เรอง ศนยควบคมระบบประสาท รายวชาชววทยาเพมเตม 2

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2559

คณครฐตารย ส าเภา โรงเรยนทามะกาวทยาคม

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 8 (กาญจนบร-ราชบร) https://sites.google.com/site/rsu26aumaum/week8

ศนยกลางของระบบประสาท: สมองและไขสนหลง

เปลยนแปลงมาจาก นวรลทวบ (neural tube)

พฒนามาจากเนอเยอชนนอก (ectoderm) ในระยะเอมบรโอ

ลกษณะเปนหลอดยาว สวนหนาเจรญพฒนาเปนสมอง 3 สวน คอ สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนหลง

สวนทายเจรญเปนไขสนหลง

สมองและไขสนหลงมเยอหมเดยวกน เรยกวา เยอหมสมอง (meninges)

ก าเนดระบบประสาท

ก าเนดระบบประสาท

ระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system; CNS) : สมองและไขสนหลง ท าหนาทรวบรวมและแปลผลขอมล

ระบบประสาทรอบนอก (Peripheral nervous system; PNS) : เสนประสาทสมอง (cranial nerve) เสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve) และปมประสาท (ganglia) ท าหนาทน าสญญาณประสาทเขา-ออก CNS และควบคมการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมภายในรางกาย

ระบบประสาทในสตวมกระดกสนหลง

ลกษณะของสมอง

สวนของสมอง

พฒนาการสมองของสตว

โครงสรางและหนาทของสมองแตละสวน

สมอง (BRAIN)

หนก 1.4 กโลกรม

มเยอหมสมอง 3 ชน เรยกวา Meninges

ชนนอก (dura matter) หนา เหนยวและแขงแรงชวยปองกนอนตรายและกระทบกระเทอนใหแกสมองและไขสนหลง

ชนกลาง (arachniod matter) เปนเยอบางๆอยระหวางชนนอกกบชนใน

ชนใน (pia matter) เปนชนทอยตดกบเนอสมองและไขสนหลงเสนเลอดมาหลอเลยงอยมากน าอาหารและออกซเจนมาใหสมอง

ลกษณะของสมอง

มน าหลอเลยงสมองและไขสนหลง (Cerebrospinal Fluid / SCF) อยระหวางชองวางในสมองและไขสนหลง : ชวยหลอเลยง ระบายของเสย กนกระเทอนใหกบระบบประสาทสวนกลาง (CNS)

เนอเยอสมอง 2 สวน คอ

Gray Matter : เนอสมองสวนนอก เปนทรวมของเซลลประสาท เหนสเทาของเยอหม (Protoplasm)

White Matter : ชนในเปนสขาว มเสนประสาททถกหมดวยเยอไมอลน

ลกษณะของสมอง

สตวทมการพฒนาของสมองด จะมรอยหยกของสมองและอตราสวนของสมองตอน าหนกมาก

แบงออกเปน 3 สวน Forebrain Midbrain และ Hindbrain

สมองสวนหนา (Forebrain) : ขนาดใหญทสด มรอยหยกมาก ประกอบดวย ออลเฟคทอรบลบ (Olfactory bulb), ซรบรม (Cerebrum), ทาลามส (Thalamus), และโฮโปทาลามส (Hypothalamus)

สวนของสมอง

สวนของสมอง

สมองสวนกลาง (Midbrain) : เปนสถานรบสงประสาทระหวางสมองสวนหนากบสวนทาย และสวนหนากบนยนตา หนาทเกยวกบการเคลอนไหวของลกตาและมานตา เจรญดในสตวพวก ปลา กบ ฯลฯ ในมนษยหรอสตวมกระดกสนหลง สมองสวน Obtic lobe มววฒนาการต า เพราะเจรญไปเปน Corpora quadrigermia ท าหนาทเกยวกบการไดยน

สวนของสมอง

สมองสวนทาย (Hindbrain) : ประกอบดวยซรเบลลม (Cerebellum), เมดลลาออบลองกาตา (Medulla Oblongata), และพอนส (Pons)

กานสมอง (Brain Stem) : ประกอบดวย เมดลลาออบลองกาตา (Medulla Oblongata), พอนส (pons) และสมองสวนกลาง ถาถกท าลายจะถงตายได

Cerebrum ถกท าลาย จะไมถงตาย แตท าใหความจ าเสอม ปญญาออน มความผดปกตทางประสาท

สมองซกซายควบคมการท างานของอวยวะทางขวา สมองซกขวาควบคมการท างานของอวยวะทางซาย

รอยหยก=คลนสมอง แสดงถงความฉลาดของคนและสตว

สวนของสมอง

สมองสวนหนา เจรญไดดในสตวทมววฒนาการสง เพราะมความฉลาดมาก เชน คน สตวเลยงลกดวยนม

สมองสวนกลาง เจรญไดดในสตวชนต า เพราะมความสามารถในการมองเหนและไดยนเสยงมาก เชน ปลา

พฒนาการสมองของสตว

สมอง cerebrum : พฒนามากขนตามล าดบของ สายววฒนาการ (รอยหยก ขนาดตอน าหนกสมอง ฯลฯ)

สมอง olfactory bulb : เจรญดในพวกปลา จากนนคอยๆ ลดรปลง

สมอง optic lobe : เจรญดในปลา สตวครงบกครงน า จากนนคอยๆ ลดรปลง

สมอง cerebellum : เจรญดในปลา นก และ คน เคลอนไหวไดดใน 3 มต

พฒนาการสมองของสตว

สมองสวนหนา (FOREBRAIN/PROSENCEPHALON)

Cerebrum

Thalamus

Hypothalamus

Olfactory bulb

Limbic system

frontal lobe : เกยวกบความจ า ความคด สงงานกลามเนอ

Prefrontal area : ศนยความฉลาดระดบสง

Primary motor area : ศนยควบคมการท างานของกลามเนอลาย ควบคมการเคลอนไหว

Premotor area : วางแผนการเคลอนไหว

Motor speech (Broca’s) area : ศนยการวางแผนการพดใหถกตองตามหลกไวยากรณ

CEREBRUM

parietal lope : รสกตว การเขยน รบความรสก

Primary somatosensory area : ศนยรบความรสกระดบแรก (หนาว รอน สมผส)

Somatosensory association area : น าขอมลจาก somatosensory มาแปลความหมายเปนรปราง/ ขนาด/ ลกษณะผววตถ

Primary taste area : ศนยการรบรสทมาจากลน

General interpretation area : บรเวณตดตอจาก 3 ระบบคอ สมผส ตา ห เพอใชส าหรบแปลขอมลทซบซอน

CEREBRUM

temporal lobe : ดมกลน ไดยน การพด เขาใจค าพดและการอาน

Primary auditory area : ศนยกลางการไดยน แยกความสงต าของเสยง และการแปลความหมายของเสยงอยางงาย

auditory association area : ศนยกลางการแปลความหมายการไดยนอยางซบซอน (รวาเสยงใครหรออะไร)

Sensory speech (Wernicke’s) area : ศนยการเขาใจภาษา

CEREBRUM

occipital lobe การมองเหน

Primary visual area : รบขอมลจากเรตนามาสรางใหเกดภาพในสมอง

Visual association area : แปลผลขอมลภาพทได รวมภาพทเหนเขากบประสบการณดานความรสก

CEREBRUM

ต าแหนง : คลายรปไข 2 กอน อยระหวางเซรบรมกบสมองสวนกลาง

หนาท :

สถานกลางเชอมตอขอมลทมาจากสวนลางกบเซรบรม

ศนยรบความเจบปวด

เปนทางออกของเสนประสาทสมองคท 2

THALAMUS

ต าแหนง : อยใต thalamus แตอยเหนอตอมใตสมอง

หนาท

ศนยกลางควบคมระบบประสาทอตโนวต (autonomic center)

ควบคมการท างานของตอมใตสมองผานฮอรโมน

ศนยหวและอม (feeding and satiety)

ควบคมสมดลรางกาย : อณหภมรางกาย (ไข) สมดลน า (กระหายน า)

ควบคมการหลบและตน รวมถง circadian rhythm (หลงฮอรโมน เผาผลาญสารอาหาร)

รวมกบสมองสวน amygdaia ในการควบคมพฤตกรรมทางอารมณและความรสกทางเพศ

HYPOTHALAMUS

ต าแหนง : ยนออกมาจากผวดานลางสวนหนาของสมอง สวนปลายไปเชอมตอกบ olfactory epithelium ทอยบรเวณโพรงหลงจมก

หนาท

การรบกลนเปนทางออกของเสนประสาทสมองคท 1

เจรญดในปลาและสตวกนสตว

OLFACTORY BULB

Amygdala :

ต าแหนง : เปนสวนผวดานในของ cerebral cortex ดาน temporal lobe

หนาท รวมกบ Olfactory bulb และ temporal lobe ในการรบกลน

Amygdata และ Hippocampus เปน limbic system (อารมณและพฤตกรรม)

รวมกบโครงสรางอนๆ ในการควบคมระบบตอมไรทอและระบบประสาทอตโนวต

LIMBIC SYSTEM

LIMBIC SYSTEM Hippocampus :

ต าแหนง : อยบรเวณผวดานในของ cerebral cortex มรปรางคลายเขาแกะ และอยใตตอม Amygdala

หนาท : เกยวกบความจ าทงระยะสนและและระยะยาว

รวมกบ Amygdala ในการควบคมพฤตกรรมทางอารมณ เรยกวา limbic system

รวมกบโครงสรางอนๆ ในการควบคมระบบตอมไรทอและระบบประสาทอตโนวต

ต าแหนง : อยระหวาง thalamus และ pons

หนาท

รบและรวบรวมขอมลดานความรสกจากสมองสวนลางเพอสงตอไปยงสมองสวนหนา

การเคลอนไหวของลกตาและควบคมการปด-เปดของมานตาเปนทางออกของเสนประสาทสมองคท 3,4

Peripheral visual reflex : การทหนศรษะตามวตถทเขามาดานขาง

เปนสวนหนงของระบบ : reticular formation

ควบคมความตงของกลามเนอและการเคลอนไหว

สมองสวนกลาง (MIDBRAIN/MESENCEPHALON)

Pons

Medulla oblongata

cerebellum

สมองสวนทาย (HINDBRAIN หรอ RHOMBENCEPHALON)

ต าแหนง : อยระหวาง midbrain กบ medulla oblongata/ สวนหนาตอกบ cerebellum

หนาท

รวมกบ medulla oblongata ในการหายใจ

ควบคมจงหวะและรปแบบการหายใจ

ควบคมการท างานของการเคยวทางออกของเสนประสาทสมองคท 5

ควบคมการเคลอนไหวของลกตาทางออกของเสนประสาทสมองคท 6

ควบคมการแสดงสหนาทางออกของเสนประสาทสมองคท 7

ควบคมการไดยนและการทรงตวทางออกของเสนประสาทสมองคท 8

PONS

อยระหวาง pons และไขสนหลง

หนาท เปนทางผานของสญญาณความรสก สมผส เจบปวด และ

อณหภมของรางกายเขาสสมอง

สงสญญาณการเคลอนไหวของรางกายจากสมองสวนบนไปยงไขสนหลง

ควบคมการหายใจ

ควบคมการท างานของเพดานออน คอหอย และทางเดนอาหารทางออกของเสนประสาทสมองคท 9

ควบคมการเตนของหวใจทางออกของเสนประสาทสมองคท 10

ควบคมการท างานของกลองเสยงทางออกของเสนประสาทสมองคท 10

ควบคมการท างานของลนทางออกของเสนประสาทสมองคท 12

ศนยปฏกรยา reflex เชน การไอ อาเจยน สะอก

MEDULLA OBLONGATA

ต าแหนง : ทายทอย/สวนใตตอกบ cerebrum/ สวนหนาตอกบ pons

หนาท

ควบคมการประสานงานของกลามเนอหลายชด

ควบคมการทรงตว (ความตงของกลามเนอล าตวและแขนขา)คนทดมสราจนเมาจะเดนไมตรง เนองจากแอลกอฮอลมผลตอการท างานของ cerebellum

กลนกรองขอมลการเคลอนไหวจากเซรบลม เพอใหเกดประสทธภาพและความแมนย าในการท างาน

CEREBELLUM

ตอลงมาจากสมอง

อยในโพรงกระดกสนหลง

สนสดบรเวณกระดกสนหลงสวนเอวชนท 2 (L2)

แพทยจะเจาะน าไขสนหลงทระดบต ากวา L2 ลงไป เพอปองกนการบาดเจบของไขสนหลง

ไขสนหลง (SPINAL CORD)

White mater : ผวดานนอก/ไมมตวเซลล/ใยประสาทมเยอไมอลนหม

Gray matter : เนอแกนกลาง/ มตวเซลลประสานงานและสงการ/ใยประสาทไมมเยอไมอลนหม

ปกบน (Dorsal Horn) : รบความรสก/ มเสนประสาทไขสนหลงยนออกมา (Dorsal Root)/มตวเซลลประสาทขวเดยวท าใหเกด ปมประสาทรากบน (Dorsal Root Ganglion)

ไขสนหลง (SPINAL CORD) : โครงสราง

ไขสนหลง (SPINAL CORD) : โครงสราง

ปกลาง (Ventral Horn) : เปนบรเวณน าค าสง มรากลาง (Ventral Root) สงการดวยเซลลประสาทหลายขว

ปกขาง (Lateral Horn) : เปนบรเวณระบบประสาทอตโนวต

ทางผานของกระแสประสาท (nerve impulse) ระหวางอวยวะเปาหมายกบสมอง

ศนยกลางของการเกดรเฟลกซของรางกาย

รวมกบ medulla oblongata ในการควบคมการท างานของกลามเนอหวไหลและกลามเนอคอ

ไขสนหลง (SPINAL CORD) : หนาท

ระบบประสาทรอบนอก (PNS)

รบค าสงจากระบบประสาทสวนกลาง

เปนตวเชอมระหวางระบบประสาทกบรางกาย

หนาท : ควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอ โดยรบค าสงจากสมองและไขสนหลง

แบงตามต าแหนง

เสนประสาทสมอง (Cranial nerve / CN)

เสนประสาทไขสนหลง (Spinal nerve / SN)

เสนประสาทสมองม 3 ประเภท

1. เสนประสาทสมองทท าหนาทรบความรสก (sensory nerve) : ท าหนาท รบกระแสความรสกจากหนวยรบความรสกไปยงสมองทเกยวของ

2. เสนประสาทสมองทท าหนาทน าค าสง (motor) : ท าหนาท น ากระแสค าสงจากสมองไปยงหนวยปฏบตงาน

3. เสนประสาทสมองทท าหนาทผสม (mixed nerve) : ท าหนาทรบกระแสความรสกจากหนวยรบความรสก ไปยงสมองสวนทเกยวของ และจากสมองไปยงหนวยปฏบตงาน

เสนประสาทสมอง (CRANIAL NERVE / CN)

เสนประสาทสมอง (CRANIAL NERVE / CN)

รบความรสกเขาและน าค าสงออกจากไขสนหลง

แยกออกจากไขสนหลงเปนคๆ / คนม 31 ค

ทกคเปนประสาทผสม รบความรสกและสงการกลามเนอ แขน ขา ล าตว

ท างานเชนเดยวกบเสนประสาทสมองคท 5, 7, 9 และ 10

เสนประสาทไขสนหลง (SPINAL NERVE / SN)

คอ (Cervical) 8 ค เลยงดานหลงศรษะ คอ อกสวนบน และเกอบทงหมดของแขน

อก (Thoracic) 12 ค เลยงล าตว อกสวนบนถงทองนอย แขนดานลาง

เอว (Lumbar) 5 ค เลยงขาหนบ หนาแขง และหลงเทา

กระเบนเหนบ (Sacral) 5 ค เลยงสะโพก ขาดานหลง และเทาดานนอก

กนกบ (Coccyx) 1 ค เลยงอวยวะสบพนธ ทวารหนก

เสนประสาทไขสนหลง (SPINAL NERVE / SN)