MADDENİN TANECİKLİ YAPISI

KONULAR1. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI2. FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELER3. YOĞUNLUK

1.Maddenin Tanecikli YapısıKütlesi, hacmi, eylemsizliği, tanecikli yapısı olan ve somut her şey maddedir.•Maddenin ortak özellikleri:•Kütle•Hacim•Eylemsizlik•Tanecikli yapıdır.Maddenin ortak özellikleri kütleye bağlı olarak değişir.

Kütle:Bir cismin içerdiği değişmez madde miktarıdır. Birimi genellikle kg’dır. “m” ile gösterilir.Eşit kollu terazi veya tartı ile ölçülür. Kütle maddenin bulunduğu yere, koşula, sıcaklığa bağlı olarak değişmez. Maddenin az ya da çok olmasına bağlıdır.

AĞIRLIK: Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetidir.”G” ile gösterilir. Dinamometre veya yaylı kantar ile ölçülür.

Eylemsizlik:

Bir maddenin durumunu koruma isteğidir. Kütle arttıkça eylemsizlik artar. Bu yüzden trafik kazalarında özellikle büyükler zarar görür.

Hacim:Bir maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.”V” ile gösterilir. Genellikle birimi lt’dir. Dereceli silindir ile ölçülür. Katı ve sıvıların hacimleri belirli; gazlarınki belirsizdir.Sıcaklığın değişmesi hacmi etkiler. Madde ısınırsa genleşir; soğursa büzüşür. Ayrıca sabit sıcaklıkta iken basınç artarsa gazın hacmi azalır.

MADDELERİN HACMİ DEĞİŞİR!  (SIKIŞMA) Kuvvet etkisi ile maddelerin hacmi değişebilir. Fakat her madde için bu geçerli değildir.

Bir tahta kaşığı ele alalım. Elimizle tahta kaşığa bir kuvvet uygularsak tahta kaşıkta bir hacim değişimi olmaz. Tahta kaşık katı bir maddedir. Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Bu sebeple kuvvet uygulayarak sıkıştırmak mümkün değildir.  

Ancak sünger kullanmış olsaydık süngerde hacim değişikliği meydana gelirdi.

Sünger bir katı madde olmasına karşın içi deliklerle doludur ve bu deliklerin içinde de hava vardır.

Bu nedenle sünger arasındaki hava boşluklarını küçülterek süngeri küçültebiliriz.

SONUÇ OLARAK;Katı maddeler sıkıştırılamaz.

•İki şırınga alarak birinin içini su dolduralım diğerini ise boş bırakalım. Boş bıraktığımız şırınganın pistonunu ittiğimizde pistonun ileri gidebildiğini görürüz ancak içi su dolu olanın pistonunu ittiğimizde pistonun ileri doğru gidemediğini gözlemleriz.

•Bu deneyden sıvı maddeler kuvvet etkisi ile sıkıştırılamazken, gaz maddeler kuvvet etkisi ile sıkışabilmektedir sonucunu çıkarabiliriz.

(GENLEŞME) Sıcaklığın etkisi ile cisimlerin hacimleri değişebilir.

•Sıcaklık arttığında termometre içinde bulunan sıvı maddenin yükselmesi sıvıların genleştiğini gösterir. Aynı şekilde sıcak su içine bırakılan topun büyümesi top içindeki gazın hacminin artmasından kaynaklanır. Gravzant halkası içinden rahatça geçebilen demir topun ısıtıldıktan sonra aynı halkadan geçememesi bize katılarında genleştiğini gösterir.

SONUÇ OLARAK; Katı,sıvı ve gaz maddeler sıcaklık etkisiyle hacimlerini arttırabilir yani genleşebilirler.

MADDELERİN BOŞLUKLU YAPISI Maddeler kuvvet etkisi ile ya da sıcaklık etkisi ile hacim değişimine uğrarlar.

Katı ve sıvı maddeler kuvvet etkisi ile sıkışmaya ve sıcaklık etkisi ile genleşmeye karşı, gazlara göre daha dirençlidirler yani çık az sıkıştırılırlar ya da az genleşirler. Ancak gazlar hem kolayca sıkıştırılır hem de kolayca genleşirler. Buna göre gazlardaki tanecikler arasındaki boşluk katı ve sıvılara göre oldukça fazladır.

MADDELENİN HALLERİ Tüm maddeler atom ya da moleküllerden oluşur ve bu taneciklerin durumuna göre madde katı sıvı ve gaz halde bulunabilir.Bu hallere ise FİZİKSEL HALLER denir

MADDENİN KATI HALİ Tahta blok, kitap, kurşun kalem, demir sopa gibi maddeler katı maddelere örnek verilir.

Katı maddelerin özellikleri; Tanecikleri birbirine temas eder. Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Bu sebeple maddenin en düzenli halidir.

Tanecikleri yer değiştiremez. Sadece bulundukları yerde sürekli titreşim halinde bulunurlar. Belirli bir şekli vardır. Şekilleri bulundukları kabın yada ortamın şekline göre değişmez. Sıcaklık ile genleşebilir. Sıcaklık etkisi ile tanecikler birbirinden uzaklaşır ve hacim artar. Sıkıştırılamazlar çünkü tanecikler arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.

MADDENİN SIVI HALİ

Su, meyve suyu, süt,zeytin yağı,alkol,civa gibi maddeler sıvı maddelere örnek verilebilir.

Sıvı maddelerin özellikleri;

Kendilerine ait bir şekilleri yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar. (Bunun sebebi akışkanlıklarıdır)

Maddenin sıvı hali katı haline göre düzensizdir

Tanecikleri arasındaki boşluk katılardan daha fazladır.

Titreşim, öteleme ve dönme hareketi yaparlar.

Tanecikleri birbiri üzerinden kayarak hareket edebilirler. Yani tanecikleri yer değiştirebilir. Bu sayede akışkan olurlar. Her sıvının akışkanlığı aynı değildir. Yoğunluklarına göre değişkenlik gösterirler. Tanecikleri birbiri ile temas halindedir. Sıcaklık etkisi ile genleşebilir. Sıkıştırılamazlar. Katı haldeki bir maddenin sıvı hale geçmesi için dışarıdan ısı enerji alması gerekir. Bu değişim fiziksel bir değişimdir.

MADDENİN GAZ HALİ

Hava, karbondioksit, Oksijen gaz maddelere örneklerdir.

Gaz maddelerin özellikleri;

Maddenin taneciklerinin serbest hareket ettiği fiziksel hal gaz halidir.

Tanecikler birbirinden bağımsız sürekli hareket halindedir.

Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur.

Tanecikleri arasındaki boşluk çok fazladır. Maddenin en düzensiz halidir.

Boşluğun çok olmasından dolayı rahatlıkla sıkıştırılabilir.Sıkışma etkisi ile sıvı hale geçebilir.Sıcaklık etkisi ile katı ve sıvılara göre daha iyi genleşebilirler. Titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. Akışkan haldedir. Bulundukları kabın her yerine eşit oranda dağılırlar yani bulundukları kabı doldurarak kabın şeklini alırlar.

KATI SIVI GAZ

ERİME

DONMA

BUHARLAŞMA

YOĞUNLAŞMA

SÜBLİMLEŞME

KIRAĞILAŞMA

2. Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler

FİZİKSEL DEĞİŞİM Bir madenin görünümünü ezilme, kırılma, yırtılma, ufalanma, erime, donma gibi olaylarla değiştirebiliriz.

Maddenin kimliğinde bir değişim olmadan yalnızca görünümünde meydana gelen değişimlere FİZİKSEL DEĞİŞİM denir.

Camın kırılması

Mumun erimesi

Odundan talaş elde edilmesi gibi.

Not: Erime, donma, buharlaşma, yoğuşma kırağılaşma, süblimleşme gibi hal değişimleri fiziksel değişime örnektir.

KİMYASAL DEĞİŞİM Yanma, çürüme, kokuşma, kömürleşme, paslanma, küflenme gibi olayların tümünde maddenin kimliği yani cinsi değişir.

Maddenin hem görünümünün hem de kimliğinin değiştiği olaylara KİMYASAL DEĞİŞİM denir.

Elmanın çürümesi

Kağıdın yanması

Demirin paslanması

Yemeğin pişirilmesi

Mumun yanması

3.YOĞUNLUKCisimlerin sıvı içindeki durumlarını incelemek için öz kütle konusu nu bilmek gerekir.Öz Kütle (Yoğunluk)Birim hacimdeki madde miktarına yoğunluk denir.

d=Yoğunlukm=KütleV=Hacim

KütleYoğunluk= ───────

Hacim

• Kütlenin birimi g, hacmin birimi ise mL alınırsa yoğunluk birimi g/mL olur.

• Aşağıdaki maddelerin yoğunluklarını hesaplayalım.

A maddesi: B maddesi: C maddesi:Kütle: 150 g Kütle: 720 g Kütle: 80g

Hacim: 12 mL Hacim: 5 mL Hacim: 160mL

Bir maddenin suda yüzmesi ve batması sadece kütlesi ya da hacmi ile ilgili değildir. Büyük bir gemi suda yüzebilirken küçük

bir anahtarlık suda batabilir.

Önemli olan maddelerin yoğunluklarıdır.Örneğin suyun yoğunluğu 1 g/mL’dir. Eğer cisimler suyun yoğunluğundan

küçük yoğunluğa sahipse suda yüzer,

daha büyük yoğunluğa sahipseler batarlar.

Zeytinyağı

Su

Cismin yoğunluğu < Sıvının yoğunluğu ( dcisim < dsıvı)

Cismin yoğunluğu = sıvının yoğunluğu ( dcisim = dsıvı)

Cismin yoğunluğu > Sıvının yoğunluğu ( dcisim >dsıvı)

Tabloda değerleri verilen cisimleri yoğunluğu 0,5 g/ml ‘lik bir sıvının içine attığımızda cisimlerin yüzme ve batma durumları nasıl olur?

KÜTLE HACİMA 30g 15ml

B 15g 30ml

C 125g 125ml

Su yüzeyden donmaya başlar. Buzun yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük olduğundan buz yüzeyde kalır.

1. Bir öğrenci, X, Y ve Z maddelerini şekil 1’deki gibi ucu kapalı özdeş şırıngalara koyuyor. Sonra pistonlarını eşit kuvvetleok yönünde itiyor ve şekil 2’deki durumu gözlüyor.

Gözlemine göre öğrenci, şekil 1’deki maddeleri oluşturan tanecikler arasındaki boşluk ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşır?A) X’te en fazladır. B) Y’de en fazladır.C) Z’de en fazladır. D) Üçünde de aynıdır.

(2012 PYBS)

2. 1. ve 2. olayda verilen tanecik modelleri, maddelerdeki değişimi göstermektedir:

Bu maddelerde meydana gelen değişim için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İki olay da fiziksel değişimdir.B) İki olay da kimyasal değişimdir.C) 1. olay fiziksel, 2. olay kimyasal değişimdir.D) 1. olay kimyasal, 2. olay fiziksel değişimdir.

(2012 PYBS)

3. Moleküllü yapıdaki 1., 2. ve 3. maddeyi oluşturan taneciklerin yaptığı hareketler şemada gösteriliyor.

Buna göre, maddelerin fiziksel hâlleri aşağıdakilerdenhangisi olabilir? 1. madde 2. madde 3. maddeA) Sıvı Gaz KatıB) Sıvı Katı GazC) Katı Gaz KatıD) Gaz Sıvı Sıvı

(2012 PYBS)

4. Dört öğrenci, birer tahta parçasına aşağıdaki gibi işlem uygulayarak tahtanın yapısını değiştirmek istiyor.

Hangi öğrencinin yaptığı işlem sonucunda tahtanın yapısı değişir?

A) Ayşe B) Veli C) Fatma D) Ali(2013 PYBS)

5. Bilgisayarda test sorularını cevaplandıran Mehmet, doğru seçeneği tıkladığında yeşil ışık yanıyor.

Mehmet ekrandaki sorunun hangi seçeneğine tıkladığında yeşil ışık yanar?

A) d seçeneğine B) c seçeneğineC) b seçeneğine D) a seçeneğine

(2013 PYBS)

6. Hasan odasında, arkadaşı Alp gelmeden önce kendisine parfüm sıkıyor. Alp gelince aralarında aşağıdaki konuşma geçiyor:

Alp : Aaa! Parfüm mü sıktın? Odan ne güzel kokuyor.Hasan: Evet sen gelmeden az önce sıktım.Beğendiğine sevindim. Sana sözlü sınav sorusu: Kokunun odaya yayılmasını nasıl açıklarsın?Alp : ..............Hasan: Evet, doğru 100 puanı hakkettin.

Alp’in, arkadaşının sorusuna yaptığı açıklamaaşağıdakilerden hangisidir?A) Gazların tanecikli yapıda olmasıB) Gazların kolaylıkla sıkıştırılabilmesiC) Gaz tanecikleri arasında boşluk olmasıD) Gaz taneciklerinin bağımsız hareket etmesi

(2013 PYBS)

(2014 PYBS)

7.

(2014 PYBS)

8.

(2014 PYBS)

9.

(2014 PYBS)

10.

11.

(2010 SBS)

Gamze, Elif ve Mert’in yaptığı işler sonundamaddelerde meydana gelen değişimler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Gamze’nin Elif’in Mert’inA) Kimyasal Kimyasal FizikselB) Fiziksel Fiziksel KimyasalC) Fiziksel Kimyasal FizikselD) Kimyasal Kimyasal Kimyasal

12.

(2008 SBS)

13. Konumları şekildeki gibi olan hacimleri eşit X ve Y cisimleri için aşağıdaki yargılardan hangileri doğrudur? 

I.Y cisminin yoğunluğu, X cisminin yoğunluğundan büyüktür.II. Sıvının yoğunluğu, Y cisminin yoğunluğundan büyük, X cisminin yoğunluğundan küçüktür.III. Y cisminin yoğunluğu sıvının yoğunluğundan büyüktür.

A)Yalnız I B) I ve III

C) II ve III D) I, II ve III

X

Y

SIVI

14.

K,L ve M cisimlerinin yoğunluklarını gösteren tablo şekildeki gibidir. Bu cisimler yoğunluğu 2g/cm3 olan bir sıvıya bırakıldıklarında aşağıdaki denge durumlarından hangisi gözlenir?A) B) C) D)

Yoğunluk(g/cm3)K L M3 2 1

K

L

M K

L

M

K

L

M K

L

M

15.

İçinde sıvı bulunan K ve M cisimleri atıldıklarında şekildeki gibi dengede oldukları gözleniyor.  Sıvının hacmi 25 cm3 olduğuna göre K ve M cisminin hacmi için ne söylenebilir? K MA) 10 20B) 20 5C) 20 10D) 15 5 

KK

M

45 cm350 cm3

0 cm30 cm3