιναν το χωράφι θα τους μεταμόρφωνε σε βατράχια! Αμέσως πήρε το ραβδί της,

άρπαξε το μεγάλο γιο Μάικ, είπε το ξόρκι και τη στιγμή που πήγε να τον

μεταμορφώσει ήρθε η νεράιδα των ουρανών πάνω στο κάτασπρο άλογό της.

Αμέσως απομάκρυνε την κακιά μάγισσα από τη βασιλική οικογένεια.

Μετά η νεράιδα τους φανέρωσε ότι ζήτησε από το ουράνιο τόξο να γίνει

προστάτης αυτής της οικογένειας και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!

39

Το μαγεμένο βατόμουρο

Ήτανε μια φορά ένας γέρος και μια γριά που ζούσανε σ΄ένα φτωχικό καλυβάκι

βαθιά μέσα στο δάσος. Ήταν καλοί άνθρωποι αλλά ήταν τόσο φτωχοί που δεν

είχαν ούτε να φάνε.

Μια μέρα ο γέρος αποφάσισε να πάει να μαζέψει φρούτα σ’ ένα ξέφωτο στο

δάσος μακριά από το καλυβάκι τους. Για κακή του όμως τύχη έκοψε ένα

βατόμουρο από το θάμνο της κακιάς μάγισσας του δάσους. Το βατόμουρο ήταν

μαγεμένο και μόλις το έφαγε συρρικνώθηκε. Έγινε τόσο μικρούλης που δε

φαινότανε καθόλου.

Οι μέρες περνούσαν κι η γριά αποφάσισε να πάει να τον ψάξει. Ευτυχώς μια

πασχαλίτσα τον λυπήθηκε και τον ανέβασε σ’ ένα δέντρο. Η πασχαλίτσα ήταν η

καλή νεράιδα του δάσους. Επειδή ο γέρος ήταν καλός άνθρωπος τον ξαναέκανε

κανονικό στο ύψος και νέο.

Όταν ήρθε η γριά, τον αγκάλιασε και τον φίλησε χαρούμενη. Αμέσως έγινε και

αυτή νέα και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!

40

ΣΧΗΜΑΤΟΠΟΙΗΜΑ

Το παγωτό

Το καλοκαιράκι το γλυκό ,

τρώω το πρώτο παγωτό.

Μου αρέσουν όλες οι γεύσεις

και μου δίνουν χίλιες υποσχέσεις…

Φράουλα, μαστίχα, καραμέλα

και όλα τους μια σκέτη τρέλα!

Κρέμα και μαστίχα και λεμόνι,

όποιος τρώει, δεν το μετανιώνει!!!

41

ΣΧΗΜΑΤΟΠΟΙΗΜΑ

Το μήλο

Είμαι μήλο στρουμπουλό,

κόκκινο και ζουμερό

με τρώνε τα παιδιά

για να είναι δυνατά.

Ένα μήλο την ημέρα

τον γιατρό τον κάνει πέρα.

42

ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ

Βοήθησε το ποντικάκι να φτάσει στο τυράκι.

43

Ρυζόγαλο παραδοσιακό

Υλικά

1 λίτρο γάλα

250 γρ. ρύζι γλασσέ

5 κουτ. της σούπας ζάχαρη

Μιa βανίλια

Κανέλλα σκόνη

Εκτέλεση

Σε ένα κατσαρολάκι βάζουμε 500 γρ. νερό και σε χαμηλή φωτιά βράζουμε το

ρύζι μέχρι να μαλακώσει και ν’ απορροφήσει το υγρό. Σε μια διπλανή κατσαρόλα

ζεσταίνουμε το γάλα και το κατεβάζουμε, μόλις πάει να πάρει βράση.

Ξαναβάζουμε το σκεύος με το γάλα στο μάτι της κουζίνας σε χαμηλή τώρα φωτιά

και ρίχνουμε το ρύζι, ανακατεύοντας συνεχώς. Στη συνέχεια ρίχνουμε τη ζάχαρη

και τη βανίλια. Συνεχίζουμε το ανακάτεμα μέχρι τελικά να δέσει το ρυζόγαλο.

Σερβίρουμε σε μικρά μπολάκια και πασπαλίζουμε με τη σκόνη κανέλλας. Εάν

διαπιστώσουμε ότι το ρυζόγαλο γίνεται νερουλό, μπορούμε να προσθέσουμε λιγάκι

κορν φλάουρ.

44

Μπισκότα βρώμης

Υλικά

1 κούπα αλεύρι για όλες τις χρήσεις

1 κούπα βρώμη

½ κουταλάκι του γλυκού αλάτι

1 κουταλάκι του γλυκού baking powder

1 κουταλάκι του γλυκού κανέλα

1/3 της κούπας ηλιέλαιο

½ της κούπας ζάχαρη καστανή

2 κουταλιές της σούπας μέλι

1/3 της κούπας νερό

½ της κούπας καρύδια ή σταφίδες

1 βανίλια

1 μήλο

Εκτέλεση

Αφαιρούμε τη φλούδα από το μήλο και το ψιλοκόβουμε. Θρυμματίζουμε τα καρύδια.

Έπειτα ρίχνουμε όλα τα υλικά σε ένα μπολ και ανακατεύουμε μέχρι αυτά να

δέσουν. Δημιουργούμε μικρές μπαλίτσες και τις πατάμε ελαφρά με το χέρι, έτσι

ώστε να ανοίξει το μπισκότο μας. Τοποθετούμε το ταψί στο φούρνο, ψήνουμε για

12-15 λεπτά στους 1800 και …… καλή μας όρεξη!

45

Μπάρες δημητριακών

Υλικά

450 γρ. ταχίνι

200 γρ, μέλι

200 γρ. σοκολάτα κουβερτούρα σε κομμάτια

150 γρ. διάφορους ξηρούς καρπούς (ανάλατους)

150 γρ. δημητριακά

200 γρ. βρώμη

80 γρ. cranberries

Εκτέλεση

Σ’ ένα μεγάλο μπολ ανακατεύουμε ελαφρά το μέλι με το ταχίνι. Λιώνουμε σε μπεν

μαρί τη σοκολάτα, τη ρίχνουμε στο μπολ και ανακατεύουμε. Τέλος προσθέτουμε τη

βρώμη, τους ξηρούς καρπούς, τα cranberries και τα δημητριακά και συνεχίζουμε

το ανακάτεμα.

Βάζουμε ένα μεγάλο κομμάτι μεμβράνης πάνω σε ταψί 20Χ30 εκ. Απλώνουμε το

μείγμα, ρίχνουμε λίγα ακόμη δημητριακά από πάνω, κλείνουμε τη μεμβράνη και

αφήνουμε στο ψυγείο περίπου 3-4 ώρες. Για να σερβίρουμε, κόβουμε σε 20

ισομερείς μπάρες πάχους 5 εκ.

46

Ισορροπημένη διατροφή και άσκηση

Επιλέγω σε κάθε γεύμα

τρόφιμα

μέσα από τις πολύ καλές επιλογές

κάθε ομάδας τροφίμων.

Δεν υπάρχουν

καλά και κακά τρόφιμα,

αλλά καλές και κακές

διατροφικές συνήθειες.

Καταναλώνω μικρά και

συχνά γεύματα

Η ισορροπημένη διατροφή

πρέπει πάντα να

συνοδεύεται από

καθημερινή σωματική

δραστηριότητα.

Τρώω με μέτρο

ποικιλία

τροφών.

47

48

ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ

49

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ

50

51

52