Сабақтың мақсаты: Міндеттері Білімділігі:

Дамытушылығы:

Тәрбиелігі:

Оқушыға мезозой заманы жөнінде терең білім беру.

Оқушыға мезозой заманы жөнінде түсіндіріп ұғымдарын қалыптастыру.

Өзіндік жұмыс істей отырып мезозой заманы жануарлары мен өсімдіктері мысалында ой - өрісін дамыту, өз бетінше жұмыс істей білуге дағдыландыру.

Батыл шешім қабылдауға, іскерлікке, сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу.

Палеозой Кембрий

Ордовик

Силур

Девон

Тас көмір(карбон)

Пермь

Палеозой заманы кезеңдерін ретімен толтыр

3. Теңіз ішекқуыстылыры, буылтық құрттар, ұлулардың басым көпшілігі дамыған заман?

Кембрийде

Силур, девон кезеңдері жататын заман?

Палеозой

Ең алғашқы ашық тұқымдылар дамыған кезең ?

Пермь

Ең алғашқы құрлыққа шыққан өсімдіктер?

Псилофиттер

Девонда соңында пайда болған алғашқы қосмекенді ?

Стегоцефалдар

Ең алғашқы жылы қанды жануарлар не деп аталды?

Триконодонттар

Тірі ағзалардың қазба қалдықтарын зерттейтін ғылым?

Палеонтология

Жаңа Зеландия аралында сақталып қалған “нағыз тірі” қазба?

Гаттерия

Алғашқы құс археоптерикстің шыққан кезеңі?

Юра

І кезең: “Үлкен білімге апарар жол”

Мезозой

Триас Юра Бор

35 млн. жыл 60 млн. жыл 70 млн. жыл

ТриасТриас• ТриасТриас — ("үш" деген саннан шыққан)  — ("үш" деген саннан шыққан)

Оңтүстік Оңтүстік ГерманияданГерманиядан табылған  табылған пермьпермь кезеңініңкезеңінің үстіңгі жағындағы  үстіңгі жағындағы қабаттардың санына байланысты қабаттардың санына байланысты койылған атау. Мезозой заманын койылған атау. Мезозой заманын бауырымен жорғалаушылар мен ашық бауырымен жорғалаушылар мен ашық тұқымды өсімдіктердің заманы деп те тұқымды өсімдіктердің заманы деп те атайды. Өсімдіктерден — алып атайды. Өсімдіктерден — алып қырықжапырақтар, ағаштектес қырықжапырақтар, ағаштектес қырықбуындар мен плаундар біржола қырықбуындар мен плаундар біржола жойылып, ашық тұқымды өсімдіктер кең жойылып, ашық тұқымды өсімдіктер кең таралдытаралды

Бауырымен жорғалаушылар — Бауырымен жорғалаушылар — динозаврлардинозаврлар, , ихтиозаврларихтиозаврлар, , тасбақалартасбақалар, ертедегі , ертедегі қолтырауындарқолтырауындар, т.б. түрлері , т.б. түрлері кеңінен таралды. Ұзындығы (дене кеңінен таралды. Ұзындығы (дене тұрқы) 10—12 м денесінің сыртында тұрқы) 10—12 м денесінің сыртында мүйізді қабыршықтары жоқ, тұмсығы мүйізді қабыршықтары жоқ, тұмсығы дельфинге, тісі қолтырауынға, басы дельфинге, тісі қолтырауынға, басы кесірткеге, жүзбеқанаттары китке, кесірткеге, жүзбеқанаттары китке, құйрығы балыққа ұқсаған құйрығы балыққа ұқсаған ихтиозаврларихтиозаврлар теңіздерде мекендеген.  теңіздерде мекендеген.

Диплодок

Триас кезеңінен бері қарай Триас кезеңінен бері қарай тасбақалартасбақалар мен гаттериялар  мен гаттериялар тіршілік етіп келеді. тіршілік етіп келеді. ЖаңаЖаңа ЗеландияныңЗеландияның аралдарында  аралдарында казіргі кезде таралған казіргі кезде таралған гаттерия нағыз "тірі қазба" гаттерия нағыз "тірі қазба" болып саналады. Соңғы 200 болып саналады. Соңғы 200 млн жылда млн жылда гаттериягаттерия шамалы  шамалы ғана өзгерген. Оның ата ғана өзгерген. Оның ата тегінде болған бас сүйегінің тегінде болған бас сүйегінің қақпағындағы үшінші төбе қақпағындағы үшінші төбе көзі әлі күнге дейін сақталған. көзі әлі күнге дейін сақталған. Осы күнгі бауырымен Осы күнгі бауырымен жорғалаушылардың ішінен жорғалаушылардың ішінен ешкіемер мен батбат ешкіемер мен батбат кесірткелерде де үшінші кесірткелерде де үшінші көздің қалдығы бар. көздің қалдығы бар. Бауырымен Бауырымен жорғалаушылардың құрылым жорғалаушылардың құрылым деңгейі күрделенгенімен, деңгейі күрделенгенімен, бірақ олардың дене бірақ олардың дене температурасының температурасының тұрақсыздығы байқалады. тұрақсыздығы байқалады.

АрхеоптериксАрхеоптерикс  — қаңқа қалдығы қазбадан 1861, 1877 және 1956   — қаңқа қалдығы қазбадан 1861, 1877 және 1956 жылдары Алманияда табылған алғашқы жылдары Алманияда табылған алғашқы құстарқұстар өкілі. Оның дене  өкілі. Оның дене мөлшері кептерден сәл ғана үлкендеу, массасы шамамен 150-300 г тең мөлшері кептерден сәл ғана үлкендеу, массасы шамамен 150-300 г тең болған. Денесін майда қауырсындар мен қабыршақтар қаптап жатқан. болған. Денесін майда қауырсындар мен қабыршақтар қаптап жатқан. Алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жауырыны Алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жауырыны қылышқылыш тәрізді,  тәрізді, бұғаналары өзара доға тәрізді бірігіп кеткен. Омыртқа бағаны 50 бұғаналары өзара доға тәрізді бірігіп кеткен. Омыртқа бағаны 50 омыртқаданомыртқадан (10-11 мойын, 11-12 көкірек, 2 бел, 6-7 құйымшақ, 20-21  (10-11 мойын, 11-12 көкірек, 2 бел, 6-7 құйымшақ, 20-21 құйрық омыртқалардан құралған) тұрған. Қабыртқаларында бүйір құйрық омыртқалардан құралған) тұрған. Қабыртқаларында бүйір өсінділері болмаған. Бас сүйек пен артқы аяқтың қаңқасы қазіргі өсінділері болмаған. Бас сүйек пен артқы аяқтың қаңқасы қазіргі құстарқұстар қаңқасына  қаңқасына ұқсасұқсас, бірақ, жақ , бірақ, жақ сүйектеріндесүйектерінде майда конус тәрізді тістері  майда конус тәрізді тістері болған. Алдыңғы аяғы болған. Алдыңғы аяғы қанатқақанатқа ұқсағанмен, қаңқасының  ұқсағанмен, қаңқасының құрылысықұрылысы бауырымен жорғалаушылар  бауырымен жорғалаушылар сүйектерінесүйектеріне  ұқсасұқсас . Ауалы  . Ауалы сүйектерсүйектерболмаған. болмаған.

Юра кезеңіЮра кезеңі

Тікенекті

Панцирлі

Алып динозаврлар

Екі аяқтылар арғы тегі

Төрт аяқты динозаврлар

Үйректұмсықты динозаврлар

Мүйізтұмсықты динозаврлар

Динозаврлар эволюциясы

Тиранозавр

Франция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атымен Франция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атымен аталады. Бұл кезеңді — динозаврлар (корқынышты кесірткелер) кезеңі деп аталады. Бұл кезеңді — динозаврлар (корқынышты кесірткелер) кезеңі деп атайды. Бұл кезенде ауада да, теңізде де, құрлықта да бауырымен атайды. Бұл кезенде ауада да, теңізде де, құрлықта да бауырымен жорғалаушылар кеңінен тарады. Қазіргі кезде ертеде тіршілік еткен жорғалаушылар кеңінен тарады. Қазіргі кезде ертеде тіршілік еткен динозаврлардың 250 түрі белгілі болып отыр.динозаврлардың 250 түрі белгілі болып отыр.

Юра ортасы

Бор ортасы

Бор кезеңі (бақалшақтар мен ұсақ теңіз жануарларынан түзілген бор қабаты қалың болғандықтан солай аталған). Бұл кезеңде гүлді өсімдіктер кеңінен таралды.

Бұл кезеңдегі өсімдіктер Бұл кезеңдегі өсімдіктер әлеміндегі өзгерістерге: әлеміндегі өзгерістерге: үйеңкіүйеңкі, , теректерек, , еменемен, , 

эвкалиптэвкалипт, , талтал, , қайыңқайың, т.б. жалпақ , т.б. жалпақ жапыракты ағаштардың пайда жапыракты ағаштардың пайда болуы жатады. Гүлді өсімдіктердің болуы жатады. Гүлді өсімдіктердің дамуы оны тозаңдандыратын дамуы оны тозаңдандыратын жәндіктердің және жәндікпен жәндіктердің және жәндікпен қоректенетін құстардың пайда қоректенетін құстардың пайда болуына себепші болды. Бор болуына себепші болды. Бор кезеңінің соңында ауа райының кезеңінің соңында ауа райының суынуына байланысты су суынуына байланысты су жағалауындағы өсімдіктердің жағалауындағы өсімдіктердің таралу алқаптары азайып, таралу алқаптары азайып, өсімдікқоректі және жыртқыш өсімдікқоректі және жыртқыш динозаврлар жойылды. динозаврлар жойылды.

Ірі бауырымен Ірі бауырымен жорғалаушылар (жорғалаушылар (колтырауындарколтырауындар) ) тек тропиктік тек тропиктік белдеулерде ғана белдеулерде ғана сақталып калды. Бор сақталып калды. Бор кезеңінде құстар мен кезеңінде құстар мен 

сүтқоректілердің сүтқоректілердің  қарапайым топтары қарапайым топтары

пайда болды. Бұл пайда болды. Бұл кезеңде жылықанды кезеңде жылықанды жануарлар құрлықта жануарлар құрлықта кеңінен таралып, кеңінен таралып, ұшпайтын алып ұшпайтын алып құстар пайда болды. құстар пайда болды.

ІІ кезең: өзіндік іздену жұмысы

Тапсырма: мезозойдың әр кезеңіндегі ароморфоздарға сипаттама жасап, кластер құр.

Сүтқоректілердің шығуына себеп болған Сүтқоректілердің шығуына себеп болған ароморфоздық белгілер.ароморфоздық белгілер.

11. Жүйке жүйесінің күрделенуі, алдыңғы ми . Жүйке жүйесінің күрделенуі, алдыңғы ми сыңарларының дамуы жануарлардың мінез-сыңарларының дамуы жануарлардың мінез-қылығының өзгеруіне, қоршаған орта қылығының өзгеруіне, қоршаған орта жағдайларына бейімделуіне әсерін тигізді.жағдайларына бейімделуіне әсерін тигізді.2.2. Омыртқа жотасы айқын бөлімдерге жіктелді Омыртқа жотасы айқын бөлімдерге жіктелді әрі аяқтары денесінің бүйір жағынан бауыр әрі аяқтары денесінің бүйір жағынан бауыр жағына орналасты.жағына орналасты.3.3. Ұрық аналық организмнің денесінде дамып, Ұрық аналық организмнің денесінде дамып, арнайы мүше — жатырда жетілді әрі ұрпағын арнайы мүше — жатырда жетілді әрі ұрпағын сүтпен қоректендірді.сүтпен қоректендірді.4.4. Денедегі жылуды қалыпты сақтау үшін Денедегі жылуды қалыпты сақтау үшін түкті жамылғы пайда болды.түкті жамылғы пайда болды.5.5. Газ алмасу қарқындылығын күшейтетін Газ алмасу қарқындылығын күшейтетін көптеген көпіршіктерден тұратын өкпе көптеген көпіршіктерден тұратын өкпе дамыды. дамыды.

“БИНГО” ойыны

2121

• № 21 сұрақ:

Мезозойдың бор кезеңінде пайда болған тау қандай тау?

22

• № 2 сұрақ:

Триас кезеңінде пайда болған теңіз жануары?

22

• № 22 сұрақ:

Триаста үстемдік еткен жануарлар ?

2626

• № 26 сұрақ:

Динозаврлардың жер бетінен қырылып қалуына не себеп болды?