บทท 4 ทดน อาคารและอปกรณ และสนทรพยไมมตวตน

การด าเนนธรกจของกจการทกประเภท จ าเปนตองมสนทรพยไวเพอใชในการด าเนนงาน ซงสนทรพยทใชจะแบงประเภทออกเปน สนทรพยหมนเวยน (current assets) และสนทรพยถาวร (long-lived assets) สนทรพยหมนเวยน จะถอวาเปนสนทรพยทใชหมดไปภายในหนงป หรอหนงรอบระยะเวลาบญช อนประกอบดวยรายการเงนสด เงนฝากธนาคาร หลกทรพยตามความตองการของตลาด ตวเงนรบ ลกหน สนคาคงเหลอ เปนตน ซงไดกลาวถงโดยละเอยดในตอนตนแลว สวนสนทรพยถาวร หรอทเรยกกนในปจจบน คอ ทดน อาคาร และอปกรณ (property , plant and equipment) จะเปนสนทรพยทมอายใชงานเกนกวาหนงป หรอหนงรอบระยะเวลาบญช อนประกอบดวยรายการทดน อาคาร เครองจกร เครองมออปกรณตางๆ ยานพาหนะ ฯลฯ รวมทงทรพยากรธรรมชาต และสนทรพยไมมตวตน ทกจการมไวใชดวย โดยปกตทวไป ทดน อาคารและอปกรณ จะเปนสนทรพยสวนใหญทกจการมอย มลกษณะคงทนถาวร มราคาตอหนวยสง จงเปนรายการส าคญในการแสดงฐานะการเงนของกจการทควรบนทกมลคาของสนทรพยใหถกตอง และเนองจากวาสนทรพยประเภทน เมอใชไปแลวมการเสอมราคาตามสภาพการใชงานหรอตามระยะเวลาทผานไป หรอ มการเสอมราคาลงเพราะเกดจากความลาสมยทงทสภาพยงดอย ยกเวนทดน กจการจงมการคดคาเสอมราคาและคาสญสนจากการใชงาน โดยการปนสวนตนทนของสนทรพยทมการเสอมสภาพ มาเปนคาใชจายในแตละรอบระยะเวลาบญช ซงมวธการคดคาเสอมราคาไดหลายวธทใหผลของการคดคาเสอมราคาในแตละวธไมเทากน ดงนน การทกจการจะเลอกใชวธการคดคาเสอมราคาวธใดกควรมการพจารณาใหรอบคอบ เพราะอาจมผลกระทบตอการแสดงผลการด าเนนงานของกจการ ความหมายของทดน อาคารและอปกรณ มาตรฐานการบญช ฉบบท 32 เรองทดน อาคารและอปกรณของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2542, หนา 4)ไดก าหนดค านยามศพท ของทดน อาคารและอปกรณ โดยเฉพาะไวดงน ทดน อาคารและอปกรณ หมายถง สนทรพยทมตวตน ซงเขาเงอนไขทกขอตอไปน

128

1. กจการมไวเพอใชประโยชนในการผลต เพอใชในการจ าหนายสนคาหรอใหบรการ เพอใหเชาหรอเพอใหใชในการบรหารงาน 2. กจการคาดวาจะใชประโยชนมากกวาหนงรอบบญช จากความหมายขางตน จะเหนวา ทดน อาคารและอปกรณเปนสนทรพยทมตวตน ซงกจการมไวใชในการด าเนนงานตามปกตของกจการและอาจรวมถงสงทมไวเพอใชในการบ ารงรกษาหรอซอมแซม โดยกจการไดมาหรอสรางขนเอง และไมไดมวตถประสงคทจะขาย แตมความตงใจวาจะใชประโยชนจากสนทรพยนนตอเนองตลอดไป ฉะนน อายการใชงานของสนทรพยจงเกนกวาหนงป ไดแก ทดน อาคาร เครองจกร เครองมออปกรณตางๆ ทงในโรงงานและส านกงาน เครองตกแตง ยานพาหนะ ทรพยากรธรรมชาต เปนตน ในอดต กจการแสดง ทดน อาคารและอปกรณ ในงบดลภายใตหวขอ สนทรพยถาวร แตในปจจบน ไดแสดงไวภายใตหวขอ ทดน อาคารและอปกรณ ประเภทของทดน อาคารและอปกรณ ทดน อาคารและอปกรณ สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. สนทรพยทมตวตน จะหมายถง สนทรพยทจบตองได โดยแยกเปน 1.1 สนทรพยทมตวตนทมอายการใชงานไมจ ากด จะเปนสนทรพยทใชงานแลวสภาพยงคงเดม ไมมการเสอมสภาพ จงไมตองหกคาเสอมราคา ไดแก ทดน 1.2 สนทรพยทมตวตนทมอายการใชงานจ ากด จะเปนสนทรพยทมการเสอมสภาพตามการใชงานหรอตามระยะเวลาทผานไปหรอเกดจาความลาสมยทงทสภาพยงดอย จงตองหกคาเสอมราคา ไดแก อาคาร เครองจกร เครองมออปกรณตางๆ ทงในโรงงานและส านกงาน เครองตกแตง ยานพาหนะ เปนตน 1.3 ทรพยากรธรรมชาต จะเปนสนทรพยทใชแลวจะตองหมดเปลองไปตามสภาพทไดมการใชทรพยากรนนๆ

2. สนทรพยไมมตวตน จะหมายถง สนทรพยทไมมรปรางไมสามารถจบตองได โดยกจการถอไวเพอใชในการผลต หรอจ าหนายสนคาหรอใหบรการ ซงจะกอใหเกดประโยชนตอกจการในอนาคตเกนกวาหนงรอบระยะเวลาบญช (กชกร โมรากล, วชระ บญยาเนตร, และปรญญา มณโรจน, 2543, หนา 90) สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท

129

2.1 สนทรพยไมมตวตนทมอายไมจ ากด จะเปนสนทรพยทไมจ าหนายออกจากบญชเนองจากสามารถใชประโยชนไดตอไปเรอย ๆ ไดแก คาความนยม เครองหมายการคา เปนตน 2.2 สนทรพยไมมตวตนทมอายจ ากด จะเปนสนทรพยทกจการจะตดจ าหนายออกจากบญชเปนคาใชจายตามระยะเวลาทไดรบประโยชนจากสนทรพย ไดแก สทธบตร ลขสทธ สมปทาน เปนตน ราคาทนของทดน อาคารและอปกรณ การปฏบตทางบญชเกยวกบราคาทนของสนทรพยในหมวดทดน อาคารและอปกรณ จะปฏบตตามมาตรฐานการบญช ฉบบท 32 ทใหกจการบนทกสนทรพยทมอยโดยใชราคาทน ราคาทนของทดน อาคาร และอปกรณ ประกอบดวย ราคาซอหลงจากหกสวนลดตางๆ และคาภาษทจะรวมภาษน าเขา ภาษซอทเรยนคนไมได และตนทนทางตรงอนๆ ทเกยวกบการจดหาสนทรพย เพอใหสนทรพยอยในสภาพพรอมทจะใชไดตามวตถประสงค รายการทเปนตนทนทางตรง เชน ตนทนการเตรยมสถานท ตนทนการขนสงเรมแรกและการเกบรกษาตนทนการตดตง คาธรรมเนยมวชาชพ ประมาณการรายจายในการรอหรอขนไปทงและการบรณะสถานท ภายหลงการเลกใชสนทรพย นอกจากนอาจจะมตนทนในการจดหาเงน เชน ดอกเบยจาย เฉพาะสวนทเกดขนจากการจดหาสนทรพยจนกระทงสนทรพยนนอยในสภาพพรอมใชงานไดกใหรวมเปนราคาทนของสนทรพยดวย สวนคาใชจายในการบรหารและคาใชจายทวไปอนๆ เชนคาใชจายในการเรมเดนเครองหรอคาใชจายในการเตรยมการผลตตามปกต จะไมถอเปนราคาทนของสนทรพย ตวอยางท 1 บรษท ฟารง จ ากด ซอเครองจกรราคา 2,000,000 บาท สวนลดการคา 5% เงอนไขการช าระเงน 2/10 , n/30 บรษทขอกเงนจากธนาคาร 1,000,000 บาท อตราดอกเบย 10% ตอปเพอช าระคาเครองจกร ระยะเวลาตงแตซอจนเครองจกรเรมใชงานได 3 เดอน บรษทเสยคาใชจาย ดงน - คาเตรยมสถานท 20,000 บาท - คาขนสง 30,000 บาท - คาจางวศวกรตดตงเครอง 15,000 บาท - คาใชจายในการเรมเดนเครองและเตรยมการผลต 10,000 บาท

130

การค านวณราคาทนของเครองจกร : ราคาซอ 2,000,000 บาท หก สวนลดการคา 5% 2,000,000 100,000 บาท 1,900,000 บาท หก สวนลดเงนสด 2% 1,900,000 38,000 บาท ราคาซอเงนสด 1,862,000 บาท บวก คาเตรยมสถานท 20,000 บาท คาขนสง 30,000 บาท คาจางวศวกรตดตงเครอง 15,000 บาท ดอกเบยเงนก (1,000,000 x 10% x 3 ) 25,000 บาท รวมราคาทนของเครองจกร 1,952,000 บาท การบนทกบญชเมอรบทดน อาคารและอปกรณ กจการจะบนทกบญช ทดน อาคารและอปกรณ ทไดรบมาในราคาทน ซงจะมวธการไดมา ดงน 1. สนทรพยทไดมาโดยการซอ กจการทไดรบสนทรพยมาโดยวธการซอ ใหบนทกราคาทนของสนทรพย ในราคาซอสทธดวยเงนสด คอ ราคาซอ หก สวนลดตางๆ เชน สวนลดการคา สวนลดเงนสด และบวกดวยคาใชจายตางๆ ทตองจายทงสนจนกระทงสนทรพยนนอยในสภาพพรอมจะใชงานได ส าหรบในกรณกจการจายช าระหนไมทนก าหนด สวนลดทไมไดรบนใหถอเปนดอกเบยจาย หรอกรณซอสนทรพยโดยวธผอนช าระผลตางระหวางราคาเงนสด กบราคาเงนผอนใหถอเปนดอกเบยจาย ตวอยางท 2 เมอวนท 1 มนาคม 2547 บรษท ฟาใส จ ากด ซอเครองจกรราคา 3,000,000 บาท สวนลดการคา 5% เงอนไขการช าระเงน 2/10 , n/30 จายคาขนสง 15,000 บาท คาจางวศวกรตดตงเครอง 30,000 บาท

12

131

การค านวณราคาทนของเครองจกร : ราคาซอ 3,000,000 บาท หก สวนลดการคา 5% 3,000,000 150,000 บาท 2,850,000 บาท หก สวนลดเงนสด 2% 850,000 57,000 บาท 2,793,000 บาท บวก คาขนสง 15,000 บาท คาจางวศวกรตดตงเครอง 30,000 บาท รวมราคาทนเครองจกร 2,838,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป เมอซอดงน 2547 ม.ค. 1

เครองจกร เจาหน-คาเครองจกร เงนสด ซอเครองจกร 3,000,000 บาท สวนลด 5% เงอนไข 2/10 , n/30 เสยคาขนสงและคาจางวศวกรตดตงเครอง 45,000 บาท

2,838,000

-

2,793,000 45,000

- -

การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป ในกรณจายช าระหนทนก าหนด ดงน 2547 ม.ค. 31

เจาหน-คาเครองจกร เงนสด จายช าระหนคาเครองจกรทนภายในก าหนด

2,793,000

-

2,793,000

-

132

2547 ม.ค. 31

เจาหน-คาเครองจกร ดอกเบยจาย เงนสด จายช าระหนคาเครองจกรไมทนภายในก าหนด ไมไดสวนลด

2,793,000

57,000

- -

2,850,000

-

2. สนทรพยทไดมาโดยการสรางขนเอง กจการทสรางสนทรพยขนมาเพอใชเอง ใหบนทกราคาทน เทากบ ราคาทนของสนคาทผลตเพอขาย ซงประกอบดวยคาวตถดบ คาแรงงาน และคาใชจายในการผลต ในสวนทเกยวของโดยตรงกบการสรางสนทรพยนน รวมทงดอกเบยเงนกยมตงแตวนเรมสรางจนถงวนทสนทรพยนนอยในสภาพทจะใชงานได ตวอยางท 3 เมอวนท 1 มกราคม 2547 บรษท ฟาใส จ ากด เรมสรางอาคารโรงงาน ก าหนดแลวเสรจ และพรอมใชงานไดภายใน 6 เดอน โดยบรษทไดกเงนจากธนาคาร จ านวน 7,000,000 บาท อตราดอกเบย 10% ตอป เพอเปนคาใชจายในการกอสราง โดยมคาใชจาย ดงน คาวตถดบ 4,000,000 บาท คาแรงงาน 1,000,000 บาท คาใชจายในการกอสราง 1,200,000 บาท คาจางวศวกรออกแบบและควบคมงาน 300,000 บาท การค านวณราคาทนของอาคารโรงงาน มดงน คาวตถดบ 4,000,000 บาท คาแรงงาน 1,000,000 บาท คาใชจายในการกอสราง 1,200,000 บาท คาจางวศวกรออกแบบและควบคมงาน 300,000 บาท ดอกเบยเงนกยม (7,000,000 x 10% x 6) 350,000 บาท รวมราคาทนอาคารโรงงาน 6,850,000 บาท

12

133

3. สนทรพยทไดมาโดยการแลกเปลยน กจการไดสนทรพยมาโดยการแลกเปลยนกบสนทรพยอน แบงเปน 2 กรณ คอ การแลกเปลยนกบสนทรพยอนทไมคลายคลงกน และการแลกเปลยนกบสนทรพยทคลายคลงกน 3.1 การแลกเปลยนกบสนทรพยอนทไมคลายคลงกน กจการตองบนทกราคาทนของรายการดงกลาวดวยมลคายตธรรมของสนทรพยทไดมา ซงมมลคาเทยบเทากบมลคายตธรรมของสนทรพยทน าไปแลกปรบปรงดวยจ านวนเงนสด หรอรายการเทยบเทาเงนสดทกจการตองโอน หรอรบโอนในการแลกเปลยน มลคายตธรรม หมายถง จ านวนเงนทผซอและผขายตกลงแลกเปลยนสนทรพยกน ในขณะททงสองฝายมความรอบรและเตมใจในการแลกเปลยน และสามารถตอรองราคากนไดอยางเปนอสระในลกษณะของผทไมมความเกยวของกน ตวอยางท 4 เมอวนท 1 เมษายน 2547 บรษท ฟาใส จ ากด น ารถยนตซงมราคาทน 3,000,000 บาท คาเสอมราคาสะสม 1,000,000 บาท ไปแลกกบทดน โดยมลคายตธรรมของทดนและรถยนตเทากน ซงแยกเปน 4 กรณ ดงน กรณท 1 มลคายตธรรม เปนเงน 2,000,000 บาท กรณท 2 มลคายตธรรม เปนเงน 1,700,000 บาท กรณท 3 มลคายตธรรมของทดนเปนเงน 2,100,000 บาท มลคายตธรรมของรถยนตเปนเงน 1,800,000 บาท บรษทจายเงนสดอก จ านวน 300,000 บาท กรณท 4 มลคายตธรรมของทดนเปนเงน 2,200,000 บาท มลคายตธรรมของรถยนตเปนเงน 2,400,000 บาท บรษทไดรบเงนเพม จ านวน 200,000 บาท การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป กรณท 1 มลคายตธรรมทดนและรถยนตเทากน เปนเงน 2,000,000 บาท 2547 เม.ย. 1

ทดน คาเสอมราคาสะสม – รถยนต รถยนต บนทกการน ารถยนตไปแลกกบทดน

2,000,000 1,000,000

- -

3,000,000

-

134

การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป กรณท 2 มลคายตธรรมทดนและรถยนตเทากน เปนเงน 1,700,000 บาท 2547 เม.ย. 1

ทดน คาเสอมราคาสะสม-รถยนต ขาดทนจากการแลกเปลยนสนทรพย รถยนต บนทกการน ารถยนตไปแลกกบทดน

1,700,000 1,000,000 300,000

- - -

3,000,000

-

การค านวณก าไรขาดทนจากการแลกเปลยน : การค านวณเงนสด : รถยนตราคาทน คาเสอมราคาสะสม ราคาตามบญช มลคายตธรรมของรถยนต ขาดทนจากการแลกเปลยน

3,000,000 บาท 1,000,000 บาท 2,000,000 บาท 1,700,000 บาท 300,000 บาท

มลคายตธรรมของรถยนต มลคายตธรรมของทดน ไมมการรบ – จายเงนสด

1,700,000 บาท 1,700,000 บาท

-

การบนทกรายการในสมดรายวนทวไปกรณท 3 มลคายตธรรมของทดน เปนเงน 2,100,000 บาท มลคายตธรรมของรถยนตเปนเงน1,800,000 บาท บรษท จายเงนสดอก จ านวน 300,000 บาท 2547 เม.ย. 1

ทดน คาเสอมราคาสะสม-รถยนต ขาดทนจากการแลกเปลยนสนทรพย รถยนต เงนสด บนทกการน ารถยนตไปแลกเปลยนกบทดน

2,100,000 1,000,000 200,000

- - -

3,000,000 300,000

- -

135

การค านวณก าไรขาดทนจากการแลกเปลยน : การค านวณเงนสด : รถยนตราคาทน คาเสอมราคาสะสม ราคาตามบญช มลคายตธรรมของรถยนต ขาดทนจากการแลกเปลยน

3,000,000 บาท 1,000,000 บาท 2,000,000 บาท 1,800,000 บาท 200,000 บาท

มลคายตธรรมของรถยนต มลคายตธรรมของทดน เงนสดจาย

2,100,000 บาท 1,800,000 บาท 300,000 บาท

การบนทกรายการในสมดรายวนทวไปกรณท4 มลคายตธรรมของทดน เปนเงน 2,200,000 บาท มลคายตธรรมของรถยนตเปนเงน2,400,000 บาท บรษทไดรบเงนสดเพม จ านวน 200,000 บาท 2547 เม.ย. 1

ทดน คาเสอมราคาสะสม-รถยนต เงนสด รถยนต ก าไรจากการแลกเปลยนสนทรพย บนทกการน ารถยนตไปแลกเปลยนกบทดน

2,200,000 1,000,000 200,000

- - -

3,000,000 400,000

- -

การค านวณก าไรขาดทนจากการแลกเปลยน : การค านวณเงนสด : รถยนตราคาทน คาเสอมราคาสะสม ราคาตามบญช มลคายตธรรมของรถยนต ก าไรจากการแลกเปลยน

3,000,000 บาท 1,000,000 บาท 2,000,000 บาท 2,400,000 บาท 400,000 บาท

มลคายตธรรมของรถยนต มลคายตธรรมของทดน เงนสดรบ

2,400,000 บาท 2,200,000 บาท 200,000 บาท

3.2 การแลกเปลยนสนทรพยทคลายคลงกน กจการตองบนทกราคาทนของสนทรพยทไดรบมาดวยราคาตามบญช ของสนทรพยทโอนไป โดยไมรบรรายการก าไรหรอขาดทนจากการแลกเปลยน ในกรณทมลคายตธรรมของสนทรพยทไดรบมาต ากวาราคาตามบญชของสนทรพยทโอนไป กจการตองบนทกลดราคาตามบญชของสนทรพยทโอนไป เปนรายการขาดทนจากการดอยคา และใชราคา

136

ตามบญชทปรบลดแลวเปนราคาทนของสนทรพยใหม และถาการแลกเปลยนมรายการเงนสดเขามาเกยวของ ใหถอเปนการแลกเปลยนสนทรพยไมคลายคลงกน เนองจากมมลคายตธรรมไมใกลเคยงกน ตวอยางท 5 เมอวนท 1 มถนายน 2547 บรษท ฟาใส จ ากด น ารถยนตคนเกา ซงมราคาทน 850,000 บาท คาเสอมราคาสะสม 350,000 บาท ไปแลกรถยนตคนใหม โดยมลคายตธรรมของรถยนตคนใหม และคนเกา มราคา 460,000 บาท เทากน การค านวณ ราคาทนรถยนตคนเกา 850,000 บาท คาเสอมราคาสะสม 350,000 บาท ราคาตามบญช 500,000 บาท มลคายตธรรมของรถยนตคนใหม 460,000 บาท ขาดทนจากการดอยคาของรถยนต 40,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ย. 1

ขาดทนจากการดอยคาของรถยนต รถยนต (คนเกา) บนทกลดราคาตามบญชของรถยนตคนเกา รถยนต (คนใหม) คาเสอมราคาสะสม-รถยนต (คนเกา) รถยนต (คนเกา) บนทกการแลกเปลยนรถยนต

40,000

460,000 350,000

- - -

40,000

810,000

- -

คาเสอมราคา ทดน อาคารและอปกรณ เปนสนทรพยสวนใหญทกจการมอย เพอใชในการด าเนนงานตามปกตของกจการ โดยมอายการใชงานเกนกวาหนงป หรอ หนงรอบระยะเวลาบญช และเมอใชไปแลวยอมมการเสอมสภาพตามการใชงาน หรอตามระยะเวลาทผานไป หรอเกดความลาสมย จงตองม

137

การปนสวนตนทนของสนทรพยทมการเสอมสภาพมาเปนคาใชจายตามประโยชนทไดรบในแตละรอบระยะเวลาบญช ตลอดอายการใชงานของสนทรพยทไดมการประมาณไว เรยกวา คาเสอมราคา (depreciation) มาตรฐานการบญช ฉบบท 32 เรองทดนอาคารและอปกรณ ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2542, หนา 4) ไดก าหนดค านยามศพท ทใชในการค านวณคาเสอมราคา โดยเฉพาะไว ดงน คาเสอมราคา หมายถง การปนสวนมลคาเสอมสภาพของสนทรพยอยางมระบบตลอดอายการใชงานทไดประมาณไว อายการใชงาน หมายถง กรณใดกรณหนงตอไปน 1. ระยะเวลาทกจการคาดวาจะใชประโยชนจากสนทรพย 2. จ านวนผลผลตหรอจ านวนหนวยในลกษณะอนทคลายคลงกน ซงกจการคาดวาจะไดรบจากการใชสนทรพย ราคาทน หมายถง จ านวนเงนสด หรอรายการเทยบเทาเงนสดทกจการจายไป หรอมลคายตธรรมของสงอนทกจการมอบให เพอใหไดมาซงสนทรพย ณ เวลาทซอหรอสรางสนทรพยนน ราคาซาก หมายถง จ านวนเงนสทธซงกจการคาดวาจะไดรบจากการจ าหนายสนทรพย เมอสนสดอายการใชงาน หลงจากหกคาใชจายทคาดวาจะเกดจากการจ าหนายสนทรพยนน จากความหมายขางตน จะเหนวา คาเสอมราคาเปนการปนสวนตนทนของสนทรพยไปเปนคาใชจายในแตละรอบระยะเวลาบญชตลอดอายของสนทรพยนน ซงเปนไปตามขอสมมตขนมลฐานของการบญชเรองการเปรยบเทยบรายไดกบคาใชจาย ดงนน การก าหนดจ านวนคาเสอมราคาแตละปจงตองท าอยางมระบบเนองจากจ านวนคาเสอมราคาจะมความแตกตางกนในแตละรอบระยะเวลาบญช ซงจะขนอยกบ การประมาณอายการใชงาน การประมาณราคาซาก และการเลอกวธการค านวณคาเสอมราคา การค านวณคาเสอมราคา วธการค านวณคาเสอมราคาทนยมใช มดงน 1. วธเสนตรง (straight- line method) 2. วธอตราเรง (accelerated depreciation method) ซงไดแก 2.1 วธผลรวมจ านวนป (sum- of – the – years’-digits method)

138

2.2 วธยอดลดลง (declining balance method) 2.3 วธยอดลดลงทวคณ (double – declining balance method) 3. วธจ านวนผลผลต (units of output method) วธเสนตรง การค านวณคาเสอมราคาตามวธเสนตรง จดเปนวธทงายและนยมใชมากทสด โดยคาเสอมราคาในแตละป จะค านวณจากการน าราคาทนของสนทรพย หก ดวยราคาซาก แลว หาร ดวยอายการใชงานโดยประมาณของสนทรพยนน หรอ อาจน าอตรารอยละคาเสอมราคา คณ ดวยราคาทนของสนทรพยทหกดวยราคาซากแลว ซงคาเสอมราคาวธนจะมจ านวนเทากนทกป จงเหมาะกบสนทรพยทมการเสอมสภาพตามระยะเวลาและมการใชงานสม าเสมอตลอดป เชน อาคาร อปกรณส านกงาน เครองตกแตงส านกงาน ตเอกสาร โตะท างาน เกาอ เปนตน คาเสอมราคาตามวธเสนตรง สามารถแสดงสตรการค านวณ ไดดงน คาเสอมราคาตอป = ราคาทน – ราคาซาก หรอ = อตรารอยละคาเสอมราคา x (ราคาทน – ราคาซาก) (โดยท : อตรารอยละคาเสอมราคา = 1 x 100%) ตวอยางท 6 เมอวนท 1 มกราคม 2541 บรษท ฟาใส จ ากด จายเงนซออปกรณราคา 400,000 บาท ประมาณอายใชงาน 5 ป บรษทคาดวาหลงจากสนปท 5 จะขายเปนเศษซากไดในราคา 25,000 บาท บรษทปดบญชทกวนท 31 ธนวาคม การค านวณคาเสอมราคา เปนดงน คาเสอมราคาตอป = 400,000 – 25,000 = 75,000 บาท

หรอ = 20% (400,000 – 25,000) = 75,000 บาท (โดยท : อตรารอยละคาเสอมราคา = 1 x 100% = 20% )

ประมาณอายการใชงาน

ประมาณอายการใชงาน

5

5

139

การคดคาเสอมราคาตามวธเสนตรงน ถาอายการใชงานของสนทรพยเตมปทกป คาเสอมราคาในแตละปทค านวณไดจะเทากน สามารถสรปคาเสอมราคา คาเสอมราคาสะสม และราคาตามบญช ไดตามตาราง ดงน

สนป ราคาทน (1)

คาเสอมราคาแตละป (2)

คาเสอมราคาสะสม (3) = (3) + (2)

ราคาตามบญช (4) = (1) – (3)

2541 400,000 400,000 – 25,000 = 75,000

75,000 325,000

2542 400,000 400,000 – 25,000 = 75,000

150,000 250,000

2543 400,.000 400,000 – 25,000 = 75,000

225,000 175,000

2544 400,000 400,000 – 25,000 = 75,000

300,000 100,000

2545 400,000 400,000 – 25,000 = 75,000

375,000 25,000

จะเหนวา เมอกจการใชสนทรพยในแตละปเตมป คาเสอมราคาตามวธเสนตรงจะเทากนทกป คอ ปละ 75,000 บาท และเมอหมดอายการใชงานในวนสนป 2545 อปกรณจะมราคาตามบญชเทากบราคาซาก คอ จ านวน 25,000 บาท ในกรณทกจการมการใชสนทรพยไมเตมป จะค านวณคาเสอมราคาตามสดสวนของอายการใชงานในปนน เชน จากตวอยางเดม ถาอายการใชงานในปแรกไมเตมป สมมตใหบรษท ฟาใส จ ากด ซออปกรณเมอวนท 1 เมษายน 2541 ดงนน ในป 2541 อายการใชงานของอปกรณจะนบตงแตวนท 1 เมษายน 2541 ถง วนท 31 ธนวาคม 2541 เปนระยะเวลา 9 เดอน จะค านวณคาเสอมราคาไดดงน คาเสอมราคาป 2541 = 75,000 x 9 = 56,250 บาท

สวนในป 2542 , 2543, 2544 และ 2545 บรษทจะคดคาเสอมราคาเตมป คอปละ 75,000 บาท เทาเดม เพราะบรษทไดใชอปกรณตงแตวนท 1 มกราคม – 31 ธนวาคม และอายการใชงานของอปกรณจะสนสดวนท 1 เมษายน 2546 ดงนน คาเสอมราคาป 2546 จงเทากบ 75,000 x 3 = 18,750 บาท (นบระยะเวลา 1 มกราคม 2546 – 1 เมษายน 2546 = 3 เดอน)

5

5

5

5

5

12

12

140

วธอตราเรง การค านวณคาเสอมราคาตามวธอตราเรง จะเปนการคดคาเสอมราคาจ านวนมากในปแรก ๆ และคอยลดนอยลงไปตามล าดบในปตอไป จนหมดอายการใชงาน จงเหมาะสมกบสนทรพยทมประสทธภาพการใชงานสงในระยะแรก หรอสนทรพยทขนอยกบความนยม เชน เครองคอมพวเตอร เครองถายเอกสาร ซงกอใหเกดรายไดสงในปแรก ๆ และลดต าลงในปหลง ๆ ดงนน เพอใหสอดคลองกบขอสมมตฐานของการบญชเรองการเปรยบเทยบคาใชจายกบรายไดคาเสอมราคาในปแรก ๆ จงควรมจ านวนมากและลดต าลงในปหลง ๆ เชนกน วธค านวณคาเสอมราคาอตราเรง ทนยมใช ม 3 วธไดแก 1. วธผลรวมจ านวนป ตามวธนคาเสอมราคาตอปจะค านวณจาก เศษสวนของผลประโยชนทจะไดรบจากการใชสนทรพยคงเหลอ คณดวยราคาทนทหกราคาซากแลว โดยตวเศษ คอ ผลประโยชนทจะไดรบจากการใชสนทรพยคงเหลอ ณ วนตนงวดของแตละงวด ตวสวนคอ ผลรวมของอายการใชงานคงเหลอทกงวด เชน อายการใชงานของสนทรพย 5 ป ดงนนปแรกเรมใชสนทรพยผลประโยชนทจะไดรบจากการใชสนทรพยคงเหลอ ณ วนตนงวดจะเปน 5 ป และผลรวมของอายการใชงานคงเหลอทกงวด คอ 5 + 4 + 3 + 2 + 1 เทากบ 15 ดงนน ในปแรก เศษสวนทจะใชในการค านวณคาเสอมราคา คอ 5 ในปทสอง เนองจากใชประโยชนไปแลวหนงปผลประโยชนทจะไดรบจากการใชสนทรพยคงเหลอ ณ วนตนงวด จะเหลอ 4 ป เศษสวนคอ 4 เปนตน

คาเสอมราคาวธผลรวมจ านวนป สามารถแสดงสตรการค านวณ ไดดงน คาเสอมราคาตอป = ผลประโยชนทจะไดรบจากการใชสนทรพย ณ วนตนงวดของแตละงวด x (ราคาทน – ราคาซาก)

ตวเลขทเปนสวน อาจใชสตรค านวณไดดงน คอ N (N + 1) N = อายการใชงานโดยประมาณของสนทรพย ตวอยางท 7 จากขอมลตวอยางท 6 สมมตบรษทคดคาเสอมราคาตามวธผลรวมจ านวนป การค านวณคาเสอมราคา เปนดงน คาเสอมราคาปท 1 = 5 x (400,000 – 25,000)

= 125,000 บาท

15 15

ผลรวมของอายการใชงานคงเหลอทกงวด

2

15

141

การคดคาเสอมราคาตามวธผลรวมจ านวนป สามารถสรปคาเสอมราคา คาเสอมราคาสะสม และราคาตามบญช ไดตามตารางดงน

สนป ราคาทน (1)

คาเสอมราคาแตละป (2)

คาเสอมราคาสะสม (3) = (3) + (2)

ราคาตามบญช (4) = (1) – (3)

2541 400,000 5 (400,000 – 25,000) = 125,000

125,000 275,000

2542 400,000 4 (400,000 – 25,000) = 100,000

225,000 175,000

2543 400,.000 3 (400,000 – 25,000) = 75,000

300,000 100,000

2544 400,000 2 (400,000 – 25,000) = 50,000

350,000 50,000

2545 400,000 1 (400,000 – 25,000) = 25,000

375,000 25,000

คาเสอมราคาในปแรกจะสงและคอยลดนอยลงตามล าดบ และเมอหมดอายการใชงาน ในวนสนป 2545 ราคาตามบญชจะเทากบราคาซาก คอ จ านวน 25,000 บาท

2. วธยอดลดลง ตามวธนคาเสอมราคาตอป จะค านวณจากอตรารอยละคาเสอมราคาคณดวยราคาตามบญชของสนทรพยตนงวด อตรารอยละคาเสอมราคาจะค านวณจากสตร r = 100 (1- n √s : c) โดยท r = อตรารอยละคาเสอมราคา s = ราคาซาก c = ราคาทน n = อายการใชงานของสนทรพย คาเสอมราคาวธยอดลดลง สามารถแสดงสตรการค านวณ ดงน คาเสอมราคาตอป = อตรารอยละคาเสอมราคา x ราคาตามบญชของสนทรพยตนงวด

15

15

15

15

15

142

ตวอยางท 8 จากขอมลตวอยางท 6 สมมตบรษทคดคาเสอมราคาตามวธยอดลดลงการค านวณคาเสอมราคา เปนดงน จากสตร r = 100 (1- n √s : c) = 100 (1- 5 √25,000 :400,000)

= 100 (1 – 0.5744) = 100 x 0.4256 = 42.56 % คาเสอมราคาปท 1 = อตรารอยละคาเสอมราคา x ราคาตามบญช = 42.56 % x 400,000 = 170,240 บาท การคดคาเสอมราคาตามวธยอดลดลง สามารถสรปคาเสอมราคา คาเสอมราคาสะสม และราคาตามบญชไดตามตาราง ดงน

สนป ราคาทน (1)

คาเสอมราคาแตละป (2)

คาเสอมราคาสะสม (3) = (3) + (2)

ราคาตามบญช (4) = (1) – (3)

2541

400,000 400,000

42.56 % x 400,000 = 170,240

170,240

400,000 229,760

2542 400,000 42.56 % x 229,760 = 97,786 268,026 131,974 2543 400,.000 42.56 % x 131,974 = 56,168 324,194 75,806 2544 400,000 42.56 % x 75,806 = 32,263 356,457 43,543 2545 400,000 *43,543 – 25,000 = 18,543 375,000 25,000

* เนองจาก เมอหมดอายการใชงาน ในวนสนป 2545 ราคาตามบญชจะตองเทากบราคาซาก คอ จ านวน 250,000 บาท ดงนน คาเสอมราคาในปสดทาย 2545 จงเทากบ 18,543 บาท (43,543 – 25,000) ไมใชเทากบ 18,532 บาท (42.56% x 43,543)

3. วธยอดลดลงทวคณ ตามวธนคาเสอมราคาตอปจะค านวณโดยใช สองเทาของอตรารอยละคาเสอมราคาตามวธเสนตรง คณดวยราคาตามบญชของสนทรพยตนงวด สามารถแสดงสตรการค านวณไดดงน

143

คาเสอมราคาตอป = สองเทาของอตรารอยละคาเสอมราคาตามวธเสนตรง x ราคาตามบญชของสนทรพยตนงวด

อตรารอยละคาเสอมราคาตามวธเสนตรง = 1 x 100% ตวอยางท 9 จากขอมลตวอยางท 6 สมมตบรษทคดคาเสอมราคาตามวธยอดลดลงทวคณ การค านวณคาเสอมราคา เปนดงน อตรารอยละคาเสอมราคาตามวธเสนตรง = 1 x 100%

= 1 x 100 % = 20% สองเทาของอตรารอยละวธเสนตรง = 2 x 20 % = 40 % คาเสอมราคา ปท 1 = 40% x 400,000 = 160,000 บาท การคดคาเสอมราคาตามวธยอดลดลงทวคณ สามารถสรปคาเสอมราคา คาเสอมราคาสะสม และ ราคาตามบญช ไดตามตารางดงน

สนป ราคาทน (1)

คาเสอมราคาแตละป (2)

คาเสอมราคาสะสม (3) = (3) + (2)

ราคาตามบญช (4) = (1) – (3)

2541

400,000 400,000

40 % x 400,000 = 160,000

160,000

400,000 240,000

2542 400,000 40 % x 240,000 = 96,000 256,000 144,000 2543 400,.000 40 % x 144,000 = 57,600 313,600 86,400 2544 400,000 40 % x 86,400 = 34,560 348,160 51,840 2545 400,000 * 51,840 – 25,000 = 26,840 375,000 25,000

* เนองจาก เมอหมดอายการใชงาน ในวนสนป 2545 ราคาตามบญชจะตองเทากบราคาซาก คอ จ านวน 25,000 บาท ดงนน คาเสอมราคาในปสดทาย 2545 จงเทากบ 26,840 บาท (51,840 – 25,000) ไมใชเทากบ 20,736 บาท (40% x 51,840) วธจ านวนผลผลต การค านวณคาเสอมราคาตามวธจ านวนผลผลต จะเปนการคดคาเสอมราคาผนแปรไปตามจ านวนผลผลต คอ ยงใชสนทรพยในการผลตมากเทาใดสนทรพยกยงตองเสอมสภาพลงมากเทานน ซงจะสอดคลองกบขอสมมตฐานของการบญชเรองการเปรยบเทยบรายไดกบคาใชจายมากทสด เพราะเมอ

อายการใชงาน

อายการใชงาน

5

144

สนทรพยใหผลประโยชนมากกควรแบงตนทนสนทรพยเปนคาใชจายมากตามไปดวย วธนเหมาะจะน ามาใชกบสนทรพยทมการเสอมสภาพตามการใชงาน หรอ สนทรพยทใชงานไมสม าเสมอเปนบางชวงเวลา เชน เครองจกร รถยนต ซงจะค านวณคาเสอมราคา โดยการน าคาเสอมราคาตอหนวยผลผลต คณดวยจ านวนผลผลตทไดในแตละงวดบญช คาเสอมราคาตามวธจ านวนผลผลต สามารถแสดงสตรการค านวณไดดงน คาเสอมราคาตอหนวยผลผลต = ราคาทน – ราคาซาก

คาเสอมราคาตอป = คาเสอมราคาตอหนวยผลผลต x จ านวยผลผลตทไดในแตละงวดบญช

ตวอยางท 10 เมอวนท 1 มนาคม 2541 บรษท ฟาใส จ ากด ซอเครองจกร ราคา 850,000 บาท ประมาณวาจะสามารถผลตสนคาไดจ านวนทงสน 200,000 ชน และมราคาซาก 50,000 บาท ในระยะเวลา 5 ป เครองจกรสามารถผลตสนคา ไดดงน ปท 2541 เครองจกรผลตสนคา 30,000 ชน ปท 2542 เครองจกรผลตสนคา 40,000 ชน ปท 2543 เครองจกรผลตสนคา 50,000 ชน ปท 2544 เครองจกรผลตสนคา 60,000 ชน ปท 2545 เครองจกรผลตสนคา 20,000 ชน รวม 200,000 ชน การค านวณคาเสอมราคา เปนดงน คาเสอมราคาตอหนวยผลผลต = ราคาทน – ราคาซาก

= 850,000 – 50,000

= 4 บาท การคดคาเสอมราคาตามวธจ านวนผลผลต ถาจ านวนผลผลตทไดในแตละปเปลยนไป คาเสอมราคาในแตละปกเปลยนไปดวย สามารถสรปคาเสอมราคา คาเสอมราคาสะสม และราคาตามบญชไดตามตาราง ดงน

จ านวนผลผลตทคาดวาจะผลตไดทงหมด

จ านวนผลผลตทคาดวาจะผลตไดทงหมด

200,000

145

สนป ราคาทน (1)

คาเสอมราคาแตละป (2)

คาเสอมราคาสะสม (3) = (3) + (2)

ราคาตามบญช (4) = (1) – (3)

2541 850,000 4 x 30,000 = 120,000 120,000 730,000 2542 850,000 4 x 40,000 = 160,000 280,000 570,000 2543 850,.000 4 x 50,000 = 200,000 480,000 370,000 2544 850,000 4 x 60,000 = 240,000 720,000 130,000 2545 850,000 4 x 20,000 = 80,000 800,000 50,000

คาเสอมราคาจะเปลยนไปตามจ านวนผลผลตในแตละป และเมอหมดอายการใชงานในวนสนป 2545 ราคาตามบญชจะเทากบราคาซาก คอ จ านวน 50,000 บาท การบนทกบญชคาเสอมราคา กจการจะค านวณคาเสอมราคาของสนทรพยแตละประเภททจะบนทกเปนคาใชจายตามวธใดวธหนงทกลาวมาขางตน ณ วนสนงวดบญช พรอมรายการปรบปรงตางๆ ในสมดรายวนทวไป โดยบนทกรายการบญช ไดดงน เดบต บญชคาเสอมราคา XX เครดต บญชคาเสอมราคาสะสม XX บญชคาเสอมราคา เปนบญชคาใชจายแสดงรายการในงบก าไรขาดทน ภายใตหวขอคาใชจายในการบรหารสวนบญชคาเสอมราคาสะสม เปนบญชปรบมลคาของสนทรพยโดยน าไปหกจากบญชสนทรพยในหมวดทดน อาคารและอปกรณทเกยวของ เพอสนทรพยจะไดแสดงราคาสทธตามบญชในงบดล การแสดงรายการในงบการเงนจะเปน ดงน

งบก าไรขาดทน คาใชจายในการบรหาร : คาเสอมราคา XX

146

งบดล ทดน อาคารและอปกรณ : สนทรพย XX หก คาเสอมราคาสะสม (XX) XX ตวอยางท 11 จากโจทยในตวอยางท 6 การบนทกการซออปกรณ และคาเสอมราคาประจ าป 2541-2545 ในสมดรายวนทวไป สมดบญชแยกประเภท และยอดราคาสทธตามบญชของอปกรณในงบดล เปนดงน การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป 2541 ม.ค. 1

อปกรณ เงนสด บนทกการซออปกรณเปนเงนสด

400,000

-

400,000

-

ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ บนทกคาเสอมราคาอปกรณ

75,000 - 75,000

-

2542 ธ.ค. 31

คาเสอมราคา – อปกรณ คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ บนทกคาเสอมราคาอปกรณ

75,000

-

75,000

-

2543 ธ.ค. 31

คาเสอมราคา – อปกรณ คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ บนทกคาเสอมราคาอปกรณ

75,000

-

75,000

-

2544 ธ.ค. 31

คาเสอมราคา – อปกรณ คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ บนทกคาเสอมราคาอปกรณ

75,000

-

75,000

-

147

2545 ธ.ค. 31

คาเสอมราคา – อปกรณ คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ บนทกคาเสอมราคาอปกรณ

75,000

-

75,000

-

การบนทกรายการในสมดบญชแยกประเภท

คาเสอมราคา – อปกรณ 2541 2541 ธ.ค. 31 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 75,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 75,000 - 75,000 - 75,000 -

2542 2542 ธ.ค. 31 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 75,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 75,000 - 75,000 - 75,000 -

2543 2543 ธ.ค. 31 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 75,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 75,000 - 75,000 - 75,000 -

2544 2544 ธ.ค. 31 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 75,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 75,000 - 75,000 - 75,000 -

2545 2545 ธ.ค. 31 คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 75,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 75,000 - 75,000 - 75,000 -

148

คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 2541 2541 ธ.ค. 31 ยอดยกไป 75,000 - ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ 75,000 - 75,000 - 75,000 -

2542 2542 ม.ค. 1 ยอดยกมา 75,000 - ธ.ค. 31 ยอดยกไป 150,000 - ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ 75,000 - 150,000 - 150,000 -

2543 2543 ม.ค. 1 ยอดยกมา 150,000 - ธ.ค. 31 ยอดยกไป 225,000 - ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ 75,000 - 225,000 - 225,000 -

2544 2544 ม.ค. 1 ยอดยกมา 225,000 - ธ.ค. 31 ยอดยกไป 300,000 - ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ 75,000 - 300,000 - 300,000 -

2545 2545 ม.ค. 1 ยอดยกมา 300,000 ธ.ค. 31 ยอดยกไป 375,000 - ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – อปกรณ 75,000 - 375,000 - 375,000 -

149

การแสดงรายการในงบดล บรษท ฟาใส จ ากด งบดล (บางสวน)

ณ 31 ธนวาคม 2541 สนทรพย

: ทดน อาคารและอปกรณ อปกรณ 400,000 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 75,000 325,000

ณ 31 ธนวาคม 2542 : ทดน อาคารและอปกรณ อปกรณ 400,000 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 150,000 250,000

ณ 31 ธนวาคม 2543 : ทดน อาคารและอปกรณ อปกรณ 400,000 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 225,000 175,000

ณ 31 ธนวาคม 2544 : ทดน อาคารและอปกรณ อปกรณ 400,000 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 300,000 100,000

150

ณ 31 ธนวาคม 2545 : ทดน อาคารและอปกรณ อปกรณ 400,000 หก คาเสอมราคาสะสม – อปกรณ 375,000 25,000 ในวนสนป 2545 เมอบรษทปนสวนตนทนของอปกรณไปเปนคาใชจายในรปคาเสอมราคาครบตามอายการใชงานแลว อปกรณจะแสดงมลคาในราคาตามบญชเทากบราคาซาก คอ จ านวน 25,000 บาท และ ถาบรษทมการน าอปกรณไปใชตอหลงจากนน บรษทกไมตองบนทกคาเสอมราคาอก การซอมแซม เมอกจการใชงานสนทรพยซงใหผลประโยชนกบกจการหลายงวดบญช บางครงอาจมรายจายเกดขนจากการปรบปรงหรอซอมแซมสนทรพยเหลานน จงมประเดนทตองพจารณากอนการบนทกบญชส าหรบรายจายทเกดขนวา เปนรายจายเปนทน (capital expenditure) หรอ คาใชจายของงวดบญช (revenue expenditure) รายจายเปนทน หมายถง รายจายทมมลคามากเปนสาระส าคญ และท าใหกจการไดรบผลประโยชนจากการใชสนทรพยเพมขนในอนาคตจากทเคยประเมนไวเดม ไดแก 1. ท าใหสนทรพยมอายการใชงานเพมขน 2. ท าใหสนทรพยมประสทธภาพการใชงานเพมขน 3. ท าใหคณภาพของผลผลตดขนอยางมาก หรอคาใชจายด าเนนงานทเคยประเมนไวลดลง รายจายเปนทนเมอเกดขนจะใหผลประโยชนตอกจการหลายงวดบญช จงน าไปบนทกบญชรวมเปนตนทนของสนทรพยนน โดยจะ เดบตบญชสนทรพยเพมขน ซงรายจายทถอวาเปนทน มดงน 1. การเพมเตม (addition) หมายถง รายจายทเกดจากการขยายหรอตอเตมสนทรพยทมอยเดมออกไปใหดขน เชน ขยายอาคารใหมพนทใชประโยชนเพมขนโดยการตอหองออกไป หรอ ตอเตมอาคารจาก 2 ชน มาเปน 3 ชน

2. การปรบปรงคณภาพใหดขน (improvement or betterment) เปนรายจายทท าใหสนทรพยมประสทธภาพการใชงานเพมขน หรอคณภาพของผลผลตดขนอยางมาก เชน เปลยนหลงคาโรงงานจาก

151

สงกะสเปนหลงคามงกระเบอง เปลยนจากใชพดลมเพดานในโรงงานมาใชเปนเครองปรบอากาศ เปลยนขนาดทอน าประปาทใชใหใหญขนกวาเดม เปนตน 3. การทดแทนของเดม (replacement) เปนรายจายทเกดจากการน าชนสวนส าคญของใหม มาเปลยนแทนของเดม ท าใหสนทรพยมประสทธภาพการใชงานตามปกตดขนกวาเดม หรออายการใชงานเพมขน เชน การเปลยนตวถงเครองยนตรถทงคนใหม คาใชจายของงวดบญช หมายถง รายจายทใหผลประโยชนจากการใชสนทรพยเฉพาะงวดบญชปจจบน หรอ ใหผลประโยชนหลายงวดบญช แตมมลคาไมมากเปนสาระส าคญ จงน าไปบนทกบญชเปนคาใชจาย หกจากรายได ในงบก าไรขาดทน โดยจะ เดบต บญชคาใชจายของงวดบญชนน เชน การซอมแซมสนทรพยใหใชงานไดตามปกตไมไดมการเปลยนชนสวนทส าคญและไมไดท าใหสนทรพยมอายใชงานเพมขน รวมถงจ านวนเงนทจายกไมมากนก จงถอเปนคาใชจายของงวดบญช (เชาวลย พงศผาตโรจน และวรศกด ทมมานนท, 2547, หนา 366) การซอมแซมสนทรพย หมายถง การเปลยนชนสวนประกอบตาง ๆ เพอใหสามารถใชงานไดดขน ซงจ าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ 1. การซอมแซมปกต (ordinary repairs) หมายถง การซอมแซมทท าใหสนทรพยสามารถใชงานไดตามปกต และมอายการใชงานตามทควรจะเปน จ านวนเงนทจายกไมมาก จงบนทกรายจายทเกดขนเปนคาใชจายของงวดบญช

2. การซอมแซมพเศษ (extraordinary repairs) หมายถง การซอมแซมทน าชนสวนส าคญของใหมมาเปลยนทดแทนของเดมจ านวนมากหรอทงหมด ท าใหสนทรพยมประสทธภาพการท างานเพมขน หรอ สนทรพยมอายการใชงานเพมขน จงท าใหคณภาพของผลผลตดขนอยางมาก หรอคาใชจายด าเนนงานทเคยประเมนไวลดลง ซงจะมวธการบนทกบญช ดงน 2.1 การซอมแซมทท าใหสนทรพยมประสทธภาพการท างานเพมขน แตอายการใชงานเทาเดม ใหกจการบนทกรายจายในการซอมแซม โดย เดบต บญชสนทรพยนน เครดต บญชเงนสด และใหค านวณคาเสอมราคาประจ างวดจากราคาตามบญชของทรพยหลงจากวนซอม ดวยอายการใชงานทเหลออย

152

ตวอยางท 12 เมอวนท 1 มกราคม 2542 บรษท ฟาใส จ ากด ซอรถยนตมาใชงาน ในราคา 960,000 บาท ประมาณอายการใชงาน 8 ป คดคาเสอมาคาวธเสนตรง ตอมาในวนท 1 มกราคม 2545 บรษทยกเครองยนตใหม โดยจายเงนซอเครองยนตใหมและคาตดตง 200,000 บาท ท าใหเครองยนตมก าลงแรงมาสงขน แตอายการใชงานยงเทาเดม การค านวณ คาเสอมราคากอนยกเครองยนตใหม ปละ = 960,000 = 120,000 บาท คาเสอมราคาสะสม 3 ป (ตงแตวนทซอ 1 ม.ค. 2542 ถง = 120,000 x 3 = 360,000 บาท วนทยกเครองยนตใหม 1 ม.ค. 2545) ราคาทนของเครองจกร 960,000 บาท บวก จายเงนซอเครองยนตใหม และคาตดตง 200,000 บาท ราคาทนของเครองจกรหลงจากการยกเครองยนตใหม 1,160,000 บาท หก คาเสอมราคาสะสม 3 ป 360,000 บาท ราคาตามบญชหลงยกเครองยนตใหม 800,000 บาท อายการใชงานทเหลอหลงจากยกเครองยนตใหม (8-3) = 5 ป คาเสอมราคาหลงยกเครองยนตใหม ปละ = 800,000 = 160,000 บาท

คาเสอมราคา ในป 2545 ถง 2549 จะคดปละ 160,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2542 ม.ค. 1

ยานพาหนะ เงนสด จายเงนสด ซอรถยนตมาใชงาน ในราคา 960,000 บาท

960,000

-

960,000

-

ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – ยานพาหนะ คาเสอมราคาสะสม – ยานพาหนะ บนทกคาเสอมราคารถยนต

120,000 - 120,000

-

8

5

153

กจการจะบนทกคาเสอมราคา 3 ป ตงแตวนท ซอจนถงวนทยกเครองยนตใหม เหมอนกนทกป จ านวน 120,000 บาท ในสนป 2542 , 2543 และ 2544 ส าหรบการบนทกรายการในสมดรายวนทวไปเกยวกบการยกเครองยนตใหม และคาเสอมราคาหลงยกเครองยนตใหม เปนดงน 2545 ม.ค. 1

ยานพาหนะ เงนสด จายเงนซอเครองยนตใหมและคาตดตง จ านวน 200,000 บาทส าหรบการยกเครองยนต ใหม

200,000

-

200,000

-

ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – ยานพาหนะ คาเสอมราคาสะสม – ยานพาหนะ บนทกคาเสอมราคารถยนต

160,000 - 160,000

-

ถาไมมการเปลยนแปลงเกยวกบรถยนตอก กจการจะบนทกคาเสอมราคาหลงจากยกเครองยนตใหม ส าหรบอายการใชงานทเหลอ 5 ป เหมอนกนทกป จ านวน 160,000 บาท ในวนสนป 2545 , 2546 , 2547 , 2548 และ2549 2.2 การซอมแซมทท าใหสนทรพยมอายการใชงานเพมขน แตประสทธภาพการท างานคงเดม ใหกจการบนทกรายจายในการซอมแซม โดย เดบต บญชคาเสอมราคาสะสมของสนทรพยนน เครดต บญชเงนสด และใหค านวณคาเสอมราคาประจ างวดจากราคาตามบญชของสนทรพยหลงจากวนซอม ดวยอายการใชงานใหมทเหลออย ตวอยางท 13 จากตวอยางท 12 สมมตบรษท ฟาใส จ ากด ไดยกเครองรถยนตใหม ท าใหอายการใชงานของรถยนตเพมขนจากเดม 8 ป มาเปน 13 ป การค านวณ คาเสอมราคากอนยกเครองใหม ปละ = 960,000 = 120,000 บาท

คาเสอมราคาสะสม 3 ป (ตงแตวนทซอ 1 ม.ค. 2542 ถง = 120,000 x 3 = 360,000 บาท วนทยกเครองใหม 1 มกราคม 2545)

8

154

ราคาทนของเครองจกร 960,000 บาท หก คาเสอมราคาสะสมตงแตวนทซอถงวนทยกเครองใหม 360,000 หก จายเงนซอเครองยนตใหม และคาตดตง 200,000 160,000 บาท ราคาตามบญชหลงยกเครองยนตใหม 800,000 บาท อายการใชงานหลงยกเครองยนตใหม (13-3) = 10 ป คาเสอมราคาหลงยกเครองใหม ปละ = 800,000 = 80,000 บาท

คาเสอมราคาในป 2545 ถง 2554 จะคดปละ 80,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไปเกยวกบการยกเครองยนตใหม และคาเสอมราคาหลง ยกเครองยนตใหม เปนดงน 2545 ม.ค. 1

คาเสอมราคา - ยานพาหนะ เงนสด จาย เ งน ซอเค รองยนตใหมและค า ตดต ง จ านวน 200,000 บาท ส าหรบยกเครองยนตใหม

200,000

-

200,000

-

ธ.ค. 31 คาเสอมราคา – ยานพาหนะ คาเสอมราคาสะสม – ยานพาหนะ บนทกคาเสอมราคารถยนต

80,000 - 80,000

-

ถาไมมการเปลยนแปลงเกยวกบรถยนตอก กจการจะบนทกคาเสอมราคาหลงจากยกเครองยนตใหม ส าหรบอายการใชงานทเหลออก 10 ป เหมอนกนทกป จ านวน 80,000 บาท ในวนสนป 2545 จนถง 2554 การจ าหนายทดน อาคารและอปกรณ เมอกจการมการใชงานสนทรพยไปไดระยะเวลาหนง แลวสนทรพยเกดการลาสมย หรอ มการเสอมสภาพจนท าใหประสทธภาพการใชงานลดลง กจการอาจตดสนใจขาย หรอ ยกเลกการใช

10

155

สนทรพยนนกอนหมดอายการใชงานกได ซงในการจ าหนายสนทรพยออกจากบญช จะตองมการบนทกคาเสอมราคาของสนทรพยทจะจ าหนายตงแตวนเรมใชงานจนถงวนทจะจ าหนายใหครบถวน แลวจงบนทกการจ าหนายสนทรพย โดยโอนยอดสนทรพย และคาเสอมราคาสะสมออกจากบญช แลวเปรยบเทยบจ านวนเงนทไดจากการจ าหนายกบราคาตามบญชของสนทรพย ซงจะเปนราคาเดยวกน ถากจการประมาณคาเสอมราคาไดถกตอง จงไมมก าไรขาดทนจากการจ าหนายสนทรพยเกดขน แตในทางปฏบตจรงเปนการยากทกจการจะสามารถประมาณคาเสอมราคาไดถกตอง ดงนน จ านวนเงนทไดจากการจ าหนายกบราคาตามบญชของสนทรพยมกจะไมเทากน ถากจการประมาณคาเสอมราคาสงไปในขณะทใช จะท าใหราคาตามบญชของสนทรพยต าเมอจ าหนายสนทรพยจงไดรบเงนเปนจ านวนมากกวาราคาตามบญช ผลตางจงเปนก าไรจากการจ าหนายสนทรพยในทางตรงขาม ถากจการประมาณคาเสอมราคาต าไปในขณะทใช ผลตางจงเปนขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย ตวอยางท 14 เมอวนท 1 มกราคม 2541 บรษท ฟาใส จ ากด ซอเครองจกรมาใชงาน 2 เครอง ราคาทนเครองละ 750,000 บาท อายการใชงาน 5 ป มลคาซากเครองละ 30,000 บาท บรษทคดคาเสอมราคาตามวธเสนตรง ตอมาในป 2544 บรษทจ าหนายเครองจกร เครองท 1 ไดเงน 330,000 บาท เมอวนท 1 มกราคม 2544 และจ าหนายเครองจกรเครองทเหลอ เมอวนท 1 มถนายน 2544 ไดเงน 250,000 บาท การค านวณ เครองจกรเครองท 1 คาเสอมราคาเครองจกร ตอป = 750,000 – 30,000 = 144,000 บาท

คาเสอมราคาสะสม 3 ป (ตงแตวนทซอ 1 มกราคม 2541 ถง = 144,000 x 3 บาท วนทขาย 1 มกราคม 2544) = 432,000 บาท ราคาตามบญชของเครองจกรเครองท 1 = 750,000 – 432,000 = 318,000 บาท จ านวนเงนทไดรบจากการจ าหนาย = 330,000 บาท ก าไรจากการจ าหนายสนทรพย = 12,000 บาท เครองจกร เครองท 2 คาเสอมราคาเครองจกร ตอป = 750,000 – 30,000 = 144,000 บาท

คาเสอมราคาสะสม 3 ป 5 เดอน (ตงแตวนทซอ 1 มกราคม 2541 ถง วนท 1 มถนายน 2544)

5

5

156

คาเสอมราคา 3 ป = 144,000 x 3 = 432,000 บวก คาเสอมราคา 5 เดอน = 144,000 x 5 = 60,000 492,000 บาท ราคาตามบญชของเครองจกร เครองท 2 = 750,000 – 492,000 = 258, 000 บาท จ านวนเงนทไดรบจากการจ าหนาย = 250,000 บาท ขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย = 8,000 บาท เนองจาก เครองจกร เครองท 2 เปนการจ าหนายระหวางป จงตองคดคาเสอมราคา และบนทกคาเสอมราคาเพมกอนการจ าหนาย (ตงแตตนปทจ าหนาย 1 มกราคม 2544 ถงวนทจ าหนาย 1 มถนายน 2544 = 5 เดอน) การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป เมอจ าหนายสนทรพย ไดดงน 2544 ม.ค. 1

เงนสด คาเสอมราคาสะสม – เครองจกร เครองจกร ก าไรจากการจ าหนายสนทรพย จ าหนายเครองจกรไดก าไร

330,000 432,000

- -

750,000 12,000

- -

ม.ย. 1 คาเสอมราคา – เครองจกร คาเสอมราคาสะสม – เครองจกร บนทกคา เ สอมราคา เค รองจกรเพม กอนจ าหนาย 5 เดอน

60,000 - 60,000

-

เงนสด คาเสอมราคาสะสม – เครองจกร ขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย เครองจกร จ าหนายเครองจกรขาดทน

250,000 492,000

8,000

- - -

750,000

-

บญชก าไรจากการจ าหนายสนทรพยจะเปนบญชรายไดอน และบญชขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย จะเปนบญชคาใชจายอน จะน ามาหกระหวางกน แสดงในงบก าไรขาดทนดวยยอดคงเหลอ

12

157

ดานทมากกวา ซงจากตวอยางขางตน กจการจะแสดงในงบก าไรขาดทนดวยยอดก าไรจากการจ าหนายสนทรพย จ านวน 4,000 บาท (ก าไร 12,000 – ขาดทน 8,000 = คงเหลอเปนก าไร 4,000 บาท) ไดดงน

งบก าไรขาดทน : ก าไรจากการด าเนนงาน XX บวก รายไดอน ๆ ก าไรจากการจ าหนายสนทรพย 4,000 XX ทรพยากรธรรมชาตและสนทรพยไมมตวตน ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สนทรพยทมตวตนซงเกดขนเองหรอทมอยตามธรรมชาต อนน ามาใชใหเปนประโยชนไดในทางพาณชยทจะตองหมดเปลองไปในขณะทใชในการด าเนนงาน โดยไมอาจสรางหรอซอทดแทนได ไดแก ปาไม เหมองแร บอน ามน กาชธรรมชาต ถานหน เปนตน กจการจะบนทกบญชทรพยากรธรรมชาต ดวยมลคาทงสนทตองจายไปเพอใหไดทรพยากรธรรมชาตมาจนกระทงพรอมทจะน ามาใช ไดแก คาซอทรพยากรธรรมชาต คาใชจายตางๆ ทท าใหไดมาซงกรรมสทธในการครอบครอง เชน คาสมปทาน คาส ารวจ คาพฒนาแหลงทรพยากร คาด าเนนการตามขนตอนของกฎหมาย เปนตน (สาคร สขมาลนทร , 2545, หนา 160) เมอกจการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต โดยการท าการผลตและจ าหนาย จะท าใหทรพยากรธรรมชาตทมอยหมดเปลองไป ดงนน ณ วนสนงวดบญช กจการจงตองตดจ าหนายมลคาทหมดเปลองไปของทรพยากรธรรมชาต ในรปของมลคา สญสน (depuration) ตามปรมาณทรพยากรธรรมชาตทท าการผลตได ในแตละงวดบญช โดยใชสตร ดงน มลคาสญสนทรพยากรธรรมชาตตอหนวย = ราคาทน – ราคาซาก

จ านวนหนวยทรพยากรทคาดวาจะไดรบ

158

ลคาสญสนทรพยากรธรรมชาตตอป = มลคาสญสนทรพยากรธรรมชาตตอหนวย x จ านวน หนวยทรพยากรทท าการผลตไดในงวดบญช จากนนใหน ามลคาสญสนทรพยากรทค านวณได มาบนทกบญช ไดดงน เดบต บญชมลคาสญสน –ทรพยากรธรรมชาต XX เครดต บญชมลคาสญสนสะสม- ทรพยากรธรรมชาต XX บญชมลคาสญสนทรพยากรธรรมชาต ในสวนของทรพยากรธรรมชาตทขายได ถอเปนตนทนทรพยากรขายทน าไปหกกบ คาขายทรพยากรธรรมชาต แสดงในงบก าไรขาดทน สวนบญชมลคาสญสน -ทรพยากรธรรมชาต ในสวนของทรพยากรธรรมชาตทขายไมได จะถอเปนสนคาคงเหลอสนงวด ทน าไปค านวณหาตนทนทรพยากรขาย ในงบก าไรขาดทน และแสดงรายการเปนสนคาคงเหลอในงบดล ภายใตหวขอสนทรพยหมนเวยน และส าหรบบญชมลคาเสอมสนสะสม-ทรพยากรธรรมชาต จะเปนบญชปรบมลคาของทรพยากรธรรมชาต ในงบดล ภายใตหวขอทดน อาคารและอปกรณ ซงการแสดงรายการในงบการเงน เปนดงน

งบก าไรขาดทน รายไดคาขายทรพยากรธรรมชาต XX หก ตนทนทรพยากรขาย (สวนทขายได) สนคาคงเหลอตนงวด XX บวก มลคาสญสน-ทรพยากรธรรมชาต (สวนทผลตไดในงวด) XX ตนทนสนคาทมไวเพอขาย XX หก สนคาคงเหลอสนงวด (สวนทขายไมได) (XX) (XX) ก าไรขนตน XX

159

งบดล สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน : สนคาคงเหลอ (สนงวด) XX : ทดน อาคารและอปกรณ : ทรพยากรธรรมชาต XX หก มลคาสญสนสะสม-ทรพยากรธรรมชาต (XX) XX ตวอยางท 15 เมอวนท 1 มนาคม 2547 บรษท ฟาใส จ ากด จายเงนซอทดนเพอท าเหมองแร เปนเงน 16,000,000 บาท เสยคาสมปทาน 2,000,000 บาท และคาใชจายในการส ารวจและพฒนา 3,000,000 บาท ประมาณวาจะขดแรไดรวมทงสน 400,000 ตน และขายทดนหลงจากขดแรหมดแลวได 1,000,000 บาท ในปน บรษทขดแรไดทงสน 100,000 ตน ขายได 90,000 ตน ในราคาตนละ 200 บาท ซงรบช าระเงนผานทางธนาคาร การค านวณ มลคาสญสน-เหมองแรตอหนวย = ราคาทน – ราคาซาก = (16,000,000 + 2,000,000 + 3,000,000) -1,000,000 = 21,000,000 – 1,000,000 = 50 บาท

มลคาสญสนเหมองแร ป 2547 = 100,000 x 50 = 5,000,000 บาท

ปรมาณคาดวาจะขดแรได

400,000 400,000

160

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ไดดงน 2547 ม.ค. 1

เหมองแร เงนสด บนทกการจายเงนซอเหมองแร

21,000,000

-

21,000,000

-

ธ.ค. 31 มลคาสญสน-เหมองแร มลคาสญสนสะสม – เหมองแร บนทกมลคาสญสนเหมองแร 100,000 ตนในราคาตนละ 50 บาท

5,000,000

-

5,000,000

-

เงนฝากธนาคาร รายไดคาขายแร บนทกรายไดจากการขายแรได 90,000 ตน ในราคาตนละ 200 บาท

18,000,000 - 18,000,000

-

การแสดงรายการในงบการเงน ไดดงน

บรษท ฟาใส จ ากด งบก าไรขาดทน

ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 2547 รายไดคาขายแร (90,000 @ 200) 18,000,000 หก ตนทนขาย สนคาคงเหลอตนงวด - บวก มลคาสญสน-เหมองแร 5,000,000 ตนทนสนคาทมไวเพอขาย 5,000,000 หก สนคาคงเหลอสนงวด (100,000 – 90,000 = 10,000@ 5) 500,000 4,500,000 ก าไรขนตน 13,500,000

161

บรษท ฟาใส จ ากด งบดล

ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน : สนคาคงเหลอ (สนงวด) 500,000 : ทดน อาคารและอปกรณ เหมองแร 21,000,000 หก มลคาสญสนสะสม-เหมองแร 5,000,000 16,000,000 สนทรพยไมมตวตน สนทรพยไมมตวตน หมายถง สนทรพยทไมมรปรางไมสามารถจบตองได โดยกจการถอไวเพอใชในการผลต หรอจ าหนายสนคาหรอใหบรการ ซงจะกอใหเกดประโยชนตอกจการในอนาคตเกนกวาหนงรอบระยะเวลาบญช (กชกร เฉลมกาญจนา, สพชชา โมรากล, วชระ บญยเนตร, และปรญญา มณโรจน, 2543, หนา 90) สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. สนทรพยไมมตวตนทมอายไมจ ากด จะเปนสนทรพยทไมจ าหนายออกจากบญชเนองจากสามารถใชประโยชนไดตอไปเรอยๆ ไดแก 1.1 คาความนยม เปนคณคาหรอความสามารถของกจการในการหาก าไรไดสงเมอเทยบเคยงกบกจการประเภทเดยวกน อนเนองมาจาก สถานทตงของกจการอยในท าเลทด ผบรหารมความสามารถในการบรหารงานเปนทนาเชอถอ กจการท าการคามานานจนมชอเสยงเปนทรจกของคนทวไป มความสมพนธอนดกบลกคา มผลประกอบการด เปนตน กจการจะน าคาความนยมทไดรบ มาหามลคาเปนตวเงนเพอบนทกไวในบญชของกจการไมได เนองจากคาความนยมจะเกดขนไดโดยการซอกจการมาเทานน แลวถงก าหนดคาความนยมขนดวยจ านวนผลตางระหวางราคาทตกลงซอกบราคาตลาดยตธรรมของสนทรพยสทธของกจการ และถอวาจ านวนผลตางทไดนนคอตนทนของคาความนยม

162

1.2 เครองหมายการคา หมายถง เครองหมายซงใชหรอจะใชเปนเครองหมาย หรอเกยวของกบสนคาคงเหลอเพอส าแดงวาสนคานนๆ เปนสนคาของเจาของเครองหมายการคาโดยไดท าขนโดยการเลอก โดยใหค ารบรอง โดยท าการคาขายสนคาน น หรอเปนผ เสนอขาย (มาตรา 3 แหงพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2474) เครองหมายการคาจะแสดงหรอใชก ากบไวกบตวสนคาของกจการ เพอความสะดวกแกลกคาทพบเหนแลวจ าสนคาของกจการได ถากจการซอเครองหมายการคามาตนทนของเครองหมายการคา กคอ ราคาซอ ถากจการคดคนขนมาเองตนทนของเครองหมายการคา คอ คาใชจายตางๆ ทจายไปเพอใหไดเครองหมายการคานนมา เชน คาตอบแทนในการออกแบบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยน เปนตน

2. สนทรพยไมมตวตนทมอายจ ากด จะเปนสนทรพยทกจการจะตดจ าหนายออกจากบญชเปนคาใชจายตามระยะเวลาทไดรบประโยชนจากสนทรพย ไดแก 2.1 สทธบตร หมายถง หนงสอส าคญทออกใหเพอคมครองการประดษฐ หรอการออกแบบผลตภณฑตามทก าหนดโดยบทแหงประราชบญญตน (มาตรา 3 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522) การประดษฐ หมายถง การคดคนหรอท าขน อนเปนผลท าใหไดมาซงผลตภณฑหรอกรรมวธใดขนใหม หรอ การกระท าใดๆ ทท าใหดขนซงผลตภณฑหรอกรรมวธ สทธบตรการประดษฐมอายก าหนด 15 ป และสทธบตรการออกแบบผลตภณฑมอายก าหนด 7 ป นบแตวนขอสทธบตร ถากจการซอสทธบตรมากจากผมสทธในสทธบตรเดม ตนทนของสทธบตรกคอ ราคาซอ ถากจการคดคนผลตภณฑใหมขนมาโดยการวจยของกจการเอง ตนทนของสทธบตรคอคาใชจายตางๆทจายไปในการคนควาจนไดสทธบตรนนมา ซงตนทนของสทธบตร ควรตดจ าหนายออกจากบญชตามระยะเวลาทไดรบประโยชนจากสนทรพย โดยใชวธเสนตรงและถอวาไมมราคาซาก แตถาสทธบตรไมใหประโยชนแกกจการอกตอไป กจะตองตดจ าหนายสทธบตรทเหลออยออกจากบญชทนท 2.2 ลขสทธ เปนสทธทไดรบการคมครองตามกฎหมายทางวรรณกรรมหรอศลปกรรมทรฐบาลมอบใหแกบคคลในการคดลอก ผลต จ าหนาย เพอเผยแพรตอสาธารณชน เชน ต ารา หนงสอ บทเพลง บทประพนธ ภาพยนตร เปนตน ในประเทศไทยไดมการก าหนดใหลขสทธมอายตลอดชวตของเจาของลขสทธและบวกเพมหลงจากเสยชวตตอไปอก 50 ป ถากจการซอลขสทธมาจากเจาของลขสทธเดม ตนทนของลขสทธก

163

คอ ราคาซอ ถากจการคดคนงานทางวรรณกรรมหรอศลปกรรมขนมาเอง ตนทนของลขสทธ คอ คาใชจายตางๆ ทจายไปในการประดษฐคดคนจนไดลขสทธนนมา ซงตนทนของลขสทธควรตดจ าหนายออกจากบญชตามก าหนดระยะเวลาในสญญาถาเปนกรณซอลขสทธมาหรอตามระยะเวลาทไดรบประโยชนจากสนทรพย ถาเปนกรณคดคนขนเอง 2.3 สมปทาน เปนสญญาทรฐบาลตกลงมอบใหเอกชนด าเนนงานในสนทรพยของรฐบาลส าหรบการประกอบกจการเฉพาะอยางตามระยะเวลาทก าหนด เชน สมปทานปาไม สมปทานเหมองแร สมปทานน ามน สมปทานไฟฟา สมปทานโทรศพท สมปทานเดนรถ เปนตน นอกจากนสมปทานยงรวมถงสญญาทธรกจใหกบธรกจดวยกนในการเปนตวแทนจ าหนายผลตภณฑหรอบรการภายใตชอเดยวกนในพนทใดพนทหนงแตเพยงผเดยว เชน รานอาหารประเภท KFC , MC Donalds , Burger King , สก MK รานขายของสะดวกซอ 7-ELEVEN เปนตน ตนทนของสมปทาน คอ จ านวนเงนทกจการไดจายไปเพอใหไดสทธในสมปทานนนมา ซงกจการควรตดจ าหนายตนทนสมปทานออกจากบญชตามก าหนดระยะเวลาในสญญา หรอ ถาในสญญาไมมการก าหนดระยะเวลาไวกใหคดตามระยะเวลาทไดรบประโยชนจากสนทรพย การบนทกบญชส าหรบการตดจ าหนายตนทนของสนทรพยไมมตวตนออกจากบญช เปนดงน เดบต บญชคาเสอมสน-สนทรพยไมมตวตน XX เครดต บญชสนทรพยไมมตวตน หรอ XX บญชคาเสอมสนสะสม-สนทรพยไมมตวตน บญชคาเสอมสนของสนทรพยไมมตวตน ถอเปนคาใชจายประจ างวด แสดงในงบก าไรขาดทน สวนบญชคาเสอมสนสะสมจะเปนบญชปรบมลคาสนทรพยไมมตวตน ใหแสดงดวยยอดสทธในงบดล ภายใตหวขอสนทรพยไมมตวตน หรอสนทรพยอนๆ การแสดงรายการในงบการเงน เปนดงน

งบก าไรขาดทน : คาใชจายในการบรหาร คาเสอมสน-สนทรพยไมมตวตน XX

164

งบดล สนทรพยหมนเวยน : ทดน อาคารและอปกรณ : สนทรพยไมมตวตน (หกคาเสอมสนแลว) สนทรพยไมมตวตน XX ตวอยางท 16 เมอวนท 1 มกราคม 2547 บรษท ฟาใส จ ากด จายเงนซอสทธบตร 60,000 บาท บรษทมนโยบายตดบญชสทธบตรตามวธเสนตรงเปนเวลา 5 ป การค านวณคาเสอมสนของสทธบตรเปนคาใชจายประจ างวด ไดดงน คาเสอมสนสทธบตร ตอป = 60,000 = 12,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ค. 1

สทธบตร เงนสด บนทกการซอสทธบตร

60,000

-

60,000

-

ธ.ค. 31 คาเสอมสน-สทธบตร สทธบตร บนทกตดบญชสทธบตร

12,000

-

12,000

-

การแสดงรายการในงบการเงน ไดดงน

บรษท ฟาใส จ ากด งบก าไรขาดทน

ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 2547 : คาใชจายในการบรหาร คาเสอมสน-สทธบตร 12,000

5

165

บรษท ฟาใส จ ากด งบดล

ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน : ทดน อาคารและอปกรณ : สนทรพยไมมตวตน สทธบตร (60,000 – 12,000) 48,000

166

สรป ทดน อาคารและอปกรณ เปนสนทรพยทมตวตนซงกจการมไวใชในการด าเนนงานตามปกตของกจการ และอาจรวมถงสงทมไวใชในการด าเนนงานตามปกตของกจการ ในการบ ารงรกษา หรอ ซอมแซม โดยกจการไดมาหรอสรางขนเอง และไมไดมวตถประสงคทขาย แตมความตงใจวาจะใชประโยชนจากสนทรพยนนเกนกวาหนงป การไดมาของทดน อาคาร และอปกรณ ครงแรกบนทกในราคาทน ซงประกอบดวยราคาซอหลงจากหกสวนลดตางๆ และคาภาษทจะไดรบคนแลวรวมภาษน าเขา ภาษซอทเรยกคนไมได และตนทนทางตรงอนๆ ทเกยวกบการจดหาสนทรพย เพอใหอยในสภาพพรอมใชงานได เมอกจการใชงานสนทรพยหลายงวดบญช อาจมการปรบปรงเปลยนแปลง หรอซอมแซมใหเหมาะสมทจะใชงานได ซงการบนทกบญชปรบปรงเปลยนแปลง จะถอเปนตนทนของสนทรพย ถาการเปลยนแปลงนนท าใหประโยชนเชงเศรษฐกจทไดรบมากกวา 1 ป และใหถอเปนคาใชจายประจ างวด ถาระยะเวลาทใหประโยชนเชงเศรษฐกจนอยกวา 1 ป นอกจากนน ยงตองมการปนสวนตนทนของสนทรพยทมการเสอมสภาพตามการใชงานมาเปนคาใชจายตามประโยชนทไดรบในแตละรอบระยะเวลาบญช ตลอดอายการใชงานของสนทรพยทไดมการประมาณไว เรยกวาคาเสอมราคา การคดคาเสอมราคามหลายวธ ไดแก วธเสนตรง วธยอดลดลง และวธคดตามจ านวนผลผลต ซงแตละวธมขอดและขอเสยแตกตางกน และหากมกรณทกจการตดสนใจขายหรอยกเลกสนทรพยกอนหมดอายการใชงานจะตองท าการจ าหนายสนทรพยออกจากบญช ซงจะตองบนทกคาเสอมราคาของสนทรพยทจะจ าหนายตงแตวนเรมใชงานจนถงวนทจ าหนายใหครบถวน แลวจงบนทกการจ าหนายสนทรพยโดยโอนยอดสนทรพยและคาเสอมราคาสะสมออกจากบญช พรอมกบเปรยบเทยบจ านวนเงนทไดรบ กบราคาตามบญชของสนทรพย และบนทกผลตางทเกดขนในบญชก าไรขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย ซงจะถอวาเปนบญชรายไดอน หรอ คาใชจายอน แสดงในงบก าไรขาดทน ทรพยากรธรรมชาต เปนสนทรพยทมตวตนซงเกดขนเองหรอมอยตามธรรมชาต เมอน ามาใชประโยชนแลวหมดเปลองไป โดยไมสามารถสรางขนหรอทดแทนได เชน ปาไม เหมองแร บอน ามน กาชธรรมชาต ถานหน เปนตน ดงนน เมอสนงวดบญช จงตองตดจ าหนายมลคาทหมดเปลองไปของทรพยากรธรรมชาต ในรปของมลคาสญสน (depretion) ซงบญชมลคาสญสนในสวนทขายไดจะถอเปนตนทนทรพยากรขาย และในสวนทขายไมไดจะถอเปนสนคาคงเหลอสนงวด

167

แบบฝกหดบทท 4 1. จงใหความหมายของทดน อาคารและอปกรณ 2. ทดน อาคารและอปกรณ มการจดประเภทอยางไร 3. ราคาทนของทดน อาคารและอปกรณประกอบดวยอะไรบาง 4. กจการมวธการไดทดน อาคารและอปกรณ อยางไรบาง 5. จงใหความหมายของคาเสอมราคา และบอกสาเหตการเสอมคาของสนทรพย 6. จงอธบายความหมายของคาสญสน 7. จงอธบายความแตกตางระหวางคาเสอมราคา และคาสญสน 8. จงใหความหมายของสนทรพยไมมตวตน พรอมยกตวอยางมา 4 รายการ 9. เมอวนท 1 มกราคม 2547 กจการซอรถยนตเปนเงนเชอราคา 980,000 บาท แตถากจการจายเงนสดบรษทเจาของรถยนตจะคดราคา 850,000 บาท โดยขอผอนช าระเปนเวลา 10 งวด ในแตละงวดมดอกเบยรวมอยดวยงวดละ 13,000 บาท ใหท า จงบนทกรายการในสมดรายวนทวไป

10. กจการน าเครองคอมพวเตอร จ านวน 5 เครอง มราคาทน 200,000 บาท มคาเสอมราคาสะสม 100,000 บาท ไปแลกกบเครองถายเอกสาร ซงมมลคายตธรรม 140,000 บาท โดยกจการตองจายเงนเพมอก 20,000 บาท ใหท า จงบนทกรายการในสมดรายวนทวไป

11. เมอวนท 1 กมภาพนธ 2547 กจการไดจายเชคซอทดนแปลงหนง ซงมอาคารอยในทดนดวยราคา 7,000,000 บาท โดยกจการเสยคานายหนา 2% คาธรรมเนยมการโอนและภาษรวม 700,000 บาท และกจการไดจายคาถมทเปนเงน 1,000,000 บาท คารอถอนอาคารหลงเกา 50,000 บาท แตสามารถขายเศษซากอาคารได 80,000 บาท ใหท า จงบนทกรายการในสมดรายวนทวไป

168

12. กจการซออปกรณส านกงาน เมอวนท 1 มนาคม 2547 เปนเงน 120,000 บาท ประมาณวามอายการใชงาน 10 ป มราคาซาก 6,000 บาท กจการปดบญชทกวนท 31 ธนวาคม ใหท า 1. ค านวณคาเสอมราคาตามวธเสนตรง 2. ค านวณคาเสอมราคาตามวธ 2 เทาของเสนตรง 13. กจการซอเครองจกรราคา 1,600,000 บาท เมอวนท 1 มถนายน 2544 ประมาณวาสามารถผลตสนคาได 400,000 หนวย มราคาซาก 40,000 บาท ในแตละป กจการผลตสนคาดงน 2544 ผลตได 50,000 หนวย 2545 ผลตได 80,000 หนวย 2546 ผลตได 75,000 หนวย ใหท า 1. ค านวณคาเสอมราคาตามวธจ านวนผลผลต 2. แสดงรายการในงบก าไรขาดทนและงบดล 14. กจการซอทดนเพอท าเหมองแร ในราคา 3,000,000 บาท โดยเสยคาใบอนญาตและคาใชจายอน ๆ อก 20,000 บาท โดยคาดวาจะขดแรได 30,000 ตน หลงจากนนจะขายทดนได 100,000 บาท ในปแรกกจการขดแรได 8,000 ตน และขายไดในราคาตนละ 200 บาท และกจการขายไปจ านวน 7,000 ตน ใหท า 1. บนทกรายการคาสญสน 2. แสดงรายการในงบก าไรขาดทนและงบดล 15. เมอวนท 1 เมษายน 2545 กจการซอสมปทาน เปนเงน 2,400,000 บาท มอายการไดรบประโยชน 5 ป กจการตดจ าหนายโดยวธเสนตรง ตอมาเมอวนท 1 มนาคม 2547 กจการไดขายสมปทานไปเปนเงน 1,200,000 บาท ใหท า บนทกรายการทเกดขนขางตน

169

เอกสารอางอง กชกร เฉลมกาญจนา , สพชชา โมรากล , วชระ บญยเนตร, และปรญดา มณโรจน. (2543). การบญช 2. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เชาวลย พงศผาตโรจน และวรศกด ทมมานนท . (2547). หลกการบญช 1. พมพครงท 9. กรงเทพฯ : า า ท า นกบญชและผสอบบญชอนญาตแหงประเทศไทย. สมาคม. (2542). มาตรฐานการบญช ฉบบท 32 ทดน อาคารและอปกรณ. กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง. ________. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 1. กรงเทพฯ : สมาคม นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. ________. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 2. กรงเทพฯ : สมาคม นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. เยาวรกษ (รตนเพยรธมมะ) สขวบลย. (2541). การบญชทรพยสน เลม 2. กรงเทพฯ : ว.ซ.เซอรวส เซนเตอร. สธา เจยรนยกลวาณช. (2543). การวดมลคาของสนทรพย. ในเอกสารการสอนชดวชา การบญชขนกลาง 1 หนวยท 1-8. (หนา 242). นนทบร : สโขทยธรรมธราช.

170