3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/
da 2012 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlar bu kitapta topladm.
Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde
okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah
Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 03 .
10. 2012 Biti : 05.12.2012
4. Yazlar 5 PETERN GRLERNDEK SELM SZLER (Konu Balkl Dzenleme)
HAYAT Gerekten deerli olan yalnzca yaamak deil, iyi yaamaktr.
Sokrat nsanlar bir arada yaamak iin ehirlerde toplanrlar ve daha
iyi yaamak iin orada kalrlar. Aristo nsanolunun yaamnda yle anlar
gelir ki, birinin cann diine takp sorunlar gslemesi gerekir. W. C.
Field: Olaylar yle ba dndrc bir hzla akp gidiyor ki, yarn imdiden
grebilmenin bir yolunu bulamazsak bugn elden karabiliriz. Dean Rusk
Bir ocuun tutkusu rzgrnki gibidir, Genlerin dleriyse uzun, upuzun
dlerdir. H. W. Longfellow Salkl yallk genlikten bile gzeldir.
Robinson Jeffers lm cezasna gelince, babalarmzn kua iin uygun
olduuma gre bizim kuak iin de uygun- dur. Victor Moore Hi kimse
kendi lmne at yakamaz. Woody Allen lm kalm savanda berabere kalmak
ie yaramaz. Merle L. Meacham Yam ilerledike yaam benim gzmde daha
da gzelleiyor. Dnyann gzellikleri, insanlara da geip yansr. Gzellie
budalaca srt evirenler sonunda onsuz kalrlar; yaamlar yoksullar.
Ama gzellie akllca yatrm yaparsanz, onu tm yaamnz boyunca yannzda,
yrenizde bulursunuz. Frank Lloyd Wright Yaam, eylem ve tutku demek
olduuna gre, yaamam olmakla sulanmak stemiyorsak amzn eylem ve
tutkularn paylamak zorundayz. Oliver Wenrell Holmes Bence yazmann
tm baars, bizi kendi yaammzdan ayrp bakalarnn yaamlarna
girebilmemize yol amasdr. Sherwood Anderson nsann bana gelebilecek
en ackl durumlardan biri, bir gn anszn aarm salarmz ve krklklarla
dolmu yzmzle ksr bir alma yaamnn sonuna geldiimizi grp, gemi yllar
bo- yunca tm beceri ve yeteneklerimizin yalnzca kk bir blmn
kullanabildiimizin farkna varmaktr. V. W. Burrows Yaam, pis su
ukuruna benzer: inden kanlar kendi attklarmzdr. Tom Lehrer
Farelerle insanlarn ortak yazglar, ki trn de birlikte yaamalar.
Robert Burns Gemi gemitir, ama gelecek bizimdir. F.W. Robertson
ehir yaamnn ekicilii, artlarn iyiliine baldr. Nitekim birka yla
kalmadan Amerikann en gzde yerleim yerlerinin bile yeniden
dzenlemeyi gerektiren skk mahallelere dnecei gr-
5. 6 Yazlar lyor. James A. Michener Yaamn emberini krdk. Bu
yzden de onun sonsuz dnml gidiini, insan rn dz izgilere indirgedik.
Blarry Commoner Birbirlerinden yeterince uzak dururken zararsz olan
atomlarn, yeterince sktrldklarnda, ntron denilen babo paracklarn
balatt zincir-etkilenmeler sonucu korkun patlamalara yol atn artk
bilmeyen hi kimse kalmad Robert C. Wood En arpc eliki, teknolojik
geliim ile toplumsal gerilik arasnda olandr. Simon Ramo Kanmca amzn
bir zellii de, aralarn kusursuzluu yannda amalarn belirsizliidir.
Albert Einstein Doada dl, ya da ceza yoktur. Onda yalnzca sonular
vardr. Robert Ingersoll Ztlk, bir ilkenin denektadr. O olmadan
kiinin drstl llemez. Henry Fielding Kt gnler dehay uyandrr, iyi
gnler ise uyutur. Horace Her ey olabildiince basitletirilmeli, ama
bunda arya gidilmemelidir. Albert Einsteir Herhangi bir grte
direnmek, kiinin bugn de bir yl nceki bilgisizliini srdrmesi
demektir. Bernard Berenson Eer tm kaln kafallar hep birlikte bir
tek kiiye kar kyorlarsa, o kii hi kukusuz dahidir. J. Swift Baz
kimseler her eyi olduu gibi grp Neden byle diye sorarlarken ben
birtakm eyleri hi olmadklar gibi grp, Neden byle deiller? diye
sorarm. Robert F. Kennedy stnlk, bir kimsenin kendisini bakalarndan
daha ok zorlamasdr. Ortega Y Gasset Ben, kendimden ncekilerin
braktklar yerden ie balarm. Thomas A. Edison Doaya egemen olmann
yolu ona boyun emekten geer. Francis Bacon Bir davrann
dllendirilmesi, onun yinelenmesi olasln artrr. B. F. Skinner
Grenek, gelimeleri srekli olarak engeller. John Stuart Mill Tekdze
bir dnya ne kt olurdu, Bkknlktan sanrm herkes yok olurdu. J. Walter
Walsh Koun, ama soluunuz tkenene kadar deil; ok aln, ama lnceye
kadar deil. O. W. Holmes vncn kendisi aslnda erdem deildir, ama pek
ok erdemin anasdr. J. C. Collins Uzun tarih sreci iinde amz
simgeleyen u ksack zaman sresinde yalnzca tek bir canl tr insanolu
yaad dnyay deitirebilme gcn gstermitir. Machel Carson
6. Yazlar 7 Dnyamz Newtonun dnyas, fiziimiz Einsteinin fizii,
kafamz ise Frankensteinin kafas! David Russel Uzayn boyutuyla zaman
arasnda anlalamayacak bir fark yoktur. Yeter ki, bilincimiz zaman
srecini alglayp izleyebilsin... H. G. VVells nsan on dokuz
yandayken her eyi yapabilir, o yata dnya da tozpembe grnr. Jim
Bishop GEM Gemiin tehlikesi esir olmakt. Gelecein tehlikesi ise
robot olmaktr. Erich Fromm Gemiin ykntlar, bugnn uyarlardr. George
Bancroft Gemilerini anmsamayanlar, onu yinelemeye mahkmdurlar.
George Skntayana Gelenekilik, yaayanlar l varsaymak deil; lleri
yayor varsaymaktadr. G. K. Chesterton GELECEK Kendilerini gelecee
hazrlayanlar, doru yoldadrlar demektir. Henrik bsen Gelecei bugnden
daha iyi olarak dlyorum. Lincoln Steffens Tarih boyunca gelecee en
fazla nem verilen a, bizim amzdr. Ama ne yazk ki bu gidile ona
belki de asla ulaamayacaz. Arthur C. Clarke Gelecein gz alabildiine
geni ufuklarna daldm... Alfred Lord Tennyson Geleneklerin hazrcln
benimsememeli; yeniliki olmalyz. R. Buckminster Fuller Ashley
Montagu Amerika dnyann en ileri yar aydn lkesidir. Nicholas Murrtay
Butler Tarihin raylar zerine yatarak gelecein treninin kendilerini
ezip gemesini bekleyenler, akl ve y- rek yoksunudurlar. Dwight D.
Eisenhower Kanmca Amerikay, dnyay kendine uydurmadaki misyonerlik
hevesinden caydrmalyz. Bu heves gerekten de ok byk ve evrensel apta
tehlikelere yol aabilir. Gunnar Myrdal ETM Eitimin temel amac,
ocuklar kendi yeteneklerinin bilincine vardrmaktr. Erich Fromm Okul
yneticilerinin itenlikle inandklarna gre en baarl okullar,
kendilerine benzer renciler yetitiren okullardr. H. A. Overstreet
Okullar ve retimi eitimin de bir parasn oluturduu yaamdan ve
toplumdan ayr dn-
7. 8 Yazlar mek olanaksz; hem de yanltr. John Anthony Scott
Uygarlk, eitimle ykm arasndaki yartr. H. G. Wells Eitim olgusunun
en alacak yan, yararsz bilgilerden oluturduu Bilgisizlik Dann
yksek- liidir. Henry Adams ocuk eitiminde en nemli ey, ilgiyi ve
sevgiyi konulara ynlendirmektir. Eer bu yaplmazsa, srtlar kitapla
ykl bir sr eek yetitirmi oluruz, o kadar... Montaigne Eitimin temel
amac, zihinleri yklemek deil, ynlendirmek; beyinlere bakalarnn
bilgilerini dol- durmak deil, z glerden yararlanmay retmektir.
Tyron Edwards Eitimin asl amac, nce her konuda ayrm yapabilmeyi
(rnein iyiyi ktden, gerei dzmeceden ayrmay); sonra da iyi ve gerei
kt ve dzmeceye stn tutmay retmektir. Samuel Johnson rgn eitimin asl
nemi, genleri, ilerde bizlerden devralacaklar dnyann gereklerini
tanma ve bunlar srf deiiklik iin deil, deiiklik olmadan
yaanamayacandan dolay gereinde dei- tirmek yolunda yetitirmektir.
Bn. Evrim ...ve bilimin, tm yol gstericilerin en stn olduu
kesindir. nk tm rencilere ve kendisini izleyen herkese, tarafsz ve
yansz geree ulamak iin en gerekli eyi, yani direnli abay; stelik
gzlerimizi de kiisel ve siyasal karlarla kamamaktan koruyarak sunan
yalnzca odur. Lord H. D. Dalt Gnmzde iyi bir kitaplk, gerek
niversiteyle edeerdedir. Thomas Cariyle Okumay bilen bir kimse;
kendini yceltme, ok ynl olabilme, yaamn ilgin, stn ve kusursuz
yapabilme gcne de sahip demektir. Aldous Huxley Hepimiz iin en byk
mutluluk her ada, inanlar iin direnecek kadar gl ve yrekli kiilerin
yetimesidir. Robert G. Ingersoll Kr kr yederse, sonunda ikisi de
hendee derler. Matta ncili, 15 -14 RETM Aslnda herkes bilgisiz de,
bilgisizlik konular farkl! Will Rogers Yapabilenler yapar;
yapamayanlarsa bakalarna retir. George Bernard Shaw Sreye verilen
nemin asl konudan fazla olduu iki yer vardr: Okul ve cezaevi!
William Glasser retimde ierik deil, yntem... Yani kafalara bilgi
tktrmak deil, yetenekleri ortaya karmak asildir. Emerson, kendi
yurttalarna dnyann en iyi retmenlerini yetitirmelerini tlemiti. Van
Wyck Brooks Bir eyi bilmek nasl beceriyse, onu retebilmek de
beceridir. iero niversitedeki derslerin ou, renciler retmen olunca
kendi rencilerine de retsinler diye
8. Yazlar 9 okutulur. G. C. Lichtenburg Ya bizler ehirlerimizin
kirlenmesini ortadan kaldracaz; ya da kentlerimizin kirlenmesi
bizleri... Robert F. Kennedy Bykannenin kural : nce spanak, sonra
ikolata! retmenlerin grevi, genlerde yaama kar ilgi uyandrmaktr.
yle ki, ocuklar byyp yetime- leri sresince yaam hayranlkla kark bir
heyecanla anlamaya alsnlar. John Garrett Okullarmz, tecim (ticaret)
ayla bozulduu ne srlen derebeylii vp; igalci fatihleri, soyguncu
soylular ve hi durmadan kr salayanlar renkli ve baarl kiiler diye
gklere karyorlar. G. B. Shaw Bir okullarda okutulan ve kitaplarda
yazl ahlak gr var; bir de 'baarl olma gr... Bizler de birbirleriyle
elien bu iki ahlak grnn savann ortasnda yaamaktayz. William Graham
Sumner Bilgisizlik para getirseydi, Amerikallarn byk ounluu ekonomi
alanndaki bilgisizliklerinden dolay kukusuz servete boulurlard.
Luther Hodges renmeye yetenekli tek bir kiinin bile bilgi
edinemeden yaayp lmesi, benim iin trajedi denme- ye deer bir
durumdur. Thomas Cariyle ou zaman rencilerimize, zmeleri iin
sorular yerine, anmsamalar iin yantlar veriyoruz. Roger Lewin
Hayatta renilmesi en zor ey, geilecek ve yaklacak kprleri
birbirinden ayrt edebilmektir. David Russel Szckler, yaammzda
karlaabileceimiz tm durum ve olaylar ynlendirebilmemizin en belli
bal aralardr. Szlerimize ne kadar egemen olabilirsek, yaammz da
isteklerimize o kadar uydurabiliriz. Bergen Evans Birok ktln
aresini bulan bilim, bunlarn en ktsne; yani insanlarn aldrmazlna ve
ilgi- sizliine henz are bulamad. Helen Keller Dn tek ynl diye
yerdiimiz kiilere, bugn uzman adn veriyoruz. Endre Balogh FKR Atsz
arabalar kacak. Kazalar oalacak, Dnceler bir anda Dnyann bir
ucundan br ucuna varacak. M. (Ana) Shipton (1488 1561) Uygulama
zaman gelen bir fikir, dnyann tm ordularnn toplamndan daha gldr.
Victor Hugo Bugnlerde aklmz kark deilse iyi dnemiyorsunuz demektir.
rene Peter Dnyadaki en byk g kayna, iyi niyetli ve alkan kiilerin
kafalarndaki duru fikirlerdir. J. Arthur Thomson Tarihi ynlendiren
fikirlerdir. John Maynard Keynes
9. 10 Yazlar Bir dnceyi gerekletirmenin yolu, onu birisine
alamaktr. Ralph Bunche Yaratclk, ok zen isteyen bir iee benzer. vg
onun geliip serpilmesine, yergi ve ilgisizlik ise daha goncayken
kurumasna yol aar. abalarmz desteklenirse pek oumuz daha fazla ve
daha etkin fikirler retebiliriz. Alex F. Osborn Akl ve ruh salmz,
dncelerimizin insancllk dzeyiyle llr. Drt yanmz saysz frsatlarla
evrilmi durumdadr. Pogo (Walt Kelly) Dnmeden ie girimek, nian
almadan ate etmeye benzer. B. C. Forbes Eyleme dnmeyen ilke; yararl
canl, ya da zorunlu deil demektir. Manly Hail En sonunda dmanmzn
kendimiz olduunu grdk. Pogo (Walt Kelly) Siz, bir ehirde, bir
meydanda, bir parkta; bir komite adna dikilmi anta rastladnz m?
Victoria Pasternak nsandan baka tm canl trleri arkalarnda kendi
izlerini; insanlar ise arkalarnda yarattklarnn iz- lerini brakrlar.
J. Bronowski Denizin derinliklerinde yaayan tek gzl, saydam bir
yumuaka ve ben... En yetkin gkbilimcilerin henz bulup
saptayamadklar yldz kmelerini bilmekte onunla ikimiz eit durumda
deil miyiz? Cari Sandburg Tm bilgilerimizin temelinde alglarmz
bulunur. Leonardo da Vinci Ne tuhaftr elikiler, Akla, manta
glerler. W. S. Gilbert Ben srekli olarak satrlarn aralarndaki
ktrlar gzlerim. Goodman Ace Saduyu bilgili olmakla edeerdedir.
Samuel Taylor Coleridge Bakmasn bilenler ok ey grrler. YogiBerra
Baz kimseler kiiliklerinden hi dn vermeseler de sevilirler. Don
Marquis nsan beceriye, deha insana egemen olur. Malcolm Cowley
Deha, snrlarn dikenli tellerini amann aresidir. Robert Lynd Ynlarn
silik kiilikli yeleri, yaratc yalnzlarn akl ve erdem dzeylerine
hibir zaman erie- mezler. John Stuart Mill insan dnen deil, tartan
varlktr. Alexander Hamilton nsann asl zarar kendinedir. Maurice
Freehill Hiyerarilerin ou erkekler tarafndan kurulur, st dzey
grevleri de onlarn ellerinde olur. Bylece erkekler, kadnlarn haklar
olan kendi yeteneksizlik dzeylerine erimelerini engellerler. L. J.
Peter Saduyu ve yalnlk kadar insanlar artan ey yoktur. R. W.
Emerson
10. Yazlar 11 Kiilerin deeri, urat ilerle llr. Marcus Aurelius
MUTLULUK Eziyetin kiilii ycelttii doru deildir. Mutluluk bazen
kiilii gelitirir, ama eziyet ou kez in- sanlar kltr ve kinlendirir.
W. S. Maugham ehrin ge ykselen kocaman yaplar, Bizi mutlu ediyor
insanlarn kouturmalar John Milton nan dersini doadan alabilenlere
ne mutlu! R. W. Emerson llerin ardndan iyi konumak zorundayz.
yleyse kiiler saken doruyu syleyelim. John S loan Bize gerekli
olan, inanmaya isteklilik deil, aratrmaya hazr bulunmaktr. Bertrand
Russel MT VE KORKU nderler, uluslarn lklerinin, ortak amalarnn,
srekli umutlarnn, insan kalabalklarna ulus olma zellii kazandran
inanlarn koruyucu bekileridir. Walter Lippmann Umutsuzluk aslnda
yanltr; yleyse doru ve geerli olan umuttur. John Lubbock Karanlktan
korkar, ktan kukulanrm. Woody Allen TOPLUM Toplumun gc,
bireylerinden kaynaklanr. Thomas Jefferson Kanmca gelecei ngrme ve
ynlendirme drtmzn temelinde, bunun iin gerekli aralarn elde
bulunmas yannda; teknik veya toplumsal her yeniliin toplumumuzun
karmak dengesini dalgalandrmas gerei bulunmaktadr. Ward Madden
Toplumsal arlkl konularda parmaklar gibi ayr ayr olabiliriz; ama
ortaklaa gelimemiz iin el gibi btn olmak zorundayz. Booker T.
Washington Toplumumuz, endstrinin gelimesiyle acaba nereye varacak?
Bu gelimenin hz kesilince acaba hangi artlarla ba baa kalacak? John
Stuart Mill, 1857 ehir hayat: Hep birlikte yalnzlklarn yaayan
milyonlarca insan... Henry David Thoreau Yalandka toplumlar
Sanatlar solar Ve tecimin iekleri Tm aalar arar. William Blalce
stemleri krkleyerek retimlerini arttran toplumlar, gereksinimlere
asla yetiemezler. John Kenneth Galbraith Baz kimselerin kafas,
bugnknden daha iyi bir toplumu almaz. Henry George Uygarlk,
kandrlmaya istekli olmakla deil, kuku duymaya hazr olmakla doru
orantldr. H.L. Mencken Parann fethedemeyecei kadar salam bir kale
yoktur. iero
11. 12 Yazlar Darwin sihirli deyneiyle bir dokundu, tm
yaratklar karde oldu. G.B. Shaw Ortak yararlarmz iin, Yanmzda olmas
gerekenler neredeler? Maurice Ogden zgrlk ve gvence arasnda ztlk
deil, ballk vardr: Ya ikisi de olur-, ya da hibiri olmaz. Ramsey
Clark Siyahlar giymi bir adamn evresinde toplanm olan Gallo
oymandan kk bir grup zerinde yarattm etkiyi bugn de hl anmsyorum:
Tam ortalarna bir bomba attm. Grup, katmerli bir gl gibi birden
ald. O andaki grnm ok, ama ok elenceliydi! Vittorio Mussolini
Hayvanlarn asl kral insandr. nk onun yrtcl tm hayvanlarnkinden
gldr. Leonardo da Vinci Hep birlikte kk bir uzay gemisinin iinde
bulunuyoruz. Gemimizin abucak etkilenen hava ve su kaynaklarna
balyz. Gvenliimiz de gemimizin denge ve dzenine dayanyor. Bu denge
ve dzeni koruyabilmek iin, ileri derecede duyarl olan gemimize
gereken sevgi ve zeni gstermek, ayrca da ok almak zorundayz. Adlai
Stevenson lk admda sistemlerin zmlenmeleri ve yeniden dzenlenmeleri
tamamlanmadan; hi deilse bu yolda aba gsterilmeden sorunlar
saptamak ve anlamak olanakszdr. Simon Ramo Birlikten kuvvet doar.
Homer Dnya lkem, tm insanlar yurttamdr. William Lloyd Garrison Nfus
patlamasnn zararlarn hepimiz dnyoruz da, gereken yer ve zamanda
deil! A. Hoppe Kendi geecei kpry bile balyozlamaktan ekinmez! Oscar
Levant Topluluk dediimiz zaman koskoca bir kitle dnrz. Oysa bu
kavram, tek tek kiilerden birka milyonunun bir araya gelmesinden
baka bir ey deildir. Lord Bryce Bugn dnyamzn kar karya olduu
sorunlarn pek ou, geen yzylda alman stnkr nlem- lerin sonucudur.
Jay Forrester Sistem, aslnda biziz. Art Seidenbaum YASALAR Yasal
dzenin bittii yerde keyfi dzen balar. William Pitt Jr. Aldrmam
yasalarda ne olursa olsun, Yeter ki bana kaamak yollan bulunsun.
Finley Peter Dunne Yargya varmak, yasalar bilmekle deil; bilgiyi
yasalara uygulamakla olur. Charles Gow Doa kendi yasalarn asla
inemez. Leonardo da Vinci Gerekten etkin sonulara ulaabilmek iin,
aklmzn ve deneyimlerimizin elverdii llerde hem en byk, hem de en kk
leklerde etkin olabilecek yntemler dnebilmeliyiz. R. Buckminster
Fuller Gitmek gzlerimizi kapayp bildiimiz yoldan Elbet de daha
kolay akllca davranmaktan.
12. Yazlar 13 William Cowper Tenis alanna izgilerin dzgnln
denetlemeye deil, tenis oynamaya karz. Robert Frost GEREKLER
Gerekiliin bir snr vardr; ama budalaln asla! Napoleon Bonaparte
nsanolu gereklerden holanmaz. T. S. Eliot nemli konularda gerekten
ciddi olmak, genelde ciddi grnml olmaktan ok daha nemlidir. Robert
M. Hutchins amzn en nemli aksaklklarndan birisi de, tamahlarmzla
gerek gereksinimlerimizi birbirinden ayrabilmekteki
beceriksizliimizdir. Don Robinson Acaba dnyamz budala grnmeyi ye
tutan aklllarla m, yoksa gerek budalalarla m dolu; bunu bir trl
zememenin sknts iindeyim. Morric Brickman Her eyin sonu iyiye varr
diyen Pollyanna grnden nefret ederim. F. P. Adams Gnmzn inanc
nedir? Her eyden nce uyumlu olmak, Amerikay sorgusuz sualsiz,
eletirisiz, olduu gibi benimsemektir. Henry Steele Conunager nsan
hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor!
Gertrude Stein Bir dnemin zmleri, bir sonraki dnemin sorunlardr. R.
H. Tawney nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde
yeller esiyor! Gertrude S tein eitli seeneklerin gz alc hals nmze
kar kar serilirken, ardmzdan arn arn toplanyor. Ezra J. Mishan Bu
lke, kurumlaryla birlikte burada oturup duranlarndr. Edgar A.
Shoaff Mutsuzluk arkada arasayd, SSCB ile ABDnin aralarndan su
szmazd. James F. Magary Zararl tutkular abuk geliirler. Lillian
Hellman Bir insan bir kaplan ldrrse spor, bir kaplan bir insan
ldrrse yrtclk olur. G.B. Shaw Banliy yolcusu koturup durur Arasnda
yuvasyla iinin, Her sabah gzn amadan trene atlar Akama yeniden
gzlerini yummak iin! E. B. White nsanlarn size kar olmalar diye bir
ey yoktur. Onlar kendilerinden yanadrlar, o kadar. Gene Fowler
Ortalama bir doktora tezi, kemiklerin bir mezardan brne tanmasdr.
J. Frank Dobie Sanatnn ilevi, bizim bakp da grmeyen gzlerimize gr
kazandrmaktr. Garret Hardin Evren, kendilerini anlayacak olgunlua
erimemizi sabrla bekleyen binlerce srla doludur. Eden Philpotts
Tutkusuz kiilerde eylem hevesi de olmaz. Claude Adrien
Helvetius
13. 14 Yazlar ehitler iyi rnek saylmamaldrlar. David Russel
nsan, kendinden daha az akll olduu halde daha fazla saduyulu
biriyle karlamaktan ok rahatsz eden ey yoktur. Don Herold Yersiz
zentiler, zararl sonular dourur. Thomas Fuller Hepimiz kendi apmzda
bir eyler yapabiliriz. Samuel Johnson Zararl dediimiz otlar,
yararlar henz bilinemeyen bitkilerdir. Ralph Waldo Emerson
Gelimeleri durmu uluslarn yaanlar da durmu demektir. Edmund Burke
Bolluk deil, nitelik nemlidir. Seneka Drstlkten ok gvenceye, i
yapmaktan ok uydurmaya, yaratmaktan ok taklide nem veren psrk bir
kuak yetitiriyoruz. Thomas J. Watson Kendiniz yapabilirsiniz, ya da
hazin satn alabilirsiniz. Ama yok edileni geri getiremezsiniz. Reis
Manda Kaplan abalarn deeri, onlar iin harcanan emek ve zveriyle
llr. Julian Huxley Her ada, dnyay yepyeni bir bak asyla
deerlendiren bir dnm noktas vardr. J. Boronowski Hepimiz biraz daha
fazla ilgi ve biraz daha fazla aba gsterirsek, dnyamz cennet olur.
Rosalind Welcher Brakn, dzen kendini dzeltsin. E. Cantui Yalnzca
kalabaln bile, ekimeleri, kavgalar arttrd yolunda elde kesin
kantlar vardr. Harwey Wheeler Her zrvann bir tevilcisi vardr.
Oliver Goldsmith Aratrmaclk herkesin daha nce grdklerini grp;
bunlardan kimsenin dnmediklerini bulup karmaktr. Albert
Szent-Gyorgyi Akllya tek sz yeter; ama o tek szn bo sz olmamas
artyla... James Thurber Her an kula yerde bir eyler dinleyen nderi,
ilk bakta grmek kolay deildir. James H. Boren Tilki kmesi iyi tanr
diye kmes bekisi yaplr m? Harry S. Trunan Eer otomobilleri
gelitirmekteki aba ve becerimizi at trn gelitirmekte kullansaydk,
imdi ok daha iyi durumda olurduk. Joe Gould O, gerei anlalr duruma
getiriyor. James Bone
14. Yazlar 15 HKMETLER nsanlar melek olsayd, hkmetlere gerek
kalmazd. James Madison Birilerinden alp baka birilerine veren
hkmetler, srtlarn srekli olarak o baka birilerine dayamak durumunda
kalrlar. G.B. Shaw Hkmet almalar srasnda zellikle tetikte bulunmamz
gereken durum, ordu endstri ibirliinin (bilinli, ya da bilinsiz)
basklardr. Dwight D. Eisenhower Hkmetlerin gereklilii, insanlarn
ktlklerinden deil; bireyciliklerinin toplumculuklarna ar
basmasndandr. Thomas Hobbes Kendi hkmetimi yola getirmek iin ona
kar kabilir, hatta hkmetle atmaya bile girebilirim. Bu, pek ok
lkede uygulanamayan bir ayrcalktr. Saul Alinsky Kt politikaclar
kazandranlar, oy vermeyen iyi yurttalardr. George Jean Nathan Ya
demokrasiden, ya da birka kiinin zenginlemesinden yana olabiliriz.
Ama bunlarn ikisi bir arada olamaz. Louis D. Brandeis Yapmak, yllar
sren g bir itir. Oysa ykmak bir tek gnlk dncesizce giriimin sonunda
gerekleebilir. Winston Churchill Elimizdeki deerleri korumak ve
onlar dzene sokmak iin yasal dayanaklarn tesini de grebilme- miz
gereklidir. Dean Acheson Ey zgrlk!... Adalet varsa, sen de
varsn!... Joseph Joubert amzn en ackl elikisi, tek tek uluslarn,
uluslararas dzeyin gereklerini grememeleridir. Earl Warren Greve
baladmda beni en ok artan ey, ilerin gerekten de bizim seim
propagandas srasn- da eletirdiimiz kadar kt durumda olmasyd! J. F.
Kennedy Artk bu Amerikan. Ryas gibi bo szleri bir yana brakp,
Amerikallarn gerek ryalarna kulak verme zaman geldi! (Vali) Reubin
Askew Lobiciler, destek gren endstri dallarnn rtkanlardr. Winston.
Churchill Elimde daha pek ok rnek var, Ama bu drd sizlere yeter; nk
iyi seilirse kantlar, Drd drt dzinenin yerine geer. Matthew Prior
Yarlarn yinelenmeleri kural olsa, kazanmayan hi kimse kalmaz.
Gcorge Ade Bamszlar, politikay politikacnn tutsaklndan kurtarmay
isteyenlerdir. Adlai Stevenson Her yer darmadan, orta direk bel
veriyor, Kargaa deseniz gemi azya alm, Kanl dalgalar arasnda
15. 16 Yazlar Zavall susuzlar soluksuz kalm, iyilerin sesleri
hi duyulmuyor, Oysa ktler borularn ttryor. William Butler Yeats
Liberaller; tutucularca radikal, radikallerce revizyonist, tm
militanlarca da bozguncu diye sula- nrlar. Harry S. Ashmore SYASET
lk izlenimlerimizin bizi en fazla yanltt alan politikadr. David
Hume Bizim siyasal dzenimizin temel zellii, halkmzn yasama ve
ynetmenin kurallarn saptama ya- nnda; bunlar deitirme yetkisine de
sahip olmalardr. George Washington Kuku ve yanlg da, sonumuzu
getirmekte bombalar kadar etkilidir. Kenneth Clark nsanlar ynetme
sanat zerinde duranlarn hepsi de, imparatorluklarn geleceklerinin
genlerin eitimine bal olduunu belirtirler. Aristo ki yanl bir doru
etmezse, ncy uygula! Nixonun siyasal ilkesi: Pireyi Deve Yapma
Sanat: Siyasal Skandallar ve Sonular, Erelti Otlar, zgrce
Gezintiler, Romanlardaki Ak, Fransz Mutfak Sanat, Siyasal Alanda
Baar zerine incelemeler, Egemenlik ve Kamu Yarar, arlatanlarn
Arabalar, Herkesi Yanltma Yollar, Berrak Siyasetinin okuduu
kitaplar inde yaadmz evrenin bozulup kirlenmesi tehlikesinin byklne
karn, vurdumduymazl- mz etkin nlemler alnmasn engelleyecek ve bu,
kamunun byk bir ykmla uyanmasna kadar byle srp gidecek... Michael
Kitzmiller yi ynyle kamuoyu oluturmak, bilgi sunmak ve dnceleri
akla kavuturmaktr. Ama kt ynl propaganda yapmak, yanl bilgiyle
dnceleri saptrmay amalar. John W. Hill Amerikanizm-zgrlk-sa, seim
propagandalar iin bir altn anahtar szcdr. Warren Harding En nemli
sorumluluumuz, sloganlarla zmleri birbirleriyle kartrmamaktr.
Edward R. Murrow Aslnda gvence ve mutluluk dnemleri insanlk iin
daha ok tehlike tar. nk bu dnemlerde ktlkler ortadan kalkmaz, hatta
yenileri belirir. Ne var ki bu ktlkler savsaklama ve geveklik
eilimlerimizin sisleri altnda gizlenir. John Gardner Politikaya
atlmaya karar verdiimde, bu yolun sonu cehennemdir demilerdi, ama
dedikleri yerin, birka kilometre tede, st kubbeli bina olduunu
dorusu hi dnmemitim. Ab ra ham Lincoln Gzlerimi kaparm, Partimin
dediini yaparm! William S. Gilbert Politikaclarmzn i banda
kalmalarnda en nemli etken, Amerikan semeninin bellek zayfldr. Will
Rogers
16. Yazlar 17 Makamn kiiyi yceltecei sz kadar yanl bir sz
olamaz. Lord Acton Politikaclarn hepsi de yourdu ayn kakla yerler!
W. I. E. G ates lkemiz iyiye gidiyorsa bu byle srmeli; ktye
gidiyorsa yn dzeltilmelidir. Cari Schurz Drt eyaletin yasama
organlarnn benden yana olmalar gerekiyordu. Bunlar paramla
destekle- yerek oluturma yolunu setim. Bylece i bana ok daha ucuza
mal oldu. Jay Gould Tutsakl kaldrdk, ama rkl deil. Henry Steele
Commager Artk bamsz adalar dnemi kapand. Edna St. Vincent Millay
Karnmz, frncnn, bakkaln, kasabn iyiliksever olularndan dolay deil;
onlarn kr bilinleri nedeniyle doyurabilmekteyiz. Adam Smith
Politika dediimiz ey, deer verdiimiz konu ve olaylarn kamuya mal
edilmesidir. Willard Gaylin Gl nedenler, gl eylemlere yol aar. W .
Shakespeare Balangta bando mzka, Sonunda hava cva! Wentworth D.
Roscommon Geraid Ford, seimi yalnzca tek bir oy fazlasyla kazand ve
hi kimse de saymn yinelenmesi is- teinde bulunmad. Bn. Berrak
Anayasamza gre herkes, kendisini budala durumuna drme hak ve
dokunulmazlna sahiptir. John Ciardi Az abayla ok sonu... R.
Buckminster Fuller Tartmalar canlandrrm diye her zaman topuzu
omuzunda dolard. Fred Ailen nsanlarn eskiden beri ortak davran olan
yerel kapsamda yuvay pisletme, bugn artk genel kapsamda grlyor.
Kenneth Boudling Cahilliin farknda olmamak, cahillik hastaldr.
Bronson Alcott Yenilenlere, alayacak gzden baka hibir ey
braklmamaldr. Bismarck nsanolunun en soylu yaratk olduunun kant,
baka bir caninin bunu yadsyamamasdr. G. C. Lichtenberg zgrlk de
yozlaabilir; hele snrsz zgrln yozlamas da snrsz lde olur. Gertrude
Hinunelfarb Beik sallayan eller, dnyay yerinden oynatacak bir gc
simgeler. 'Peter de Vries Yeni bir dnya kurmak iin ge kalm deiliz.
Alfred Lord Tennyson Dnyamzn kan akar Ve doa anamz olan-biteni
seyreder, Bir yandan da dizini dver... John Milton Altta kalann can
kar; becerikliler yaar, geliir, Ne var ki bunu syleyenler Becerip
de ste kanlarn ta kendileridir! Sarah N. Cleghorn
17. 18 Yazlar BARI Dzenin kargaadan, yaratmann ykmadan daha iyi
olduuna inanyorum. Bar kavgaya, bala- may kin gtmeye stn tutuyorum.
Kanmca bilgisizlikten deil, bilgiden yana olmalyz. nsanlar sevmek,
kat domalardan ok daha deerlidir... Bilimsel alandaki tm
ilerlemelere karn insanolu, son 2.000 yllk sre iinde fazla deimi
deildir. Bu nedenle tarihten reneceimiz daha pek ok ey bulunuyor.
Bu arada tarihin bizim kendimiz olduunu da unutmayalm. Kenneth
Clark Dnyamz, nkleer devlerle, bar ccelerin dnyasdr. General Omar
Bratlley Uluslararas bir gerginlik silahl atmaya dnrse herkes
kaybeder, bu nlenebilirse herkes ka- zanl kar. te bu yzdendir ki
ara-sra uluslararas forumda savunulan konulardan birkan kaybedip,
karlnda herkesin yasal dzen altnda ve bar iinde yaayaca bir dnya
kazanmak ok daha iyidir. Dvvight D. Eiscnhowor Hepimiz tarihin
ocuklaryz. Clifton Fadiman Bir lkenin bar korumak iin yalnzca
tarafszln duyurmakla yetindii 19. asrn o eski gzel gnleri oktan
gerilerde kald. William L. Slirer Ya el ele, Ya lme! Bertrand
Russel ...En deerli gzellik Yaamdaki btnlk, Canllarla canszlar
Arasndaki birlik, Evrendeki Tanrsal gzellik... Bir de kimsenin uzak
kalamayaca Ak!... Robinson Jeffers Tm ehirler lgnlklarla doludur.
Ama oralarda lgnlk arballk saylr. Tm ehirler gzelliklerle doludur.
Ama oralarda gzellikler de ask yzldr. Christopher Morley
Teknolojiyi tmyle yermek, tuzdan arndrlm deniz suyu ile yeeren
baheleri grmezlikten gel- mek; onu gz kapal vmek ise Hiroimay
unutmak demektir. Stuart Chase Uygarlmzn yollar konserve kutularyla
delidir. Elbert Hubbard Geri 200 yl ncesine gre daha akll, daha
ileri grl, daha az benciliz; ancak bu olumlu zellikler ynnden
yeterli dzeye erimi saylmayz. Yzylmzn bandan bugne kadar akl ve
erdemde saladmz gelimeler henz gerekenin ok gerisinde bulunuyor. J.
W. Krutch Bunalm, istem yetersizliinden deil, sunu yetersizliinden
kaynaklanmaktadr. Yetersizliklerin banda besin yetersizlii (ve
besin rnleri fiyatlarnn hzla ykselmesi) ile petrol yetersizlii (ve
enerji fiyatlarnn hzla ykselmesi) gelmektedir. Leonard Silk Dnya
adl uzay gemimizi teki uzay gemilerinden ayran balca fark, elimizde
kullanm ynerge- sinin bulunmaydr. R. Buckminster Fuller Uygarln en
ileri adm, bo zamanlan bilinli olarak doldurabilmektir. Amold
Toynbee
18. Yazlar 19 Yuva, iindekilerin varlyla enlenir. E. B. White
SAVA Sava da btn teki soygunculuk yntemleri gibi pek az kimseye kar
salar; zararn ise ondan yararlanamayanlar yklenir. Smedley Butler
Bar, savatan daha zordur. nk sava yalnzca tek taraf; bar ise en az
iki taraf gerektirir. Ray Kafal Uygarlmz ilerlemiyor diyemeyiz. nk
her savata daha yeni ldrme yntemleri kullanlyor. Will Rogers
Dnyadaki tm nisanlarn, Dnya vatandalar'; ya da Dnya Savalar olma
arasnda yapacaklar seimin ivedilii gn getike artyor. Norman Cousins
Bar, savatan her zaman daha iyidir. nk bar zamannda oullar
babalarn; savata ise babalar oullarn gmerler. Croesus Kendi
lkemizin ordularher lkenin ne srdne gre baka lkelerin saldrlarn
nlemek; ama baka lkelerin ordular pek ok kiinin inancna gre-
saldrmak iindir. Bertrand Russel Kollarn, bacaklarn havada
savrulduklarn grmekten ok holanyorum. Albay George S. Patton II
...Ayrca srf kolaymza geldiinden, yarnlarmz iin gerekli kaynaklarmz
bugnden yamalama ve bylece gnmz gn etme hevesinden de caymak
zorundayz. Dwight D. Eisenhower SMREN EKONOM Bir giriim ne kadar
parlak olursa olsun, temelinde yce bir itici g yoksa nemli
saylamaz. Franois de la Rochefoucault Ekonomik byme yalnzca
gereksiz deil, ayn zamanda ykcdr. Alexander Saljenitzin Tm ekonomik
abalar, ykm nlemeye deil; tam tersi, hzlandrmaya ynelik grnyor.
Kenneth E. F. Watt Bilgilerden hi etkilenmediklerine kendilerini
inandrm olanlar, genellikle ii gemi bir ekono- mistin tutsadrlar.
John Maynard Keynes Sen tutumlu ol, ben de senin vergini indireyim;
bylece daha ok para harcama olanana kavu! Fordun ekonomik ilkesi:
Herkes orduya yazlrsa ortada isiz kalmaz! Fordun i yaratma ilkesi:
Benzin ve mazot tketimini azaltrken, rahat ara kullanmanz iin yeni
yeni yollar yapacam. Fordun enerjiyle ilgili ilkesi: Zenginlie srtn
dayayan soyluluk lkemizde hzla oluuyor. Bir lkenin ortak refahnn en
byk engeli bu tip soyluluktur. Peter Cooper Ama, halkn almas iin
daha ok mal retmek deil; onlara iyi yaamalar iin daha ok frsat
salamak olmaldr. Lewis Mumford lerleme ve gelime ancak kiilerin stn
abalaryla salanabilir. Siz de kiilerden birisiniz! Charles
Tovvne
19. 20 Yazlar Byk irketler, imdiye kadar pek ok kez, syleme ve
yalan syleme zgrlklerini birbirine kartrdklarndandr ki, zgrlkleri
zorunlu olarak kstlanmtr. Carl Becker Para yuvarlaktr. Onun iin de
avucumuzdan yuvarlanp gider. Sholom Aleichem Bir holding
irketlerinden bellidir. Ellis O. Jones Kaderin tuhaf cilvesi, u
dnyada paraya en ok gerek duyanlarn, onu bir trl kazanamamalar deil
midir? Finley Peter Dunne Banka yle bir yerdir ki, oraya giren bir
daha kamaz. John Kenneth GaJbraith Tm yolsuzluklarm Amerikan
grlerine uygundur ve bundan sonra da byle olacaktr! Al Capone
Hrszln k tehlikeli bir yoldur, Oysa byk hrszlk kukusuz soyluluktur;
Tavuun tneini almak su olur ama, Deveyi hamuduyla yutmak aalktr.
Samuel S. Marshall Liverpool limanndaki en nl esir tccan Sir John
Hawkinsdi. Hawkins, Bat Afrika kylarndan 75.000den fazla yerliyi
avlatmt. Bu ite kulland tutsak gemisinin ad ise Hazreti sa idi. Me.
Nell Dixon EVRE VE FELAKETLER nsanolu!... Dncesiz, dengesiz ve
mutsuzsun, Hem kendine, hem de doaya kyyorsun! Edward Young Doa yle
bir kredir ki, merkezi her yerde, evresi hibir yerdedir. Blaise
Pascal Havay, suyu, doal yaam koruma abalarmz, aslnda kendimizi
koruma abalarmzdr. Stewart Udall evresel tehlikeler artk yalnzca ku
merakllarn ilgilendirmiyor; bu tehlikelerin anlar hepimiz iin
alyor. Frank M. Potter, Jr. Kirleten desin ilkesine dayanan bir
kirletme vergisi, evrenin temizlenmesini salayabilir. Kirleten
desin ilkesinin uygulamada etkin olabilmesi, evreyi kirletenlerin
iyi niyetle bu iten caymalarna yol amasna da baldr. Eer seilirsem:
Temiz hava, temiz su ve teki evre koruma yasalarn srekli olarak
destekleyeceim! Kirleten desin tasarsnn yasalamasna alacam! evreyi
kirletmeyen ve yenilenebilen enerji kaynaklarndan yararlanlmas,
ulusal kapsamda birbirlerine bal enerji sistemlerinin kurulmas
giriimlerine nayak olacam! Ulusal savunmamzn bir paras olarak bar
abalarna ve uluslararas hukuk aratrmalarna nemli lde kaynak
ayrlmasn nereceim! Gvenilirlik boluunu dolduracak bir samalk her
zaman bulunur. Richard Clopton insanla hizmet edecek; yeryznde
korunmas gerekli, bitki hayvan tm canllar yaatacak bir evre dzeni
yaratma elimizdedir. Zaten bu kadar hepimize yeter. Shephei'd Me ad
nsanolunun gelimesi, iinde yaad evreye kar olan tutum ve
davranlarna baldr. Ren DulJos evrenin korunmas, teknolojimizin
ynlendirilmesi yannda tketim yntemlerimizin deitirilme- sini de
gerektirmektedir.
20. Yazlar 21 Neil H. Jacoby Dnyamz bugnknden ok daha fazla
sayda insan doyurabilir; ama bu, onlarn hepsine zgr ve onurlu bir
yaam salayabilecei anlamna gelmez. nsann ruh sal iin gerekli
evrenin, karnn doyurabilecei rn yetitirmek iin gerekli tarladan ok
daha geni olmas zorunludur. Konrad Lorenz Kirlenme ve teki evre
sorunlar yalnzca yzeydeki grnmlerdir; asl hastalk toplumumuzun
derinliklerindedir. Bu yzdendir ki, grnrdeki sorunlar zmeye girimek
hastal kknden iyiletiremez. Alexander King inde yaadmz evrenin,
gnlk karlarndan tesini gremeyenlerin elleriyle durmakszn tr- manan
bir gidie braklmas doru olabilir mi?... Dnyamz sizlerin yardmlarnz
bekliyor. Garret de Bell Duyularmzn biricik ilevi, evremizi
alglamaktr. Mark Terry evre sorunlaryla yaamn dier ynleri
birbirleriyle o denli ilidllar ki rencilerin bu sorunlar
bilmelerini gerekten istiyorsak, uzmanlarn kendi konular iin
yarattklar yapay karantina hcrelerinin duvarlarn ykmakla ie
balamalyz. Forbes Bottomly Dnyamzn zengin kaynaklarn ortaya karmak
iin imdi kullandklarmzdan daha iyi yntemler bulmak zorundayz. Oscar
L. Chapman nsanolunun doaya egemen olmadaki becerisi, kendisini
denetleyebilme yeteneini fersah fersah am bulunuyor. Emest Jones
Son zamanlarda Kuzey Kutbunda yaayan aylarn karlatklar bir baka
tehlike daha ortaya karld: Kanadann kutup yresinde yaayan aylarn
dokularnda yksek dzeyde DDT birikimi bulundu. Bu aylar beslenme
zincirinin son halkasn oluturduklarndan, bu bulgu zehirli kimyasal
maddelerin hangi kapsama kadar yaylabildiklerini gstermek bakmndan
nemlidir. Buna gre Kuzey Kutbu aylan, DDT zehirinden etkilenen Gney
Kutbu penguenleriyle kader orta durumundadrlar. Kal Lurry LindalI
New York sokaklarnda ylda 80.000 ton kpek tersi birikir. Raymond
Hull Eer insanolunun yrtc elleriyle eriebilecei uzaklkta olsalard;
bugn gne de, ay da, yldzlar da oktan gkyznden silinip gitmi
olurlard. Havelock Ellis REKLAM Reklamclk, yar dorulardan tam
yalanlar retme sanatdr. Edgar A. Shoaff 19. yzyln balarnda insanlar
ne istediklerini reklamclardan renmeyi akllarna bile getirmez-
lerdi. John Kenneth Galbraith Reklamclk, p tenekelerinin
tngrdatlmasdr! George OrweIl yle bir reklam, kafam iyice kartrd:
Bakalarna giderseniz onlar sizi kandrrlar; oysa bu ileri biz ok
daha iyi biliriz! Steve Strosser letiim alanndaki her gelime, skcln
dzeyini ykseltiyor. Frank Moore Colby
21. 22 Yazlar GEREKLER Gerekiliin bir snr vardr; ama budalaln
asla! Napoleon Bonaparte nsanolu gereklerden holanmaz. T. S. Eliot
nemli konularda gerekten ciddi olmak, genelde ciddi grnml olmaktan
ok daha nemlidir. Robert M. Hutchins amzn en nemli aksaklklarndan
birisi de, tamahlarmzla gerek gereksinimlerimizi birbirinden
ayrabilmekteki beceriksizliimizdir. Don Robinson Acaba dnyamz
budala grnmeyi ye tutan aklllarla m, yoksa gerek budalalarla m
dolu; bunu bir trl zememenin sknts iindeyim. Morric Brickman Her
eyin sonu iyiye varr diyen Pollyanna grnden nefret ederim. F. P.
Adams Gnmzn inanc nedir? Her eyden nce uyumlu olmak, Amerikay
sorgusuz sualsiz, eletirisiz, olduu gibi benimsemektir. Henry
Steele Conunager nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin
yerinde yeller esiyor! Gertrude Stein Bir dnemin zmleri, bir
sonraki dnemin sorunlardr. R. H. Tawney nsan hedefe varnca bir de
bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor! Gertrude S tein eitli
seeneklerin gz alc hals nmze kar kar serilirken, ardmzdan arn arn
toplanyor. Ezra J. Mishan Bu lke, kurumlaryla birlikte burada
oturup duranlarndr. Edgar A. Shoaff Mutsuzluk arkada arasayd, SSCB
ile ABDnin aralarndan su szmazd. James F. Magary Zararl tutkular
abuk geliirler. Lillian Hellman Bir insan bir kaplan ldrrse spor,
bir kaplan bir insan ldrrse yrtclk olur. G.B. Shaw Banliy yolcusu
koturup durur Arasnda yuvasyla iinin, Her sabah gzn amadan trene
atlar Akama yeniden gzlerini yummak iin! E. B. White nsanlarn size
kar olmalar diye bir ey yoktur. Onlar kendilerinden yanadrlar, o
kadar. Gene Fowler Ortalama bir doktora tezi, kemiklerin bir
mezardan brne tanmasdr. J. Frank Dobie Sanatnn ilevi, bizim bakp da
grmeyen gzlerimize gr kazandrmaktr. Garret Hardin Evren,
kendilerini anlayacak olgunlua erimemizi sabrla bekleyen binlerce
srla doludur. Eden Philpotts Tutkusuz kiilerde eylem hevesi de
olmaz. Claude Adrien Helvetius ehitler iyi rnek saylmamaldrlar.
David Russel nsan, kendinden daha az akll olduu halde daha fazla
saduyulu biriyle karlamaktan ok
22. Yazlar 23 rahatsz eden ey yoktur. Don Herold Yersiz
zentiler, zararl sonular dourur. Thomas Fuller Hepimiz kendi apmzda
bir eyler yapabiliriz. Samuel Johnson Zararl dediimiz otlar,
yararlar henz bilinemeyen bitkilerdir. Ralph Waldo Emerson
Gelimeleri durmu uluslarn yaanlar da durmu demektir. Edmund Burke
Bolluk deil, nitelik nemlidir. Seneka Drstlkten ok gvenceye, i
yapmaktan ok uydurmaya, yaratmaktan ok taklide nem veren psrk bir
kuak yetitiriyoruz. Thomas J. Watson Kendiniz yapabilirsiniz, ya da
hazin satn alabilirsiniz. Ama yok edileni geri getiremezsiniz. Reis
Manda Kaplan abalarn deeri, onlar iin harcanan emek ve zveriyle
llr. Julian Huxley Her ada, dnyay yepyeni bir bak asyla
deerlendiren bir dnm noktas vardr. J. Boronowski Hepimiz biraz daha
fazla ilgi ve biraz daha fazla aba gsterirsek, dnyamz cennet olur.
Rosalind Welcher Brakn, dzen kendini dzeltsin. E. Cantui Yalnzca
kalabaln bile, ekimeleri, kavgalar arttrd yolunda elde kesin
kantlar vardr. Harwey Wheeler Her zrvann bir tevilcisi vardr.
Oliver Goldsmith Aratrmaclk herkesin daha nce grdklerini grp;
bunlardan kimsenin dnmediklerini bulup karmaktr. Albert
Szent-Gyorgyi Akllya tek sz yeter; ama o tek szn bo sz olmamas
artyla... James Thurber Her an kula yerde bir eyler dinleyen nderi,
ilk bakta grmek kolay deildir. James H. Boren Tilki kmesi iyi tanr
diye kmes bekisi yaplr m? Harry S. Trunan Eer otomobilleri
gelitirmekteki aba ve becerimizi at trn gelitirmekte kullansaydk,
imdi ok daha iyi durumda olurduk. Joe Gould O, gerei anlalr duruma
getiriyor. James Bone
23. Yazlar 25 Kaynak: DR. LAURENCE J. PETER, Peterin Grleri,
Trkesi : Melih ler, Birinci Basm Austos 1985, stanbul
24. 26 Yazlar MUCZE MNERAL SELENYUM DYABETE YOL AIYOR Prof. Dr.
Ahmet Rasim Kkusta [email protected] Son yllarda tm dnyay saran
doal beslenme rnleri, vitamin, antioksidan lgnlnn en gzde
rnlerinden biri de phesiz selenyum. Selenyum salkl bir hayat iin
gerekli bir mineral. Antioksidan zellikleri var. Protein ve DNA
sentezine katkda bulunuyor. Baklk sistemini kuvvetlendirdiini,
karacier ve troit bezinin daha iyi almasn saladn, iyi kolesterol
artrdn gsteren bulgular var. Selenyumun poplaritesini artran en
nemli zellii ise kalp-damar hastalklar ile kansere kar koruyucu
olduunun ve yalanmay geciktirdiinin ileri srlmesi. Nitekim FDA,
2003 senesinden beri selenyum ieren rnlerin zerine snrl ve kesin
olmayan delillere gre baz kanserlere kar koruyucudur ibaresinin
yazlmasna izin veriyor. Balk, zellikle ton bal, karacier, kabuklu
deniz hayvanlar, tavuk eti, ceviz, buday, soan, sarmsak, domates
selenyum bakmndan en zengin yiyecekler. Besinlerdeki selenyum
miktar, bitkilerin retildii veya hayvanlarn beslendii topran
selenyum miktarna bal. Gnlk selenyum ihtiyacnn 50 mikrogram olduu
kabul ediliyor. Bunu normal bir diyetle rahata karlamak mmkn, ama
tm dnyada selenyum hap mdavimi milyonlarca insan var. Benim de pek
ok tandm ve hastam selenyum haplar kullanyor. Selenyumu ne idi
belirsiz salkl yaam gurularnn reeteleri ile alanlar da az deil, ama
ein dostun Ben aldm ok iyi geldi, turp gibiyim; sen de
altavsiyelerine uyanlar ounlukta. Selenyum diyabet yapyor
Selenyumun salmza pek ok olumlu katksnn olduuna phe yok ama bu
gelii gzel alnacak bir mineral de deil. Selenyumun yksek dozlarnn
sa dklmesi, trnak krlmas, yorgunluk, karacier hasar, barsaklarda
bozukluk, dalak bymesi ve deri iltihab gibi pek ok rahatszla yol at
biliniyor. Beslenme uzmanlarnn bu gzde minerali son zamanlarda
diyabet yani eker hastalna sebep olmakla sulanyor. ki sene nce
Amerika da selenyumun deri kanserini nlemede ne derecede etkili
olduunu belirlemek iin yaplan bir aratrma artc bir sonu ortaya
karmt. Gnde 200 mikrogram selenyum hap alanlarda diyabet riski,
selenyum kullanmayanlara gre yzde 50 orannda fazla bulunmu ve
aratrma yarda kesilmiti. Oysa aratrmann balangcnda selenyum
alanlarda diyabet ihtimalinin daha az olaca umuluyordu. Johns
Hopkins niversitesi tarafndan yaplan ve yeni yaynlanan bir
aratrmada da kanlarnda yksek miktarlarda selenyum olanlarda
diyabetin daha fazla grld ortaya kt. Bu kiilerde diyabet riskini
gsteren alk kan ekeri ve glikozillenmi hemoglobin dzeyleri de yksek
bulundu. Selenyum yksekliinin kesin olmamakla beraber enslin
direncini artrmak suretiyle diyabete yol aabilecei dnlyor.
25. Yazlar 27 Gelelim neticeye Vcudumuzun selenyum ihtiyacn
normal bir diyetle karlamak mmkndr ve bu mineralin hap olarak
alnmasnn faydal olduunu gsteren gvenilir bilimsel bir kant da
yoktur. Selenyum ancak in gibi topraklarnda yeteri kadar selenyum
bulunmayan lkelerde beslenme destei olarak kullanlabilir. zel
durumlar dnda ne selenyum ne antioksidan olarak bilinen dier
vitamin ve mineraller ve ne de besin destek rnleri geliigzel
kullanlacak eyler deildir. Her zaman syler dururum, vitaminler de
antioksidanlar da kahverengi ielerden deil, besinlerden
alnmal.
26. 28 Yazlar AHMED BCAN YAZICIOLU KADDESELLH SIRRAHUL AZZ
-DRR- MEKNUN-(SAKLI NCLER) KTABINDAN ON NC BB (Ksm) HKEMA KAVLNCE
OTLAR VE YEMLER VE TALAR HSYYETN BLDRR Hakk Sbhanehu ve teal
Hazretleri (c.c.) kullar iin otlar yaratt. Her birinden bir derde
deva, her maraza if iin Lokman Hekime bildirdi ve hl diliyle
syledi. Her ot ben filn derde devym dedi. Ol dahi halka bildirdi.
Bilgil ki Hak teal hazretleri dnyada bin ot yaratd. Her birine bir
hsiyyet verdi. Bu otlarn yeryznde yedi yz yetmi drd insan iindir.
Bkisi cin tifesine mahsusdur. nsann ana eli ermez. Amma bir ot var;
itirak zerinedir; hem insana nef i vardr. Ana aslt-th derler,
burucussnem (yercs-sanem) dahi derler. Ann yapra paz yaprana
benzer. Ulu dalarda biter. Irakdan, gece ile ra gibi yanar. Yanna
varnca kaybolur. An her kim yerinden ekip koparsa der lr. An
koparmak dileyen evvel, dolay yann kazar. Ta kim kopmaa kabil ola.
Andan bir uzun ipin bir ucunu ota balar, bir ucunu bir kelbe balar.
Dahi kendi kelbe ekmek gsterir, kelb ekmee ekinir. Ot kopar. Bir
kere ah eyler. Ol ahi iiten lr. Kelb der lr. Andan gelirler alrlar.
Ann kk dem gibidir. Ka gz, iki eli iki aya, az ve burnu ve sa *79b+
var; avret sa gibi. Ann hsiyyeti gayet irinlikdir. Her kime
dedirsen muhabbet eder; ardna uyar, kesilmez gtrenler. Her kim an
grse muhabbeti ziyade ola. imdiki zamann yalanc hekimleri bir
yumuak kk yonarlar; ka ve gz gibi yerini belirtirler, snbl-i
rumiyun sa ederler, odur diye satarlar. (bkz:
http://www.agaclar.net/forum/bitkiler-hakkinda-genel-konusmalar/7406.htm)
(http://www.e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/eczaciodasiyayinlari/ila_habr-subt09/8.pdf)
Dahi acibin biri SAKANKUR (Kum Bal) baldr. Ol dem zde olduu yerde
olmaz. Umman ya Muhit cezirelerinde olur. Meer bir gemi vakaya
uraya; an bula getire. Ann hsiyyeti oldur ki bir kii seksen yanda
pr olsa mcerred an eline almak ile otuz yanda yiit gibi kvam bulsa
gerek. Amma imdiki hekimler, Msr ile Gazze ortasnda Kayne derler
kum iinde bir ky vardr. Ol kumda bir keler olur, balk gibi.
Hekimler ol yerin Arabna nesne verirler. Arap varr an tutar.
Hekimler an sakankur diye satarlar. Amma hkem kitabnda yazmlar;
sakankur yelde timsahdan hsl olur; kum iinde keler gibi. demi
sokar. Eer sokduu dem becid suya girmese, su bulmazsa iemek
gerekdir. Dahi sidiini yutmak gerek kurtula, balk le. Eer iemese,
suya girmese dem lr; balk kurtulur. Zehi kadir! Neler halk eyler.
Her mkil i ana asandr. Sni-i zl-cell vel-kemldir ve bir aceb dahi
bu ki hasiletssaleb/hasiyyetis-saleb dedikleri od, sakankurun
bedelidir *80a+ demilerdir. Anda dahi mukarreblik vardr. Ol dahi
ulu dalarda olur. Ann bir cinsi var yapra kzlca olur. An daim
koparmak det edenlerin eli tutmaz olur. Ann ilc oldur ki onu
kaynattrp (gyndrp) mum yayla ana drtseler (srse demek) if bula. Her
kim an zeyte batra (yatra) istiml ede, cimya gayet haris ola. (bkz:
http://tr.wikipedia.org/wiki/Kaplan_kum_k%C3%B6pek_bal%C4%B1%C4%9F%C4%B1)
27. Yazlar 29 (Kaplan kum kpek bal (Carcharias taurus),
Trkiye'de yaamaz. Nadiren alara takld olur ama dalmnda deildir.
Genelde boyu 1.8 ile 3.6 m arasnda deiir. Ahtapot, yenge gibi
hayvanlarla beslenir nk yunus ve fok gibi hayvanlar avlayacak
dzeyde deildir.)
(http://oltakeyfi.com/forum/baliklar/30-trakonya-baligi-kum-trakonyasi.html)
Dahi AKAYBUH derler bir aa var; Hindde olur. Irakdan bakan dem onu
yelkene benzetir. An yercs-sanem gibi iple karrlar. Eer an karalar
ii dolu dar dklr. Ann dahi hsiyyeti bu ki hangi evde yaksalar sihir
kr etmese gerek. Bir aceb bu kim nrcil derler bir ceviz vardr;
zerine su dkseler st olur; sksalar nardenk olur. Nrcil, Hindistan
kozuna dahi derler. Otlarn acibi RVEND- Ndir. Bir miskalini yeseler
demin iinde yanm cierini tzeler. i eti piirip pidikden sonra rvendi
dp zerine ekseler, geri i olur. Ol kozun zerinde olan urganlar
ederler; gemileri annla balarlar. Hindde demir kymetlidir. Dahi
otlarn acibi bader nehbube (bader nehbute) ki ana OUL OTU da
derler. Yree kuvvet verir, hafakana gayet de iyidir. nevdir.
Birinin yapra ufackdr, kokusu turun kab kokusuna benzer. An bir kii
gne Hamel burcunda *80b+ iken altn ile kesse gtrse her kim an grse
muhabbet eder. Ake kesesine koalar bereket ola eksilmeye. nn dahi
hsiyyeti bu kim kalbe kuvvet verir. demi ferah eyler. Gussa
giderir. Miskin bedelidir. Bir aceb dahi bu kim EHRN derler bir il
vardr. Anda bir aa vardr. Her zilkade aynda karlar, ne kadar su
musluklar varsa su ile doldururlar. Her ehir halk musluklar
etmilerdir. Bir yldan bir yla dek annla yetireler. Anda kalem
biter. Marib denizinde bir aa kar, billur gibi ak. Kaan, ol aa ksa
ucuzluk olsa gerek; kmasa ktlk olur. Bir kerre ol aac kaln zincirle
baladlar; dahi urganlar ile sarakodular; gitmesin daima ucuzluk
olsun dediler. Aa zinciri yle iplik gibi kesdi gitdi. Sonra markdan
kervanlar geldi. Eyitdiler: Mark denizinde bir aa grdk, ortasndan
zincirle bal dediler. Dahi bir ilde bir aa, yz buda var. Her
budanda kular yuva etmilerdir. Ol aa ylda bir gn deprenir. Ol kadar
ku yn dklr. Halk an dererler; tarlalarna dkerler; zerine ekin
ekerler. Ve dahi bir ilde bir aa vardr. Dibinde kim yatarsa stma
tutar. Kalkp yrse soukdan donar. Od yakp snalm deseler yamur yaar.
Bir ilde bir aa vardr, od an yakmaz. Ondan sac ederler. *81a+
zerinde ekmek gibi, yufka gibi ne ise piirirler. Herenileri ve
kazanlar andan ederler. Ve bir aa var, yemii yn olur. Ol ilin kavmi
an erirler, dokurlar, dikerler (giyerler). Bir ilde bir aa var. Ol
ilin kavmi ana taparlar; gkden indi derler. Budan kesseler kan
akar. Yapra ra gibi yanar. Aferin o sniin sununa ki bunlar halk
eyledi. Pes bizim muradmz Hak teal hazretlerinin sununu ve acibini
beyn etmekdir. Amma birka mehurca edviyeden diyelim. Ziyade isteyen
hkem kitablarn mtlaa eylesin. FASIL: Zencebil:(Zencefi) Taam
hazmeyler, mideyi kzdrr. Sddeye, cimya, rutubete ve yellere nfidir.
Drini: (Tarn)Mideye, ksre, nezleye, bbree, ciere, sddeye, istiskaya
cimya nfidir. Drflfl: Tabiati kzdrr. Hazma, cimya, yellere,
kulunca, soukdan olan arlara nfidir. Flfiil: Drflfl gibidir. Belki
daha ltifdir. Cevzibevv: (Kk Hindistan Cevizi) Soukdan olan
hastalklara, istiskaya, mideye, azm ahlata, yellere faide
eyler.
28. 30 Yazlar Cevzihindi: (Hindistan Cevizi) Sidik damlamasna,
kavk soukluuna, arka arsna nfidir. Meniyi ziyde eyler. eker ile
yiyeler. Havlicn: (Kulun Otu)Mideye, kulunca, eki geirmee, hazma,
bbreklere, cimya, ok iemee iyidir. Besbase: (Kk Hindistan Cevizi)
*81b+ Kan tkrmee, barsak banlarna, selesl-bevle iyidir. Ahlata
(Kafa karkl) iyidir. Kakule: Hazma, yellere, bbrek tama, gse, boaza
iyidir. Karanfil: Selesl-bevle iyidir. Taze stle iseler cimya
kuvvet verir. Yemee sasalar kalbe kuvvet verir. Yelleri datr.
Kebbe: Sddeye, sidie, talara iyidir. Mideye, azya kuvvet verir.
Snbl- Hind ve Rum: Hafakana ve yellere iyidir. Fsat: Su ile ezip
mefluce sreler, nfidir. Fevkal karas: Azya kuvvet verir. ki dirhemi
adam ishal eyler. Gze arsna iyidir. Rziyne: Suyu gz tiz eyler.
Tohumunu kaynatp iseler bbrek, gs arlarna, yellere, sddeye, ahlata,
kan tkrmee, mideye, sidik yoluna, kknn suyu yerekana, yaz evvelinde
bir dirhem yeseler ol yl hastalk grmeye. Anduz: Mideye kuvvet
verir. Gussa giderir. Kavk arsna, sidik damlamasna, yellere,
mafsallara, sddeye, balgama, hazma, bal ile yiyeler iyidir. Skp
suyunu iseler kan tkrmee iyidir. Buy: (Meyan) Piirip bal ile
yeseler, ishal ede. Yelmeik: Balgama, ksre, basura, mideye nfidir.
Cimya iyidir. Kasn: (Hindiba-yaban Marulu) Bal ile gze srme
eyleseler gz tiz eder. Di dipleri yenmesine ve arsna, dimaa, yak
edeler nfidir. Zibak ya ile zekere drtseler *82a+ cim etdirir.
Nohut: Suyu yerekana ve cimya nfidir. Bir gece sirkede slatp ertesi
yemek yemeden yeseler kara kordonu kra ve arka arsna ve m yerlere
iyidir. Hanzal (Ebu Cehil Karpuzu) ini m-i asel ile iseler
mafsallara balgam eker indirir. Kar iei: Karasndan bir dirhem
mahmudiyye ile yeseler balgama, sevdaya, yerekana, gs zahmetine,
ykene, kava, gze inen maddeye iyidir. Hassets-saleb/hassett-taleb:
Cimya kuvvet verir. n biri kalnca pie nfidir. Hatmi tohumu: Bbrek
tan datr. Kaynatp iseler barsak banlarna, kan tkrmee nfidir. Piirip
ilere vursalar iyidir. Zernebd: (ekirge aya) Adam semirtir. Ferah
verir. Yellere, mideye, kalan azya kvam verir. Behmen kzl: (Turpa
benzer bir ot) Kan giderir. Yumurta ile yiyeler. Piirip nikrise
drtseler nfidir. Yeseler hafakana iyidir. Cimya kuvvet verir.
29. Yazlar 31 Buzidn: Nikrise, mafsallara, souk hastalklarna,
ahlata, sekerlere iyidir. Meniyi (zihni) artrr. Sr kuyruu: Suyunu
die drtseler arsn gidere. ksre iyidir. Di dibine yak arsn giderir.
Tuderi luuku: (Haha Tohumu)Gsde, ykende (bbrek demek) olan balgama,
ahlata, yerekana, arknnisya iyidir. Cavirn: Mil-kartin ile iki buuk
dirhem iseler az sstlne, i arsna, sidik damlasna *82b+, kavuk
uyuzuna, rahim ansna nfdir. Balgam ishl eder. Cebelhnk: (Gencemut
tohumu) Bir dirhemi safray, balgam giderir, amma mil-kartin ile
ieler. Cndyne: (Kunduz otu)Bir dirhem suyunu iseler arlara, az
sstlne (sertliine), ciere, mide ansna, sddelere nfdir. Bedeni
tenkiye eder. Mecend (Mercimek)*bir kelime okunamad+ tabana srse
ler nikrise nfidir. erbet-i berdengder: Mercimek kadar ya ile
kulana tamzrsalar sarl giderir. Yzerlik: (zerlik) Tavuk d, safran,
rziyne suyu ile gze srseler cil verir. Hardal: Kaynatp suyunu
iseler ahlat sertliine nfidir. Scak ie. Bre: (Borik asitten treyen
sodyum tuzu) Sahk edip bir buuk dirhem bal ile yeseler, yelmeik
ahlat giderir. Barsak yellerine, balgama, sidie, ksre, yan arsna,
yumurta ile yeseler gs zahmetine nfidir. Islatp iseler kan sf ede.
Sevdaya ve bedene, dima soukluuna ve arkn- nisya nfidir. Hasek:
(Demir Dikeni) Kurusunu taam ile yese mideyi slah ede. Skp suyunu
gze ekseler cil vere. Yemesi eki geirmee ve sidik yolunda olan taa
nfidir. Ratiyene: (amsakz) Uzunu, deirmisi hep birdir. Su ile
iseler nikrise, hkra, uua, azm ahlata, sinir, beden sstlne iyidir.
Gelincik iei: Deler, suyunu gze ekeler cil vere, arsn gidere.
akakul: (Yabani havu-kara kk)Rutabi mukavvidir. Mideyi, cieri
kzdrr. eytra: *83a+ Anduzd ile kartrp arknnisya vursalar azm fayda,
dalaa dahi vursalar nfidir. Gveyi otu: Ak olann piirip suyunu
iseler gnl dnmesine, ahlata, eki geirmee, balgama, hazma nfidir.
drar bol eder. Gz nrunu ziyade eder. Sddeye faidelidir. Zama:
Yumurtaya, tuz yerine saa yiye, ksre nfidir. Galize halt giderir.
Kanrp tkrmei def eder. Avza, mideye, kava iyidir. Akrkarh: (Pire
otu-nezle otu) enler balgam karr. Suyunu gvdeye srseler sstl
gidere. Souk zahmetine dp ekseler iyi ola. Nezleye ziftle yak
edeler iyidir. Cima, mideye nfidir. Ay yayla bedene ekse kuvvet
verir. Basal- unsal: (ndr soan dirler deniz kenrnda biter nin
oldur. kim bir yerine drtcek ol yeri gicidir ak soandr byk ve
deirmi olur katmer katmer olur ve kaln olur) Berverdesi
zykun-nefese
30. 32 Yazlar nfdir. Yatncak tabanna srse yedi gne dek zekeri
kvama getire. Ya gs haltna iyidir. Turp yapran piirip yeseler
rutubeti helk ede. Kendisini piirip yeseler, eski ksr, gs haltna,
ta olan yellere faide eder. Ferfyun: (Stleen Otu veya zamk)) Kartin
yapran iseler bata ve arkada olan ahlat eritir. Yonca Tohumu: Yapra
rneniyi artrr. Titreyen ellere piirip dp vuralar iyidir. Yan
titreyen baa srseler nfidir. Karga dlei: Sirke ile piirip nikrise
vursalar nfidir. Hukne etseler arkun-nisya *83b+ iyidir. U miskal
suyundan iseler balgam ishl ede. ki dirhem arpa unuyla iseler
lakataya iyidir. Ham halt giderir. Kkrd: Buuk dirhemini yumurta ile
yiye, yerekana iyidir. Zevf ile gl suyuyla nikrise vursalar iyidir.
Kulaa tts etseler arsn gidere. Kini: dirhem sinirli yapra su ile
iseler kan keser. Yemee sap yeseler buhara ve hkra nfidir. Kimnon:
(Kimyon) Tohumunu sirkede slatp kurutup de, yiye. Yellere nfidir.
Cierin, midenin rutubetini giderir ve hfz artrr. Gnlk: Yemee sap
yeseler gz kzarmasna nfidir. Bir miskal daima su ile ie, gs
rutubetini giderir. Gze ekseler kann kese. Lden: papatyaya turak
yala bir nice kerre vursalar nezleye iyidir. Sst: mideye vursalar
nfidir. Lisnl-asfur: (sere dili) Kask arsna, selesl-bevle, cimaya,
hafakana, nfidir. Lisns-sevr: (kz dili)Piirip imek ferah verir. Bal
erbetiyle iseler ksre, yree gynm halta, tevilere, nfidir. Tn-i dem
ile ieler hafakana nfidir. Mia: *(a), gnlk aac, sala aac
(liquidambar orientalis) mey'a-i sile kim karagnlk revgdr kim mente
ilinden gelr ey ryihas olur trke zgla derler : (a), "zigale,+Tts
ede kan yalna nfidir. Ya ile gvdeye srseler sstl gidere. Nanhn:
(anason)Piirip suyunu iseler kuluncu gidere. Yeseler eski stmalara,
hazma, gnl dnmesine, bbrek tana nfidir. Bal ile yeseler berasaya,
behakaya vuralar iyidir. *84a+ Hindib: (yaban Marulu) Mideye
iyidir. Yrek zayflna yak edip vuralar ve yeseler sddeye, kan
galebesine iyidir. Mil-kartin: Oldur ki yz dirhem bala iki yz
dirhem su koya biri kalnca kaynata. : "100 dirhem bal 200 dirhem su
ile kaynatp blkte biri kalr" FASIL: Limon mideyi kavi eyler, itah
getirir, eki geirmei giderir. Suyu kann rutubetini, gynm hlt,
(karm, besinlerin midede sindirildikten sonra kan, balgam, safr ve
sevda maddelerinden her biri)
31. Yazlar 33 gnl dnmesini giderir. ekirdeinden iki dirhem ss
ve tuzlu suyla iseler mideyi, cieri, kalbi kavi eyler. Fstk yemii
mideyi cieri eridir. Oyken (gs) zahmetine, gnl dnmesine mide
buharna iyidir. Kalbe ferah verir. Unnb (Kzl de)yeseler ya suyunu
iseler kan galebesini giderir. ksre, gs arsna nfidir. Yemekden
evvel yiyeler. Piirip yeseler ii yumuatr. Sanavber yemii: (am aac
Fst) Gez iini bal ile yeseler meniyi artrr ve kav eritir. Beden
sstln giderir. Fndk iini bibere katp yeseler nezleye iyidir.
Kavunun tatls demi semirtir. Meniyi artrr. Karpuz stmaya, humma
hararetine iyidir. Ademin iini yaykar, atei teskin eder. Hyr,
safraya hararete iyidir. Amma kabn kaln keseler. i yaykar, atei
eritir. Elma, kalbe kuvvet verir. Soyup yiyeler. Kalbe ferah verir.
Amma piirip yeseler daha ltifdir. Armut, gdadr. Tatls demi
semirtir, faidelidir. Yemek zerine yiyeler buhar def eyler. ncir,
meniyi artrr. Kulunca iyidir. ok yemek *84b+ gck getirir. Hurma da
incir gibidir. Mardilkni (resul-i kbini) yani hindib, marul gibidir
hsiyyetde. zm: Tatl ras fesaddr. Mizc muslihdir. zm kabyla yemek
yel eyler. ekirdei kabz eyler. zmn hsiyyeti birka gn n edip
yemekdir. Anr: (Nar) Tatls zmn ras gibidir. ekirdei kabzdr. Ekisi
sidii yrtr. ekirdeini taama saalar midede artk haltlara iyidir.
Limon suyla ieler kan tkrmee fide eder. tane anr ieini yeseler gz
arsn grmeyeler. Zeytun: Gdadr. Onu daim det edinip yemek demi
arklatr. (zayflatr) Meniyi kateyler, ehl-i riyzatn taamdr. Ayva:
Mideye kuvvet verir. Stmaya ve hararete bevasra faide eyler.
ekirdei kabzdr. Fasl: Talarn acibini bildirir: Evvela biri elmasdr.
Cmle kat nesneleri ol deler. An kurun yonar. Elmas ucub etdi. Hak
teal hazretleri benden pek nesne yaratmad dedi. Hak celle ve al
ucub edenleri sevmez. Ululuk ana yarar. Hlik-i mahlk rzk-
merzukdur. Pes kurunu ana havale eyledi. Eer an diin zerine koalar
flhl kara ve ne yerde evren ve bebir ulu ylan olsa anda elmas
vardr. Pes skender an kard. Orda bir gzg (ayna) eyledi. Ylan ve
evren an grr kr olurdu. Pirze: (Firuze) deme ferah *85a+ verir. Her
sabah kalksa pirzeye baksa gznn nru arta. Aulara ass eyler ve tutya
dahi olur. Yzk kana koalar czlk kr klmaya. Talk: (al ta) Bir tadr
ki her kim celb eylese yanar. Oda girse od an yakmaya. Buz ile kar
ile ovalar. Mrayiler an alrlar, evliylanrlar.
32. 34 Yazlar Mknats: Mehurdur. Demiri eker. Hind gemilerine
mknats korkusundan mh vurmazlar. Yakut: Bir cevherdir. Bir paresini
dilin altna koan susuzluu keser ann drstiti olur. An bileyeyim
dersen demir ile bilenir. Hergiz an dribe (dverek toz haline
getiremez) almaz ve ana od kr eylemez. Lal, inci ve zmrt ve mercan
bunlar cevhirdendir. Ademin gnln ferah eyler Her hsiyyeti oktur.
Dersek sz uzar. Yeim: Bir tadr. An kim gtrse yldrm oku ana kr
etmeye. Htay kavmi an gtrrlerdi. Dahi yldrm orda ok olur. Dnyda
talar okdur, biz mehrlarn dedik. Kaynak: Yazcolu Ahmed Bcan, Drr-i
Meknun-(Sakl nciler) evri: Necdet Sakaolu Eski Yazdan Yeni Yazya
Tarih Vakf Yurt Yaynlar 86, stanbul-1999
33. Yazlar 35 FOSFATDLKOLN Fosfatidilkolin (lesitinden
tremitir), kolinin temel besin kayna olup bir fosfat grubu, 2 ya
asidi ve kolinden medyama gelir. indeki ya asitlerinin bileimi
fosfatidilkolinin sal destekleyici deerini belirler.
Fosfatidilkolin mideye girdiinde hcre zaryla bir btn olarak
birlemek yerine, ou kolin, gliserol serbest ya asiti ve fosfat
grubuna ayrr. Her ne kadar kolin insan vcudunda metionin veya
serinden yaplabilse de son zamanlarda bir elzem besin olarak
tanmlanmtr. levi Kolin yalarn dzgn metabolizmas iin gereklidir;
yalarn hcre iine ve dna olan hareketlerini kolaylatrr. Vitamin B12,
5-adenosilmetionin ve folik asit gibi, kolin de insan vcudunda bir
metil donr olarak rol oynar. Bylece, karacierdeki yalarn darya
karlmas gibi lipotropik etkide anahtar rol nedeniyle, kolin
karacier fonksiyonu iin esastr. Yeterince kolin bulunmamas halinde
yalar karacierde hapsolur, metabolizmay bloke ederler. Sonu olarak,
ya ve safrann hareketsizlii siroz gibi daha ciddi karacier
bozukluklarnn gelimesine yol aar. Kolin fosfatidilkolin ve
sfingomyelin gibi hcre zarnn temel unsurlarnn yapmndaki ok nemli
rol nedeniyle hcre zar btnl iin gereklidir. Kolin asetilkolin
sentezi iin elzemdir. Kolin destei hafza da dahil olmak zere beyin
fonksiyonlarnda son derece nemli rol oynayan asetilkolinin
kmlasyonunu arttrr (Canty, DJ and Zeisel, SH. Nutr Reviews.
52;327-339, 1994). Fosfatidilkolin kolesteroln znrln arttrarak
ateroskleroza yol ama yeteneini azaltr. Kolesterol seviyesini
drmeye, dokularda biriken kolesterol ortadan kaldrlmasna ve
trombosit agregasyonuna engel olmaya yardmc olur (Brook, JG, Linn,
S, and Aviram, M. Biochem MedMetabol Biol. 35;31-39, 1986.).
eriindeki yksek miktarda linoleik asit fosfatidilkolin desteinin
yararlarnn oundan sorumlu olabilir. Etki ekli Kolin, zellikle
karacier fonksiyonlarnda metil donr olarak rol oynar. Kolin
asetilkolin, fosfatidilkolin ve sfingomyelin sentezine imkan verir.
htiya Yakn gemite kolin temel besin olarak tanmlanmtr. RDA (nerilen
gnlk miktar): Bebekler ve ocuklar: 125 ila 375 mg/gn Kadnlar: 425
mg/gn; Hamile kadnlar: 450mg/gn; Emziren kadnlar: 500 mg/gn
Erkekler: 500 mg/gn
34. 36 Yazlar ABD de gnlk ortalama alm miktar: Fosfatidilkolin
olarak yaklak 6 gr/gn Bulunduu Besinler: Sebzelerde serbest kolin
olarak (zellikle karnabahar ve marulda), tam tahl, karacier ve
soyada. Lesitin olarak (%10-20 fosfatidilkolin ierir) tam tahl, et
ve yumurta sarsnda. Eksiklii Kolinin tamamen yokluu nadirdir veya
yoktur ve yalnzca aratrma almalar ortamnda yaratlmtr.
Yetersizliinde kaslarda zayflk, el ve ayak parmaklarnda
karncalanma, kilo kayb ve yorgunluk grlr. Kolinden fakir gdalarla
beslenen hayvanlarda karacier ve bbrek bozukluklar geliir. Kolinden
fakir gdalarla beslenen insanlarda karacier ya infiltrasyonu ve
dier karacier fonksiyon bozukluklar geliir. Kolin hcre kltrlerinde
insan hcreleri iin temel besindir. Kolinden zayf damar ii
(intravenz) solsyonlarla beslenen insanlarda kolin eksiklii
belirtileri geliir (Canty, DJ and Zeisel, SH. Nutr Reviews.
52;327-339, 1994; Zeisel, SH, et al. FASEB J 5;2093-2098, 1991).
Teraptik Kullanm Karacier Bozukluklar Fosfatidilkolin eitli
karacier bozukluklarnn tedavisinde kullanlr: *Akut ve kronik viral
hepatit: Kronik viral belirtiler karacieri ciddi bir biimde tehdit
eder. Halen ok saydaki kontroll almalar fosfatidilkolinin
(PC)enfeksiyonda gvenli ve gl bir giriim olduunu tespit etmitir
(Mueting 1972, Hirayama 1980, Yamo1978, Kosina 1981, Jenkins 1982,
Visco 1985, Hantak 1990, Ilic and Begic-Janev 1991). Bu almalarda
oral ve infuzyon yoluyla yksek doz PC uygulamasyla optimal sonulara
ulalmtr. Klinik bulgular normale dndnde oral PC dozuna geilmitir.
Bu hastalarda karacier enzimleri, serum lipitleri, immn markerleri
ve bilirubin seviyelerinin dmesinin yan sra yaplan karacier
biopsilerinde ya dejenerasyonu, inflamasyon, sarlk, karacier bymesi
ve fibrozda geriye hareket kaydedilmitir. Azalm safra znrl Diabetik
yal karacier la kaynakl karacier hasar: Antikonvulsan ila kullanm
sklkla karacier toksisitesine yol aar. Ortalama be yl sre ile
antikonvlsan ila kullanan demekler GGT lmleri ile deerlendirilmi
(Hisanaga 1980) ve alt ay boyunca PC verilmitir. Deneklerde
istikrarl bir pozitif netice ve ayrca GGT dzeylerinde azalma elde
edilmitir. Toksik karacier hasar: Kuntz (1965) kimyasal
zehirlenmeye maruz kalan hastalarda, Esslinger (1966) bitki
zehirlenmelerine urayan hastalarda PC nin kayda deer etkiler
yarattn bildirmitir. Yal karacier: eitli derecelerde karacier hasar
olan 650 denek 5 yl boyunca izlenmitir. Deneklere 950 mg intravenz
PC ile birlikte oral PC (450 - 700 mg) uygulanmtr. Kan deerleri
normale dnnce yalnz oral PC verilmitir. Hastalar karacier hasar
iddetine gre gruplandrlmtr: ya dejenerasyonu, akut inflamasyon,
kronik agresif inflamasyon ve ileri fibrotik hasar. almadaki btn
gruplar yarar grmtr. Deneklerin ounda ya dejenerasyonunda geriye dn
grlm,
35. Yazlar 37 PC akut inflamasyon olanlarda ortalama 10 gn gibi
bir sre iinde hzl bir iyileme salamtr (Wallnoefer and Hanusch
1973). Alkol kaynakl karacier hastal: Maymunlar zerinde yaplan
almalar fosfatidilkolin desteinin alkol kaynakl karacier
anomalilerine ve siroza kar koruduunu belirlemitir. Ayn etkilerin
insanlar zerinde de olabilecei tahmin edilmektedir. Bununla beraber
kolin tuzunun insanlarda alkol kaynakl karacier hastal tedavisinde
herhangi bir deerinin olmad dnlmektedir, ancak, genel karacier
desteinde yararl olabilir. Detoksifikasyon Membran sal organizmann
tamamnn sal demektir. Toksinlerin ya asit asitlerine afinitesi
bulunmaktadr; lipit ortamna tam anlamyla yerleir, zayflatr ve
paralarlar. Muhtemel netice erken apoptoziz, hcrenin erken lmdr.
Genel olarak normal mitoz vcut salnn srdrlmesi iin yeni hcre
oluumunu salar. Ancak toksisitenin lipitlere olan afinitesi
toksinleri ve hastalkl toksik lipitleri yeni oluumlarn iine kolayca
yeniden databilir. Vcut salkl olduunda toksinlerin yeni yerleimlere
girimelerini balayacak yeter miktarda glutatyon ve askorbat ile
bunlar kontrol altnda tutabilir. Ne var ki savunma zayf olunca
toksinler srekli olarak dalabilir ve sonunda rejenerasyon srecinin
yava olduu merkezi sinir sistemi (MSS) ve kemikte saklanrlar.
Detoksifikasyonun hedefleri: 1. Esansiyel besinlerin
dengelenmesiyle, yksek enerji lipitlerin (PUPA ve HUP A) dei tokuu
yoluyla rejenerasyon ve detoksifikasyon srecine enerji salamak,
bylece yenilenmi gle yeniden oluuma yol amak. 2. Doru zamanda
toksin gidericiler, askorbat, klorella ve mmkn ise IV glutatyonu
dahil etmek Nrotoksinlerin detoksifikasyonu hcre zarnn dengeli ya
asitleri ve destekleyici fosfolipitlerle beslenmesini gerektirir.
Fosfatidilkolin hcre zarndaki en verimli fosfalipittir ve 33.000 m2
lik membranyla karacieri toksisite ve enfeksiyona kar korur.
Karacier detoksifikasyonda ok nemli rol oynar, ama bnyesindeki ya
asitleri ve nrotoksinlerin lipit eritebilirlik zellii nedeniyle
toksik skntlar ortadan kaldrabilmek iin lipide dayal giriimler
gereklidir. Karacier bir kez zarar grrse yalar daha fazla normal
olarak metabolize edemez. Lipit havuzlar karacier yoluyla
hepatositlerde birikir. Ya asitlerinin beta oksidasyonu basklanr,
detoksifikasyon ve prostaglandin retimi zayflar. PC zerinde yaplan
geni kapsaml aratrmalar fosfatidilkolinin karacieri alkol, tbbi
rnler, evresel kirlilik, ila moleklleri(ksenobiotikler) ve viral,
bakteriyel ve fungal enfeksiyonlardan kaynaklanan hasara kar
koruduunu ortaya koymutur (Lieber 1994a, 1994b, 1995, 2001a,
2001b). Hiperkolesterolemi ve Ateroskleroz Fosfatidilkolin
kolesteroln znrln arttrarak aterosklerozu indkleme yeteneini
azaltr. Fosfatidilkolin ayn zamanda kolesterol seviyesinin
azaltlmasna, kolesteroln doku depolarndan atlmasna ve trombosit
agregasyonunun nlenmesine yardmc olur (Brook, JG, Linn, S, and
Aviram, M. Biochem Med Metabol Biol. 35;31-39, 1986).
Fosfatidilkolin iinde bulunan yksek linoleik asit ieriinin yararl
etkileri aadadr: * Fosfolipit preparat olan Lipostabil in
ateroskleroz ve yksek kolesteraol tedavisinde kullanm zerine
aratrma yaplmtr. Bu Almanya yapm %70 fosfatidilkolin ierikli
lesitin
36. 38 Yazlar preparatnn deerlendirilmesiyle ile ilgili yaplan
muhtelif almalarda gnde bir kez 1.5 gr ile gnde 3 kez 3.5gr arasnda
dozlarla total serum kolesterol ve trigliserit dzeyleri nemli lde
dm, HDL kolesterol dzeyleri ise ykselmitir (Lipostabil. Natterman
International GMBH,1990; Wojcicki, J, et al. Phytotherapy Res.
9;597-599, 1995). Almanyada Essantiale ticari isimle piyasada
satlan yksek konsantrasyonlu fosfatidil preparat FDA nn Alman eiti
olan BGA dan ruhsat alacak yeterli klinik sonular ortaya koymutur.
Bu form doru pozisyonda balanan, gliserol moleklnn ilk ve ikinci
karbonuna balanan, esansiyel ya asiti, linoik asitin molekln %50
sini oluturduu, %90 fosfatidilkolin iermektedir. Bu preparatn
nerilen standart kullanm dozu, yemeklerle birlikte gnde kez 350 mg
dr(Essentiale, Natterman International GMBH, 1989). Bipolar
Depresyon Maniann beyinde kolinerjik aktivitenin azalmasyla ilikili
olduuna dair kant mevcuttur. 15- 30 mg/gn seviyesinde
fosfatidilkolin desteinin bipolar depresyon tedavisinde yararl
etkiler gsterdii tespit edilmitir (Wutman, R, et al. Nutrition and
the Brain. Vol. 5. Raven Press: New York, 1979; Cohen, B, et al. Am
J Psychiat 137:242-243, 1980; Cohen, B, et al. Am J Psychiat
139;1162-1164, 1982). Fosfatidilkolin kullanm ile beyindeki kolin
seviyesini ykselterek bipolar depresyon hastalarnda kayda deer
gelime veya semptomlarda iyileme elde edilebilir. Baz almalar
Lityum karbonat, bipolar depresyonun standart ila tedavisinin
beyindeki asetilkolin aktivitesinin art olduuna inanmaktadr (Jope,
R, et al. Am J Psychiat 142;356-358,1985). Alzheimer Hastal Kolin
destei normal hastalarda beynin iindeki asetilkolin akmlasyonunu
arttrd iin baz aratrmaclar Alzheimer hastalarna faydal olabilecei
varsaymnda bulunmulardr. Baz almalar kolin destei ile beyindeki
asetilkolin ieriinin artnn hafzay gelitirdiini gstermitir. Bununla
beraber fosfatidilkolin kullanan klinik deneylerde nemli yararlar
tespit edilememitir. almalarda hem normal kiilerde, hem de
Alzheimer hastalarndakolin desteinin hafzay gelitirdii tespit
edilmitir. Bununla beraber, bu almalar ve yorumlar hakknda denek
saysnn ok az , kullanlan fosfatidilkolin dozunun ok dk ve almalarn
ok yetersiz bir ekilde tasarlandrlm olduu ynnde eletiriler ortaya
kmtr (Rosenberg, G and Davis, KL. Am J Clin Nutr. 36; 709-720,
1982; Levy, R, et al. Lancet 1;474-476,1982; Sitaram, N, et al.
Life Sci 22;1555- 1560, 1978). Alzeimer hastal kolinerjik
transmisyonda azalma ile karakterizedir, ama Alzheimer hastalndaki
kolinerjik transmisyon kolin eksiklii ile deil, asetilkolin
transferaz enziminin bozulmu aktivitesi ile ilikilidir. Asetilkolin
transferaz asetilkolin oluturmak iin kolin ile asetil molekln
birletirir. Ancak, yksek dzeydeki kolin bu ok nemli enzimin
aktivitesini mutlaka arttrmad iinfosfatidilkolin desteinin
Alzheimer hastalarnn ounda etkili olduu muhtemelen
kantlanmamaktadr. Hafif - orta dereceli demens hastalarnda yksek
kaliteli fosfatidilkolin preparatlarnn 15 - 25 gr/gn dozunda
kullanm yararl olabilir (Murray, M. p. 140, 1996). Biim Kolin znr
tuz olarak, en sklkla ya kolin bitartrat, sitrat veya klorid, ya da
lesitinde fosfatidilkolin olarak bulunur. Lesitinin mevcut ticari
ekillerinin ounda yalnzca %10-20 orannda fosfatidilkolin bulunur.
Fosfatidilkolin olarak etiketlenmi desteklerin ou yalnzca %35
fosfatidilkolin ierir. Baz yeni ve gl preparatlar %98 e kadar
fosfatidilkolin iermektedir. Fosfatidilkolinin bu saf formlar daha
az gastrointestinal yan etki nedeniyle tercih edilmektedir. Bu
zellikle yksek dozda (15-30 gr) fosfatidilkolin gerektiren
durumlarda zellikle dorudur, nk lesitin gibi dk
37. Yazlar 39 konsantrasyonlu biimlerde ok byk miktarlar
kullanlmaldr ki yan etkiler neredeyse kanlmaz olacaktr. ntravenz
formu da mevcuttur. Karacier vcudun en byk organdr ve infzyondan
ilk PC akn alr. Ancak artm PC ve yksek performansl lipitleri (HUFA
lar) paylaan her organ, her nron, her hcrede lipit takas
sistemiktir. Artan metabolik performansn da sistemik olmas
beklenir. Doz %90 fosfatidilkolinli, en yaygn kolin destei formu
lesitinin kullanm dozu (yemeklerle gnde 3 kez: - 350-500 mg t.i.d.
karacier bozukluklarnda - 500-900 mg t.i.d. kolesteraol drmede -
5.000-10.000 mg g.d. Alzheimer hastal ve bipolar depresyon
tedavisinde (Murray, M. p. 141, 1996) Yan Etkiler Kolin ve
fosfatidil kolin genellikle iyi tolere edilir. Gnlk 20 gr dozun
zerindeki saf kolin - fosfatidilkolin deil - balk kokusuna benzer
bir koku retir. Yksek dozda, birka gram, lesitin itahta azalma,
mide bulants, midede ikinlik, gastrointestinal ar ve/veya baz
kiilerde diareye sebep olur. Toksisite Alnt yaplm kaynaklarn hi
birinde belirtilen yan etkiler dnda bir toksisiteye rastlanmamtr.
Kontrendikasyonlar Fosfatidilkolin doktor kontrol dnda depresyon
hastalar (unipolar veya klinik depresyon) iin endike deildir, nk
yksek dozda fosfatidilkolin baz durumlarda depresyonu arttrabilir.
nteraksiyonlar Kolin dier metil donrlerle birlikte alr ve vcudun
karnitin ve folik asiti korumasna yardmc olur (Daily, JW and
Sachan, DS. J Nutr 125;1938-1944, 1995; Varela-Mreiras, G, et al. J
Nutr Biochem 3;519-522, 1992). Fosfatidilkolin ve pantotenik asit
asetikolini oluturmada kullanlr. Fosfatidilkolin Teknik Versiyonu
Alternative Medicine Review, Vol 7, #2, April, 2002 Giri
Fosfatidilkolin (PC), yaam kaynaklarnda her zaman var olan balca
maddelerden biri olan bir fosfolipittir.(l). PC btn hcre zarlarnn
ve kandaki lipoproteinlerin predominant fosfolipitidir. Doal
surfaktantlarn ana fonksiyonel unsuru ve esansiyel bir besin olan
kolinin, vcuttaki en nemli rezervuardr(2). PC yan paralanmasn,
emilmesini ve tanmasn kolaylatran ve entero-hepatik dolamla geri
dntrlen safrann ana bileenidir. Yakn zamana kadar PC
fosfolipitlerin bir komplex karm olan lesitin, ve dier lipitlerle
kartrlyordu. Yzde otuz veya daha fazla PC ile zenginletirilmi
lesitin preparatlar PC konsantresi olarak kabul edilmektedir.
Farmakokinetik ve Metabolizma Kimyasal olarak, PC gliserole dayal
(CH2OH-CHOH-CH2OH) ve her karbonun yerine geen bir
gliserofosfolipittir. Ya asitleri karbon 1 ve 2 nin,
fosfatidilkolin ise karbon 3 n yerine geer.
38. 40 Yazlar Basite anlatmak gerekirse, PCmolekl bir ba grup
(fosforilkolin), bir orta ksm (gliserol) ve iki kuyruktan (farkl ya
asitleri) meydana gelir. ki kuyruktaki ya asitlerindeki
deikenliklerin nedeni insan dokularnda PC molekler trlerindeki byk
eitliliktir. n vivo,PC iki ana yolla retilir(4). Genel olarak,
fosfatidik asit (PC) retimi iin iki ya asidi (asil kuyruklar)
gliserol fosfata eklenir(orta ksm). Sonra, CDP- kolinden fosfokolin
(ba grup) eklenince, PA diasilgliserole dnr. kinci yol,
fosfatidiletanominalin (PE) metilasyonudur; fosfolipit P Enin
etanolamin ba grubuna eklenen metil grubu bulunmaktadr, bylece PC
ye dntrr. Oral alm yemeklerle 24 saatte %90 a kadar iyi absorbe
edilir. Postprandiyal dnemde PC kana aama aama karr ve 8-12 saat
sonra en st seviyeye ular. Sindirim srecinde PC molekllerinin
oundaki pozisyon-2 ya asitleri ayrlr(5). Sonuta oluan liso-PC
kolayca intestinal duvar hcrelerine girer ve arkasndan pozisyon-2
de yeniden aillemeye geerler. Pozisyon-2 ya asitleri membran
akkanlna katkda bulunur (pozisyon-1 ile birlikte), ama ncelikli
olarak eikosanoid retiminde ve sinyal transdksiyonunda kullanlr. PC
ya asitlerinin omega-6/omega-3 dengesi diyette ya asiti almna
baldr(6,7). Kolin ok byk bir olaslkla insan iin temel besindir ve
besinle alnan kolin genellikle PC olarak mideye iner. Kan ve
dokudaki kolinin PC olarak tutulur ve besinle alnan PC dk salnml
kan kolin kayna olarak grev yapar. Yetersiz beslenen dk kan kolini
olan bireylerde karacier steatozu ve bununla ilikili bozukluklar
sklkla grlr ve bu bireyler genellikle PC desteine olumlu yant
verir(10). Metil grubun(-CH3) varl protein ve nkleik asit sentezi
ve reglasyonu, faz-2 hepatik detoksifikasyonu ve metil verme gibi
ok sayda iin biyokimyasal proses iin ok nemlidir. Kstl kolin alm
ile balatlan metil yetersizlii insanlarda karacier steatozu,
maymunlarda kanser riskinin artmasyla ilikilendirilmitir. PC her
bir PC moleklnden 3 e kadar metil grup temin edebilen mkemmel bir
metil grup kaynadr. Etki Mekanizmalar PC yaamsal faaliyetlerin
ounun gerekletii, dinamik molekler tabakalar olan hcre zarnn temel
yapsal desteidir. Toplam membran fosfolipitlerinin %40 n oluturan
PC nin varl membran akkanlnn homeostatik reglasyonu iin nemlidir.
En dtaki hcre zarndaki PC moleklleri, prostaglandin/eikosanoid
hcresel iletiim fonksiyonlar iin ve hcre dndan iine sinyal
transdksiyonunu desteklemek iin ya asitleri salar. PC kanda dolaan
lipoprotein partikllerinin temel bileenidir. PC nin akcierler ve
gastrointestinal sistem epitelyal-luminal ara yzeylerini ciddi
anlamda koruyan surfaktan (yzey-aktif) zellikleri vardr(14,15).
Biyokimyasal olarak, PC baz fosfolipitler ve dier biyokimyasal
olarak nemli molekllerin ncelikli prekrsrdr. Ayrca, PC in vivo
antioksidan koruma da salar. nsan ve hayvanlar zerinde yaplan
almalarda, PC eitli kimyasal toksinler ve farmastik advers etkilere
kar koruduu grlmtr. Klinik Endikasyonlar Bugne PC nin en iyi
belgelenen klinik baars, muhtemelen hasar sonras karacierin
iyilemesi hcre zar ktlesinin iyi bir ekilde yenilenmesini
gerektirmesi nedeniyle, karacier hasarn kayda deer bir ekilde
iyiletirilmesi olmutur. Sekiz ift-kr deney almas ve saysz alma
raporu bulgular, enzimatik ve dier biyokimyasal gstergelerde
iyileme, karacier dokusunda daha hzl fonksiyonel ve yapsal onarm,
deneklerin genel durumunda hzl iyileme ve PC tedavisinden sonra
uzam survi dahil olmak PC nin zere nemli klinik yararlar olduunu
gstermitir. Alkole BalHepatik Steatoz ve nflamasyon Knuechel alkole
bal hepatik steatoz (yal karacier) ve inflamasyonu olan 40 erkek
hasta zerinde ift-kr bir alma yapmtr. Deneklerin aldklar ilalar
kesilmi ve iki gruba randomize edilmitir; bir gruba plasebo,
dierine azdan gnde 1350 mg PC (B vitaminleriyle takviye
edilerek)
39. Yazlar 41 verilmitir. ki hafta iinde PC nin yararlar aka
grlm, sekizinci haftada biyokimyasal karacier fonksiyonlar
lmlerinin ou plaseboya gre nemli lde dzelmitir. Daha sonra yaplan
iki ift-kr alma bu bulgular desteklemitir. Schuller Perez ve San
Martin almalarnda vardklar sonucu syle belirtmitir: Grmze gre
alkole bal steatoz tedavisinde yksek-doymam fosfatidilkolin kullanm
ok verimlidir.(18). Buchman ve arkadalar 15 yal karacier hastasna
ift-kr intravenz total parenteral nutrisyon olarak PC uygulam ve
nemli yararlar elde etmitir(19). Dier aratrmaclar da hafif ila orta
dereceli hepatik inflamasyonu olan vakalarn en ok PC desteinden
yararlandn bildirmitir(20). Hayvanlar zerinde yaplan bir almada
maymunlara sekiz yl boyunca gnlk alkol kr uygulanmtr. Krleme alma
planlamasndan sonra baz hayvanlarn diyetine PC eklenmitir. Birka
yol sonra PC olmakszn alkol verilen maymunlarda ileri fibrozis
geliirken PC destei verilmi maymunlarda yal karacier ve hafif
fibrozis gelimi, ama daha fazla ilerlememitir. Daha sonra
hayvanlardan ne verilen PC kesilmi ve alkole devam edilmi; bunlarda
hzl bir ekilde yaygn, yaam sonlandran karacier fbrozu gelimitir.
laca Bal Karacier Hasar Bir ift-kr almada rifampin ve dier iki
anti-tberkloz ila kullanm nedeniyle karacier hasar olan 101
tberkloz vakas plasebo verilenler ve gnde 1350 mg glendirilmi PC
verilenler olarak iki gruba ayrlmtr. ay sonra PC grubunun SGOT ve
SGPT enzim dzeylerinde ciddi azalma kaydedilmitir. Hepatit B Kronik
Hepatit B virs infeksiyonu nedeniyle ilerleyen karacier hasar olan
(HBsAg negatif) 30 hasta zerinde yaplan ift-kr almada standart
immnosupresif tedavinin yan sra hastalarn bir blmne PC (gnde 2300
mg), bir ksmna da plasebo uygulanmtr. Bir yl ierisinde PC grubu
karacier yapsnda kayda deer iyileme ile nemli oranda stabil olurken
plasebo grubunun durumu ktlemitir(23). Atm hepatit B pozitif hasta
(HBsAg pozitif) 60 gn sre ile glendirilmi PC (gnde 1350 mg) ve
plasebo grubu olarak ikiye ayrlmtr. 30 gnden itibaren PC grubu %50
HBsAg-negatif olarak, %25 HBsAg negatif plasebo grubuna gre klinik
olarak gelime gstermitir(24). 50 hastann dahil edildii bir ift-kr
almada, btn HBsAg negatif, ve biyopsi ve immunolojik testlerle ok
ar karacier hasar tespit edilen hastalarda PC grubu (gnde 1350 mg
glendirilmi PC) plasebo grubuna gre kayda deer yarar grmtr(p