NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ VIỆT NAM:NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ VIỆT NAM:BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN

HÓA DÂN TỘCHÓA DÂN TỘC

I/ NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ – MỘT DI SẢN PHI VẬT THỂII/ TÍNH ĐỘC ĐÁO CỦA NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ VIỆT NAMIII/ NGÂM THƠ HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ CÔNG TÁC BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGHỆ THUẬT NÀY

(VPR-A Vietnamese Intangible Cultural (VPR-A Vietnamese Intangible Cultural HeritageHeritage))

I/ NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ – MỘT DI SẢN PHI VẬT THỂ

VIETNAMESE POETRY RECITATION (VPR)A FOLK PERFORMING ART

Ngâm thơ đã xuấtNgâm thơ đã xuất hiện từ rất lâu đời trên đất nước ta.hiện từ rất lâu đời trên đất nước ta.Bằng phương pháp truy cứu từ nguyên của “ngâm thơ” và Bằng phương pháp truy cứu từ nguyên của “ngâm thơ” và những hình ảnh âm thanh qua máy điện toán, GS.TS dân những hình ảnh âm thanh qua máy điện toán, GS.TS dân tộc nhạc học (Ethnomusicology) Nguyễn Thuyết Phong tộc nhạc học (Ethnomusicology) Nguyễn Thuyết Phong tại Đại học Kent, bang Ohio, USA, đã chứng minh nghệ tại Đại học Kent, bang Ohio, USA, đã chứng minh nghệ thuật ngâm thơ Việt Nam là một hình thức ngâm thơ độc thuật ngâm thơ Việt Nam là một hình thức ngâm thơ độc đáo nhất trên thế giới xuất hiện từ thế kỷ thứ X với tên đáo nhất trên thế giới xuất hiện từ thế kỷ thứ X với tên tuổi của bà Phạm Thị Trâm. Bà được phong tặng là Ưu tuổi của bà Phạm Thị Trâm. Bà được phong tặng là Ưu

Bà với tên tuổi được ghi trong Văn Miếu Hà Nội.Bà với tên tuổi được ghi trong Văn Miếu Hà Nội. (VPR has existed for more than 10 centuries (since 10th century) Pro.PhD. Nguyễn Thuyết Phong (Ethnomusicology) in Kent Uni., Ohio, USA, proved that Vietnamese poetry recitation has been the most special kind of reciting arts in the world.)

Theo giáo sư Trần Văn Khê thì ngâm thơ là khi mỗi chữ trong câu của bài thơ được ngân nga, lên cao xuống thấp, trầm bổng nhịp nhàng và không có tiết tấu sẵn, nó khác với đọc bình thường thì gọi là đọc thơ; còn đọc với tiết tấu chậm hơn, những chữ trong câu được nhấn mạnh hoặc kéo dài thì gọi là bình thơ.

(Pro. Trần Văn Khê: reciting (poems) means reading a poem in which each word in a line will be read, trilled highly or softly, melodiously without ready-made notes like in a piece of music.)

Từ định nghĩa về di sản văn hóa (vật thể và phi vật thể) của UNESCO, và theo “Luật di sản văn hóa năm 2001 (được sửa đổi, bổ sung năm 2009)” do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia ấn hành năm 2009 thì:

Based on UNESCO’s definition of Cultural Heritage Based on UNESCO’s definition of Cultural Heritage (tangible and intangible heritages), and according to (tangible and intangible heritages), and according to “Laws of Cultural Heritage 2001” (modified, “Laws of Cultural Heritage 2001” (modified, supplemented in 2009) was published in 2009 by supplemented in 2009) was published in 2009 by National politics publishing house.National politics publishing house.

“Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác”

(“Intangible Cultural Heritage is spiritual products relating to communities or individuals, objects and concerned cultural space, has historical, cultural, scientific values, represents communities’ identities, continually reproduced and transmitted from generation to generation by word of mouth, through learning skills, performing and other forms.”)

Nghệ thuật ngâm thơ là lọai nghệ thuật diễn xướng dân gian của một thể lọai văn học cụ thể (ở đây là thơ). Có thể nói rằng ngâm thơ là một lọai di sản phi vật thể của dân tộc Việt Nam được lưu truyền qua bao đời nay cùng với những thăng trầm của lịch sử.

-> VPR is a kind of folk performing art has existed for-> VPR is a kind of folk performing art has existed for aa long time with the ups and downs of our nation’s long time with the ups and downs of our nation’s history.history.

II/ TÍNH ĐỘC ĐÁO CỦA NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ II/ TÍNH ĐỘC ĐÁO CỦA NGHỆ THUẬT NGÂM THƠ VIỆT NAMVIỆT NAM(The characteristics of VPR)(The characteristics of VPR)

2.1 Ngâm thơ Việt Nam có hàng chục điệu ngâm 2.1 Ngâm thơ Việt Nam có hàng chục điệu ngâm khác nhau tuỳ theo vùng miền và sự kết hợp với khác nhau tuỳ theo vùng miền và sự kết hợp với làn điệu dân ca của vùng miền đó. làn điệu dân ca của vùng miền đó.

(VPR has many tones and tunes based on folksong (VPR has many tones and tunes based on folksong melodies and local accents of each area in melodies and local accents of each area in Vietnam.)Vietnam.)

Miền BắcMiền Bắc : Sa mạc, Bồng Mạc (chỉ có thể áp dụng cho : Sa mạc, Bồng Mạc (chỉ có thể áp dụng cho thể thơ lục bát, song thất lục bát), ngâm Kiều hay lẫy thể thơ lục bát, song thất lục bát), ngâm Kiều hay lẫy Kiều (xuất phát từ Truyện Kiều và chủ yếu áp dụng cho Kiều (xuất phát từ Truyện Kiều và chủ yếu áp dụng cho thể thơ lục bát), ngâm thơ theo hát ru Bắc Bộ, ngâm thơ thể thơ lục bát), ngâm thơ theo hát ru Bắc Bộ, ngâm thơ theo hát nói trong Ca Trù, ngâm Xuân (nếu ý thơ tươi theo hát nói trong Ca Trù, ngâm Xuân (nếu ý thơ tươi vui, rộn ràng), ngâm Sổng (thường được sử dụng cho vui, rộn ràng), ngâm Sổng (thường được sử dụng cho những tình huống đau buồn trong một bài thơ).những tình huống đau buồn trong một bài thơ).

In the NorthIn the North: Sa mạc, Bồng Mạc (for six-eight meter : Sa mạc, Bồng Mạc (for six-eight meter poems and two seven-six-eight meter poems) Kiều poems and two seven-six-eight meter poems) Kiều recitation (for six-eight meter poems mainly), lullaby, recitation (for six-eight meter poems mainly), lullaby, Ca Trù, Xuân (for happy poems), Sổng (for sad Ca Trù, Xuân (for happy poems), Sổng (for sad poems)poems)

In the Middle: Huế melody ( based on Huế accent In the Middle: Huế melody ( based on Huế accent and Huế chanty), Nghệ - Hà accents with Ví Dặm and Huế chanty), Nghệ - Hà accents with Ví Dặm

folksongs, Bình Trị Thiên melodyfolksongs, Bình Trị Thiên melody……

Miền Trung: ngâm Huế (dựa vào thang âm giọng Huế và các điệu hò mái nhì, hò mái đẩy), ngâm theo giọng xứ Nghệ với điệu hát Ví Dặm, ngâm thơ Bình Trị Thiên…

Miền Nam:Miền Nam: trước đây (1954), ngâm thơ trước đây (1954), ngâm thơ chủ yếu là đọc hay nói lối theo thơ Lục chủ yếu là đọc hay nói lối theo thơ Lục Vân Tiên. Sau năm 1954 xuất hiện làn điệu Vân Tiên. Sau năm 1954 xuất hiện làn điệu ngâm thơ Tao Đàn do nhà thơ Đinh Hùng ngâm thơ Tao Đàn do nhà thơ Đinh Hùng người Bắc tạo ra.người Bắc tạo ra.

In the SouthIn the South: recite Lục Vân Tiên : recite Lục Vân Tiên (before 1954), and now Tao Đàn (free (before 1954), and now Tao Đàn (free way) melody -> main melody todayway) melody -> main melody today

.

Nó cần đến cái tâm bởi vì người nghệ sĩ biểu diễn thơ vì lòng đam mê nghệ thuật là chính, vì yêu thơ, vì muốn được ngâm ngợi những bài thơ mà mình yêu thích, không ai lấy cái nghiệp này để mưu sinh cả.(It requires the passion because the artists recite poems for their love for poetry and for recitation, not for their living.)

2.2 Ngâm thơ là một thể loại diễn xướng đòi hỏi cái tâm và cái tài của người thể hiện.(VPR needs the passion and talent of the (VPR needs the passion and talent of the artistsartists))

Cái tâm còn thể hiện ngay trong cái tài, bởi vì ngâm thơ Cái tâm còn thể hiện ngay trong cái tài, bởi vì ngâm thơ không dễ như hát. Một bài thơ trong tay người diễn ngâm không dễ như hát. Một bài thơ trong tay người diễn ngâm chỉ toàn là chữ mà không có một nốt nhạc, một giai điệu chỉ toàn là chữ mà không có một nốt nhạc, một giai điệu nào. Vì thế, người nghệ sĩ một mặt vừa phải là đồng tác giả nào. Vì thế, người nghệ sĩ một mặt vừa phải là đồng tác giả với nhà thơ để có thể chuyển tải một cách trung thành nhất với nhà thơ để có thể chuyển tải một cách trung thành nhất bức thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm qua đứa con tinh bức thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm qua đứa con tinh thần của mình vừa là một người sáng tạothần của mình vừa là một người sáng tạo

(Reciting a poem is not as easy as singing a song with the (Reciting a poem is not as easy as singing a song with the available notes. A poem in the artist’s hands purely has available notes. A poem in the artist’s hands purely has lines of letters without melody or note. So the artist is a co-lines of letters without melody or note. So the artist is a co-writer of the poem to faithfully transmit the message of the writer of the poem to faithfully transmit the message of the poet sent in the poem as well as the creators.)poet sent in the poem as well as the creators.)

Họ sáng tạo ở chỗ: thông qua nội dung của bài thơ, Họ sáng tạo ở chỗ: thông qua nội dung của bài thơ, thể loại của bài thơ (thơ tứ tuyệt, thơ lục bát hay thơ thể loại của bài thơ (thơ tứ tuyệt, thơ lục bát hay thơ tự do...) và tâm trạng, tình cảm của nhà thơ… mà tự do...) và tâm trạng, tình cảm của nhà thơ… mà dùng lối diễn ngâm nào cho phù hợp nhất, chuyển tải dùng lối diễn ngâm nào cho phù hợp nhất, chuyển tải được nội dung và tình cảm một cách sâu lắng nhất, được nội dung và tình cảm một cách sâu lắng nhất, tinh tế nhất.tinh tế nhất.

Depend on the content of the poem (about love for country, Depend on the content of the poem (about love for country, their hometown, or parents…), genres of the poem, and the their hometown, or parents…), genres of the poem, and the mood of the poet, the artists will choose the most mood of the poet, the artists will choose the most appropriate melodies or tunes.appropriate melodies or tunes.

III/ NGÂM THƠ HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ KIẾN III/ NGÂM THƠ HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VỀ CÔNG TÁC BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ NGHỊ VỀ CÔNG TÁC BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGHỆ THUẬT NÀYTRỊ CỦA NGHỆ THUẬT NÀY

(VPR nowadays and some suggestions)

3.1 Thứ nhất, nghệ sĩ ngâm thơ là người biểu diễn, nhưng họ không phải là thành viên của một hội nghệ thuật nào (Hội Âm nhạc, Hội Sân khấu,Hội Văn học.)

(No association admits the recitation artists.)

3.2 Thứ hai3.2 Thứ hai, không có trường lớp trung tâm (ngay cả , không có trường lớp trung tâm (ngay cả nhạc viện thành phố HCM) dạy ngâm thơ và đệm nhạc nhạc viện thành phố HCM) dạy ngâm thơ và đệm nhạc cho ngâm thơ. cho ngâm thơ.

(No center/school teaches people how to recite a poem (No center/school teaches people how to recite a poem or how to play musical instruments like flutes, or how to play musical instruments like flutes, monochord/ one-stringed guitar, sixteen-stringed guitar monochord/ one-stringed guitar, sixteen-stringed guitar to accompany recitation.)to accompany recitation.)

3.3 Không có các thế hệ trẻ kế tục để bảo tồn, phát triển 3.3 Không có các thế hệ trẻ kế tục để bảo tồn, phát triển nghệ thuật ngâm thơ.nghệ thuật ngâm thơ.

(No succeeding generation preserves, promotes, (No succeeding generation preserves, promotes, introduces VPR to the public.)introduces VPR to the public.)

3.4 3.4 Thứ tưThứ tư, hiện nay báo chí (đài phát thanh và đài , hiện nay báo chí (đài phát thanh và đài truyền hình) ít có những chương trình dành cho thơ, truyền hình) ít có những chương trình dành cho thơ, chương trình vinh danh các nhà thơ, chương trình giới chương trình vinh danh các nhà thơ, chương trình giới thiệu những bài thơ mới hoặc chương trình biểu diễn thiệu những bài thơ mới hoặc chương trình biểu diễn thơ quy tụ nhiều nghệ sĩ tham gia như các chương trình thơ quy tụ nhiều nghệ sĩ tham gia như các chương trình ca nhạc.ca nhạc.

(Not many poetry programs on mass media, (Not many poetry programs on mass media, especially poetry recitation -> many people, esp. the especially poetry recitation -> many people, esp. the youth do not know VPR or enjoy VPR -> forget or youth do not know VPR or enjoy VPR -> forget or enjoy others.)enjoy others.)

(Lack of collection, classification of recitation melodies; lack of complete and profound research on VPR.)

3.5 Thứ năm, trong thời gian tới cần tiến hành mở rộng công tác sưu tầm và phân loại cũng như có những nghiên cứu sâu hơn, toàn diện hơn về loại hình nghệ thuật vô giá này.

Kết luận: Đứng trước xu thế giao lưu, hội nhập và phát triển, những giá trị truyền thống của dân tộc đang dần bị mai một đi. Hy vọng rằng, nghệ thuật ngâm thơ sẽ được bảo tồn, phát triển hợp lí và truyền bá rộng khắp trong công chúng nhờ vào chính sách đúng đắn của các cơ quan có thẩm quyền và tâm huyết của những người nghệ sĩ.

(Before the tendency of exchange, integration and development, the national traditional values seem to be in danger of oblivion. Hopefully, VPR (a folk performing art) - a Vietnamese intangible cultural heritage will be preserved, developed properly, and transmitted widely thanks to the rational policies of the appropriately-concerned authorities and the love of artists.)

Let’s listen to and enjoy Let’s listen to and enjoy

some melodies and tunes of VPRsome melodies and tunes of VPR

THANKS FOR LISTENING & JOINING USTHANKS FOR LISTENING & JOINING US