1. ADA TRK VE DNYA TARH KONU ANLATIMI

2. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dnemi II. Dnya Savandan sona ABD ile SSCB arasnda Kba Krizine kadar srekli bu olaydan SSCBnin dalmasna kadar dnem dnem grlen gerginlik ve snrl atmaya Souk Sava denir. ( Souk Sava zellikle siyasi, psikolojik, ekonomik, bilimsel ve teknoloji alanlarnda grlmtr.) Not: "Souk Sava" deyimi ilk kez 1947 ylnda ABD'li Bernard Baruch tarafndan kullanlmtr. 3. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dnemi II. Dnya Savandan Sonra Dnya Siyasetini ekillendiren Gelimeler Bu dnemde uluslararas siyaseti ekillendiren drt nemli gelime yaanmtr: Geleneksel g dengesinin merkezi ve en nemli esi olan Avrupa'nn ve Avrupa devletlerinin savata byk bir tahribatla kmas Amerika Birleik Devletleri ve Sovyetler Birlii'nin savatan sonra sper g haline gelmi olmalar, Nkleer silahlarn gelitirilmesi, Dnyann eitli blgelerindeki smrgeci devletlere kar ulusal bamszlk hareketlerinin balamas, 4. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dnemi Berlin Buhran II. Dnya Sava'ndan sonra, Almanya'nn tmnde yapld gibi Berlin ehri de drt igal blgesine ayrlmt ABD, ngiltere ve Fransa kendi igal blgelerinde Federal Alman Cumhuriyeti, SSCB ise kendi igal blgesinde Demokratik Alman Cumhuriyetini kurmutur. 5. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Gelimeleri Dou Blokunun Kurulmas Kominform Stalin, 5 Ekim 1947'de "Amerikan emperyalizminin bir aleti" olarak tanmlad Marshall Plan' na (Avrupa Ekonomik Kalknma plan) kart bir giriim olarak; SSCB, Polonya, Bulgaristan, ekoslovakya, Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, talya komnist partileri liderlerini bir araya getiren Kominform'u kurmutur. Kominform, grnte Marshall Plan'na mukabele amacna ynelik bir adm olarak takdim edilmise de, gerekte amac, dnya ve zellikle Avrupa Komnist hareketinin koordinasyonu ve Alman- Sovyet Saldrmazlk Pakt ertesinde lavedilen3. Enternasyonal'in fonksiyonlarn stlenmekteydi 6. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Gelimeleri COMECON (Karlkl Ekonomik Yardmlama Konseyi) (25 Ocak 1949) Sosyalist lkeler arasnda ekonomik ibirlii ve dayanma amacyla kurulan(25 Ocak 1949) ve Bat'da COMECON olarak adlandrlan uluslararas rgtn merkezi Moskova'dadr. VAROVA PAKTI (14 Mays 1955) 14 Mays 1955'te S.S.C.B, ekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Dou Almanya ve Arnavutluk (1968'de ekildi) tarafndan kurulmutur. Kurulma amac NATO saldrsna kar Dou Avrupa lkelerini savunmaktr. 7. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Gelimeleri Bat Blokunun Kurulmas Truman Doktrini: ABD BakanTrumann Amerikan Kongresi'ne 12 Mart 1947 gn gnderdii mesajnda, Trkiye ve Yunanistan'a 400 milyon dolarlk askeri yardm yaplmas iin kendisine yetki verilmesini istedi. Bu mesajda Trkiye'nin toprak btnlnn korunmasnn Ortadou dzeninin korunmas iin bir zaruret olduu belirtiliyordu. ABDnin SSCBnin yaylmac politikasna kar Avrupa lkelerine yapt askeri yardm paketidir. 8. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Gelimeleri Bat Blokunun Kurulmas Marshall Doktrini (Plan) kinci Dnya Sava sonras dnemde, ABD tarafndan Avrupa lkelerine yardmda bulunmak ve bu lkeleri ksa zamanda gelitirip glenmelerini salamak amacyla hazrlanan bir programdr. Marshall Program'nn balca iki amac vard. Salanacak d yardmlarla Avrupa lkelerinin yklan ekonomilerinin onarmna ve kalknmalarnn gerekletirilmesine katkda bulunmak, Komnizmin Bat Avrupa'daki yaylna engel olmakt. 9. ADA TRK VE DNYA TARH Bat Avrupa Birlii ngiltere ve Fransa ile Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda balayan toplant, 17 Mart 1948 de Bat Avrupa Birliini kuran bir antlamann imzas ile sona erdi. Bu antlamaya gre be devlet, aralarndaki her trl ibirliinden baka, taraflardan biri Avrupada bir silahl saldrya urad takdirde, dierleri her trl vastalarla onun yardmna gideceklerdi. 10. ADA TRK VE DNYA TARH NATO(North Atlantic Treaty Organization) 4 Nisan 1949 da 12 Batl lke arasnda, ksa ad ile NATO (North Atlantic Treaty Organization) denen Kuzey Atlantik ttifak kuruldu. Antlamann banda, bu lkelerin, milletlerin, demokrasi ilkeleri ile kii hrriyetleri ve hukuk stnlne dayanan hrriyetlerini ve ortak savunmalar ile bar ve gvenliklerini korumak iin birlemi olduklar belirtiliyordu. lerinden birine yaplm bir saldr hepsine yaplm saylacakt. 11. ADA TRK VE DNYA TARH NATO(North Atlantic Treaty Organization) NATO'nun kuruluu ile Sovyetlerin Avrupa'daki yaylmas, o gnden bugne durdurulmutur. Lakin 1949'a gelinceye kadar da Avrupa'nn mhim bir ksmn snrlar iine katmlar veya kontrolleri altna almlardr. Trkiye ve Yunanistan'n 1952 de ye olmutur. 12. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Konseyi 5 Mays 1949da, Avrupal 10 devletin katlmyla kurulan birliktir. Bunlar: Belika, ngiltere, Danimarka, Fransa, Hollanda, rlanda, sve, talya, Lksemburg ve Norvetir. Birliin amac, ye lkelerin 6 ortak mallarn ve ilkelerini koruma ve yayma; iktisadi geliimlerini salamak amacyla, aralarnda daha sk bir ibirlii oluturmaktr Trkiye, Avrupa Konseyine 1949 ylnda katld. Avrupa Konseyinin ye says, kuruluundan yirmi yl sonra 18e ykseldi. 13. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Kmr ve elik Topluluu Schuman Plan 9 Mays 1950'de Fransa Dileri Bakan Robert Schuman'n Bat Almanya ve Fransa' da elik ve kmr retimini denetleyecek tek bir organ oluturmas ve bu ortakln dier Avrupa lkelerinin yeliine ve Birlemi Milletlerin ibirliine de ak tutulmas konusunda nerdii plandr. Bu plan 18 Nisan 1951de Bat Almanya, Fransa, Belika, Hollanda, Lksemburg ve talya Dileri Bakanlarnn katld Paris konferansnda kabul edilmi ve Avrupa Kmr ve elik Topluluu kurulmutur. Avrupa Kmr ve elik Topluluu 1958 Roma Antlamasyla, "Avrupa Atom Enerjisi Topluluu"na (EURATOM) dnt. 14. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Ekonomik Topluluu Avrupa Ekonomik Topluluu, 25 Mart 1957 tarihinde imzalanan Roma Antlamas ile kuruldu. Topluluk, Alt kurucu ye arasnda, (Belika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lksemburg ve talya) ekonomi politikalarnn yaklatrlmalar yoluyla bir ortak pazarn kurulmasn, ekonomik faaliyetlerin uyum iinde gelimesini, daha sklatrlmasn ngrmekteydi. 15. ADA TRK VE DNYA TARH Ortadoudaki Gelimeler Svey Krizi 23 Temmuz 1952de Hr Subaylar Komitesinin yapt askeri darbeyle yarbay Cemal Abdnnasr Msrn ynetimini ele geirmitir. 1956 ylnda Nasr, yllk 100 milyon dolar geliri olan ngiliz Fransz ortaklndaki Svey Kanaln milliletirdiini ilan etti. 16. ADA TRK VE DNYA TARH Ortadoudaki Gelimeler Svey Krizi Nasrn Sveyin milletleraras kontrole braklmas teklifini reddetmesi zerine ngiltere, Fransa ve srail bir araya gelerek Sveyi ele geirmek iin bir plan hazrlad. Bu plana gre srail Msra sava aacak, ngiltere ve Fransa ise taraflar arasndaki savaa son vermek iin blgeye asker karacak ve kanal ele geireceklerdi.Bu plan gereince srail, 29 Ekim 1956 gn birdenbire Msra kar saldrya geti. ngiltere ve Fransa taraflara verdikleri atmann sona erdirilmesi ltimatomunun ardndan Akdeniz zerinden blgeye asker karmaya balad. Amerika, Fransa ve sraile sert bir ihtarda bulunarak Msr topraklarndan ekilmelerini istedi. ki taraftan gelen bu ar basklar karsnda bu devletler daha ileriye gidemediler ve Msrdan ekilmek zorunda kaldlar. Svey Kanal da temizlenerek 1957 Martnda dnya deniz trafiine yeniden ald. 17. ADA TRK VE DNYA TARH Badat Pakt Fransa ve ngilterenin Ortadoudaki etkinliini azalnca Sovyet Rusya'nn Orta Dou'ya szmasn nlemek maksadyla Orta Dou lkeleri arasnda bir ittifak kurma fikri, esasnda Amerika'dan gelmi, fakat fikir Trkiye tarafndan gerekletirilerek, 1955 ubatnda Trkiye ile Irak arasnda Badat'ta bir ittifak antlamas imzalanmtr. Nisan 1955'te ngiltere, Eyll 1955'te Pakistan ve Kasm 1955'te ran Badat Paktna katlarak, ittifak geniletilmitir. Badat Pakt'nn kurulmas Trk-Sovyet ilikilerini daha da gerginletirdi. Ayrca, Irak hari Arap devletleri ile Trkiye arasndaki mnasebetler olumsuz bir seyir takip etmeye balad. 18. ADA TRK VE DNYA TARH CENTO Irakta yaplan askeri darbenin ardndan monarinin yklmas zerine 24 Mart 1959'da da Irak, Badat Pakt'ndan ekildiini resmen aklad. Irak'n ayrlmasndan sonra Pakt'n merkezi Ankara oldu. 18 Austos 1959'da da Badat Pakt'nn ad 'Merkezi Antlama rgt" yani "CENTO" olarak deitirildi. rgt, aslnda savunma amacyla kurulmu olmasna ramen; faaliyetlerini, yeler arasnda ekonomik, kltrel ve teknik ibirlii konularna yneltti. 19. ADA TRK VE DNYA TARH Eisenhower Doktrini Eisenhower Doktrini iki bakmdan Amerikan d politikas iin mhim bir gelimeyi ifade etmekteydi. Birincisi, Amerika'nn Orta Dou ile balant alann bir hayli geniletmesidir. Her ne kadar Amerika Orta Dou ile ilgisini ilk defa Truman Doktrini ile gstermi ise de, Truman Doktrini sadece Trkiye ve Yunanistan'a ve yine sadece askeri yardm yaplmasn ngrmekteydi. Hlbuki Eisenhower Doktrini, btn bir Orta Dou blgesini iine alyor ve Amerikan askerinin kullanlmas suretiyle, blgedeki lkelerin komnizme kar savunulmasn da zerine alyordu. 20. ADA TRK VE DNYA TARH srailin Kurulmas (1948) srail Devletinin kurulmasnda Balfour Deklarasyonu olduka nemli bir paya sahiptir. Lord Arthur Balfour, 2 Kasm 1917 tarihinde Filistin topraklarnda bir Musevi devleti kurulmas ko 14 Mays 1948 gn Tel-Aviv'de toplanan Yahudi Milli Konseyi, srail Devleti'nin kuruluunu ilan etti. srail Devleti kurulur kurulmaz, Msr, rdn, Suriye, Lbnan ve Irak ordular 15 Maystan itibaren srailin zerine yrmeye baladlar. Birinci Arap-srail sava balamt. nusunda ngiliz hkmetinin destek vereceini bildirmitir. 21. ADA TRK VE DNYA TARH srailin Kurulmas (1948) 1948-49 Arap-srail Sava bir yl kadar srd. Araplar her yerde ar yenilgiye uradlar. lerinde en iyi savaan rdn ordusu oldu. srail Araplarla yapt muharebelerde ok baarl olduu iin, atekes anlamalarnn izdii fiili snrlar iindeki srail topraklar, Birlemi Milletlerin taksim kararnda kendisine verilenden ok geniti. srail Filistin topraklarnn hemen hemen drtte n ele geirdi. 22. ADA TRK VE DNYA TARH srailin Kurulmas (1948) 1948-1949 Arap-srail Savann Sonular: Sava Filistin'de yaayan bir milyon kadar arab yerinden yurdundan etmi ve bir Mlteciler Meselesi ortaya kmtr. Kk bir srail ordusu karsnda be Arap devletinin askeri gcnn yenik duruma dmesi, Arap dnyasnda "milliyetilik 7 duygusunu glendirmi ve bir Arap Milliyetilii hareketi ivme kazanmtr 23. ADA TRK VE DNYA TARH UZAKDOUDAK GELMELER KORE SAVAI: Amerika, 10 Mays 1948 de Gney Kore'de seimler dzenledi ve bunun neticesinde de SyngmanRhee'nin bakanlnda Gney Kore Cumhuriyeti kuruldu. SSCB, Kuzey Kore'de 1948 Austosunda kendilerine gre bir seim dzenlediler ve onlar da kuzeyde, 9 Eyll 1948 de Kore Halk Cumhuriyeti'ni kurdular. SSCB Amerikay Asya ktasndan atmak iin Moskova'nn talimat ile Kuzey Kore kuvvetleri 25 Haziran 1950 sabahndan itibaren Gney Kore'ye kar saldrya geti. Amerika Birlemi Milletleri derhal harekete geti. Gvenlik Konseyi, Birlemi Milletler Antlamas hkmleri gereince, Gney Kore'nin yardmna gnderilmek zere, eitli milletlerin askerlerinden meydana gelen, fakat esas yk Amerika'nn srtland bir Birlemi Milletler Kuvveti tekil etti. 24. ADA TRK VE DNYA TARH UZAKDOUDAK GELMELER KORE SAVAI: 1950 Hazirannda balayan Kore sava, 1953 Temmuzunda Panmunjom Mtarekesinin imzas ile neticelenmitir. Bu mtarekeyle Kuzey ve Gney Kore arasndaki snr yine 38'inci enlemdi. Bu yllk sre iinde taraflardan hi biri kesin bir stnlk gsterip zafere gidememitir. Trkiye Birlemi Milletler Kuvveti'ne bir tugaylk bir kuvvetle katld. Bylece Trkiye NATOya katlma yolunda nemli bir adm atmtr. 25. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dneminde Trk D Politikas Trkiye II. Dnya Savandan sonra SSCBnin basks zerine Bat Blouna yakn bir politika izlemeye nem vermitir. Trkiyenin NATOya ye olmas SSCBnin yaylmac bir politika izlemezi ve Cominformu kurarak Dou Blokunu oluturmas zerine Trkiye ve Yunanistann NATOya ye olarak alnmasna oybirlii ile karar verdi. TBMM. de 18 ubat 1952de Kuzey Atlantik Antlamasn tasdik etmi bylece Trkiye NATOya resmen ye olmutur. 26. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dneminde Trk D Politikas Balkan ttifakna Katlma Austos 1954'te lke arasnda Bled Antlamas imzalanmtr. Bu antlamaya gre taraflar, aralarndan herhangi birine ya da birkana ynelen bir saldry kendilerine de yaplm sayarak askeri g de dhil her trl nlemi alacaklard. Ama daha paktn ilk gnlerinden itibaren Trkiye ve Yugoslavya arasnda gr ayrlklar ortaya km ve 1955'ten itibaren Sovyetlerle ilikilerini dzeltmeye balayan bu lkenin pakta ilgisi azalmtr. Trkiye ile Yunanistan arasnda Kbrs sorununun ortaya kmasyla da Paktn dourduu olumlu hava silinmeye balamt. Pakt 1960 ylna kadar devam etmi 1960 Hazirannda da resmen sona erdii aklanmtr. 27. ADA TRK VE DNYA TARH Badat Pakt ve CENTO yelii ABDnin Sovyet yaylmaclna kar Ortadouda ortak bir savunma ve ibirlii kurmak istemesi zerine kurulan Badat Paktnn kuruluunda Trkiye olduka nemli bir rol oynamtr. ABDnin youn desteine ramen 20 yl devam eden rgt, 12 Mart 1979'da Pakistan'n ve ran'n ayrlmas ile dalma noktasna geldi 28. ADA TRK VE DNYA TARH RNEK SORU: Trkiye, Souk Sava Dneminde SSCBnin basklarna kar ABD ve Batl devletlerle i birlii yaparak kendi gvenlik alann geniletmeye almtr. Aadakilerden hangisi, Trkiyenin bu amala katld rgtlerden biri deildir? A) Avrupa Konseyi B) NATO C) Balkan Pakt D) Badat Pakt E) Avrupa Ekonomik Topluluu CEVAP: E 29. ADA TRK VE DNYA TARH Souk Sava Dneminde Trkiyede Meydana Gelen nemli Gelimeler Siyasi Gelimeler Demokrat Partinin (DP) Kuruluu Bu dnemde CHPnin iinde iftiyi Topraklandrma Kanunu kabul srasnda parti ii muhalefet olumu buy muhalefetin ban Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Kprl ve Refik Koraltan ekmitir. Bayar, Menderes, Kprl ve Koraltann verdii Drtl Takririn reddi zerine bu kiilerin parti kurma almalar balamtr. Cell Bayar, cumhurbakanndan gerekli destei aldktan sonra 7 Ocak 1946 gn Demokrat Parti (DP) kuruldu. 30. ADA TRK VE DNYA TARH 1946 Seimleri DPnin basklar zerine CHP Milletvekili Seim Yasasn deitirmi ve Cumhuriyet tarihinde ilk defa tek dereceli seim esasna geilmitir. Trkiye Cumhuriyetinin ilk ok partili genel seimi olan bu seim adli denetim dnda, ak oy, gizli saym ve ounluk sistemi esasna gre yapld. (ak oy gizli tasnif) Bu usulszlklerinden dolay "aibeli seim" eklinde de anlmtr. Bu genel seim ile TBMM 8. dnem milletvekilleri seilmitir. 1950 Seimleri Bu seimlerde ilk defa "gizli oy, ak tasnif" sistemi uygulanmtr 31. ADA TRK VE DNYA TARH IV. Demokrat Parti ktidar 14 Mays 1950 gn yaplan seimler Trkiye'de 27 yllk tek parti devrini sona erdirdi.1923'ten beridir tek bana lkeyi idare eden Cumhuriyet Halk Partisi iktidar halkoyu ile Demokrat Parti'ye devretti. DP Genel Bakan, zmir milletvekili Cell Bayar 453 milletvekilinin katld oylamada 387 oy alarak Trkiye Cumhuriyeti'nin nc cumhurbakan seildi. Hkmeti kurmakla DP Aydn Milletvekili Adnan Menderes grevlendirildi. Ayn gn Menderes kendisinin ilk Cumhuriyetin 19.hkmetini kurdu. Not: 1950 seimleri tarihimizde "Beyaz Devrim" olarak adlandrlmtr. Bu dnemde Trkiyeye Marshall Plan erevesinde ABD yardmlar balad. NATOya yelik kabul edildi. 32. ADA TRK VE DNYA TARH 27 Mays Askeri Mdahalesi ktidar Muhalefet arasndaki ekime hkmetin muhalif dncede olanlar tutuklamaya kadar geni yetkilere sahip bir Tahkikat Komisyonu kurmasna yol at. Mecliste yaanan ekime sokaa da yansd. stanbul ve Ankarada kan olaylar bu ehirlerde skynetimin ilan edilmesine yol at. Cumhurbakan Cell Bayar, TBMM Bakan Refik Koraltan ve Babakan Adnan Menderes bata olmak zere Demokrat Parti'liler tutukland. Demokrat Parti, 29 Eyll 1960'da kapatld Milli Birlik Komitesi idam cezalarndan n onaylad. Tutuklu bulunan Maliye Bakan Hasan Polatkan ve Dileri Bakan Fatin Rt Zorlu 16 Eyll 1961'de,Babakan Adnan Menderes ise ertesi gn mral Adas'nda idam edildi. Cell Bayar ve Refik Koraltan ile 11 kiinin idam cezas mr boyu hapse evrildi. 33. ADA TRK VE DNYA TARH 1961 Anayasas 1960 hkmet darbesinden sonra hazrlanarak 9 Temmuz 1961'de kabul edilen 1961 Anayasas olarak bilinen anayasa deiiklii, 1924 Anayasas'n yrrlkten kaldrmtr. 1961 Anayasas Souk Sava dnemine aykr olarak zgrlkleri arttran Trkiye'nin en demokratik anayasasdr. 9 Temmuz 1961'de halkn oyuna sunularak oylamaya katlanlarn %60,4 tarafndan kabul edilmitir. 1982 Anayasas'na kadar yrrlkte kalmtr. 34. ADA TRK VE DNYA TARH 1961 Anayasas 1961 Anayasas ile; Gler ayrl salanmtr. ( Yasama-Yrme-Yarg ) Yasama gc: Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olmak zere iki meclistir. Yrtmenin dnda bamsz yarg organlar kurulmutur. Yasamadan kan yasalarn anayasaya uygunluunu kontrol eden Anayasa Mahkemesi kurulmutur. Yrtmenin, ynetimin tm eylemleri, kararlar anayasal bir kurulu olan Dantay denetimine verilmitir. Yani TBMM egemenlik hakkn kullanan tek organ olmaktan kp Anayasa'da sz edilen yetkili organlardan biri olmutur. Kiinin temel hak ve zgrlkleri Anayasa ile gvenceye alnmtr. 1961 Anayasas ile tam bir parlamenter sisteme geilmitir. Demokratik, sosyal ve hukuk Devlet Anlay glenmitir. 35. ADA TRK VE DNYA TARH 1961 Anayasas Ekonomik Gelimeler 1947 ylnda IMF ve Dnya Bankas gibi kurululara yelik kabul edildi Trkiye 1948de Marshall Plan yardm kapsamna alnarak OEECye (Avrupa ktisadi birlii rgt) ye olmutur. 36. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dnemi Yumuama, ayrca, souk sava dneminde Dou-Bat ilikilerinde atma ve gerginliin azald tarihsel bir dnemi tanmlamak iin de kullanlmaktadr. 1962 Kba Bunalmndan sonra ABD ile SSCBnin nkleer bir savan eiinden dnmesi iki devleti birbirlerine kar gerginlii azaltc ve daha yumuak bir siyaset izlemeye yneltmitir. 37. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dnemi Yumuamann Etkileri Yumuama Dnemiyle beraber Dou ve Bat Avrupa devletleri arasnda AGK Grmeleri balam ve ilikiler glenmitir. ABD, SSCBye kar denge unsuru salamak amacyla inle ilikilerini glendirmitir. ABD ile SSCB arasnda nkleer sava tehlikesini azaltmak amacyla SALT ( Nkleer Silahlar Snrlandrma Grmeleri) Grmeleri balamtr. Dou ve Bat bloklar dnda n Dnya lkeleri denilen lkelerin katlmyla Balantszlar Hareketi ortaya kmtr. 38. ADA TRK VE DNYA TARH Kba Bunalm ve Bloklar aras likilere Etkisi (1962) Fidel Castro'nun 1959 ylnda iktidar ele geirmesinden sonra, 1960 ve 1961 yllarnda, komnistler Kba siyasetine hkim oldular. Bu arada da Kba, Sovyet Rusya ile sk ilikiler kurdu ve askeri bakmndan glendi. Bu arada Sovyetler Kba'ya tm dnyadan habersiz ABDyi vurabilecek gdml fzeler yerletirdi. Amerika Birleik Devletleri Bakan Kennedy, 22 Ekim 1962'de yapt televizyon konumasnda, Sovyetler Birlii'nin Kba topraklarna, Amerika'nn byk bir ksmn vurabilecek nkleer balkl fzeleri gizlice yerletirdiini aklayarak, Kruev'den fzelerin hemen sklmesini istedi. Sovyetler Birlii, Trkiye'de bulunan Jpiter fzelerinin de sklmesi kaydyla Kba'daki fzelerin sklmesini kabul etmitir. 39. ADA TRK VE DNYA TARH Stratejik Silahlar Snrlandrma Anlamalar ( SALT Grmeleri) (1963-1979) Kba Bunalmnda ortaya kan nkleer problemin tehlikesinin anlalmas zerine, bir daha byle bir problemle karlamamak iin; SALT-I Stratejik Silahlan Snrlandrma grmeleri 26 Mays 1972 tarihli Moskova Anlamas'nn yaplmasyla sona erdi. SALT-II 18 Haziran 1979'da ABD ve Rusya arasnda imzalanan Btn stratejik fzelerle uzun menzilli bombardman uaklarnn miktarn snrlandrma antlamasdr.(SSCBnin Afganistan igaliyle yrrlkten kalkmtr) 40. ADA TRK VE DNYA TARH Vietnam Sava II. Dnya Savandan sonra Japon igalinin son bulmasyla Fransz smrgesi olan Vietnamda Komnistlerle Milliyetiler arasnda i sava balamt. ABD'de Fransa Vietnam'dan ekilince, Birlemi Milletlerle beraber, 17. paraleller snr olmak zere Kuzey ve Gney olarak ikiye ayrlmasn salamtr. Kuzeydeki Komnistlerin gneye saldrmasyla balam ABDnin mdahalesiyle uluslar aras bir boyut kazanmtr. Sava S.S.C.B, in, Kuzey Kore, K.Vietnam kazand. Kuzey Vietnam ve Gney Vietnam 1975 ylnda birletiler. 41. ADA TRK VE DNYA TARH Helsinki Nihai Senedi (Avrupa Gvenlik ve birlii Konferans) ( 1975) Avrupa Gvenlik ve birlii Konferans, Helsinki'de almalarna balamtr. 1 Austos 1975'de Helsinki Nihai Senedi'nin (Sonu Belgesi olarak da anlmaktadr) 33 Avrupa lkesi (Arnavutluk hari tm Avrupa lkeleri) ile ABD ve Kanada tarafndan Devlet veya Hkmet Bakanlar dzeyinde imzalanmasyla hayata gemitir. Not: Nihai Senet, uluslararas hukuk asndan balayc bir belge olmayp siyasi balaycla sahip bulunmaktadr. 42. ADA TRK VE DNYA TARH Helsinki Nihai Senedi AGK'in anayasas saylan 10 ilke unlardr: Egemen eitlik ve egemenlie sayg, Kuvvet kullanmaktan veya kuvvet kullanma tehdidinden kanma, Snrlarn ihlal edilmezlii, Devletlerin toprak btnlnn korunmas, Anlamazlklarn bar yollardan zm, ilerine karmama, nsan haklar ve temel zgrlklere sayg, Halklarn eit haklardan ve kendi kaderlerini tayin hakkndan yararlanmas, Devletler arasnda ibirlii, Uluslararas hukuktan doan ykmllklerin iyi niyetle yerine getirilmesi. 43. ADA TRK VE DNYA TARH Kemir Sorunu Pakistan ve Hindistan arasnda 1947 Ekim aynda Pakistan'a bal glerin Kemir'in bir blmn Srinagar'a kadar igal etmesi zerine, Hint Birlikleri'nin de Hindistan igali altndaki Kemir'in bugnk yazlk bakent olan Srinagar' ele geirmesiyle bir kontrol hatt eklindeki bugnk snr ortaya kt. Kemir Blgesi, Pakistan'n elindeki ve Kemir'in yaklak yzde 30'unu oluturan Azad Kemir (zgr Kemir) ve kalan ksm igal eden Hindistan kontrolndeki Kemir Vadisi, Jammu ve Ladakh blgeleri eklinde ikiye blnm oldu. Bu durum bugnn iki nkleer gcnn arasnda yllardr sren bir sorunu da kanlmaz ekilde ortaya karm oldu. 44. ADA TRK VE DNYA TARH Sovyetlerin Afganistann gali Afganistanda kral Davudun devrilmesinde sonra iktidara gelen Halk Partisinin Marksist ve Leninist politikalarna kar halkn ayaklanmas zerine hkmet SSCBden yardm istemitir. Sovyetler, 27 Aralk 1979'da lkeyi fiilen igal ettiler. Devlet bakan Hafzullah Amin ldrld ve yerine Babrak Karmal getirildi. Sovyet igaline tepki olarak, ABD ve 70'e yakn lke Moskova'da dzenlenen 1980 Yaz Olimpiyatlar'na katlmad. 45. ADA TRK VE DNYA TARH Balantszlar Hareketi 1960lardan itibaren milletleraras alanda yeni bir faktr olarak ortaya kan nemli olaylardan biri de Dou ve Bat Bloklarnn dnda Balantszlk (Non-Alignment) ad ile yeni bir devletler gruplamasnn ortaya kmasdr Balantszlk; hibir Bloa veya askeri ittifaka bal olmama hareketidir. Bu hareketin ilk tekilatlanmas 1961 Ylnda Yugoslavya lideri Tito ile Msr Devlet Bakan Nasrn giriimleri ile olmutur. Bu iki liderin teebbsleri ile, Eyll 1961de Belgradda 25 tarafsz lkenin katlmas ile bir konferans topland. Bu konferanstan 25 maddelik bir deklarasyon ile Amerika ve Rusyaya bir bar ars kt. 46. ADA TRK VE DNYA TARH Arap srail Savalar 1967-68 Arap srail Savalar 5 Haziran 1967 gn saat 08.00de srail birliklerinin taarruzuyla balayan savata, srail nce rdn ve Suriyeye kar savunma ve Msra kar saldr yapmtr. Msrn yenilmesi ve Svey Kanalnn ele geirilmesi zerine Suriye ve rdne saldran srail ordusu Suriyeden Golan Tepelerini ald. Birlemi Milletlerin, 10 Haziran 1967 gn saat 19.30'da "atekes ars zerine arpmaya son verildi. Savan sonunda: srail Svey Kanalna kadar olan topraklar ele geirmi, Mlteci sorunu daha da artmtr. 47. ADA TRK VE DNYA TARH 1973 Arap - srail Savalar (Yom Kippur Sava) 1967 Sava sonrasnda mitlerini BMye ve ABD SSCB grmelerine balam olan Arap devletleri umduklarn bulamaynca hzla silahlanma faaliyetlerine girimilerdir. Msr ve Suriye ordular, srail'in en byk bayramn kutlad gn (Yom Kippur), yani 6 Ekim 1973 gn balayan taarruzuna srail nce Suriye tarafna arlk vererek kar koymu, Suriye ordusunu bertaraf ettikten sonra Msra ynelmi Sveyin batsna asker karmay baarmtr. 26 Ekimde BM Bar Gcnn gelmesiyle srail atekese uymutur. 48. ADA TRK VE DNYA TARH Camp David Antlamas 1973'te gerekleen Yom Kippur Sava'ndan sonra ABD dileri bakan Henry Kissinger Msr'la srail arasnda bir mekik diplomasisi balatt. Bu diplomasinin rn de 17 Eyll 1978 tarihinde imzalanan Camp David anlamas oldu. Anlamaya gre srail 1967 Haziran savanda igal ettii Sina yarmadasndan ekilecek buna karlk Msr, srail'i resmen tanyacak ve onunla diplomatik ilikileri balatacakt. Bylece ilk kez bir Arap lkesi srail'i resmen tanm ve igal ettii topraklar zerindeki varln meru olarak tanmtr. 49. ADA TRK VE DNYA TARH RNEK SORU: 26 Mart 1979 tarihinde, iki devlet arasndaki snrlar izen srail-Msr Bar Antlamas imzalanmtr. Aadakilerden hangisi bu antlamann neden olduu gelimelerden biri deildir? A) Suriyenin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliine yaklamas B) Filistin sorununun ortaya kmas C) srailin, Sina Yarmadasndan ekilmeye balamas D) Arap lkelerinden Msra yaplan ekonomik yardmn kesilmesi E) srailin, Bat eriada devaml Yahudi yerleim merkezleri kurmas CEVAP: B 50. ADA TRK VE DNYA TARH slam Konferans rgt ( 1969) Church of God adl tarikata bal Dennis Michael Rohan adnda Avustralyal bir Hristiyann 21 Austos 1969 tarihinde Mescid-i Aksay kundaklamay denemesinden sonra slam lkeleri bakanlar slam Konferans Tekilatn kurdular. Eyll 1969 tarihinde Fas'n bakenti Rabat'ta toplanp, slam lkelerini ats altnda toplamak zere kurulan 57 yeye sahip, Avrupa Konseyi veya Birlemi Milletler gibi uluslararas hukuk tzel kiiliini haiz bir uluslar aras tekilattr. rgtn merkezi Ciddedir. Amac slam lkeleri arasnda iktisadi, sosyal, kltrel, bilimsel alanlarda ibirliini glendirmek, uluslararas rgtlerle dayanmay yrtmektir 51. ADA TRK VE DNYA TARH slam Konferans rgt ( 1969) slam Konferans Tekilat'nn 20 Ekim 1975 tarihli zirve toplantsnda slam Kalknma Bankas'nn kurulu plan onayland. Bugn slam leminin tek at altnda topland tek kurulu sfatna sahiptir. 2005ten itibaren genel sekreterlik grevini Prof. Dr. Ekmeleddin hsanolu yapmaktadr. 52. ADA TRK VE DNYA TARH 1973 Petrol Bunalm 1967 Arap srail Savandan sonra sorunun zmnde istediine ulaamayan Arap lkeleri olduka nemli bir enerji kayna durumunda olan petrol batya karn bir bask arac olarak kullanmak istemeleri krizin kmasna yol amtr. OAPEC'in (Petrol hra Eden Arap lkeleri Tekilat) 17 Ekim 1973'te verdikleri afise fiyatlar ykseltme karar ile srailin 1967'de igal ettii Arap topraklarndan ekilinceye ve Filistinlilerin yasal haklar gvenceye kavuturuluncaya kadar, petrol retimini her ay yzde 5 orannda ksma kararlar ksa zamanda etkisini tm dnya apnda hissettirdi ve krize dnt. 53. ADA TRK VE DNYA TARH 1973 Petrol Bunalm Krizin sonularna bakldnda ise: Batnn sanayilemi lkeleri, artan petrol fiyatlarn kolaylkla kendi sanayi mamullerine ve teknolojilerine aksettirdiler. Petrol reten Arap lkeleri, bilhassa geri kalm veya gelimekte olan Mslman lkeler iin yeterli bir yardm program da gerekletirmediklerinden, Batnn zengin lkelerine vurmak istedikleri darbenin acs, bu Mslman fakir lkelerin srtndan kmtr. 54. ADA TRK VE DNYA TARH OPECin Kuruluu (Organization of Petroleum Exporting Countries - Petrol hra Eden lkeler rgt) Bilinen dnya petrol rezervlerinin te ikisini ellerinde bulunduran ve petrol ihra eden 12 lkenin oluturduu konfederasyondur. (Katar, Libya, Endonezya, Birleik Arap Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Gabon, ran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan, Venezuela). 55. ADA TRK VE DNYA TARH ran Irak Savalar Souk Sava dnemi boyunca iyi gitmeyen, ran-Irak likilerinde 1969 ylnda ABDnin desteini alan rann nemli bir suyolu att-l Arap almak istemesi ve blgeye gemilerini gndermesi nemli bir dnm noktas oldu. rann iki lke arasnda anlamazlk konusu olan blgeden askerlerini ekmeyi reddetmesi zerine 22 Eyll 1980de Irak ordusu snr geti. Irak 16 Eyllde, att-l-Arap antlamasn feshettiini aklamt. 56. ADA TRK VE DNYA TARH ran Irak Savalar Sekiz yl sren sava 1988 Austos aynda yaplan atekes ile sonland. Ancak Birlemi Milletler gzetiminde yaplan bar grmelerinden sonu alnamad. ran, grmeler iin n koul olarak topraklarndaki tm Irak askerlerinin ekilmesini isterken, Irak attl- Arap suyolu zerinde ortak denetim kurulmasnda srar etti. ki lke arasndaki bar, ancak Irakn Kuveyti 1990 Austos aynda igali ve ABD ile savaa tutuma korkusuyla randan ald topraklar geri vermesiyle gerekleti. 57. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dneminde Trk D Politikas Trkiye - Amerika Mnasebetleri 1960l yllardan itibaren Trk Amerika Mnasebetlerinde Kbrs Meselesi nemli rol oynamtr. Bu dnemde Kbrs Konusunda ABDnin tavrn ortaya koyan Johnson Mektubu ve 1975-78 yllar arasndaki ambargo dnemi Trk Amerikan ilikilerinde sarsntlara yol amtr. 58. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dneminde Trk D Politikas Trkiye SSCB Mnasebetleri 1950-64 aras dnemde Trk SSCB mnasebetlerinde 1950 ile 1960 arasnda Ortadouda ortaya kan gelimelerinin ortaya kard huzursuzluk devam etmitir. 1964e kadar SSCB Trkiyenin Kbrs bir NATO ss haline getirmesinden korktuu iin, Kbrs konusunda Trkiye aleyhinde bir politika izlemi, Trkiyenin adaya mdahalesine kar kmtr. 59. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dneminde Trk D Politikas Trkiye SSCB Mnasebetleri Ancak ABD ile Kbrs Meselesinden dolay yaanan Johnson Mektubu Trkiyenin SSCB ilikilerini yeniden gzden geirmesine yol amtr. 1964-70 arasnda karlkl ziyaretlerle ortaya kan olumlu hava 1970li yllarla birlikte tekrar durgunluk ve soukluk dnemi balamtr. 1974 Kbrs Harektna SSCBnin kar kmas, Trk askerinin adadan ekilmesini istemesi, Garanti Antlamasn geeriz saymas ve Kbrs meselesinin milletleraras bir konferansta ele alnmasn istemesi Trk - SSCB ilikilerinde tekrar souklua yol amtr. 60. ADA TRK VE DNYA TARH Yumuama Dneminde Trk D Politikas Trkiye Ortadou likileri 1955-59 aras dnemde Trkiye Ortadou devletleriyle siyasi atmalardan dolay pek scak olmamtr. nk bu dnemde Bat Blouna dhil olan Trkiyenin Ortadouda etkin olmasn istemeyen SSCB blgedeki nfuzunu devam ettirmek iin Batyla atma halinde olan Arap lkelerinin Trkiyeyle diyalog kurmasn nlemitir. Ancak Trkiye, 1963-64ten 1973 Petrol Krizine kadar olan dnemde ise Kbrs Meselesinden dolay Ortadou devletleriyle ilikilerin iyi olmasna nem vermitir. 61. ADA TRK VE DNYA TARH Ermeni Terr Olaylar ve ASALA 1975 ylnda Lbnann Beyrut ehrinde kurulan ASALA (Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia) kendisini Uluslararas Devrim Hareketi'nin bir paras olarak kabul etmekte, Trkiye ile mttefiklerini can dman saymakta Ermeni davasnn ancak, silahl mcadeleyle zmlenebilecei grn savunmaktadr. 62. ADA TRK VE DNYA TARH Ermeni Terr Olaylar ve ASALA rgtn amalar: 1915 ylnda Trkiye'de meydana geldiini iddia ettikleri " Szde Ermeni Soykrm'nn" Trk Devletince itirafn salamak, Trkiyeyi bu szde soykrm nedeni ile tazminat demeye zorlamak, Trkiyenin igal ettiini iddia ettikleri Dou ve Gneydou Anadolu yremizdeki topraklarn szde yasal sahiplerine yani Ermenilere iadesini salamak. rgt bu ama iin ilk eylemini Dnya Kiliseler Birliine yapt bir bombal saldryla balatm ama terr eylemlerini daha ok Avrupada Trk diplomatik temsilcilerine ynelik olarak gerekletirmitir. 63. ADA TRK VE DNYA TARH Ermeni Terr Olaylar ve ASALA Ermeni terristler, 42 diplomatmz ve 4 yabancnn hayatn katlederken, 15 Trk ve 66 yabanc uyruklu kiiyi de yaralamtr. 1983 Paris Orly Havaalan saldrsndan sonra rgt birok ufak gruba blnmtr. Zamanla rgt ii ekimeler ve anlamazlklar ortaya km, kurucularndan Agop Agopyan ldrlm, Ermeni halkndan da yeterli destek gremeyip, tarih sahnesinden ekilmitir. 64. ADA TRK VE DNYA TARH Kbrs Meselesi ve Trk Yunan likileri 1968den sonra balayan Kbrs Grmelerinde Rum tarafnn Kbrs Trk halknn haklarn grmezden gelerek Trkleri aznlk statsnde yaatma politikas 1974e kadar devam etmitir. Ancak 1974 senesi Trk Yunan ilikilerinde Kta Sahanl sorunu erevesinde yeni bir sorun ve dnem balatt. Trkiye'nin andarl adl aratrma gemisinin, 1974 Maysnda, Ege Denizi'nin milletleraras sularnda ve Trkiye'ye gre de Trkiye'nin kt'a sahanl iinde, petrol aratrmalarna balamas zerine, Yunanistan bu sularn, kendisinin kt'a sahanl iinde bulunduu iddias ile ortaya kt. 65. ADA TRK VE DNYA TARH Kbrs Meselesi ve Trk Yunan likileri ABDnin basklar ve NATO Mzakerelerine ramen Yunan cuntasnn Sampsonu adadan geri ekmemesi zerine 20 Temmuz 1974 sabah, Trk silahl kuvvetleri, Trk jetlerinin havadan himayesinde, Girne blgesinden Kbrs'a ayak basmaya balad. Amerika'nn Trkiye ve Yunanistan nezdindeki faaliyetleri neticesi, Kbrs'taki karmann askeri durumu dolaysyla, Trkiye, Gvenlik Konseyi'nin kararn kabul ederek 22 Temmuz 1974 saat 17.00'den itibaren ate kesti. 66. ADA TRK VE DNYA TARH KRESELLEEN DNYA SSCBnin Dalmas Glasnost ve Perestroyka Perestroyka( Yeniden Yaplanma) : 1980li yllardan sosyalizmin artk ileyemez hale gelmesi zerine ekonomiyi biraz serbestletirerek devletin btnln korumaya alan SSCB Devlet Bakan Gorbaov tarafndan uygulanan politikadr. Glasnost( Aklk): 1985ten itibaren Gorbaov tarafndan SSCBnin demokratiklemesine doru deiim amacyla uygulanm politikalarn tmne verilen addr. Gorbaovun amac halkn devlete gvenini artrmak iin toplumun her dzeyinin katlabilecei, herkese sz hakk tannacak olan bir tartma ortamn mmkn klmakt. 67. ADA TRK VE DNYA TARH Dou Blounun Dalmas Dou Blou lkelerini ekonomik ynden birbirine balayan COMECON (Karlkl Ekonomik Yardm Konseyi), 28 Haziran 1991'de ye devlet temsilcilerinin Budapete'de toplanp kuruluun feshine ilikin protokol imzalamalaryla sona erdi. COMECON'un feshi kararn, NATO'ya kar kurulmu olan Varova Pakt'nn 1 Temmuz 1991'de son verilmesi karar takip etti. Bylece, Sovyetler Birlii'nin dalmasn Dou Bloku'nun dalmas olay takip etmi oldu. 68. ADA TRK VE DNYA TARH Dou Blounun Dalmasnn Sonular Sovyetler Birlii'nde ilk kopmalar Baltk lkelerinde (Estonya, Letonya ve Litvanya) meydana geldi ve bunu dierleri takip etti. Asl Rusya'y oluturan cumhuriyetten (Moskova Rusyas, Ukrayna Rusyas ve Beyaz Rusya) zellikle Ukrayna Rusyas'nn bamszln ilan etmesi, Sovyetlerin sonunu getiren en nemli gelime oldu. Eski Sovyetlerin dalmas, Trkiye'ye ek olarak be Trk Cumhuriyeti'nin daha tarih sahnesine kmasn salad. Bunlar; Azerbaycan, Trkmenistan, zbekistan, Krgzistan ve Kazakistan olup, ayrca Azerbaycan'a bal zerk bir cumhuriyet olan Nahvan ile Trkiye'nin ilikileri yeni bir ivme kazand. 69. ADA TRK VE DNYA TARH Trk Cumhuriyetlerinin Bamszln Kazanmas Alma Ata Zirvesi (21 Aralk 1991) 21 Aralk 1991'de Kazakistan'n o zamanki bakenti Alma- Ata'da Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan, Krgzistan, Trkmenistan, zbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Ermenistan ve Moldovann katlmyla toplanan zirvedir. Alma-Ata Zirvesi ile Sovyetler Birlii'ni oluturan 15 Cumhuriyet, 21 Aralk 1991'de Sovyetler Birlii'ne fiilen son vermi oldu. 70. ADA TRK VE DNYA TARH Azerbaycan SSCBnin uygulad Glasnost ve Perestroyka politikalarnn etkisiyle 19 Haziran 1989 tarihinde Ebulfeyz Elibey nderliinde kurulan Halk Cephesi SSCBden Azerbaycana bamszlk vermesini istemesi zerine Rus Kzl Ordusu Bakye girdi.Mart 1990da yaplan seimlerin ardndan 30 Austos 1991de Azerbaycan bamszln ilan etti. 71. ADA TRK VE DNYA TARH Kazakistan Nazarbayev lkesini demokrasi ve serbest Pazar ekonomisine geirmek iin nlemler ald, dzenlemeler yapt. Siyasal partilerin kurulmasna izin verdi. Azat (Hrriyet) Partisi Kazakistann egemenliini kazanmasnda nemli rol oynad. 26 Mart 1990da seilen parlamento 24 Nisan 1990da Nazarbayevi cumhurbakan seti. 16 Aralk 1991de Kazakistann bamszln iln etmesiyle Kazakistan Cumhuriyet Partisi kuruldu. 72. ADA TRK VE DNYA TARH zbekistan Kerimov, zbekeyi resmi dil ilan etti. zbekistan anayasasnda hibir etnik gruba ve aznla anayasadaki yurttalk haklar dnda bir hakkn verilmesine izin vermedi. zbek ulusuluunun gelitirilmesine nem verdi. Rusann eitli alanlardaki etkinliini azaltmaya balad. Halkndan g alan Kerimov, 31 Austos 1991de zbekistann bamszln iln etti. 29 Aralk 1991de de Cumhurbakanlna seildi. 73. ADA TRK VE DNYA TARH Krgzistan Krgzistan Demokrasi Hareketi lideri Asker Akayef, Komnist Krgz Partisinin muhalefetine ramen 31 Austos 1991de Krgzistann bamszln ilan etmitir. Trkmenistan Sapar Murat Niyazov nderliindeki Trkmenler kabilecilie dayanan ayrlklara son vererek 27 Ekim 1991de Trkmenistan Parlamentosunun ald kararla bamszln ilan etmitir. 74. ADA TRK VE DNYA TARH Tataristan SSCB'nin dalmasyla Tataristan'da da geni apta bir milli kurtulu hareketi balad. 1992'de Tataristan tam siyasi bamszln ilan etmi ve Rusya'dan ayrlma niyetini bildirmitir. Ancak Rusya Parlamentosu buna ret cevab vermitir. Bugn Tataristan Rusya Fedarasyonu'na bal zerk bir Trk cumhuriyetidir. 75. ADA TRK VE DNYA TARH TKA ( Trk birlii ve Kalknma Ajans) Trkiyenin bata Trk dilinin konuulduu lkeler ve Trkiyeye komu lkeler olmak zere, gelime yolundaki lkelerin kalknmalarna yardmc olmak, bu lkelerle; ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kltrel, eitim alanlarnda ibirliini projeler ve programlar aracl ile gelitirmek amacyla 24 Ocak 1992de kurulmutur. 76. ADA TRK VE DNYA TARH Dou Blokunun Yklmasyla Avrupada Ortaya kan Gelimeler Almanyann Birlemesi 13 Haziran 1990'da Berlin Duvarnn resmen yklmaya balamasyla beraber Alman Demokratik Cumhuriyeti 13 Ekim 1990 tarihinde yklmtr. Alman halknn yeniden birlemeyi destekleyen partileri ynetime getirmesi zerine Federal Almanya ve Demokratik Almanya devletleri, btn Berlinin ve btn Almanyann sorumluluunu ellerinde bulunduran drt igal gcyle (ABD, Sovyetler Birlii, Byk Britanya ve Fransayla) Almanyann birliinin d ve gvenlik politikalarnn koullarn grerek ki Art Drt Anlamasn imzaladlar. 77. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Birliinin Genilemesi Avrupa Birlii'nin temelleri 1951 ylnda, 6 lkenin katlmyla oluturulan Avrupa Kmr ve elik Topluluu'na ve 1957 Roma Antlamas'na dayanmaktadr. O dnemden bu yana, birlik yeni yelerin katlmlaryla boyut olarak bym; var olan yetkilerine yeni grev ve sorumluluk alanlar ekleyerek de gcn arttrmtr. AET, ye devletlerarasnda ekonomik ibirlii ve dayanmay hedefleyen bir rgtken 1993 ylnda, Kopenhag Kriterlerinin belirlenmesi ve Maastricht Antlamas olarak da bilinen Avrupa Birlii Antlamas'nn imzalanmas sonucu var olan Avrupa Ekonomik Topluluu'na yeni grev ve sorumluluk alanlar yklenmesiyle Avrupa Birlii kurulmutur. 78. ADA TRK VE DNYA TARH NATOnun Genilemesi Dou Blokunun dalmasyla Rusyay kendilerine gl bir tehdit olarak gren Dou Bloku lkeleri Bat Avrupaya ilikilerini glendirmeye mteakip NATOya ye olma abasna girmilerdir 1999 ylnda ek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya 29 Mart 2004 tarihinde Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovenya ve Slovakya NATOya ye kabul edilmilerdir. 79. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Birlii, Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosunun leyii Avrupa Birlii ye lkelerin oluturduu siyasi atdr. Bu at ierisinde eitli faaliyet alanlar iin kurumlar oluturulmutur. Bu kurumlar: 80. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Birlii, Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosunun Avrupa Birlii Konseyi, Avrupa Adalet Divan, Avrupa Saytay, Ekonomik ve Sosyal Komite, Blgeler Komitesi, Avrupa Yatrm Bankas, Avrupa Merkez Bankas, Avrupa Yatrm Fonu, 81. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Konseyi Konsey Topluluun yasama organdr; Toplulukla ilgili pek ok konuda yasama gcn Avrupa Parlamentosu ile beraber kullanmaktadr Avrupa Birlii Anlamasna gre, Konsey ortak gvenlik ve d politikalarn belirlenmesi ve uygulanmasna ilikin kararlar alp ye devletlerin faaliyetlerini koordine etmekte ve su tekil eden konularda Polis ve ileri ile egdm iinde eitli tedbirleri uygulamaya koyabilmektedir. 82. ADA TRK VE DNYA TARH Avrupa Parlamentosu Avrupa Parlamentosu (AP) Toplulua ye devletlerin halklarn bir araya getirmektedir. Avrupa Birlii halklarnn siyasal talepleri dorudan seilmi AP yeleri tarafndan yerine getirilmektedir. Avrupa Parlamentosu, Avrupa vatandalarnn temsilcilerinden oluur ye lkeler, AP de nfuslar orannda sandalye saysna sahiptirler 83. ADA TRK VE DNYA TARH Dou Blokunun Yklmasndan Sonra Balkanlarda Ortaya kan Gelimeler Yugoslavyann Dalmas Srp egemenliinin ve basknn artmasyla milliyetiliin glenmesi zerine Slovenya Meclisi, 27 Eyll 1989 tarihinde Cumhuriyet Anayasasnda yaplan ve zellikle Cumhuriyetin ayrlmasna izin veren deiiklii oyokluuyla onaylad, 2 Temmuz 1990da da cumhuriyetler arasnda bamszlk ilan eden ilk cumhuriyet meclisi oldu Slovenyann bu hareketini, ok gemeden dier cumhuriyetlerde izledi ve birlii oluturan cumhuriyetler, uluslararas sahnede bamsz birer devlet olarak ortaya kt. ( Srbistan-Karada, Bosna Hersek, Hrvatistan ve Makedonya) Sonuta, Yugoslavya (Gney- Slav) birlii ortadan kalkt 84. ADA TRK VE DNYA TARH Bosna - Hersek Sorunu Yugoslavyann dalma sreci beklenen ok daha gergin ve kanl bir sre halinde gerekleti. Egemenliini devam ettirmek isteyen Srplarn Katolik Hrvatlarla Mslman Bosna Hersek zerinde karlarn devam ettirmek ve Byk Srp Kralln kurmak istemesi birok sivil insann lmyle sonuland Blgedeki atmalarn dinsel bir nitelik kazanarak Mslman Bonak halkna kar yaplan soykrma kar Trkiye aktif bir siyaset izleyerek hem BM nezdinde hem de NATO erevesinde blgeye acilen bir askeri mdahalenin yaplmasn savunmutur 85. ADA TRK VE DNYA TARH Bosna - Hersek Sorunu Bu katliamn etkisiyle dnya kamuoyu ortaya kan bu vahete son vermek amacyla 29 Austos 1995 Srp mevzilerini hedef alan ve birka gn srecek olan esasl NATO mdahalesi balatlmtr. 21 Kasm 1995te Bosna-Hersek, YFC ve Hrvatistan Cumhurbakanlar, srasyla Aliya zetbegovi, Slobodan Miloevi ve Franyo Tucman tarafndan Dayton Bar Antlamas imzalanmtr. Bu antlamann bir eki olan lke anayasas gereince, Bosna-Hersek iki birimden oluan bir devlet haline gelmitir. Bunlardan biri on kantona blnen Bonaklar ile Hrvatlarn kontrolndeki Bosna ve Hersek Federasyonu dieri ise Srplarn kontrolndeki Srp Cumhuriyetidir. 86. ADA TRK VE DNYA TARH Ortadou Ve Afganistanda Meydana Gelen Gelimeler Krfez Savalar Birinci Krfez Sava (1990-1991), 2 Austos 1990'da Irak'n Kuveyt'i igal etmesiyle balayan krfez krizinin sonucunda gerekleen, ABD nclnde, ngiltere, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Msr gibi 28 devletin askeri koalisyonuyla Irak Devleti arasnda meydana gelmitir Irak 2 Austos 1990'da Kuveyt'i igal etti. Irak lideri Saddam Hseyin'in Kuveyt'e kar giritii saldr ve igal hareketinin ak hedefi bu lkenin zengin petrol rezervlerini ele geirmekti. 87. ADA TRK VE DNYA TARH Ortadou Ve Afganistanda Meydana Gelen Gelimeler Krfez Savalar Sava, 16-17 Ocak 1991 gece yars ABD nclnde Irak'a kar giriilen geni apl hava akmyla balad. Sava boyunca kesilmeden sren hava bombardman, izleyen birka hafta iinde Irak'n komuta ve iletiim altyapsn, elektrik retim kapasitesini, havaalanlarn ve hava savunma sistemini, kimyasal silah ve nkleer aratrma tesislerini byk lde yok etti ABD bakan George Bush 28 ubat'ta atekes ilan ettiinde, Irak direnii btnyle krlm bulunuyordu. Irak, Kuveyt'i ilhak kararn kaldrmak ve tazminat demek bata olmak zere btn artlar kabul etmek zorunda kald. Bu ekilde Krfez Sava fiilen sona ermi oldu. 88. ADA TRK VE DNYA TARH II. Krfez Sava: 11 Eyll 2001 tarihindeki kiz Kule saldrsndan sonra yeni d politika siyaseti erevesinde dnyadaki terr eylemlerine son vermeye ynelik olarak 20 Mart 2003te Irak igaliyle balayan savatr. ABD bu igaline gereke olarak BM Genel Kuruluna Irakn hala kitle imha silahlarna sahip olduunu ileri srm ve Saddam ynetiminin El Kaide terr rgtn desteklemesini gstermitir. 1 Mays 2003te ABD Birlikleri Irakn byk bir blmn kontrol altna alm, Saddam Hseyin ynetimini devirmitir. ABD, 16 Aralk 2005te yaplan seimlerin ardndan lke ynetimini Irakllara devretmitir 89. ADA TRK VE DNYA TARH Filistin Devletinin Kuruluu FKnn 12-20 Mart 1977de Kahirede 13. Filistin Ulusal Kongresi toplanmtr. Bu kongrede eski Filistinin bir ksm topraklarnda bamsz bir Filistin devletinin kurulmas karar benimsenmitir. 1993 ylnda FK ( Filistin Kurtulu rgt) lideri Yaser Arafatla srail Babakan zak Rabin arasnda geici Otonomi Antlamas (Oslo I) imzalanmtr 29 Eyll 1995te Washingtonda Arafat ve Rabin, Bateria anlamasn imzaladlar. (Oslo II) Bu anlama ise Bat eriada Filistin otonomi blgesinin geniletilmesine yneliktir. 90. ADA TRK VE DNYA TARH Filistin Devletinin Kuruluu 4 Mays 1999da, Oslo (I)-Kahire anlamasna gre be yllk Filistin otonomi dnemi sona ermitir. Ancak anlama artlarna Filistin ynetiminin uymasna ramen srail stlendii ykmllkleri yerine getirmekten kanm, bamsz Filistin devletinin kurulmasn ve ilann engellemitir 91. ADA TRK VE DNYA TARH Afganistan Mdahalesi ABD ve Koalisyon Gleri 11 Eyll saldrlarnn sorumlusu olarak ilan edilen El-kaide'nin bu blgede yerlemesi Taliban rejiminin bu olaya mdahale etmemesi ve kaynak salamas nedeniyle Afganistana askeri mdahale de bulunmutur. Bu mdahale sonucunda radikal slamc Taliban rejimi yklmtr. Yerine Hamid Karzai liderliinde hkmet iktidara gelmitir. 92. ADA TRK VE DNYA TARH Trk Ordusunun Bar Gc Grevleri 1988den bu yana TSK, 5 BM, 1 AGT, 1 Blgesel Gzlem Misyonu ve 8 BM nclnde Bar Destekleme Harektna katlmtr. 1993 ylnda Trk ordusu 300 kiilik bir kuvvetle BM Bar Gcne bal olarak Somaliye gitmitir. Somali Kore Savandan sonra yurt dndaki ilk grevi olmutur. Balkanlarda Bosna Hersek Sorununun zm erevesinde 1.400 kiilik Trk Bar Gcyle destek olmu, blge halkyla kurulan diyalog ve kltrel ilikilerin etkisi ve blge halknn da isteiyle bu g 1 tugaya karlmtr. Yine Zenica blgesinde bir mekanize piyade tugay grevlendirilmitir. 93. ADA TRK VE DNYA TARH Trk Ordusunun Bar Gc Grevleri 1997 de balayan Arnavutluk atmalar srasnda yaklak 1500 kiilik bir kuvvet blgedeki Trk halkn korumak ve ok Uluslu Gce yardm iin grevlendirildi. 1999da Kosova Sorununun zmne ynelik olarak 10 adet F15 Sava Ua grevlendirildi. Afganistana ise 11 Eyll kiz Kule Saldrsndan sonra balatlan operasyon erevesinde nemli bir destek salanm, Trk ordusu Kabil Blge Komutanl dahil birok grev ifa etmitir. 94. ADA TRK VE DNYA TARH Kyoto Protokol ( 11 Aralk 1997) Kyoto Protokol, Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesine (BMDS) bir ek niteliindeki uluslararas bir evre anlamasdr. Kyoto Protokol, kresel snma ve iklim deiiklii konusunda mcadeleyi salamaya ynelik uluslararas tek ereve anlamasdr. 95. ADA TRK VE DNYA TARH ernobil Nkleer Kazas ernobil reaktr kazas, 20. yzyln ilk byk nkleer kazasdr. Ukraynadaki ernobil Nkleer G Reaktrnn 4. nitesinde meydana gelen kazayla byk miktarda fisyon rnleri salnd ortaya km, radyoaktif serpinti tm Avrupaya ve Trkiyeye yaylmtr. 96. ADA TRK VE DNYA TARH Dnya Salk rgt ( WHO) Dnya Salk rgt (ng.: World Health Organization - WHO), Birlemi Milletler'e bal olan ve toplum salyla ilgili uluslar aras almalar yapan bir rgttr. 19-22 Temmuz 1946 tarihlerinde New Yorkta dzenlenen Uluslararas Salk Konferansnda BMye ye 51 lkenin temsilcisi ile Gda ve Tarm rgt (FAO), Uluslararas alma rgt (ILO), Birlemi Milletler Eitim Bilim ve Kltr rgt (UNSCO), OIHP (Merkezi Pariste bulunan Uluslararas Halk Sal Brosu), PAHO, Kzlha, Dnya i Sendikalar Federasyonu ve Rockefeller Vakf temsilcileri Dnya Salk rgt anayasasn oluturmulardr 97. ADA TRK VE DNYA TARH RNEK SORU: Aadakilerden hangisi 1980li yllarda Trkiyede grlen gelimelerden biri deildir? A) Yaplan referandumla siyasi yasaklarn kaldrlmas B) Kalknma planlar hazrlamak zere Devlet Planlama tekilatnn kurulmas C) lk renkli televizyon yaynnn balamas D) Yksek retim Kurulunun kurulmas E) Anavatan Partisinin kurulmas CEVAP: B