Архидалт

МУИС-НШУС-ОУСЗ А.Цацралтөгс

Дэлхий дахинд:

1.8 сая хүн согтууруулах ундаа хэрэглэсэнтэй холбоотойгоор нас барж байна. Энэ нь өвчлөл, осол гэмтлийн тохиолдлын 20-30% байна.

 АНУ-д 15 сая хvн архийг буруу буюу хэтрvvлэн хэрэглэдэг зэргээр архинаас хамааралтай болсон байдаг, дундаж нэг хvн жилд 4,2 литр архи хэрэглэдэг ба энэ нь 13 аяга шар айрагтай тэнцдэг, дэлхийд архитай холбоотой байдлаар нас барагсдын тоогоор Зvvн Европ, Орос улс тэргvvлдэг бол архинаас хамааралтай vхэл Ойрх Дорнод, Баруун Европ, Умард Африкт хамгийн бага хувьтай байдаг

Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын гаргасан судалгаагаар Молдав улс хамгийн их архи хэрэглэдэг улсаар тодорчээ. Молдав улс нь Румын Украйны хооронд орших Европын буурай хөгжилтэй орон юм.

Тус улсын нэг хүнд жилд 18 литр цэвэр спирт ногддог гэсэн тооцоо гарсан байна. Үүнээс харахад молдавчууд дэлхийн дундаж үзүүлэлт 6.1литр үзүүлэлтээс гурван дахин их байгаа юм.  Архины уршгаар жилд дэлхий нийтээр 2.5 сая гаруй хүн амь насаа алддаг бөгөөд үүний 320 мянга гаруй нь 15-29 насны залуус эзэлдэг байна. 

Архи хэрэглэдэг байдлаар нь хүмүүсийг 5 бүлэгт хуваан

үздэг.

-       Архи огт амсдаггүй бөгөөд амсахаас татгалздаг. 39%-       Архийг амсах төдий хэрэглэдэг хүмүүс 13%-       Үе үе архиддаг хүмүүс 40%-       Архи хэтрүүлэн хэрэглэдэг хүмүүс 5%-       Архинд донтох өвчтэй хүмүүс 3%

Архины хор хөнөөл.Өнөөдрийн байдлаар манай улсад 1 хүнд цэвэр спиртэнд шилжүүлснээр 15 литр согтууруулах ундаа ноогдож байна. Архины хордлогын улмаас хүний амь нас эндэх нь урьд өмнө байгаагүйгээр ихсэв.-       Шүүх эмнэлгийн магадлах товчооны сүүлийн арван жилийн мэдээнээс үзэхэд архины хордлогоор нас барсан хүний эзлэх хувийн жин 2,2%-иас 10,4% болтол өссөн байна.Хордлогын яаралтай тусламжийн үндэсний төвд архины хүнд хордлогын улмаас олон хүн нас барж байна.

-       Гэмтэл согогийн эмнэлэгт өдөртөө дунджаар 140 өвчтөн ирдгийн 40 % -нь согтуугаараа гэмтэл авсан хүмүүс байна.-       Зөвхөн архинд донтох өвчний тархалт гэхэд л сүүлийн 15 жилд 3 дахин өссөн байна.-       Архидан согтуурсаны улмаас үйлдсэн гэмт хэргийн гаралт огцом өссөн. Гэмт хэргийн 20-25% -ийг согтуугаар үйлдсэн гэмт хэрэг эзэлж байгаа бөгөөд эрүүлжүүлэх хүний тоо жилд 9,9% дахин өсчээ.-       Архи уусан жолооч “Зэвсэг барьсан алуурчин”

үйлдвэрийн ослын 30%, гэр бүл салалтын 45%, авто хөсгийн ослын 60-72%, тэнүүчилсэн хүүхдийн 82%, хүн амины хэргийн 82%, хүчингийн хэргийн 92% согтуугаар үйлдэгдэж байна.330 хүнд 1 архины дэлгүүр, 1000 хүнд 1.3 баар цэнгээний газар заримдаа 1000 хүн тутмаас 21 нь эрүүлжүүлэгдэж байна (УБ).

Улаанбаатар хотод архийг байнгахэтрүүлэн хэрэглэгчид нь:

10000 хүн тутамд -1033 буюу

51,2% үүнээс 8% нь ЭМЭГТЭЙЧҮҮД эзэлж байна.

Нөхөн үржихүйн насны эмэгтэйчүүд архийг хэтрүүлэн хэрэглэх

Уух шалтгаан:сэтгэл гутралаа дарах 41% аялдан дагалдаж 25% баясаж цэнгэх, согтох 25%

Монголд 2005 оны байдлаар 25000 гаруй архаг архичин байгаагийн 8% нь буюу 2000 гаруй эмэгтэйчүүд байжээ. “Хорвоогийн ихэнх тэнэг мунхгууд согтуу эцэг эхээс төрдөг” гэж Английн гүн ухаантан Ф.Беконы хэлсэн үг гашуун боловч үнэн юм.

“Таны ажиллаж буй орчинд архидалт хир зэрэг байна вэ?”

гэсэн асуултанд судалгаанд хамрагдагсадын 85% ажил дээрээ архиддаг гэж хариулсны:

·         -60% -нилээд·         30% -хааяа·         10% -бага

зэрэг

Өсвөр насныхан болон залуучуудын архи уух дараах шалтгаанууд 

Архи уудаг найз нөхдийнхөө ятгалга, шахалтанд орох

Тэд өөрсдөө насанд хүрсэн хүн шиг харагдахыг хүсдэг

Ямар нэг бэрхшээлтэй асуудлыг шийдэх арга зам гэж боддог

Тэд амрахыг хүсдэг Тэд гэр

бүлийнхнийгээ архи ууж байгааг харж байдаг

Архидалтыг багасгах, хэрэгжүүлэх арга зам, стратеги

 Архины хортой хэрэглээнээс сэргийлэх хvчин зvйлийг дэмжих стратегиАрхины хортой хэрэглээг бууруулах хvчин зvйлсийг дэмжих стратегиСогтууруулах ундаа тvvний хэрэглээг дэмжсэн зар сурталчилгаа, соёл урлагийн арга хэмжээ, тvvнийг санхvvжvvлэх зэрэг асуудлыг зохицуулах стратегиАрхины хортой хэрэглээний эрсдэлт хvчин зvйлийг бууруулах хууль эрх зvйн орчинг дэмжих стратегиАрхинд донтох эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, эрvvл мэнд, нийгмийн халамж vйлчилгээний стратеги

Согтуугаар авто машин жолоодох явдлыг бууруулах стратегиАрхинд донтохоос урьдчилан сэргийлэх, хариуцлагын талаархи хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтэд тєрийн бус байгууллагын идэвхитэй оролцоог нэмэгдvvлэх стратеги Согтууруулах ундааны vйлдвэрлэлт, борлуулалт, хэрэглээний хууль эрх зvйн тогтолцоог бий болгох стратегиАрхины хортой хэрэглээг бууруулах татварын тогтолцоог бий болгох стратегиХууль тогтоомж, дvрэм журмуудыг зохицуулах бодлого боловсруулж хэрэгжvvлэх стратеги 

Эдгээр стратегууд нь дотроо олон олон хэрэгжүүлэх , үйл ажиллагаатай. Жишээ болгон Архины хортой хэрэглээнээс сэргийлэх хvчин зvйлийг дэмжих стратегийн хэрэгжүүлэх зүйлийн талаар ярье

1. Архины хортой хэрэглээний улмаас vvсэх эрvvл мэнд, нийгмийн vр дагаврын талаар олон нийтийн боловсролыг дээшлvvлэх мэдээлэл сурталчилгаа явуулах 

2. Архидалтын улмаас vvссэн гэмт хэрэг, жигшvvрт vйлдлийн талаархи олон нийтийн мэдлэгийг дээшлvvлэх мэдээллийн хєтєлбєр хэрэгжvvлэх. 

3. Єндєр эрсдэлтэй бvлгvvдэд (залуу хvмvvс, жирэмсэн эмэгтэйчvvд, хєгжлийн бэрхшээлтэй хvмvvст) зориулсан урьдчилан сэргийлэх vйл ажиллагааг хэрэгжvvлэх.

4. Єндєр эрсдэлтэй нєхцєл байдалд ажиллагсдад чиглэсэн урьдчилан сэргийлэх євєрмєц хєтєлбєр хэрэгжvvлэх (жишээлбэл: их, дээд сургууль, коллеж, хvvхэд залуучууд олноор цугласан газруудад)

Архинаас татгалзах шалтгаанууд:

Энэ бол хууль бус ажиллагаа: Монгол улсын бүх нутаг дэвсгэрт 21 нас хүрээгүй хүн архи хэрэглэхийг хуулиар хориглосон байдаг. Хуулинд захирагдсанаар таны болон бусдын аюулгүй байдал хангагдана.

өөрийгөө завгүй байлгах: өөрийгөө хөгжүүлэх, спортоор хичээллэх шинэ мэдээлэл олж мэдэх, найз нөхөддөө туслах гэх мэт аль болох завгүй байлгах хэрэгтэйЭнэ бол баярлаж бахархмаар зүйл биш. Архи ууснаас болж, толгой болон гэдэс ходоод өвддөг. Архи ууснаас болж ичгэвтэр үйлдэл хийж болох юм. Маш олон залуучууд архи уухгүйгээр хөгжилтэй байж чадна гэдгийг харуулж чадахгүй.

Архи хэзээ ч сайхан амтагдахгүй. Пиво болон дарс нь аятайхан үнэртдэггүй. Энэ үнэрийг мэдсэнээр иймэрхүү амттай зүйл уухыг хүсэн шунахгүй. Архи нь асуудлыг шийдэх арга зам биш. Ихэнх залуучууд архи нь асуудлыг шийдэж чаддаггүй. Харин ч асуудлыг улам хурцатгадаг гэдийг ойлгодог. Архи нь хэрэглэсэн хүнээ буруутай юм шиг болгохоос гадна бусдыг эвгүй байдалд оруулдаг. Ийм учраас олон хүн архинаас хол байхыг эрхэмлэдэг

Өөрийн гаргасан

дүгнэлт болонГаргаж буй

уриалга:

1. Манай ард түмний эрүүл саруул оюун ухаан, энх тунх, урт насан, улс орныхоо аюулгүй байдал, оршин тогтнохуйн баталгааг хангахын тулд архидалттай үл эвлэрэх, архины эсрэг хамтран тэмццгээе

2. Зочноо ямар ч нөхцөлд ялгаагүй заавал согтууруулах ундаагаар дайлахыг урьтал болгох, архи дарсаар шахах, өөрөө зочинтойгоо хамтран архидах гаж зуршлаас салцгаая.

3. Гэр бүлийн нандин холбоог таслагч архи согтууруулах ундааг хэрэглэхгүй байхыг үр хүүхэддээн зааж, зөвлөж өгөх:

4. Ахмад настан, өтгөс буурлууд Монгол ёс жудагаа дээлэн архидалтыг жигшин цэвэр ариун ёс суртахуунаар үр хүүхдүүддээ үлгэрлэн дууриалал болох:

5. Хүүхэд багачуудыг архидан согтуурах жигшүүрт дадал заншил уруу татахыг хатуу цээрлэх 6. Хэвлэл мэдээллийн байгуууллага өчүүхэн ашиг хонжоог бодож үр хойчдоо гэтлэшгүй гэм хорыг таригч архи согтууруулах ундааг сурталчилахгүй байх: 7. өрх гэрийн гал голомтыг бусьнуулж, бусдын амь насыг таслагч хортой архи, спиртийг зүй бусаар үйлдвэрлэх, наймаалах нь хойч үе, үр хүүхдээ хөнөөж буй үйлдэл гэдгийг ухаарцгаая. Хүний зовлонгоор жаргал хийгч хэн ч гэсэн сайн сайхан амьдардаггүй гэдгийг үргэлж санцгаая.

8. Архидан согтуурахтай тэмцэх асуудалтай холбогдож гарсан төрийн хууль, захирамж, тушаал шийдвэрийг иргэн бүр, төр, төрийн бус, аж ахуйн нэгж байгууллагууд хариуцлагатай биелүүлцгээе 9. Архинд толгойгоо мэдүүлж, ухаан мэдрэлээ өөрийн буруугаас хордуулж улмаар хүн ард , цаашлаад нийгэмд хор хохирол учруулах аюулыг сөрж зогсох зориг тэвчээр, хориг цээрийн ухамсарт цоожийг хүн бүр оюун санаандаа баттай суулгацгаая.

Архидалтын болон архины

эсрэг Монголчууд

Анхаарал тавьсанд баярлалаа