កិច្ចព្រមពព្រៀងសន្តិភារទីព្កុងប៉ា រីស ២៣ តុលា ១៩៩១

Lecture by Sreng LengMaster of Social Science on Korea and South East Asia, Graduate School of International Studies, South Korea,

Seoul.

10/6/2013 1

កចិ្ចរពមពរពៀងទីរកុងប៉ា រសី២៣តលុា១៩៩១

ពដើមបបីញ្ច បស់ង្គ្រា មសុីវលិខ្ម ែរតរមួវឲ្យពលរដឋខ្ម ែរសពរមច្ពោគវាសនាម លនួឯងតាមរយៈការពបោះពនោ តខ្ដលពរៀបច្ំពឡើង

ពោយអ នុតាក់កាលពីនន ំ១៩៩៣

10/6/2013 2

ពតើអនកណាមលោះោហតថពលមីននកិច្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី?

10/6/2013 3

ររពទសខ្ដលោហតថពលមីននកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីមាន១៨ររពទសបូកនឹងកមពុោ

កមពុោពៅពពលពនាោះរតូវខ្បងខ្ច្កោ៤ភាទពីទៀតគឺ

រដ ឋកមពុោ,ហ ុនសុិនប ចិ្,រណសិរយោតរិពំោោះររោពលរដឋខ្ម ែររបសព់លាកតាសឺនសាន

និងខ្ម ែររកហមខ្ដលរមួបញ្ចូ លគ្នន បពងកើតោរកុមររឹកាោតោិនម់ ពស់

10/6/2013 4

ររពទសោហតថពលមី១៨ពផេងពទៀតរមួមានមាន៖សមាជកិអច្និង្គ្នៃយ៍រកុមររឹកាសនៃិសមុអ.ស.ប.

• (៥ររពទស)៖អាពមរកិ, អងព់គលស, បរងំ(សហររធានសននិសីទ), ច្និនិងសហភាពសូពវៀត

ររពទសពៅអាសុីអាពគោយ៍• (៨ររពទស)៖ឥណឌូ ពនសុី(សហររធានសននិសីទ), ពវៀតណាម, ឡាវ, នថ, សិងហបុរ,ី មា៉ា ពឡសុី, ហវុី លីពីននិងរររុយពណពោលគឺររពទសកនុងអាសា នបច្ចុរបននពលើកខ្លងខ្តភមូាពច្ញ

• យពូគា សាល វី)ពពលពនាោះោររធានរកុមររពទសមិនច្លូបកេសមពន័ធ)

ររពទស៤ពផេងពទៀត គឺឥណាឌ , ជប៉ាុន, កាណាោនិងអសូ្រ្សាៃ លី

10/6/2013 5

ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី២៣តលុា១៩៩១ខ្ច្ងអំពីអវីម លោះ?

កចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីមិនខ្មនខ្តមួយពទគឺ

មានកចិ្ចរពមពរពៀង២និងពសច្កៃថី្ថលងការណ៍មួយ

10/6/2013 6

កចិ្ចរពមពរពៀងទ១ីសៃីអំពីការពោោះស្រសាយជពមាល ោះពៅកមពុោ

ម លមឹសារសំខាន់ៗ ននកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះរមួមាន៖– ការឈបប់ញ់រវាងភាគីជពមាល ោះ– ការកាតរ់សំាយទព័– ការដកកងទព័បរពទសពច្ញពីកមពុោ– ការពរៀបច្កំារពបោះពនោ ត– ការកណំត់អាណតៃិរបស់អ នុតាក់– ការពធវើមាតភុមូិនិវតៃន៍របស់ជនពភៀសម លនួខ្ម ែរ– ពគ្នលការណ៍ននរដឋធមមនញុ្ញ ថមីរបស់កមពុោ

10/6/2013 7

កចិ្ចរពមពរពៀងទ២ីអំពីការពគ្នរពឯករជយអធបិពតយយបូរណភាព

និងអពារកឹតយរបសក់មពុោ

តាមកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះកមពុោនិងររពទសោហតថពលមពីផេងពទៀតមានកាតពវកចិ្ចពគ្នរពឯករជយអធបិពតយយ

បូរណភាពនិងអរារកឹតយគ្នន ពៅវញិពៅមក។

ពសច្កៃថី្ថលងការណ៍សៃីអំពីការកសាងររពទសកមពុោពឡើងវញិតាមរយៈពសច្កៃថី្ថលងការណ៍ពនោះររពទសហតថពលមសីនាផៃលជ់ំនយួសាៃ រនិងអភវិឌ្ឍ

ររពទសកមពុោពឡើយវញិ។

10/6/2013 8

កនុងអំឡុងពីរទសវតេរ ិ៍ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសីរតូវបនពគអនវុតៃពពញពលញខ្ដរឬពទ?

មយួខ្ផោកធរំតូវពគអនវុតៃតាមសង្គ្រា មសុីវលិរតូវបញ្ច ប,់ មានការពរៀបច្កំារពបោះពនោ ត,

មានតាកថ់្តងរដឋធមមនញុថមី,ររពទសហតថពលមកីប៏ននាគំ្នន ផៃលជ់ំនយួពដើមបកីសាងររពទសកមពុោពឡើងវញិ

ស្រសបតាមការសនា។

ប៉ាុខ្នៃមានភាពច្រមូងច្រមាសគ់្នន ជុវំញិការពគ្នរពសិទ ធមិនសុេ

(កនុងកចិ្ចរពមពរពៀងបនខ្ច្ងតរមូវឲ្យកមពុោពគ្នរពសិទ ធមិនសុេស្រសបពៅតាមពសច្កៃថី្ថលងការណ៍ោសកលសៃីអំពីសិទ ធមិនសុេ)

10/6/2013 9

រោឋ ភបិលកមពុោខ្តងខ្តអោះអាងថាសាថ នភាពសិទ ធមិនសុេពៅកមពុោមានការច្ពរមើនពជឿនពលឿនពៅមុមោលំោប់

គណបកេររនងំសងាមសុីវលិនិងមង្គ្នៃើសិទ ធមិនសុេអ.ស.បខ្តងខ្តរោិះគនថ់ាការរពំលាភសិទ ធមិនសុេពៅកមពុោ

ពៅខ្តបនៃពកើតមាន(ការបពញ្ច ញមត,ិការចាបអ់នកកាខ្សត,ការពររើររពន័ធតលុាការ)

បញ្ហហ រពំខ្ដនោមួយររពទសជិតខាង

10/6/2013 10

កនុងករណីមានការរពំលាភពលើកចិ្ចរពមពរពៀងរកុងប៉ា រសី

ពតើកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះមានខ្ច្ងអំពីវធិានការអវីម លោះ?

10/6/2013 11

ពកាោះររជុំររពទសហតថពលមពីឡើងវញីបនពដើមបថី្សវងរកវធិានការសមស្រសប

• មារតា២៩ននកចិ្ចរពមពរពៀងទ១ី(សៃីពីការពោោះស្រសាយជពមាល ោះ)អនកខ្ដលអាច្ពកាោះររជុំបនគសឺហររធានននសននិសីទរកុងប៉ា រសី(បរងំនិងឥណឌូ ពនសុី)កប៏៉ាខុ្នៃការពកាោះររជុំពនោះអាច្ពធវើពៅបនលោុះរតាខ្តមានសំពណើ ពីអគាពលខាធកិារអ.ស.ប

• មារតា៥ននកចិ្ចរពមពរពៀងទ២ីខ្ច្ងថា៖• ១.ពៅកនុងករណីមានការរពំលាភឬគរំមរពំលាភអធបិពតយយ,ឯករជយ,បូរណភាព

(...)• ហតថពលមនីនកចិ្ចរពមពរពៀងរតូវពធវើការររជុំោបនាា ន់ពដើមបចីាតវ់ធិានការសមស្រសប

(...)។

10/6/2013 12

• ២.វធិានការសមស្រសបទងំពនោះអាច្ោ• ការរៃងឹពៅរកុមររឹកាសនៃិសមុអ.ស.បឬវធិានការពផេងពទៀតខ្ដលមានខ្ច្ងកនុង

• មារតា៣៣ននធមមនញុ្ញសហររោោតិ• (ច្រចា,ពសុើបអពងកត,សរមបសរងួល,ផេោះផា,មជឈតៃកមម,ដពំណាោះស្រសាយតាមផលូវ

តលុាការ,...,NDLR)។

10/6/2013 13

• រោឋ ភបិលបញ្ចូ លនថៃកចិ្ចរពមពរពៀងសនៃិភាព២៣តលុា• ោនថៃបណុយោតិវញិ

(ប៉ាុនាម ននថៃពរកាយពីសពមៃច្ឳបនយាងច្លូទវិងា)

• ពមដកឹនាំរកុមអនកនពយាបយជំទស់និងសងាមសុីវលិម លោះពោយច្ងអុលបរហ ញថា

កមពុោនឹងមានការបរងួមបរងួមនពយាបយោវជិ ជមានរជរោឋ ភបិលកមពុោ

នឹងពធវើឲ្យអនកនពយាបយកនុងររពទសមានជំហររមួច្ពំោោះការការោរបូរណភាពខ្ដនដីពហើយនឹងកាត់បនថយការវាយររគរគ្នន

ខ្ដលប៉ាោះោល់ដល់សថិរភាពនពយាបយកនុងររពទស

10/6/2013 14

គណបកេសិទ ធិមនសុេបនពច្ញពសច្កៃីខ្ថលងការណ៍មួយកាលពីនថៃអាទតិយពនោះថា

• កនុងរយៈពពល២០នន ំកនលងពៅពនោះ• ថាន ក់ដកឹនាំកមពុោមិនបនអនវុតៃឲ្យបនរតឹមរតូវនិងពពញពលញពៅកនុងម លមឹសារ

ទរីកុងប៉ា រសីពទ

• ពហើយខ្ថមទងំបននិយាយថាកចិ្ចរពមពរពៀងពនោះបន• សាល ប់បត់ពៅពហើយ

•

10/6/2013 15

• ពលាកសរុយិាបសាទសខុ្បរឌី្មានររសាសនថ៍ា• កចិ្ចរពមពរពៀងពនោះ

• ពៅខ្តមានតនមលរហូតដលទ់សេនទងំឡាយខ្ដលមានខ្ច្ង• កនុងពនាោះកាល យពៅោការណ៍ពិតសរមាប់

• ពលរដឋកមពុោទងំអស់

10/6/2013 16

ពលាកសមរងេុីបនអោះអាងថាររសិនពបើរគប់ភាគីកមពុោពធវើតាមកចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងបរសី

– កមពុោអាច្ការោរបូរណភាពទកឹដីបនគងវ់ងេពីការប៉ាុនប៉ាងយកទកឹដីកមពុោ– នឹងមានរបបពសរីពហុបកេរងឹមាំពិតរាកដ– ពធវើឲ្យររោពលរដឋខ្ម ែរមានសិទ ធិពសរភីាពពពញពលញ– «ពហើយពយើងមានពសច្កៃីសងឃមឹពឡើងវញិថាោតិពយើងនឹងរស់ោតិពយើងនឹងថកុ ំពថកើងរងុពរឿង»

រោឋ ភបិលៈរពមទងំបពងកើតសិទ ធសិញ្ហញ បំពពញបខ្នថមខ្ដលបងកឲ្យររពទសពវៀតណាមរពំលាភយកតកឺដីនិងបូរណភាពកមពុោពទើបគណបកេររោជនកមពុោបំពភលច្កចិ្ចរពមពរពៀងពនោះពចាល

10/6/2013 17

• ពសច្កៃីររកាសពនោះបនបញ្ហជ ក់ថា៖

• «រជរោឋ ភបិលបនសពរមច្កណំត់យកនថៃ២៣តលុាខ្ដលោទវិាច្ោុះហតថពលខាពលើកចិ្ចរពមពរពៀងសនៃិភាពទរីកុងប៉ា រសីោនថៃឈប់សរមាក១នថៃពីការរររបស់មង្គ្នៃើរជការនិពយាជិកកមមករពៅទទូងំរពោះរោណាច្រកកមពុោចាប់ពីនន ំ២០១៣

តពៅ»

• ពដើមបឧីទ ាសិដលរ់ពោះវរីភាពរបសស់ពមៃច្រពោះមគវរីកេរតសពមៃច្រពោះនពរតៃមសីហនុនិងពលាកនាយករដឋមង្គ្នៃើហ ុនខ្សនខ្ដលោសាថ បនិកនវូសមិទ ធផល

10/6/2013 18

• ពលាកបណឌិ តពៅម៉ាងុនហបនអោះអាងថា

• កចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងប៉ា រសីកាលពី២១នន មុំនគឺោការធានាឲ្យររពទសកមពុោមានជីវតិអមតៈរចួ្ពីររពទសមគអំណាច្និងបណាៃ ររពទសោង១០ពទៀត

• អនកនពយាបយនិងពលរដឋកមពុោរតូវគតិគរូពីផលររពយាជន៍ននឯកសារដ៏សំខាន់ពនោះ។

«កនុងររវតៃសិាស្រ្សៃខ្ម ែរពយើងមានសំណាងពហើយរតង់ហោឹ ងពរោោះពគធានាអនៃរោតិពគទទលួសាា ល់អនកជិតខាងទទលួសាា ល់ធានាបូរណភាពទកឹដីរបស់ពយើង»។

10/6/2013 19

• ររសិនពបើភាគថី្ម ែររមួគ្នន អនវុតៃកាតពវកចិ្ចកនុងកចិ្ចរពមពរពៀងទរីកុងប៉ា រសី• ពនាោះកមពុោនឹងអាច្ោររោោតិមានសមុសនៃិភាព

• ខ្ថរកាបនបូរណភាពទកឹដី• អធបិពតយយភាពោតិអពារកិតយភាពការអភវិឌ្ឍកនុងរបបររោធបិពតយយពហុ

បកេនិយមពិតរាកដ។

10/6/2013 20