1. 1. YAZILAR 12 KULUNDAN 2013 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2013
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2013 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlar bu kitapta topladm. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 12. 09. 2013 Biti : 28. 11. 2013
4. 4. 4 Yazlar
5. 5. Yazlar 5 yinedir bu lem, Her ey Hakk ile kim Mirt- Muhammedden Allah grnr dim. Ey merhamet edenlerin en ok merhamet edeni Rabbimiz, phesiz ki Sen, her eyi lykyla duyar ve bilirsin. Muhakkak ki, Senin her eye gcn yeter ve tevbeleri oka kabul eden Rahmsin. Tvbemizi, dualarmz bizden kabul buyurman ve yararl bir marifet ihsan etmeni diliyoruz. Ey Allahm canmzdan daha sevimli, nefsimizden ve aile fertlerimizden daha aziz olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimize salt ve selam ederiz. Ey btn yaratlmlarn en stn ve en cmerdi olan Yce Efendim (sallallh aleyhi ve sellem) son nefesimde, snacam senden baka kimse yoktur (Kaside-i Brde) Hamdolsun Kinatn Rabbi olan Allah Telya.
6. 6. 6 Yazlar
7. 7. Yazlar 7 OBANLARIN ve AALARIN LM Eski bir Dou Afrika kabilesi, aalarn kusurlu insanlar olduuna sonsuza kadar hapis kalmaktan szlandklarna inanrlard. Ancak gryoruz ki; onlar yle deiller. Kkleri ile dnyada ok az bir yere yapp hayata ve akna bal kalyorlar. Hibir zaman honutsuz bir aa grmezsiniz. yle ise aalara bir daha bakn, sakinliklerine, aresizliklerine; Onlar kudret sahiplerine kar kkleri ile nasl mcadele ediyorlar. Aalarn gerekten sevdiklerine inanyoruz. Onlar aklarndan ancak kesilerek ayrlabilirler. hramczade smail Hakk
8. 8. 8 Yazlar REEL BAD ARABS: HOW HOLLYWOOD VLFES A PEOPLE/ "Araplar Kt"drn Gerei: Hollywood Bir Milleti Nasl Ktler (2006) Ynetmen: Jeremy Earp, Sut Jhally lke: ABD Tr: Most Popular by Genre | Belgesel | Tarihi | Sava Vizyon Tarihi: 01 Kasm 2006 (ABD) Sre: 50 dakika Dil: ngilizce Senaryo: Jeremy Earp, Jack Shaheen Yapmc: Jeremy Earp Firma:Media Education Foundation eviren: emzegrit Kaynak zle http://www.democracynow.org/2007/10/19/reel_bad_arabs_how_hollywood_vilifies http://ia600308.us.archive.org/9/items/dn2007-1019_vid/dn2007-1019_512kb.mp4 zet Filmde Araplar aalayan imgeleri incelenirken, bu stereotipik imgelerin nasl ortaya kt ve Amerikan tarihinin nemli noktalarndaki geliimleri ile neden bu kadar nemli olduklar da aklanyor. Amy Goodman ve Jack Shaheen bu imgelerin zaman iinde Araplara ve Arap kltrne olan nyarglar nasl ntralize ettiini de gsteriyor. Bu Hollywood karikatrlerinin incelenmeden braklmasnn sosyal, siyasi ve insani sonular konusunda eletirel dnceyi n plana karrken, film izleyicilere Arap halknn insanclln ve farklln, Arap tarihi ve kltrnn zenginliini n yargsz anlatan fikirlere ok ihtiya olduunu hatrlatyor. Belgesel Metni Genelde Konuanlar: AMY GOODMAN, JACK SHAHEEN , Araplar, Hollywood tarihinde en ok iftiraya maruz kalm gruptur. nsan alt canllar olarak resmedilirler. Naziler tarafndan ingeneler ve Yahudileri ktlemek iin kullanlan "untermenchen" teriminde olduu gibi. Bu grntler bir asrdan uzun sredir hep karmza kagelmitir. Gerek Kt Araplar: Hollywood Bir Milleti Nasl Ktler (JACK SHAHEEN) 30 yl boyunca, bizim, yani toplum algsna yn veren insanlarn Araplar beyaz perdeye nasl yansttn inceledim. Son kitabm "Gerek Kt Araplar: Hollywood Bir Milleti Nasl Ktler"de 1000'den fazla filmi inceledim. Hollywood'un ilk zamanlarndaki anlalmaz filmlerden gnmzn gie rekorlar kran filmlerine ve baarmaya altm ey pek oumuzun gremedii, tehlikeli boyutlardaki nefret dolu Arap tek tipletirmesini grnr klmak. Koca bir halk insanlndan ayran bu tek tipletirmeyi Kltrmzn tm paralar 'Arap' olan kt olarak gstermektedir. Bu, bu ekilde varsaylmaktadr ve hi sapmaz. Birka tane kurgulanm grnty alp defalarca ve defalarca kullandk. O yzden, gnmzde Paducah, Kentucky veya Wood River,
9. 9. Yazlar 9 nerede yaarsak yaayalm hepimiz ayn eyi biliyoruz. Al Tah'n sesine kulak verin! Bildiimiz ey ise bir efsane. Hollywood Araplarnn grntlerinden oluan bir efsane Arabistan Efsaneleri Bu Arap imajn eski zamanlardaki Avrupallardan miras aldk. Belki 150, 200 yl nce Orta Dou'ya giden ngilizler ve Franszlar, hatta hi Orta Dou'ya gitmemi insanlar 'doulu teki' olarak grlen bu Arap algsn ina ettiler. Bu algy reten seyyahlar ve sanatlar olduka baarl olmulardr, aslnda. Ve bu alg bizler tarafndan da miras alnd ve aktarld. Biz bu algy aldk, ssledik ve ite bu hale getirdik Ay Dalar'n ap bizim lkemize geldiinizde 2000 yl geriye gitmi olursunuz, Mr. Turello. "Arabistan" denilen kurgusal bir set, yksel bir elence park yarattk. Ve Arabistan'da, biliyorsunuz, meum bir mzik ve l vardr. Biz de lle balarz. Tehditkr bir mekn olarak l alrz. Sonra bir vaha ve ikence zindanlar olan bir saray ekleriz. Etraf cariyelerle dolu bir 'paa' ku ty minderleri zerinde orada oturmaktadr. Bu cariyelerden hibiri onu memnun edemedii iin, batan karlmak istemeyen Batl sarn kahraman karrlar. Arabistan' ziyaret ettiimizde ani Ali Baba dekoruna kar hazrlkl olmalyz. Etrafta Hollywood'un mlk sahipleri grnr ve kadnlar transparan pantolonlar ve dansz kyafetleriyle giydirirler. Ve Arap ktlerinin hep Zlfikarlar vardr. Uzun mu uzun Zlfikarlar. Gkyznde uan hallarla gezen insanlar ve sepetlerdeki ylanlara hkmeden trbanl ylan oynatclar vardr. Bugnn Arabistan', dnn Arabistan'dr. Ge kaldn! Binlerce kez zr dilerim, sabrl efendim. Alabildin mi? Bir ka grtlak kesmem gerekti ama aldm. Disney'in "Alaaddin"i dnya apnda milyonlarca ocuk tarafndan izlendi. Film, Disney'in en byk baarlarndan biri olarak grlmektedir. Fakat film, Hollywood'un sessiz, siyah beyaz gemiindeki tm kltc klieleri tekrar kullanma sokmutur. Uzak diyarlardaki bir lkeden geliyorum kervan develerinin gezindii yznz beenmezlerse kulanz kestikleri Barbarca ama olsun; ev sonuta. "Yznz beenmezlerse kulanz kestikleri Barbarca ama olsun; ev sonuta." Bir nebze olsun zekya sahip, bir nebze duyarll olan bir yapmc nasl olur da byle bir arkyla filmin balamasna izin verir? Ama olay bir arknn ok tesinde. Ackmsndr. Al bakalm. Bunu deyecek paran vardr umarm. Hrszln cezasn biliyorsun, deil mi? Hayr! Hayr, ltfen! Arap, basit bir taslaktan karlm, ya kt ya da komik adam prototipi olan tek boyutlu bir karakterdir. Ve pek ok rnekte, Araplarn filmlerde, tek amalar ucuz komedi yapmak olan aklabanlar olarak resmedildiini grrz. Bunu, Joey Heatherton'n "The Happy Hooker Goes to Washington" filminde grebilirsiniz. Her gece, snnetli kpeklerle aza alnmayacak eyler yapmaya zorlandm. Kpek yine koyundan iyidir. Daha temizdir. kisini de denedim, oradan biliyorum. Ve pek ok rnekte olduu gibi beceriksiz olarak resmedilirler. "Gerek Yalanlar" gibi filmlerde Araplar sadece tehlikeli deil, ayn zamanda kabiliyetsizlerdir de. Ben, biz, hepimiz lmeye hazrz. Bu anahtarn tek bir dnyle 2 milyon insannz bir anda can verecek. Hangi anahtar? te u! Anahtar kim ald? Araplar aklaban olarak gstermekte, performansyla syrlan bir aktr de "Cannonball Run 2" filmindeki Jamie Farr'dr. Sarnlara ve byksz kadnlara kar bir zaafm var da. Bu filmde tm basmakalp yarglar bir arada: ok zengin ve parann deerini bilemeyecek kadar aptal Bana 12 tane sit ayrn. Hatta en iyisi btn kat kapatn! Ve tabii ki, seks ve ehvet dkn, kontrolszce Amerikan kadnlarna takntl. Al bakalm, l ieim. st kalsn. Hi bir hareme katlmay dnm mydn?
10. 10. 10 Yazlar Ve bir dier, srekli ilenen klie ise ehvet dkn Arap. "Nil'in ncisi" filminde eyh Omar, Kathleen Turner' kandrr. Nasl m? Onu birlikte Arabistan'a gitmeye ikna eder. Ve sonra onu tutsak eder. Burada oturacak ve ben sana ne yazman sylersem onu yazacaksn. Buna benzer bir baka tekinsiz batan kar da "Protocol" filminde gryoruz. Film tamamyla bir Arap emirinin, sarn mavi gzl Goldi Hawn'a olan karasevdas etrafnda dnyor. James Bond filmi "Asla Asla Deme"de Kim Basinger akla gelebilecek en pespaye grnl Arap tarafndan taciz edilir. Yar plak bir halde bir diree baldr ve a d grnmdeki bir bedeviye satlr. Ve "Sahara" filminde de Brooke Shields da karlr ve ehvet dkn bir Arap eyhine, sapk zevkleri uruna sunulur. Uzak dur benden, seni iren pislik! 300'den fazla filmde, tm Hollywood filmlerinin neredeyse yzde 25'inde Araplar, o veya bu ekilde kk drlmtr. Yersiz hakaretlere yer verilmi veya Araplar ucuz esprilerin malzemesi yaplmtr. Mekke'ye gidiyorduk ve uak hayvanyla gelen Araplarla doluydu. Keiler, koyunlar, tavuklar. Lanet olas hayvanlar olmadan hibir yere gitmiyorlar! eyip, dkladklar iin yere naylon sermek zorunda kaldk. Neil Simon'n "Chapter Two" filmini ele alalm. Filmin banda, barol oyuncusu Londra'dan gelir ve kardei sorar: "Londra nasld?". O da cevap verir: "Arap doluydu!" Londra nasld? Arap doluydu! Burada, "Zenci doluydu." dediini hayal edin. Ya da "Yahudi doluydu." Ya da "Hispanik doluydu." Bu ok gln bir ey. Niin byle eyler yapyoruz ki? Yersiz grntlerle dolu, en saldrgan filmlerden biri de "Gelinin Babas 2" Filme Steve Martin evini Mr. Habib diye bir adama satmaktadr. Biz evi ok sevdi. Siz ne zaman tanacak? Pardon? Habib ailesi evi almak istiyorlar, George. Tam aradklar gibi bir yermi. Evet, siz ne zaman tanacak? Eve aramba'dan itibaren 1 hafta ihtiyacmz var ve karm mutfakta iekli tabaklar istiyor. Siz satar, en ok paray veririz. Habib'in itaatkr ei konumaya kalktnda ise ona anlamsz kelimelerle baryor. Sonra Martin'e 10 gn iinde evi boaltmas iin 15 bin dolar nakit para teklif ediyor. Martin, Mr. Habib'e evi satmak dahi istemediini sylediindeyse Habib'in ykm ekibini gzel evini yerle bir etmeye hazr halde buluyor. Ve Yahudilerle ilgili en aalayc yarglar akla getiren bir sahnede de Mr. Habib 1 gn nce sahip olduu evi Martin'e satmak iin ekstra 100 bin dolar daha istiyor. Daha 24 saat nce tmyle benim olan bir ey iin kredi ekmemi mi istiyorsun? Bu sana bal George. Senin yolun, senin itlerin, senin anlarn Elizabeth Taylor ve Spencer Tracey'in oynadklar dier "Gelinin Babas" filmlerine bakacak olursak hibir Arap ya da Arap asll Amerikal kahraman grmyoruz. yleyse niin Disney, "Gelinin Babas 2"ye byle korkun ve aalayc karakterler koyar ki? "Gladyatr"'de Russel Crowe'u karp Roma'ya getiren kle tacirlerinin Arap olmasyla ayn sebepten. Bu ok sama. Niin Hollywood Orta Dou'yla tamamen alakasz filmlere illa Araplar, Arap sahnelerini ve/veya Araplar kk dren unsurlar sokar ki? Diyelim ki, oturup lgn bir bilim adamyla ilgili olan "Gelecee Dn" izliyorsunuz. Ve yine de, filmin balarnda kahramanlarmz ldrmeye alan makineli tfekli irkin ve beceriksiz Libyallar grrz. Niye ki? ! Gazla! Bu filmin gelecekle bir alakas yoktu. Tmyle gemiten gelen o eski kalplar yanstyordu.
11. 11. Yazlar 11 Ayn ey Hollywood'un Arap kadnlarna bak iin de geerli. Gnmz Arap kadnlar olduka akll ve zekidir. Tm mesleklerde olduka baarllardr. Ama bu geree ramen, hala, beyaz perdede yok saylrlar. Hollywood tarihinin balarndan beri, egzotizm, entrika ve tutku diyar olan eski Dou imajndan etkilenmi seks objesine dnm bir dansz kmaktadr karmza. Ama son yllarda bu grnt ok hzl bir ekilde deiti. Arap kadn, artk bir bombac, bir terrist olarak gsteriliyor. Bu grntye bir de benim "kara yn" dediim, arka planda, glgelerin iindeki itaatkr arafl kadnlar ekleniyor. Grne gre, Arap kadn gelitike, Hollywood da onlar bir o kadar gemite kilitli tutuyor. Arap Tehdidi: Orta Dou Siyaseti ve Hollywood Siyaset ve Hollywood'un grntleri birbiriyle balantldr. Birbirlerini pekitirirler. Politikalar uydurma grntleri, uydurma grntler de politikalar destekler. Amerikan Sinema Filmleri Dernei bakan Jack Valenti yle demitir: "Washington ve Hollywood ayn DNA'dan gelmektedir." 2. Dnya Sava sonras, Arap imaj hzla deimeye balamtr. Bu deiime etki eden 3 ey vardr. Amerika'nn anlalr ekilde srail'i destekledii Filistin- srail atmas, tavana vuran benzin fiyatlaryla Amerikallar lgna eviren 70'lerdeki petrol ambargosu, ve ranl rencilerin Amerikan diplomatlar 1 seneden uzun sre esir almasna sebep olarak Arap-Amerikan tansiyonunu iyice arttran ran Devrimi. Bu 3 ok nemli olay, Orta Dou'yu Amerikallarn oturma odasna getirdi ve hepsi, filmlerin Araplar ve Arap dnyasn gsterme eklini biimlendirdi. En temel deiikliklerden biri de eyh imajyd. "Rollover" gibi filmlerde parasyla dnyaya sahip olmaya alyor ya da Amerika'nn nemli ksmlarn alarak ktlk peinde kouyorlard. Mrs. Winters sanrm unu size sylemeliyim ki ailemde bu teklifi hi yapmamam gerektiini dnenler var. Sanyorum ki, eer Amerika'da Winterchem gibi bir irket iin bylesine bir giriim sermayesi bulabilmi olsaydnz bunun iin ta Arabistan'a kadar gelmezdiniz. Spielberg'in "Indiana Jones: Son Macera" filmindeki dalkavuk eyh de "Earnest in the Army"deki fze ateleyen terrist, paragz eyh de buna rnektir. Beyler, zel silahm plton fzesine dikkat ediniz. Bununla, kfirleri dize getireceim ve Arap dnyasnn lideri olacam! 70'lerdeki efsanelerden biri de Araplarn gelip Amerika'nn nemli varlklarn satn alacayd ve tabii ki bu da filmlerde yanstld. Araplar milyarlarca dolar bu lkeden kardlar ve artk geri getirmek zorundalar! Irk olmasna ramen, tm zamanlarn en sevdiim filmlerinden biri de ticari televizyonculuk hakkndaki "ebeke"dir. Hanmlar ve beyler, hep birlikte! Nasl hissediyorsunuz? Son derece kzgnz ve artk sabrmz kalmad! "ebeke" bir televizyon sunucusunun yldzla ykseliini anlatr. Nasl m? Sistem karsndaki vahi sloganlarn canl yaynda haykrr ama bunlarn en fkelilerini Amerika'y satn aldklar sylenen Araplara ynlendirir. Suudi Arabistan yatrm irketi iin alyorlar! Araplar iin alyorlar! Sunucu Howard Beal, Amerikan halkn ayaa kalkmaya ve Araplarn, alt TV kanaln almn durdurmaya arr. Bakn, beni ok iyi dinleyin! Araplar gz gre gre bizi satn alyorlar. Bunu durdurabilecek sadece tek bir ey var. Sizler! Amerikallarn buna cevaben gsterdikleri tepki sinema tarihinin en mehur sahnelerinden biri olmutur. Koltuklarnzdan kalkmanz istiyorum! Hemen imdi kalkp, Bakan Ford'a "Son derece kzgnz ve artk sabrmz kalmad!" diyen bir telgraf ekmenizi istiyorum! Son derece kzgnz ve artk sabrmz kalmad! Bylesine, korkudan domu bir fke,
12. 12. 12 Yazlar tmyle, anlatlan bir komplo ve belli bir grup insann tehdidine tepki olarak douyor. Tm bunlar daha nce de yaamtk. Nazilerin Yahudi kart sylemlerinde bakarsak, temelde benzer trde bir ekonomik tehdidin olduunu grrz. Bu ekonomik efsane ocuk kitaplarna kadar girmiti. Maalesef, Nazi propagandasndaki Yahudi imaj, en sevdiimiz Hollywood filmlerindeki Arap imajn andrmaktadr. Tek fark, Araplarn genelde cbbeli ve trbanl resmedilmesi. Terr: Filsistinlileri ve Mslmanlar eytanlatrmak Politika ve elence sektr, Washington'la Hollywood arasndaki balanty ele almann bir dier yn de filmlerde Filistin halknn gsteriliidir. srail devletinin 1948'deki kuruluundan itibaren desteimiz hibir zaman taraf deitirmedi. Tm Amerikan hkmetleri, kimin tarafnda olduumuz konusunda olduka netti. Buna karn, Washington'n politikaclar, politikalar fikirlere etki ederken; ilticaya zorlanan, fakirlik ve sefalet iinde yaayan milyonlarca Filistinliyi desteklemek konusunda baarsz olmutur. Hollywood'un bu elikiyi sunma ekli de ayn ekilde adaletsiz olmutur. Filmler sklkla, tm Filistinliler ktym gibi Filistinlileri terrist olarak gsterdi. Bu da Amerikan mal, Albay. "Eksodus" filmiyle balayarak, bu imaj Hollywood sinemas tarafndan devaml tekrarland. Film, ok eski bir elikiyi iliyordu. Filistinliler ya grnmez ya da Nazilerle balantl, korkun eylemlerin failleriydiler. 1966 yapm "Cast a Giant Shadow" da sraillileri Filistin vahetinin masum kurbanlar gibi gsteren bir baka eski filmdir. Kirk Douglas ABD ordusundan bir uzman erdir ve sraillilere yardm iin gnderilir. Bu filmdeki diyaloglardan bazlar ise dorudan srail hkmeti halkla ilikiler brosu tarafndan yazlm gibidir. Burada, etraf, onu Akdeniz'e dkmeye hazr 5 Arap lkesiyle evrili bir lke var! Ne silahlar, ne tanklar ne de bir dostlar var. nsanlar, elleriyle lden kk bir para iin savayorlar. Bu filmdeki Filistinliler aalktan da aada gsterilir. Onlar vahi katiller, gzleri dnm manyaklar olarak grrz. Bir insan herhangi bir yerde, herhangi bir anda, herhangi bir sebep iin ldrrler. zellikle ne kan, vahi bir sahnede, srtna Davut'un yldz dalanm bir kadn, yanmakta olan bir otobse balanmtr. Filistinliler konutuklar zamansa, otobste mahsur kalm bir baka kadnla dalga geer ve ona ruhsal olarak ikence ederler. Bundan 10 yl sonra kan "Black Sunday" filminde ise bu kez terrist bir kadndr. nsanlar en ok actan yerlerinden, en evlerinde hissettikleri yerde vuracaz. Bir Goodyear zeplinini Miami stadyumuna uurur ve futbol finalindeki 80.000 Amerikaly yok etmeye alr. nne kan herkesi soukkanllkla ldrr. zlediimiz filmler temelde Washington politikalarn takip eder. zellikle 80 ve 90'larda, Filistinlilerin tm Amerikallara zarar vermek isteyen insanlar olarak gsterildii, 30'a yakn filmde bu durum beyaz perdeye tanmtr. Cihada nasl yardmc olabiliriz? Araplar ve Filistinlilerle ilgili en alak tasvirlerden biri de 87 yapm "Death Before Dishonor" filminde yaplmtr. nce bir muhafz ldrr sonra da srailli bir aileyi katlederler. Bir ABD askerini karp, ikence ederler ve bir dierini de soukkanllkla ldrrler. Ve sonra, nce Amerikan elilii nnde ABD bayra yakarlar ve sonra elilii bir intihar bombacsyla patlatrlar. Beyaz perdedeki herhangi bir Filistinliye anlay gstermemize izin verilmemesinin ba sebebi srailli yapmclar Menachem Golan ve Yoram Globus'tur. Bu iki yapmc Cannon adl bir Amerikan firmas kurmu ve 20 yllk bir srete Araplar', zellikle de Filistinlileri ktleyen en az 30 film yapmlardr. Hatta Vegas rev kzlarnn ln ortasnda Araplar tartaklad "Hell Squad" isimli bir film yaptlar. Bence yaptklar en etkili film, en nl ve en rk filmlerden biri olan "Zafer Topu" filmidir. Bu filmde, Filistinliler bir ua karyor ve zellikle Yahudiler olmak zere yolculara dehet salyorlar. Yahudi isimli pasaportlular se. Propaganda yaratmakta filmlerden daha etkili bir iletiim yolu yoktur.
13. 13. Yazlar 13 Golan ve Globus ise bu durumu bir st seviyeye kard. Durun. -Kahpe! Tabii, ABD'li yapmclar da Filistinlilerin kt gsterilmesinde rol oynamtr. Belki de en Filistin kart film "Gerek Yalanlar"dr. Bu rgt, yakn zamanda Florida Keys'de bir nkleer bomba patlatanlarla ayn rgt. Kzl Cihad, taleplerimiz karlanana kadar her hafta bir baka byk ABD ehrine ate kusacaktr. Bu film neredeyse her hafta, tekrar tekrar televizyonda gsterilmi ve grsel mirasmzn bir paras olmutur. Anahtar bana ver. Hadi evlat, lmek istemezsin, deil mi? Anahtar bana verirsen cann yanmayacak. Sz veririm. Hayatta vermem, kak herif! Ve asla ama asla igal altnda sknt eken, mlteci kamplarndaki, kurban edilen, ldrlen, masum Filistinlileri gremeyiz. Bu grntler bize hi yanstlmad. Peki, neden yanstlmad? Hollywood'da, Filistinlileri insan olarak gremeyeceimizi syleyen yazsz bir kural m var? Ve niin Filistinlileri, sraillileri grdmz ekilde nsan olarak gremiyoruz? Filistinli bir ocuun hayat; medya, Hollywood ve politika asndan srailli bir ocuunki kadar nemli, insancl ve kymetli deil mi? Eer bu sorunun cevab "Evet"se neden bunu beyaz perdede gremiyoruz? Tek yi Arap Washington'n Hollywood'la olan ban somutlatrmak iin, Savunma Bakanl'nn desteiyle hazrlanm ve silahl kuvvetlerimizin rastgele Araplar ldrdkleri filmlere bakabilirsiniz. Bir gencin gidip, bir Arap lkesini bombalad "Iron Eagle"da olduu gibi. Gencin bir gecede jet uurmay rendii film Ve tabii, bir de Charlie Sheen'in Lbnana gidip Arap topraklarn imha ettii "Navy Seals" filmi vardr. Pekala, Komutanm, hadi unlar etiketleyip paketleyelim! Tm Savunma Bakanl destekli filmler iinde en rks olmakla tarihe gemi olan ise "Vur Emri"dir. Ate an! Film, eski Deniz Kuvvetleri Mstear James Webb tarafndan yazlmtr. Olaylar, Orta Dou'da gerek bir lke olan Yemen'de gemektedir. Amerikan eliliinde vahi gsteriler dzenlenmektedir ve Samuel L. Jackson komutasndaki askerler de Amerikal alanlar tahliye etmek iin arlrlar. Ve bunu yapmaya alrken de, kalabala ate aar, kadn ve ocuklarn da olduu birok Yemenliyi ldrrler. Olay zerine yaplan soruturmada Samuel L. Jackson'n karakterinin avukat rolndeki Tommy Lee Jones aratrma iin Yemen'e gider. Film, bizi nce, askerlerin bariz bir ekilde katliam yaptklarna inandryor. Silahl Amerikan askerleri bu insanlara ate ettiler. Onlar sadece kendilerini savunmaya alyorlard. Soruturma srasnda, Jones'un karakteri tek bacakl kk bir kz grr. Kz takip eder ve sivil kurbanlarla dolu bir hastane kouuyla karlar. Kurbanlardan birinin yatann yanndaysa bir ses kaseti bulur ve kaset mahkemede tercme edildii anda aniden bu katliamn sorumlusuyla ilgili fikrimiz deimeye balar. Sivil veya askeri, Amerikallar ve onlarn tm mttefiklerini ldrmek her yetkin Mslman'n grevidir. Sivil Yemenlilerin aslnda o kadar da masum olmadklarn kefediyoruz. lk atei onlarn at ortaya kyor. Hollywood'un aln lekeleri arasnda yer alan bir sahneyle ise sempati beslediimiz, insancll ve masumiyetiyle dnce kalplarmz kran kk kzn dier terrist Yemenlilerden hi de farkl olmadn reniyoruz. Sonu olarak, Samuel L. Jackson nl repliini haykrd zaman
14. 14. 14 Yazlar Harcayn u aalklar! biz de onun tarafnda oluyoruz. Peki, bu niye nemli? nk sonuta Kadn ve ocuklarn katliam dahi akland ve alkland. Bu bir katliam, evet, ama hakl bir katliam. avu Mack. Tm merkezlerle irtibata gein. Grev tamamland. Bu olayda insanlk yok. Ve eer biz Araplarn insanln gremezsek, geriye ne kalr ki? Eer hibir ey hissetmezsek, Araplarn da bizim gibi olmadklarn dnrsek hepsini ldrelim o zaman. O zaman lm hak ediyorlar, yle mi? kan sonu nedir? Araplar bu filmleri izleyen bizler hakknda ne dnr? Zira bu filmler Msr'da 25 Cent'e kiralanabiliyor. Onlar ldrmz gsteren filmlerden ne kazanyorlar? Bu bizleri daha m yaknlatryor? Bize bar m getiriyor yoksa bizi ayrtryor mu? Yandn sen! slamofobi slamofobi artk kiiliimizin bir paras. Arap ve Mslman gibi kelimeler korkutucu kelimeler olarak alglanyor. Eer kelimeler dahi korkutucuysa sinema ve televizyondaki izlediimiz grntler ne olacak? Irak'la sava halindeyiz. Savaa 2003 ylnda girdik; ancak bu giri, 100 yl akn sredir Araplar ktlyor olmamz sayesinde ok kolay hale gelmedi mi? Ve imdi 11 Eyll olaylarndan, 19 Mslman Arap terristin yaklak 3000 kiinin lmne sebep olduu bir trajedi olarak bahsediyoruz. Ve "Bunlar ldrm radikaller." demek yerine "Hayr, bu eylemler 1,3 milyar insann eylemlerini yanstyor." diyoruz. Bu ok tehlikeli. Hristiyan Ku Klux Klan yelerinin eylemlerinin Hristiyanl temsil ettiini sylemiyoruz, deil mi? Oklahoma City saldrsna bakalm. Timothy McVeigh, dzgn, rlandal Katolik bir gen. Btn rlandal Katolikler terristtir diyor muyuz? Hi kimse McVeigh'in dini inanlarn, hangi kiliseye gittiini ya da etnik kkenini bilmiyordu. Bunun konuyla hi ilgisi yoktu. Ama tabii, Arap kkenli ya da Mslman bir Amerikal olsayd o zaman konuyla ilgisi olurdu. Hatrlarsanz, saldrnn haberleri ktnda, muhabirler, politikaclar, hemen herkes hibir kantlar olmadan karmlar yaptlar. ABD hkmet kaynaklar, CBS'e olayn Orta Dou terrizmi imzas tadn belirttiler. Oklahoma City saldrs bilindik izler tayor gibi grnyor. Bu olay en fazla sayda kayba yol amak niyetiyle yaplmtr. Bu da Orta Dou'yu iaret ediyor. Bombann ok gl olmas soruturmaclar, Orta Dou kkenli benzerlerini dikkate almaya itti. ABC News, FBI'n soruturmaya yardmc olmalar iin ordudan 10 Arapa konuan kii talep ettiini rendi. Tek tipletirme o kadar yaylmt ki artk insanlar bunu gremiyordu ve bunun tek sebebi bu grntlerle bym olmamz. Televizyona bir bakn. Artk, oralardaki Arap terristlere ek olarak buradaki Arap-Amerikallarn da terrist olduunu syleyen dizilerimiz var. Showtime'da yaynlanan "Sleeper Cell"e bakalm. Dizide, kt slamc bir rgt ann Amerikan sokaklarnda alt anlatlyor. Herhangi evsiz bir insan bu rgtn bir paras olabilir. Batl grnl Araplar bile bu Amerikan kart komplonun bir paras. Amerika ile sava halindeyiz. Nokta. Ve bu sava yeteri sayda Amerikaly korku, gvensizlik ve terr salmak yoluyla
15. 15. Yazlar 15 ikna ederek kazanacaz. Ve bu dersi vermenin en iyi yolu onlara yaadklar, altklar ve oynadklar yerlerde saldrmak. Bu paranoya ok daha kuvvetleniyor. Bir dakikanz ayrn ve en dindar kanallarmz arasnda bir dolan. slam, ylda 15 milyon artan 2 milyar insann bal olduu bir din. Dnyadaki hemen hemen tm byk terrist ebekeler slamc radikaller tarafndan ynetilir. slam, grdmz zere tm gayrimslimleri boyunduruk altna almay reten bir din. slam, terristlere cenneti vaat ediyor ve en aalk eylemleri Allah'n gznde bir gzellik timsali haline getiriyor. Masum Araplar ldrldnde, bombalandklarnda, sakatlanp yaralandklarnda, Abu Ghraib gibi yerlerde ikenceye uradklarnda hi bir merhamet hissetmemize gerekten aryor musunuz? Ya da daha kts, nemsememize? Bunun Skull and Bones kabul treninden fark kalmad bu yzden insanlarn hayatlarn karartacaz ve askeri gcmze kstek olacaz. Hi duygusal rahatlama diye bir ey duydunuz mu? Hi biraz stres atma ihtiyac diye bir ey duydunuz mu? Bir eit eek akas, dalga geerek taciz etme olarak dnn. Onlar hi umursamyoruz. O masum sivilleri, El Kaide ve Saddam destekileriyle bir tutmaya ve onlarn bizim ilgi ve anlaymz hak etmediini dnmeye artlanmz ve bu ok tehlikeli. FBI'a gre, Amerika'da Mslmanlar veya Orta Dou'lu gibi grnenleri hedef alan sularda 11 Eyll sonrasnda art yaand. 11 Eyll'den beri, eer Arap ya da Mslman bir Amerikalysanz havaalanlarna gittiinizde otomatik olarak fileniyorsunuz. Binlerce Mslman Amerikal toplanp ilem yaplmakszn gzaltna alnd. Pek ok insan, zellikle de gmenler, ilerini kaybetti. Adn vermek istemeyen bu niversite rencisi, yakn zamanda polisle yapt grmenin kendisini sulu gibi hissettirdiini belirtti. ok korkmutum, heyecanl ve gergindim. Ve bir an nce her ey bitsin istedim. O, sorguya ekilen, ounluu Arap kkenli binlerce insandan sadece biriydi. Yani havada nefret sular, filemeler ve gzaltlardan oluan bir bulut var. Bence, bu da sinemann gcn gsteriyor. Gereklere ramen doruluunu bildiimiz verilere ramen yine de kurguyu kucaklyoruz. Bu kurgu hala kiiliimizin bir paras. Kalplam yarglarn kaybolmas ok uzun zamanlar alr. Ve pek oumuz bu nyarglarmzdan memnunuz. Bunu deitirmek istemiyoruz. Bu yze hep alageldik. Gereki Olmak Araplar dndmz zaman ne gryoruz?
16. 16. 16 Yazlar Aklmza nasl grntler geliyor? Gerek insanlar m gryoruz? Kltrel ve corafik farklara ramen bizlerle hemen hemen ayn eyleri yapan insanlar m gryoruz? Arap kadnn dndmzde, aklmza hangi grnt geliyor? Glp oynayan ve ocuklarn ok seven kadnlar m? Darda olduu gibi evin iinde alan kadnlar m? Pek ok Arap lkesinde niversite rencilerinin ounluunun kadn olduunu bilmek sizi artr myd? Arap erkeklerinin basnmzdaki imaj nedir? Ailelerini geindiren sevgi dolu babalar m grrz? Peki ya Arap genleri? Onlar da dnyann herhangi bir yerindeki genler gibi mi grrz? Bir de Arap dnyasnda din konusu var. Dini oradaki her eyi evreleyen ve basklayan bir ey olarak m grrz? Din, tpk ABD'de olduu gibi, Arap dnyasnda da byk rol oynad halde; pek ok Arap lkesinin laik olduunu biliyor muyuz? Araplar ve dini dndmz zaman Hristiyanlk aklmza geliyor mu? Blgede, yzyllardr Mslmanlarla uyum iinde yaayan 20 milyondan fazla Hristiyan olduunu hi hatrlyor muyuz? Haklarn vermek lazm ki, baz yapmclar Araplar ve Arap Amerikallar tm ynleriyle gstermilerdir. Kalplam bir yargy krmann en iyi yolu da kahkaha ve komedidir. Bunu yapan komedyenler var ve bunu tarih boyunca hep yaptlar. Siyah komedyenler, Yahudi komedyenler imdi de Arap komedyenler gryoruz ki bu, gerginlii azaltmann yollarndan biri. Aynen bama geldi: Tezghtaki adam kredi kartm ald ve Allah yazsn grd. Bana tuhaf bir bak att ve "Arkadam, nasl bir isim bu byle?" dedi. "Arapa bir isim." dedim. Adam "Ne anlama geliyor?" diye sordu. Ben de dedim "Barl, dost canls Arap anlamna geliyor desem? " Ama herif pek memnun olmad ve "Ailen hangi Arap lkesinden?" diye sordu. Ben de barl ve sevebilecei bir lke dnmeye altm ve "Biz Alaaddin nereliyse o lkedeniz." dedim. Hakkn verelim ki, Michael Moore'un Fahrenheit 9/11 belgeselinin DVD'sinde ok komik bir sahne vard.
17. 17. Yazlar 17 smim, gerekten Ahmet Ahmet ve ben hibir uaa binemiyorum. Siz beyazlarn ii ok kolay. Uuunuzdan 1- 2 saat nce havalimanna gidebiliyorsunuz. Bana 1,5 ay gerekiyor. Gvenlik kontrol de yle ktleti ki artk G-string giyip gidiyorum ve "Nasl gidiyor beyler?" falan diyorum. Benim canlandrdm karakter, 4 numaral terristti. 1 deil, 2 deil, 4. O noktada, komedi kariyerimde zaten iyi durumdaydm o yzden ok ciddiye almadm ve repliklerimi ok abartl okudum. "Saddam, itaat edeceksin yoksa seni Allah adna ldrrm!" falan yaptm. Ynetmen lgna dnd ve "Ahmet, bu mthiti." falan dedi. Bir kez daha yapalm ama bu sefer daha byle Anladn deil mi? hani Arap gibi Hani sizin insannz byle daha Sinirli olduumuzu sylemeye alyordu. Ben de "Tamam anladm, sinirli." dedim. yle mi istiyorsun? Evet, evet. Ben de bir kez daha yaptm ve ertesi sabah beni filmde kullanmak istediklerine dair telefon geldi. Ben de telefonda glmeye baladm nk ben rolle dalga geiyordum. Gerek gibi olmaya almyordum ama istedikleri ey buydu. Ve bir kez olsun, Araplar ve Mslmanlar insanlatrmaya onlar da dier insanlar gibi grmeye balarsak Ne daha iyi, ne daha kt. te o zaman bu yarglar gitgide azalr. Mesela "Kusursuz Cinayet" filminde Arap Amerikal dedektifin kadn kahramanmza arkadaa davrandn gryoruz. Allah olunuzun yar ve yardmcs olsun. Sizin de. Benim de danmanln yaptm " Kral" filmine bakalm. Olaylar 1991 ylnda Krfez Sava'nda gemektedir. Film, Irakllar tm ynleriyle gstermesi ve Saddam Hseyin'in ldrmeye alt dzgn Irakllara odaklanmas bakmndan dikkate deerdir. Kzn nasl? imdilik gvende. ok gzel. Harika. Sana nasl yardmc olabiliriz? Bu filmde karlkl sayg vardr ve ayrca Saddam'a sadk olan Irakllar da vardr. Bu allanp pullanm bir film deil. Olduka gereki ve benim fikrime gre olduka baarl bir film. Hal seferlerini ileyen "Cennetin Krall" filmi de, Amerika'da deil ama okyanus tesinde olduka byk baar yakalamtr. Filmin Beyrut'taki gsteriminde zellikle en sonda, Selahattin, Mslman ve Hristiyanlarn bar iinde yaad Kuds' ele geirince bir kiliseye girer ve yerde bir simge durmaktadr. Selahattin simgeyi grr, saygyla yerden kaldrr ve mihraba geri koyar. Beyrut'taki seyirci bu sahneyi grnce ayaa kalkm ve alklamtr. Burada Hristiyanlar kadar Mslmanlarn da bir Mslman'n dine dair bir hogr gstermesini alklamasndan bahsediyoruz. Arap seyircisinin, onlar sayg deer, drst ve adil olarak gsterecek Amerikan filmlerini grmeye ihtiyac var. George Clooney'nin "Syriana" filminden sonra ise belki de Hollywood dinliyordur diye umdum. Filmde ya ekmeyen ama olduka drst baz Arap tasvirleri vardr ama ayrca bir Arap prensi filmdeki en naho insanlardan biridir. Britanya da eitim grm olan prens, lkesine demokrasi getirmek ister ve fikirleri kendisinin ve ailesinin ldrlmesine sebep olur. Bir meclis kurmak istiyorum. Kadnlara seme hakk vermek istiyorum. Bamsz bir yarg istiyorum. Orta Douda petrol ticaretini balatmak istiyorum. Tm enerji retimimizi ihaleye aacam. Sizin de nerdiiniz gibi, ran'dan Avrupa'ya uzanan bir boru hatt aacam. in'e ihracat yapacam. lkemizi yeniden ina etmek iin kullanacam bir kar elde etmeye ve verimlilii arttrmaya yarayacak her eyi yapacam. Harika. Zaten yapmanz gereken de bu. Kesinlikle. Lakin bakannz babam aryor ve "Teksas, Kansas, Washington eyaletlerimizde isizlik var." diyor. Bir telefon grmesinden sonra, biz kendi sosyal programlarmzn btesinden alp fazlasyla pahal uaklarnz almaya balyoruz. Byle bir insancllk ve saygnn bir dier rneini ise "Hideous Kinky"de grebiliriz. Film Kate Winslet'n oynad bir kadn ve 2 kznn Fas'taki hikyesini anlatr. Winslet'in Fasl sevgilisiyle olan ilikisi ok gzel ve sevgi doludur. Ve ngiltere'ye, evine dnmek iin paras yetmeyince ok ar fedakrlklar yapmak zorunda kalr. Filmin sonunda efkat dolu, duygusal bir sahne yer alr. Fasl
18. 18. 18 Yazlar adam, ho akal diyebilmek iin kadn ve ocuklarn trenini yakalar. Burada, aralarndaki scakl ve sevgiyi grrz. Bilal! Ve bylesi bir insancllk hibir filmde, Hany Abu-Assad'n yazp ynettii "Vaat Edilen Cennet"de olduu kadar ak deildir. ki Filistinli arkada Tel Aviv'de bir intihar saldrs yapmak iin ie alnr. lk bata, bu kutsal grevi kabul ederler ancak srail snrnda mdahaleye urar ve stlerinden ayr derler. Sonra, gen bir kadn planlarn fark eder ve onlar eylemlerini sorgulamaya zorlar. Bunu neden yapyorsunuz? Eit olarak yaayamyorsak en azndan eit olarak lrz. Eer eitlik adna lp ldrebiliyorsan, hayatta eit olmann bir yolunu da bulabilirsin. Nasl? nsan haklar rgtleriyle mi? Evet, mesela! O zaman en azndan sraillilerin ldrmek iin mazereti kalmaz. Bu kadar saf olma. Mcadele olmadan zgrlk olamaz. Adaletsizlik olduu srece birileri fedakarlk yapmak zorunda! Bu fedakarlk deil, bu intikam! Eer sen de ldrrsen, kurbanla igalci arasnda ne fark kalr? Bu Filistinli de birbirinden farkldr. ylesine, ldrm terristler deillerdir. Ve zgrlk savas falan da deillerdir. Tm hatalar, baarlar, idealleri ve aclaryla insandrlar. Bana bak! Cevap ver bana! -Niye geldin? Neden burdasn? Senle olabilmek iin. Hadi geri dnelim! Suha hakl. Bu ekilde kazanamayz! Biz yapmamz gerekeni yapacaz. Gerisine Allah karar verecek. Allah "nce dnn." der. Biz hem ldk hem ldrdk. Hibir ey deimedi. Bizim lmmz deil ama direniin devam etmesi bir eyleri deitirecek. Baka seeneim yok. Ya hibir ey deimezse? Cevap ver bana! Ben iyimserim ve gelecee zellikle de gen yapmclara gveniyorum. Bu tek tip yarglar deiecek. Deiecek nk sektre yeni giren gen insanlar bu byk adaletsizlii grecek ve bunu dzeltmek iin uraacaklar. Bunun olmas ise artk an meselesi. Ama olacak. Zencilere, Amerikan yerlilerine, Yahudilere ve dier gruplara olan nyargmz krmay baarabildik. Niin Araplara ve Mslmanlara olan nyargmz da kramyoruz? Sessiz kalmamak ok nemli. Bence, birilerinin bylesine ktlendiini grdmz her an, bir eyler sylemeliyiz. Yapmc olalm ya da olmayalm Ayaa kalkmal ve "Bir milleti ktlemek etik ve ahlaki adan yanltr." demeliyiz. NOTLAR 1) "Arabland": Belgeselde anlatc, Holywood filmlerinde klielerle doldurulup oryantal bir bak asyla kurgulanan, hayali "Arabland" isimli bir yer tanmlyor. Bu kelime eviride "Arabistan" olarak kullanlmtr. Suudi Arabistan ya da baka gerek bir lke anlamnda kullanlmamaktadr. 2) Skull & Bones: Yale niversitesi'nde Society of Skull and Bones ismi ile kurulan, gizli yaps ile ye profilinin yksek seviyesi sebebiyle yllardan beri saysz komplo teorisine kartrlm olan renci topluluu. Bu toplulua kabul edilecek rencilerin ok ciddi ve fiziksel testlerden geirilip, eek akasnn da tesinde eziyetler edildii sylenmektedir. Belgeselde bu zelline vurgu yaplmtr. http://tr.wikipedia.org/wiki/Skull_and_Bones 3) Belgeselde ismi geen film ve dizilerin mmkn olduunca Trke isimleri kullanlm, orijinal Trke evirisi bulunamayan filmler ngilizce ismiyle braklmtr. 4) Belgeselde, Araplar ktledii iddia edilen filmler unlardr:
19. 19. Yazlar 19 The Black Stallion (1979) The Black Stallion Returns (1984) Protocol (1984) Back to the Future (1985) The Delta Force (1986) Iron Eagle (1986) Ishtar (1987) The Taking of Flight 847 (1988) Terror in Beverly Hills (1988) The Bonfire of the Vanities (1990) Navy SEALs (1990) Killing Streets (1991) Chain of Command (1993) Bloodfist VI: Ground Zero (1994) True Lies (1994) Operation Condor (1997) Freedom Strike (1998) Rules of Engagement (2000) Araplarn insani ynnn tarafszca gsterdii sylenen filmler ise unlardr: The 13th Warrior Robin Hood: Prince of Thieves Three Kings Kingdom of Heaven
20. 20. 20 Yazlar AHR ZAMAN BELGESELLER KOYAANSQATS / Hayatn z (1982) Ynetmen: Godfrey Reggio lke: ABD Tr: Belgesel |Mzik Vizyon Tarihi: 27 Nisan 1982 (ABD) Sre: 86 dakika Dil: Hibiri Senaryo: Ron Fricke, Michael Hoenig, Godfrey Reggio Mzik: Philip Glass Grnt Ynetmeni: Ron Fricke zet Phillip Glass'n unutulmaz mzikleriyle belleklere aklan Koyaanisqatsi, grntlere dair bir festivali artryor. 1983 yl itibariyle devrim niteliinde olan film hayatn imgesel dengesine(ve dengesizliine) yaklan bir at niteliinde. Grntden grntye geerek, sonunda tm grntlerin tek bir grntnn yansmasndan ibaret olduunu ispatlamaya alan film, tabiat bilimleriyle ve sosyal-antropolojiyle balarn sklatryor. Otuz yldr hayatn anlamn grntlerin toplamndan karsamaya alan ynetmen Godfrey Reggionun en iyi belgeseli olan Koyaanisqatsi; doa ve medeniyet arasndaki elikiyi ortaya koyan, Powaqqatsi ve Naqoyqatsi ile beraber oluan bir lemenin ilk ayan tekil ediyor. 6 ylda toplanan grntleri ve 3 ylda hazrlanan mzikleriyle, hibir diyalog iermemesine ramen gelmi gemi en etkileyici belgesellerden biri olduuna phe yok. ko-yaa-nis-qatsi (Hopi dilinden) 1. lgn yaam. 2. frtnal yaam. 3. dengesini yitirmi yaam. 4. btnlksz yaam. 5. deitirilmesi gereken yaam biimi. Dinlediiniz Hopi Kehanetlerinin evirisi "Topraktan deerli eyleri kazrsak, felaketi arm oluruz." "Arnma Gn yaklatnda, gkte ileri geri rmcek alar rlecek." "Bir gn gkten yaabilecek bir tas dolusu kl, topra yakacak, okyanuslar kaynatacak." POWAQQATS (1988) (Hopi lisnndan, powaq byc + qatsi yaam) Ynetmen: Godfrey Reggio lke: ABD Tr:Belgesel |Mzik Vizyon Tarihi: 29 Nisan 1988 (ABD) Sre: 99 dakika Dil: Hopi, ngilizce, spanyolca Senaryo: Godfrey Reggio, Ken Richards
21. 21. Yazlar 21 Mzik: Philip Glass Grnt Ynetmeni: Graham Berry, Leonidas Zourdoumis Yapmc: Shyam Benegal, Francis Ford Coppola, Tom Garrett Nam- Dier: Northsouth: Life on the Edge | Powwaqatsi: Life in Transformation Oyuncular: Christie Brinkley , David Brinkley , Pope John Paul II, Dan Rather, Cheryl Tiegs zet po-waq-qa-tsi (Hopi lisnndan, powaq byc + qatsi yaam) Bir varlk, kendi yaam dorultusunda, dier varlklarn yaam glerini daha fazla tketen bir yaama ekli. ------------- Gzlerinizi alamayacanz ve ayn zamanda tm hislerinize hitap eden grsel ve iitsel bir len! Dnyann drt bir yanndaki eletirmenler ve izleyiciler tarafndan byleyeci kabul edildi. Senarist/Ynetmen Godfrey Reggio'nun maheri "qatsi" lemesinin bu ikinci blm u ana kadar yaplm belgeseller arasndaki en mkmmel grsel ve iitsel elere sahip. Sarsc grntlerle birlikte, dll besteci Philip Glass'n zarif mzii ile Powaqqatsi duygusal, ruhsal, zihinsel ve estetik adan nefes kesici bir tecrbe. Cesur ve aklnzdan kmayacak grntlerle bu srad film gnmz toplumuna ait bildiimizi sandmz hereyi sorgulamamz salayacak. Eski kltrlerin resimlerini modern yaamla yan yana gsteren Powaqqatsi, ilerlemenin bedelini gsteriyor. ******************* NOQAYQATS (2002) Hopi Dilinden [birbirini-birounu ldrmek- yaam]. Ynetmen: Godfrey Reggio lke: ABD Tr: Belgesel |Mzik Vizyon Tarihi: 02 Eyll 2002 (ABD) Sre: 89 dakika Dil: ngilizce Senaryo: Godfrey Reggio Mzik: Philip Glass Grnt Ynetmeni: Russell Lee Fine Yapmc: Joe Beirne, Lauren Feeney, Steve Goldin Nam- Dier: Naqoyqatsi: Life as War ekim Yeri: Michigan Central Depot - W. Vernor and W. Michigan Avenues, Detroit, Michigan, USA Oyuncular: Marlon Brando, Bella Donna, Elton John, Julia Louis-Dreyfus, Madonna zet Kresellemenin yaratt vahiliin altn iziyor. Modern dnya ve doa arasndaki elikinin zaman iinde nasl bir deiim ve dnm srecine uradn gsteriyor.
22. 22. 22 Yazlar NAQOYQATSI na . qy . qatsi (na ky kahtsi) Hopi Dilinden [birbirini-birounu ldrmek- yaam]. 1. birbirini ldrerek yaanan bir yaam. 2. bir yaam tarz olarak sava. 3. (yorum) uygarlatrlm iddet. KURN-I KERMN KUVVRAT SRESNDE AYNI KONU LENMTR. 1- Gne katlanp drldnde, 2- Yldzlar bulandnda, 3- Dalar yrtldnde, 4- Kylmaz mallar brakldnda, 5- Vahi hayvanlar bir araya toplandnda, 6- Denizler atelendiinde, 7- Nefisler eletirildiinde, 8- Diri diri topraa gmlen kza sorulduunda, 9- "Hangi gnahtan dolay ldrld?" diye. 10- Amel defterleri aldnda, 11- Gk syrlp aldnda, 12- Cehennem kztrldnda, 13- Ve cennet yaklatrldnda, 14- Herkes ne getirmi olduunu anlar. 15- imdi yemin ederim o sinenlere, 16- O akp akp yuvasna gidenlere, 17- Yneldii an geceye, 18- Nefeslendii (aard) an sabaha ki, 19- Kukusuz o Kur'an, deerli bir elinin szdr. 20- O eli gldr, Ar'n sahibinin yannda ok itibarldr. 21- Orada ona itaat edilir, gvenilir. 22- Arkadanz cin arpm deildir. 23- Andolsun o, Cebrail'i ak ufukta grd. 24- O, gayb hakknda cimri de deildir. 25- O, kovulmu bir eytann sz deildir. 26- Hl byle iken, siz nereye gidiyorsunuz? 27- O, lemler iin tten baka bir ey deildir, 28- inizden doru gitmek isteyenler iin. 29- lemlerin Rabbi olan Allah dilemeyince, siz dileyemezsiniz.
23. 23. Yazlar 23 O gne drld vakit. Burada zaman edat olan ile oniki olay zikredilmi, cevabnda "Her nefis ne getirdiini bilecektir." denilmitir. Bu oniki olay unlardr: 1. Gnein drlmesi, 2. Yldzlarn bulanmas, 3. Dalarn yrtlmesi, 4. Kylmaz mallarn braklmas, 5. Vahi hayvanlarn toplanmas, 6. Denizlerin atelenmesi, 7. Nefislerin eletirilmesi, 8. Diri diri gmlen kza sorulmas, 9. Amel defterlerinin almas, 10. Gn syrlp almas, 11. Cehennemin kztrlmas, 12. Cennetin yaklatrlmas. Kaynak: Elmall Muhammed Hamdi Yazr, Kuran' Kerim Tefsiri HOP KIZILDERLLER VE ESRARENGZ KEHANETLER Hopi ad hopitu kelimesinden gelen barcl anlam tamaktadr. Hopi kzlderilileri de Arizona blgesinde yaam uysal bir kzlderili kabilesidir. M. 700 yllarnda dahi yapm olduklar ok katl evler ve gelimi tarm faaliyetleri hopilerinde zel bir uygarlk olduunu dndren nedenlerdendir. Mayalara komu topraklarda yaam olan Hopi kzlderilileri Maya takvimi kadar detayl ve derin bilgiler brakmasalar da gnmz yaam iin esrarengiz kehanetlerde bulunmulardr. Metafizik bir kltre sahip olan, zaman ve mekan kavramlar bizden farkl olan hopiler, bundan nce dnyann 3 kez ykm geirdiine inanrlar. 3.ykmda ise barolu su oynamaktadr. Yine hopilerin inanna gre atalar ve yol gstericileri Dnya d bir gezegenden gelen varlklard. Hopilerin 3.bin yl, yani uan iinde bulunduumuz zaman dilimi iin kehanetleri ise bize baz eyleri artryor. te hopi kzlderililerinin 3.bin yl iin kehanetleri; Hopiler 3.bin yln balarnda Gne sistemimize mavi renkte bir yldz gireceinden sz ediyorlar. Onara gre bu mavi yldz dnya yaamnda byk deiikliklere sebep olacak. Yldzn oluturaca manyetik titreimler tm insanl ve dnyay korkun bir ekilde etkileyecek fakat bunun sonunda insan zihni alacak ve insanlk ykselmeye balayacak. Hopi kzlderililerinin bu kehaneti elbette ki aklmza marduk sylentilerini getiriyor. Ancak hopilere gre Mavi yldz gk yznde bir gne gibi grnmeden nce aadaki 9 kehanet gereklemi olacak. Bu 9 kehanet ise yle; Beyaz tenli adamlar gelecek ve gk grlts gibi sesler karan silahlar kullanarak kendilerine ait olmayan topraklar zorla alacaklar. Garip sesler kartarak dnen yuvarlak cisimler topraklarmz zerinde hareket edecek. Bufaloyu andran uzun boynuzlu hayvanlar bir lkeyi igal edecek. 4- Topraklarmz usuz bucaksz ylan telleri ile kesilecek, blnecek. Tatan nehirler topraklarmz blecekTopramzn st ve alt dev rmcek alar ile sarlm gibi olacak. 7- Kap kara olan denizler birok canlnn lmne sebebiyet verecek. 8Dnyann zerinde gklere yerletii duyulan birey
24. 24. 24 Yazlar byk bir grltyle dnyaya decek. Dnya ileri geri sallanmaya balayacak ve tm bunlar byk bir ykmn, Mavi yldzn habercisi olacak. Bu dokuz hopi kehanetini yorumlamak gerekirse birounun gerekletiini gryoruz aslnda. lk kehanet Hitler Almanyas ve nazileri, ikinci kehanet her trl tekerlekli tat ifade ediyor olabilir. Ylan tellerden kast demiryollar ve raylar dnlrse, tatan nehirler de karayollar ve otoyollar diyebiliriz. Topramzn altnn ve stnn dev rmcek alar ile sarlm gibi olacak kehaneti ise, telefon, telgraf,zellikle yaygnlaan ve gn getike hzla artan fiberoptik intenet kablolarna ve elektrik kablolarnn her yeri kaplam olmasna yorumlayabiliriz. Bu sonua gre hopilerin bekledii mavi yldzn gelmesi ok ta uzak deil gibi grnyor. Hopilerin bir baka korkun kehaneti ise daha nce 2010 yl iin 3.Dnya sava ngren Kahin Vanga ile eleiyor. Hopi kzlderilileri net bir tarih belirtmeselerde yine 3. bin yln ilk eyreini vurguluyorlar. Daha nce birinci ve ikinci dnya savan doru tahmin etmi olan hopi kzlderilileri 3. dnya sava iinde insanl uyaryor. Bu sefer kimsenin korunamayacan belirten hopi kzl derilileri, Toz, duman ve klden bahsediyor. Gkten ate yaacan ve bu savata insanlarn kuru otlar gibi yanacan sylyorlar. Kullanlan silahlarn yllar boyu toprakta tek bir fidan bile yetimeyeceine sebebiyet vereceini belirtiyorlar. Hopi kzlderililerinin kehanetleriyle birlikte tandmz duyduumuz ve merak ettiimiz baz sylentilerin bir kez daha karmza ktn gryoruz ve bu ekilde yorumlayabiliyoruz. Bireylerin deieceine verdiimiz ihtimal gn getike daha da artyor. nk yaadmz hergn yeni bir felaket haberi duyduumuzda pek de armyoruz artk. Belki de ufak ufak alyoruz bir eylere.[ Yazar: Seda Kbra Kkaslan] Kaynak http://www.fotonkusagi.net/efsanevi-uygarliklar/hopi-kizilderilileri-ve-esrarengiz- kehanetleri.html http://www.paranormaltr.com/2013/01/hopi-kizilderilileri-ve-kehanetleri.html http://www.kosulsuz-sevgi.com/galaksiden-haberler/17pholmes-kuyruklu-yildizi-hopi- kehanetinin-mavi-kachinasi-olabilir-mi/ http://www.turkcealtyazi.org/mov/0085809/koyaanisqatsi.html http://www.turkcealtyazi.org/mov/0095895/powaqqatsi.html http://www.turkcealtyazi.org/sub/467833/naqoyqatsi.html
25. 25. Yazlar 25 THE PRCE OF SEX (2011) Vizite creti / Belgesel Ynetmen: Mimi Chakarova lke: ABD, Birleik Arap Emirlikleri, Bulgaristan, Moldova, Trkiye Tr: Belgesel | Su | Dram Vizyon Tarihi: 09 Nisan 2011 (ABD) Sre:72 dakika Dil: ngilizce, Trke, Romence Mzik: Christopher Hedge Grnt Ynetmeni: Adam Keker Yapmc: Mimi Chakarova, Stephen Talbot Oyuncular: Mimi Chakarova zet Bulgaristan'l foto muhabiri Mimi Chakarova tarafndan Dou Avrupa'l kadnlar hakknda yer yer gizli ekimlerle gerekletirilen bu uzun metrajl belgeselde, nemli bir aya da Dubai, stanbul-Aksaray olan insan ticaretinin kurban olan; utan, korku ve iddetle susturulmu gen kadnlarn seks iiliine zorlanan yaamlar anlatlmakta... Komnizmin k ile kadnn bana gelen sex kleliinin sermayesi olmak acsn birebir duyacanz belgesel. Bu belgesel kadnn maduriyetinde dinin fark etmediini, azm insann zlmnde ulat dereceyi gstermektedir. Allah Tel kadnlara zulmeden ve onun nlemini almayan milletleri ksa zamanda yok edeceini grmek istiyorsanz bu belgeseli izleyin. Yreiniz burkula burkula seyredeceinizi dnyorum. Belgeselden alntlar Ben Bulgaristan'da dodum Kymzde bykanne ile bydm . Bu benim dnyam oldu. Ben tavuk ile oynayan bir kzdm. imdi ise neredeyim?. Herkesin bir ad vard . Biz eit komnizm altnda yoksulluu paylardk. Hayatmz snrl olsa da, kendimi gvende hissederdim. Genel Sekreter Gorbaov, Sovyetler Birlii ve Dou Avrupa iin refah istedi. Sonra bu glasnost politikas ile liberalleme yoluna girdik. Ve sonra aniden komnizm dt. Biz bunu biliyorduk Hayatmz sonsuza kadar deiti . Dou Avrupallar bat gibi acele zgrlk ve daha iyi bir yaam aray iinde olup ve her eyi braktlar. Annem ve ben 1990 ylnda Amerika'ya tandk. Ben sk sk merak var biz kalsaydk ne olurdu? Yirmi yl sonra memlekete geri dndm . Bizim oynadmz sokak ssz olmu . Benim genliimde ok canl bir ky bir hayalet kasaba gibi olmu . Yurtdna kimler gitmi olabilir, dedim. Tm gitmi. yi bir hayat beklerken unutulan - aldatlm - ve hi kimse hakknda konumak istediini bir dnyann iine kaybolduk . Demek ki biz bunun iin hazr deildik. 1989'dan sonra ne oldu? Benim neslimin birok kadn iin sex klesi olmak acmasz gereklik oldu. Birok soru beni huzursuz etti. Neden daha ok Dou Avrupal kadnlar seks ticareti kurban olabilir? -- Evler, seks kulpleri, sokaklar ve barnaklar .
26. 26. 26 Yazlar Kadn Ticareti Madurlar yllardr anonim olmutur. ntikam korkusu onlar sessiz kalmasna neden olur ve dng krlm deil. BM'ye gre, yaklak 1.5 milyon kadn kresel seks kle ticaretinin kurban olmutur. -- Vika hikyesini anlatmaya balad: Bir garson olmak ister misiniz? diye sordu . - Evet . Nerede ? Dubai'de . - Ltfen . 500 $ bir ay ! Tabii ki istedim. "O zaman yarn Dubaiye gideceksin " " Bir tandk evrak ve pasaport ilerini halleder. " imdi dnyorum da ben bu kadar aptal olabilirim diye merak ediyorm! Nasl inanabilirim byle bir eye ? Meer, ben ok safmm. Ben 19 yandaydm ve para beni ekti. Gerek u ki, kafama dank etti. lk zaman Dubai'ye geldiimde, beni bir adam karlad ... Hassan . Biz bir daireye gittik . Sonra bana oral seks teklif etti, itiraz edince beni dvd. Ne diye sordum? " Neden burada olduunu biliyor musun ? " Ben garson olacaktm. " Sonra bana syledi . " Tabii, hizmet etmek iin buraya geldim - ama bir garson gibi , ama bir fahie gibi . -- Komnizmin knden sonra dou seks ticaretinde, Trkiye, ana alc lke olmutur. -- insanlara gvenebilir miyiz ? - Evet . Kime gvenebilirim? -- Mslman kenti Dubai'de fuhu, resmen yasaktr Fuhu ak bir sr deildir. Bu elikili. Ama fuhuun merkezi. Kentin sosyal dokusunda Hkmet bu gelimeye olanak salyor . Biz ka kstlamalar ile son derece kresellemi bir yer olan Dubaide seks kulplerinde turizm bakanlnn damgas var. Nerede, insan haklar aktivistleri. Kresellemenin kanlmaz bir sonucu olarak Dubaide ikiyzll grmek mmkndr. --
27. 27. Yazlar 27 DANGEROUS KNOWLEDGE (2007)/ Tehlikeli Bilgi Ynetmen: David Malone lke: ngiltere Tr: Belgesel Vizyon Tarihi: 08 Austos 2007 (ngiltere) Sre: 89 dakika Dil: ngilizce Yapmc: David Malone Oyuncular: David Malone, Roger Penrose zet - Bu Belgeselde, David Malone drt parlak matematikiyi inceler. Georg Cantor, Ludwig Boltzmann, Kurt Gdel ve Alan Turing - Onlar insanl derinden etkilediler, ama trajik durumlar delirme ve hepsinin sonunda bir nedenle intihara srklendiini aratrr. Bugn hala cevap bulmaya altnz gerekliin, matematiksel dnceler ile Tehlikeli Bilgi olmas hakikati hakknda derin sorulardan bazlarn da sormadan duramaz. Film ayn zamanda matematik ve insan aklnn bilemediimiz eyler olup olmadn sorusuna cevap aramaktadr. Belgesel Metni Dnya'nn d grnnn alt bilimin kurallardr. Fakat onlarn da altnda, ok daha derin kurallar grubu vardr. Doann bilimsel kurallarn ve onlar ilk etapta nasl anlayabileceimizi izah eden saf matematiin kalbdr. "Bu kum tanesinde bir dnya grmek Ve vahi bir iekte bir cenneti sonsuzluu avuta tutmak, ve bir saatliine nihayetsizlii. ." (iir) Her eyin "tanr yoktur" a uymak zorunda olduu ve sistem nedir? gibi fikirlere sahipseniz, ok dikkatli olmalydnz, nk her an sizi arpabilirlerdi. Kulaa harika geldiler, fakat ok tehlikeliydiler. Fakat sonra, tabii ki insanlar korkuya kaplr. Bu yzden uurumun kenarndan dnerler. Meselemiz onu, sevip sevmeme meselesi deil Burada bu kant var ve herkes bununla yaamak zorunda Bu film, en parlak beyinlerden oluan kck bir grubun matematik ve evren evresindeki "kesinlik" rtsn skmeleriyle ilgilidir. Ve, ayrca, bu problemlere bir kez gz attktan sonra bo veremeyen, ve sorularn ldrmann eiine ve hatta tesine, delirmeye ve intihara kadar srdrenlerle ilgilidir. Fakat btn trajedilerine karn; grdkleri yine de hala doru adalar, almalarnn devasa neminin bykln reddettiler, ve biz bile tamamn, ancak henz zmleyebildik. Bu gn, onlarn grdkleri dnyann, halen sadece kysndayz. TEHLKEL BLG Adm David Malone. Bu, bizsiz, hatta onlar hi duymamken bile, amzn doasn temelden etkileyen; hikayelerinin, bu gn bizler iin nemli mesaja sahip olduunu dndm, bu eski byk dnrlere sayg duruumdur. Buras Halle. Dou Almanyada bir kasaba Bir zamanlar Martin Luther'in Reformunu vazettii yer. Bizim hikayemiz burada, bu kasaba niversitesinde, Georg Cantor adndaki bir adamla, hi de kastetmedii halde, nihai olarak, matematik ve bilimin tmnn temellerini oynatmakla tehdit eden devrimi balatan bir matematik profesryle balyor. Bu Devrime kendisine ok basit bir soruyu sorarak balar: "sonsuzluk ne kadar byktr"?
28. 28. 28 Yazlar TANRININ HABERCS : Georg CANTOR Cantor, harikuladedir, nk sorusu o kadar lgncadr ki, nerdeyse, dumanl kafayla edeerdir. Tasavvur yeteneinin akl almaz bir becerisidir. Georg Cantor dnyann en byk matematikilerindendir. En azndan Antik Yunan'a kadar geriye gidersek, ondan nceki bykler de bu soruyu sormutu. Fakat, hi kimsenin daha nce gitmedii yere kadar ilk giden ve cevab bulan Cantor'du. Ama kefi iin bir bedel de dedi. Bu Georg Cantor'un olan tek bstdr. lmeden sadece bir yl nce yapld, tamamen tek bana, bir tmarhanede ld. Soru u: kendi yzylnn grlebilecek en byk matematikisini, delilie srkleyebilecek ey ne olabilirdi? Eer Cantor'un btn grd matematikten ibaret olsayd hikayesi de snrl bir alannn hikayesi olacakt. Fakat daha en batan, Cantor, almasnn ok daha geni bir neme sahip olduunun farkna varmt. almasnn; nsan zihnini ycelie, akn geree ve kesinlie tayabileceine inand. Matematiinin; kesinlii, her zamankinden ok daha kaypak hale getireceini, hatta belki de ona ulama imkann tamamen yok edebileceini aklnn ucuna getirmemiti. Georg Cantor'u anlamak istiyorsanz onun dindar bir insan olduunu anlamak zorundasnz. Klasik manada olmasa bile bu kiliseye geldii neredeyse kesindir, fakat u, Ha zerindeki s onun Tanrs deildir. Onun; gizemleri kurtulu ve dirili olan bir Tanrya ilgisi yoktu. Kk bir ocukken bile, kendi tabiriyle onu matematie aran gizli bir ses fsldanmt. Btn mrnce duymaya devam ettii zihnindeki bu ses tanryd. Dolaysyla Cantor'a gre, sonsuzluk matematiinin doru olma zorunluluu vard, nk bunu ona Tanr, hakiki sonsuz vahyetmiti. "imdi senden sakl olan bu eyler gn na karlm olacak". Cantor'un dizi teorisi hakkndaki 1895 tarihli son byk yaynna bakarsanz, zdeyile baladn grrsnz, ve bunlardan nc zdeyi, incildendir, ve incilin korintliler blmndendir. Ve bu da tahmin edebileceiniz gibi udur: "Sizden gizlenenler nihayetinde gn na karlm olacaktr". Ve bence kantor bu sakl sonsuzluk teorisinin "ula, mesaj taycs" olduuna gerekten de inanyordu. Tanrnn, bu sonsuzluk teorisini dnyaya getiriyor olmasnda arac O'ydu. Cantor iin matematiiyle, dini dncesi arasnda bir eliki yoktur. Fikirlerini, tanr armaan olarak gryor veya o ekilde anlyordu. Benim grm Cantor'un Tanry anlamaya abalad ve bu gerekten dematematiksel teoloji gibi bir eydi Cantor'un tanrs "yaratc tanr"yd. Yrngelerinde dnen gezegenleri ayarlayan Tanr Gizemleri; lmsz ve mkemmel kanunlarda iaret edilen kefi modern dnyay balatan kanunlar ve dnyay; erilerle, yrngelerle ve kuvvetlerle grmemize imkan veren, ve bir gn insan aya bile gnderecek, yasalar Newton ve Leibniz tarafndan kefedilmi kanunlar gibi, Tanr tarafndan belirlenen sonsuz kesinlikler Ve btn bunlarn hepsinin znde "sonsuzluk" vard. Yalnz bununla ilgili bir sorun vard. u gzel, przsz erinin hareketine bakarsanz, gerekte przsz olmad dikkatinizi eker. Sonsuz sayda, sonsuz kk dz izgilerden oluur. Ve her bir izgi, hi bir hareketin olmad bir ann iindedir. Ama film kareleri gibi, birinden dierine devam ettiinizde hareketi elde edersiniz. Ve oldu. Btn sonsuzlua dayanyor ama yine de oluyor ite. Ve olduu iin de, herkes: "peki ala Sonsuzluu anlamadk. "Bo verin u mevzuuyu" der Cantor ise tek bana ortaya kar ve yle haykrr: "hayr!, olmaz, madem ki bu ey sonsuzlua gelip dayanyor, onu anlamak zorundayz". Ve tekrar hatrlayn, Cantor dindar bir adamdr. Onun iin bu sembol sadece bilimsel bir gizem deildir. Ayn zamanda dinsel bir gizemdir. "te Tanrnn yaradl srekli kld matematik." "Ve merkezi, bam teli, sonsuzluun derin gizemine dayanr" ." Fakat bu gizem, o zamana dek ona el atm btn zihinleri am bir gizemdi. Sonsuzlukla msabk ilk modern dnr Galileo'ydu. Mcadelesini bir ember kullanarak yapmaya alt. te, bunu nasl yapt: yle der: "lk nce bir ember ember iz, imdi iine bir gen koy, sonra ember ve yine gen . .byle devam et, Eklemeye devam et". Sonunda emberin, sonsuz sayda, sonsuz kklkte kenarlar olan mkemmel grnen bir ekil olduunu fark eder. imdi sonsuzu ve sonsuz kkl ellerinizde tutabilirsiniz. Fakat, yapar yapmaz
29. 29. Yazlar 29 da, Galileo bunun gerekte, mantk d, korkun bir paradoksa kap atnn farkna vard. nk, "peki ala, hadi dna daha byk bir ember izelim" dedi. Ve imdi, sonsuz sivrilikte bir kalemle, merkezden sonsuz incelikte dorular emberde her bir doru iin birer Sonsuz saydalar, bu i ember iin yeterli olmal. Fakat imdi bu dorular d emberle buluacak ekilde uzat imdi, bu dorular ayryor Ki bu, u anlama geliyor, d embere geldiinizde, dikkatle bakarsanz, boluklar olacaktr. Dorular boluklar doldurmaya yeterli olmayacaktr. Galileo yle der: "bu hi mantkl deil Eer sonsuz bir say olsayd, yeterli olmalyd." Bu noktada yle der: sonsuzluu anlayamayz! Belki Tanr anlar ama snrl aklmzla biz anlayamayz Dolaysyla kullanmak zorundaysak, sadece konseptini kullanalm anlamaya almayalm. te, "sonsuzluun" tam olarak nasl kendi haline terk edildii. ta ki Georg Cantor tek bana ka gelene dek Balangta, Tanr Cantor'a gerekten kendi tarafnda gibi, gzkm olmal. Bir ka yllk zaman aralnda, evlendi, bir aile sahibi oldu ve sonsuzluk hakknda sarsnt yaratan ilk almalarn yaynlad. nceden, sonsuzluun "sonu olmayan garip bir saydan" ibaret grld yerde , Cantor, alan tmden yepyeni bir dnya grd. Cantor yeni bir admla, "1 art 1 'i toplamak istiyorum", Sonra devamnda: peki, "neden sonsuzluk sonsuzluu toplayamyaym ki?" dedi. Bu da mmkn! te bu, teorisinin balang noktasyd. Cantor sonsuzluklar toplayp karabildiini buldu ve aslnda devasa yeni sonsuzluk matematikleri kefetti. Sonsuzun, hakknda btn syleyebildiinizin "ey, o sonsuz!" biimindeki ekilsiz bir konsept, olmadn ik kez grrsnz. Ve bu konu hakknda syleyebileceinizin hepsi yleyken, Cantor haykrr: hayr! "Bunu ok sarih hale getirebilmek iin bir yolunuz var!" ve ben bunu kesin hale de getirebilirim". 1872'ye kadar, Cantor ilham olan biriydi. Gerek sonsuzluun doasn oktan beridir, daha nce kimsenin yapmad biimde, yakalam ve kavramt. Ayn yl, Onun almalarn gerekten anlayan tek insanla, Richard Dedekind adndaki matematikiyle bulumaya, buraya Alpler'e gelir Ve bu sefer, muhtemelen Cantor'un hayatndaki en mutlu ve ilham sahibi periyod olmutur. Oradaki bir yllk buluma zarfnda, hayret verici bir kefi ilan eder: "sonsuzluun tesinde bir baka geni sonsuzluk vardr", ve muhtemelen deiik sonsuzluklar hiyerarisinin btn Bu, btn sezgilerle ters dse de, Cantor baz sonsuzluklarn dierlerinden daha byk olduunu grmeye balamt. Say dorusuna baktnzda btn saylarn ve ondalklarn sonsuz kere blnm olduunu zaten biliyordu. Fakat Cantor, bu doruya daha yakndan baktnda ondalklar sonsuz olsa da, her birinin kendinden sonrakinden, dier saylar deryasyla ayrlm olduunu buldu. Sadece tanmlamak iin bile sonsuz sayda ondalk yerler gerektiren irrasyonel say pi gibi Btn akl- selime ramen; bu saylarn sonsuzluu, llemez, saylamaz derecede ilkinden geniti. Galileo'yu korkutan Cantor ispatlamt: daha geni sonsuzluklar vard! Cantor'un dehas, en byk matematikilerin bazlarnn gnmz almalarna ilham vermeye devam ediyor. Greg Chaiton, en parlaklarndan biri olarak tannyor. Evet, sonsuzluk her zaman oradayd fakat onu bir kafeste tutmaya altlar. Ve insanlar, potansiyel sonsuzluk hakknda gerek sonsuzluun zdd gibi konuacaklard. Fakat Cantor btn yolu gider, hepten kudurmuasna gider. Ve sonra daha byk sonsuzluklar bulursunuz, ondan da byk, yeni bulduunuzdan da byk daha byk, derken hepsinden bile byk ve sonsuzun herhangi bir sonsuz serisini yle ki, hepsinden de byk sonsuzluklar vardr. Sonunda, yle byk saylara ularsnz ki nasl isimlendirebileceinizi bile merak edersiniz. yle byk sonsuzluklar bilirsiniz ki, onlara isim bile veremezsiniz. Bu, bu. Acayip mthi bir olaydr! Sonuta, bir ekilde syledii udur: "bir dizi konseptle daha da byk bir eyler kefedeceim" Dolaysyla bu Bu temelde paradoksaldr. Yani doasnda yakalanamaz, kavranamaz olan bir ey, sizi bu kavraytan karr. Dolaysyla, kesinlikle nefes kesicidir. Muhteem bir olay! Ksmi difiransiyel denklemlerle, kpr yapmyla, hava filolar dizayn etmekle, ii olmayabilir, fakat kimin umurunda? Cantor'un fikirlerinin asl cretkarl, kaplar kra kra amas, ve matematii sonsuza dek deitirmi olmasdr. Ve bunu biliyordu! Tam olarak nasl hissettiini imdi bilemeyiz Fakat ayrca Greg Chaitin
30. 30. 30 Yazlar da derin kavrayn ok nadir anlarn hisetmiti. Farzedin ki imdi bir ormandayz ve hi bir ynde pek uza gremiyoruz. Ve dorulmaya abalayp, zayf ve yorgun oluunuza aldr etmiyor, bir daa trmanmaya abalyorsunuz, siz gittike ykseliyor, ykseldike daha gzel ve daha nefes kesici bir manzara oluyor. Ve sonra anslysanz dan zirvesine ularsnz. ve bu tahmin edersiniz ki sizin iin akn bir tecrbeye dnebilir. Dine yatkn bir kii "kendilerini tanrya daha yakn hissederler" diyecektir. Bu nefes kesici manzaraya sahipsiniz, Birden bire btn ynleri grebiliyorsunuz Baz eyler anlam ifade etmeye balyor. Daha nce anlayamadnz bir eyleri anlayabilmek gzeldir, fakat sorun bir ey anladnz ann, daha fazla sualin ortaya kmaya balad an olmasdr. Yani dier bir deyile bir daa trmandnz anda, uzaktan grrsnz. Uzaktan sislerin ardnda daha yksek dalar olduunu O'nun teorisinin tamam, hakikatte dalarn, siz gittike giderek ykselecei gerei hakkndadr. Hi bir menzil yeterli deildir nk daima kavrayabileceiniz ve anlayabileceiniz btn menzillerin tesindeki uzaklkta bir da olacaktr. Dolaysyla bu, matematik zerinde son derece zgrletirici bir etkidir, ya da olmaldr! Tabii, sonra insanlar korkarlar. B yzden de kendilerini uurumun kenarndan ekerler. Cantor iin ilham verici olan onu eletirenler iin korkulu ryayd Onlar matematii, "aklk ve kesinliin izinden yrmek" olarak gryorlard. Cantor'un yapt her ey; onlara, irrasyonel saylar ve mantksz sonsuzluklaryla "kesinliin kemirilmesi" grnyordu. Ksa sre iinde, derin ve merhametsiz bir dmanlkla yz yze kald. Buras, Cantor'un btn meslek hayatn geirdii niversitedeki ana ders salonu. Tuzaa yakalanm hissettii bir hayat. Galiba, onu biraz hakl grme gerei de var. Dier matematikiler Cantor'un almalarn yaynlamasn nlemeye alt. Cantor, Viana veya Berlin gibi en byk niversitelerden gelecek davetlerin hayalini her daim kurdu. hi bir zaman gelmeyecek davetler Ayrca kiisel saldrya da maruz kald. Byk matematiki Henri Poincar, yle demiti: "u Cantor'un mathematii bir hastalktr, elbet bir gn matematiin tedavi edecei bir hastalk" Ve daha kts Bir zamanlar arkada ve retmeni olan Kronecker O'na "genlii yozlatran" demiti. Cantor burada, kendisini ve fikirlerini bir eit hastalkm gibi kafese kapatlm ya da karantinaya alnm hissediyordu. Cin ieden kmt Ve bu ok tehlikeli bir cindi, nk grdnz zere Cantor'un kurcalad kavramlar hakikaten, yaradl itibaryla kendinden elikilidir. Ve insanlar onlarla yzlemek istemezler. Cantor'un dizi teorisinin; hadm edilerek daha "gvenli" hale getirilmi, bir ekilde sulandrlm eidini "Zermelo-Fraenkel Dizi Teorisi" olarak adlandrmlard. Tahmin edeceiniz gibi bu Cantor'un teorisinin btn heyecann gtrmektedir! Cantor'sa snrlarda geziyordu! Bilirsiniz Cantor gibi fikirlere sahipseniz ok dikkatli olmalsnz nk her an sizi arpabilir. Kulaa muhteem geldiler ama ok tehlikeliydiler. Gryorsunuz ya, nerdeyse kendisiyle elikiliydiler. "Her eyin dizisi" nosyonu rnein, kendisiyle elikilidir. Ve tabiatyla insanlarn d koptu Cantor'u eletirenleri korkutan matematik ve mantk iin hayati olan kesinlik ve akl, yerinden skmesiydi. Ki, bunlar tekrar yerine konulamayabilirdi. Grlen o ki, Cantor, matematii, bizi "zmsz belirsizlikten" kurtarmas beklenen ok nemli bir ey iin ameliyat masasna yatrmt. Cantor kendisini eletirenleri ikna etmenin tek yolunun, teorisini tamamlamak olduunu biliyordu. Sonsuzluklar iin bir mantk bulunduunu gsterebilecek miydi? Bir sistem, hepsini birarada balayacak? imdi mutlak surette karar vermesi gereken ey, sonsuzluklar arasnda nasl bir iliki olduuydu. Bunu yapabildii an, teorisi mkemmel olacakt. Aksi taktirde, elindekiler sadece krntlar olacakt. Dolaysyla aralarndaki iliki hakknda bir karar vermek zorundayd. Ve bu soru, 'Devamllk hipotezi"ydi. Ne kadar izole edilmi olursa olsun, daha fazla kar kldka, daha fazla mcadele etti. Baka herhangi birinin pes edebilecei yerde, Cantor devam etti. Klinik Psikolog, Dr. Louis Sass, Cantor'un dehasnn anahtarnn tam da izole edilmilik , olduunu ileri srmektedir. Bence, mnzevi olma konusunda, gnllk, "onay"lanmaktan ok daha derinde bir temeldir. Eer bu adm atan biriyseniz, toplum d yaamanz iin zaten oktan bir ekilde mahkum edilmisinizdir. Dolaysyla Sizi darda tutan neden sadece ve tek bana entellektel proje deildir. Kii olarak sizle ilgili bir ey vardr. Gariplik size "doallkm" gibi gelir Cantor kapana kslmt. Kim oluunun kalbine uzanan, vazgeemesine izin vermeyecek kadar ok ey vard. Cantor henz bir ocukken, babas en deerli
31. 31. Yazlar 31 varl olacak ve hayat boyunca yannda tayaca, bir mektup gndermiti Mektupta babas, byk adam olmas iin btn ailenin onun gznn iine nasl baktn anlatyordu. Eletiri ve skntlarn stesinden gelecek cesarete sahip olmazsa, bu, hi bir yere ulaamayacak demekti. Kendisine rehberlik etmesi iin Tanrya gvenmeli ve asla vazgememeliydi. Ve asla da vazgemedi. Bence imdi Cantor iin sorunun kkenine geldik, herhangi bir teorisinin doruluundan, kesinliinden hassaten emindi, nk bunlarn kendisine zel bir mesaj olarak Tanrdan geldiine inanyordu. Cantor'un sonsuzu zme konusundaki savamnda, ilk kez kendisinin ne kard, zlememi ve ucu ak sorularla yzleebilmesinde onu motive eden gl bir dini yn vard. 1894'e kadar, iki yldan fazladr, Cantor "sreklilik hipotezi zerinde" salam alyordu. Ayn zamanda, kiisel ve mesleki saldrlar giderek daha fazla iddetleniyordu. Bir arkadana, buna daha fazla katlanabileceinden emin olmadn sylemiti. Ve hakikaten de daha fazla kaldramad. O yln Mays ayna kadar, byk bir sinirsel k yaad. Kz, btn kiiliinin nasl dnm geirdiini yle anlatr: "Az kalabal yapacak ve cmbteymi gibi elenecek ve sonra tamamen sessizlie brnecek". En sonunda, akl hastanesi olan buraya, Halle"a, 'Nervenklinik'e getirildi. Bu gn Cantor'un manik depresif hastalndan muzdarip olduunu syleyebiliyoruz. Cantor'un hastalnn seyriyle ilgili, ou psikiyatristin vaka raporlar gnmze ulamtr. Notlarda rnein, olduka rahatsz olduunu, lklar attn gerekten de iddetli mani nbetleri geirdiini reniyoruz. Bazen, fke, bazen ihtiam dnceleri, bazen de eziyet dnceleri benliine hakim oluyordu. knden sonra, Cantor'la ilgili her ey dnm geirecekti Bir arkadana tekrar matematikle uraabileceine emin olmadn sylemiti. niversiteye matematii brakp yerine felsefe dersi verip veremeyeini sordu. Fakat ilgin bir ekilde, btn bu zaman boyunca bir daha matematik dersi veremeyebileceini sylemesine ramen, "Sreklilik hipotezi" zerinde almay durdurmad. Sanki, bu ey gibidir ylece bir kenara atp, yoluna devam edemezsin Tek dnebildiin "kant bulmalym!" dr. Bunu anlayabiliyorum nk, bir matematiki olduunuz andan itibaren, artk tam. zamanl bir matematikisinizdir. Bu bir eit. tarz- hayattr. Baka hi bir ey dnemezsiniz Btn gn Matematik etrafnda dnmek zorundasnzdr. Dnr. Dnrsnz. Ve yle dersiniz; "Bulmalym!" Bulmalym, bulmalym, bulmalym! Baka hi bir ey dnemezsiniz. 1884 Austosunda, hala almalarn yaymlayan tek insan, arkada ve meslekta Mittag-Leffler'e mektup yazar. Mektupta mest olmu vaziyettedir. "Baardm!" demektedir. "Sreklilik hipotezini ispat ettim. Hipotez doru." Ve ispat ertesi haftalarda gndereceine sz verir. Fakat kant hi gelmez. Yerine ay sonra ikinci bir mektup gelir. Bu mektuptan Cantor'un utancn anlarsnz. "zr dilerim, ispatladm asla iddia etmemeliydim" demektedir Ve yle devam eder: "benim zarif kantm btn bu ykntlarn iinde yatyor". Mektubunda, almasndaki enkaz grmek mmkndr. Fakat , bundan hafta sonra yeni bir mektup ular: ve yle der: "Sreklilik hipotezinin doru olmadn ispat ettim" Ve bu rnt devam eder. Doruluunu ispatlar daha sonra yanllna ikna olur. Geri-ileri, geri-ileri Gerekte Cantor'un yapt. kendisini yava yava delirtmekti. izofreninin erken evresinde beklenen eylerden biri veya izofreni ncesinde etrafa sert sert bakmak dieri oka uzaklara konsantre olmaktr. Bir eit alg bozukluu sonucudur. Sreklilik hipotezini zemeyince, Cantor sonsuzu "uurum" olarak tanmlamaya balad. Grm olduu eylerle, orada olmak zorunda olduunu bildii ama asla ulaamad eyler arasnda bir kanyon belki Fslt: "Bulmalym!. bulmalym!. Bulmalym Bulmalym. Tm geri kalanmzn tarafndan; herhangi bir grnme sahip, geliigzel bir eymi gibi alglanan bir ksm yollarla sembolize edilebilen, bir nesne (gerekten) oradaysa ne beklenebilir ki ? Fslt: Bulmalym Bulmalym. Bulmalym. . Bulmalym. Bir eyler anlayabilmek iin bir tek yol vardr, ona ok daha dikkatle bakmak zorundasnzdr. inde bulunduu balam da gzden karmamak iin ayn zamanda araya mesafe koyabilmelisiniz. te, gzlerini dikerek uzun sre bakan kii, bazen bakt eyin iinde yer ald balam kaybedebilir. Cantor kalan hayatnda, bir daha tamamiyle iyilemedi. Gelecekte de zemiyecei problem zerinde hep sil batan almaya srklendi. Denedii her seferde derinden yaraland. 1899'da, Cantor sreklilik hipotezi zerinde almaya bir kez daha dnd. Ve bu onu, yine akl hastanesine
32. 32. 32 Yazlar dnecek kadar hasta etti. Bu kten sonra, tam dzeliyorken, olu Rudolf aniden ld. 13. ya gnne 4 gn vard. Cantor bir arkadana, len olunun, ocukluundaki kendisi gibi, mzie nasl da byk bir yenei olduunu yazmt. Fakat kendisi, matematiki olabilmek iin mzii bir kenara koymutu. Ve imdi, olunun lmyle birlikte, kendi mzik ryasnn da onunla birlikte ldn hissetti. Cantor, mzii matematik uruna niin terkettiini bile, artk hatrlamadn szlerine ekler. Onu bir zamanlar matematie aran esrarl ses hayatna ve almalarna anlam veren, tanr olarak telakki ettii ses. O da onu terk etmiti. Georg Cantor'u burda brakmak zorundayz nk hayatn yaltlm biimde anlatrsak bu onu sadece tarihin genilii iinde trajik ve belirsiz bir dipnot yapar. Oysa ki, Cantor'un bir eyleri yerinden skt korkusu daha byk bir hissin parasyd, bir zamanlar kat olanlarn, kaygan hale gelmeleri hissinin. Bu his, Cantor'un ada byk bir adamn, Ludwig Boltzmann'n hikayesinde daha fazla aklk kazand. DZENSZLN DAHS : Ludwig BOLTZMANN Cantor'un matematikte nasl devrimci fikirleri ve kartlar varsa, ada Boltzmann'n da fizikte devrimci fikirleri, ve ayn ekilde kartlar vard. Bu Ludwig Boltzmann'n kabri. Mezar ta zerindeki yaz da, onu ldren denklem. S=k . log W Entropi= (Boltzmann sabiti).log (termodinamik olaslk=bir makrodurum'un meydana gelme frekans) Byle oldu nk, O da Cantor gibi zamannn tesinde fikirlere sahipti Cantor, matematikte, "zamand ve mkemmel mantk" anlaynn altn oymutu. Boltzmann'n forml ve kaderi fizikteki "zamand dzen" kavramnn altn oymakt. Boltzmann ve Cantor'un fikirleri birlikte matematik ve fizikten daha geni bir dnyada kesinliin altn oyan paralard. Boltzmann ve Cantor'un yaadklar zamanlar, kesinlie hasretti, bilim ve felsefede olduu gibi politika ve sanatta da Yzeyden bakldnda, katlk ve kesinliin zamanlaryd fakat sendelediklerini ve ayaklarnn kaydn da hissediyorlard. Eski dzen lyordu. Ve sanki, yaklaan felaketin ekim gcn oktan beridir hissedebiliyorlard. Karl Kraus tarafndan "Kyametin Laboratuar" olarak anlan Viyana'da, Habsburg imparatorluu siyasi yapsnn fazla zamannn kalmad ynnde bir his vard Acayip zamanlard Bir yandan, 20 yldr iktidarda olanlar dzenlerinin ayn temeller zerinde sonsuza kadar devam edeceini ilan iin "Viyana mparatorluk antn" ina ediyorlard. Zengin adam daima atosunda; gariban da daima onun d kapsndayd. Fakat dier yandan imparatorluk artk son kozlarn oynuyordu. Ve zamann entellektel atmosferi, air Hofmannsthal tarafndan zetlenmitir Ar bal, salam olduuna inanlan nceki nesiller gerekte : "das Gleitende". "Oynak (hareketliler)"lar "Dnya'nn uzana dyorlar, kayyorlar" Bence bu Viyana'da hissedilenleri doru tanmlyor. Baka yerlerde hissedilenleri de fakat zellikle, henz paralanmam mparatorluun bakenti Viyana da fakat, una benziyor, sanki (Bir saat gibi)ke kurulmu Evet, bu, durumu iyi karakterize ediyor Boltzmann zamannn bilimsel sorular, bu arkaplanla birlikte anlalabilir. Buras Viyana niversitesi'nin byk avlus ve bunlar da burada ders veren byklerin bstleri Boltzmann da burada. Fakat kendi zamannda, ondan ok daha etkili olan pek ok ada, ona ve fikirlerine kar saf tuttular. stelik kartlklar bilimsel olduu kadar da ideolojikti. Boltzmann zamannn fizii hala kesinlik fiziiydi. Dzenli bir evrenin, yukardan belirlenmi, ngrlebilir ve zamand Tanr buyruu kanunlar Boltzmann, dnyann dzeninin, yukardaki tanrnn empozesinden deil, aadan, atomlarn rastgele arpmasndan kaynaklandn ileri srmekteydi. Zamanyla orantsz radikal bir fikir, ama bizim zamanmzn temeli Professor Mussardo, yaamn Boltzmann'n hayatnn sonland yere pek uzak olmayan Adriatik kysnda, Trieste'de srdrmektedir. Boltzmann zerine uzman, ve O'nunla ayn tr fizik alyor. Bence Alman fizikilerce kabul edilememesinin iki nedeni vard. Birisi, btn teorilerinin insanlarn gremedii atomu temel almas. Zamann en etkili bilim felsefecilerinden birisi Ernst Mach tarafndan yaplan ok sert eletirinin nedeni de budur. Mach'n eletirisi basitti: "Bir atom gremiyorum Onlara ihtiyacm da yok, hem zaten yoklar. yleyse neden onlar oyuna dahil edeyim ki?"
33. 33. Yazlar 33 nsanlarn gremedii bir eylerin gerekliinde srar etmekten daha kts, fizikte atomlar dayanak almak, yani davranlar ngr yapmak iin ok karmak olan bir eyleri temel almakt. Ki bu, tamamen yeni bir tr fizik anlamna gelmekteydi. Kesinliklere deil olaslklara dayanan bir tr Ayrca devrimci olduu gibi, ikinci bir yn de vard, bu fizii ve dolaysyla olasln roln fizik dnyasnda ne karmakta srar etmek. nsanlar fizik kanunlarnn ve bilimin "kesinliine" alkt. Bir kere kuruldu mu, sonsuza kadar ayn devam eden Belirsizlie yer yoktu. Dolaysyla grnmez atomlar ve olaslk gibi iki bileeni oyuna dahil etmek, "kesinlik"in olmad anlamna geliyordu. Muhtemel olanlar tahmin edebilirsiniz, fakat tahmininiz kesin deildir. Eh, bu gereklik, zamann bilimsel ruhuyla tamamen tersti, ve tabii ki soruna neden oldu. Boltzmann'n dehas "olaslk" kabullenebilmesidir. Bu, ate, su ve hayat gibi karmak fenomenleri anlamaya balamas demekti. Geleneksel fizik, mekanik fizik gibi eylerin; asla yapamad gibi Ama zm olasla dayand, olaslk da kesinliin altn oyduu iin, onu kimse dinlemek istemedi. Ve ayn Cantor gibi, baa kmay ok zor bulduu amansz bir muhalefetle o da yzleti. Boltzmann sanki, sadece yanl yerde ve yanl zamandayd. -Kesinlikle ok doru. Eer 20 yl sonras ngilteresinde bu fikirlere ileri srseydi zamannn en baarl fizikisi olurdu, bu gerek. Her naslsa btn dmalaryla grt. Dolaysyla Ernst Mach'la da ska grt. Kariyerleri, neredeyse ok ok kesimekteydi. Btn dmanlaryla bulutu, hi biri dost deildi. Boltzmann'n fikirlerinin zamanna gre orantsz derecede kktenci olduunu grmek zor deil. zellikle sadece fizie deil sosyal hayata da uygulandnda Klasik bilim, klasik fizik mkemmel ve sonsuz kurallara gre her eyin kayalara kaznd "Tanr dzeni" resmi vermektedir. Her ey ngrlebilirdir. Her eyin bir yeri vardr ve her ey yerli yerindedir. Buraya, Viyana merkez mezarlna geldiinizde, bu fikrin kristalize edilmi halini grrsnz. nk burada her ey ngrlebilirdir. Herkesin bir yeri vardr ve herkes yerindedir. Fakat sorun u ki byle bir kesinlik politik adan arzulanr grnse de, gerek dnya yaayan dnya, termodinamikle tanmlanan dnya, maalesef byle deil Zamand ve mkemmel dnya asla deimez, fakat ldr. Gerek dnya, termodinamik dnya yayor, yayor, kesinlikle. nk deiimle dolu. Elbette ki hayat veren deiimler beraberinde dzensizlik ve bozulma da getiriyor. Fakat, yle derseniz problem ortaya kar; "temel aldnz Newton mekanii, zamanda tersinebilirdir. yleyse, yleyse, zamanda simetrik olan temel prensiplerden nasl olur da zamanda asimetrik bir yasa karabilirsin ki?" Saati geriye altryorsunuz, Newton fiziinde ileriye alrken ki kadar iyi alyor. Evet, Entropi yine de gelecekte ykselir. te bilim; -Boltzmann'n zm olduu gibi- tam da bu dzensizlik ve rmenin birikimine "entropi" der. Ksacas, aslnda "zamann oku" budur. Demek istediim, zamann okunu, nesnelerin giderek dzensizlemesinden leriz. Dolaysyla Bolzmann'n tam olarak tanmlad ey dnyadaki bu doal eilimdir. Hakl bir tabir olarak ona "dzensizliin dahisi" derim. Boltzmann'n zerinde alt entropi, hi bir sistemin mkemmel olamayacan gstermitir. Neden her zaman biraz dzensizlik olmak zorunda olduunu Bu ayrca fiziin "zaman alglayn" da devirmiti. Klasik fizikte her ey, zaman dahil, eit biimde ileri- geri ynlere hareket edebilir. Termodinamikte de, dier her ey tersinebilir ise de zaman acmasz bir ok gibi daima ileri ynldr. Entropy fikri, polika ve felsefe iin de tartmasz neme sahiptir. Entropy saatin tiktaklarn "her eyin yok edilmesi sreci"ne dntrmtr. Entropi; genlik yalarndan, yalla acmasz geiin altnda yatandr. rmedir ve rmeyle birlikte hi bir ey asla baki kalmaz. Esasnda, Boltzmann lmll bir denklemin iinde yakalamt. Hi bir dzenin, tanr vergisi olann bile, sonsuza dek duramayacan, fizik imdi ilan etmitir "Tanrnn kayalara kazd doal bir dzenin" olmad, Bolzmann'n en ok hayran olduu bilim adam Charlers Darwin tarafndan oktan beridir ortaya konmutu. Zamansz algnn yerini, evrim ve yokoluun dans almt. Bolzmann, Entropy denklemiyle, fiziin kalbine tek bana srekli deiimin resmini getirdi. Boltzmann benzerlii anlam myd? Hemen hemen muhakkak Boltzmann'a yzylnn nasl hatrlanaca sorulduunda "fizik"i semedi. "Darwin'in yzyl olacak" dedi. Darwin'de bulunan; statik olmayann, hayatn evriminin , ilerlemenin momentumunu sever. lerleme bazen iinde srama barndr. Daha nce ideolojik bir zeminde olan "Hayat" bilimsel fikirlerin gzlyle gsterebilmesi gerei Bolzmann'n fikirleri,
34. 34. 34 Yazlar Cantor'un ve Darwin'in fikirleri gibi devrimciydi, buna niyetlenmemi olsalar bile Fakat zamanlar korkulacak zamanlard. Yeni fikirleri hisseden insanlar, toplumun krlgan yapsn altst edebilir. Ve onu kertebilirdi. 19. yy sonunda, Viyana toplumu, poltikada, felsefede, sanatta veya bilimde birazck kesinlik, prensip arayndayd Fakat ortada her eyi bir arada tutabilecek, dayanak alnabilecek kapasitede bir felsefe gzkmemekteydi. niversite, Gustav Klimt'i, felsefenin onuruna bir tablo izmek iin grevlendirdiinde, ellerine bu gemiti, yle bir aalamayd ki, 20 profesr tablonun kaldrlmas iin nerge verdi. Tablo her ey olabilir, fakat "kesin"liin anna uygun olmad belli oluyordu. Bolzmann zamannn radikalleri, eski dzen ve onun ypranm "hakikatleri"nin artk mahkum olduunu biliyordu. Fakat Viyana kltr "yeni"yi kucaklamaya hazr deildi. Ve Boltzmann, arada kald. Bir bilim adam olarak oyuna btn kiiliiyle dahil oldu, nk ok inatyd. Kendisiyle dalga geemezdi. Eletiriyi kaldrmazd. Daima ahsna alglard, ve kesinlikle tutkulu bir adamd. nanlmaz bir cokudan derin bir depresyona abucak savrulurdu. Ve yalandka, savatan giderek bitap dt, savrulma modlar giderek daha da sertleti. Rakiplerini teorisinin doruluuna iknaya abalamak, Boltzmann'n giderek daha fazla enerjisisini emdi. yle yazd:
35. 35. Yazlar 35 "Btn hayatm anlamlandran bu ama uruna hi bir fedakarlk ok yksek saylmaz". Boltzmann, hayatnn son yllarnda hi bir aratrma yapmad. Son on yl hakknda konuursak; Meramn anlatmak iin felsefi tartmalara dalmt Dnp dolap ayn vurguyu yapan, ayn konsepti ileyen kitaplar yazmt. Bir ksr dngde olduunu, daha ileri gidemediini grebilirsiniz. Fakat 1900'lerin bandan itibaren Boltzmann iin kavga ok zorlayordu. Boltzmann evrenin ilemesini salayan temel denklemlerden birini kefetmi ve hayatn ona adamt. Filozof Bertrand Russel yle demiti: "her eyin bu temel yasalardan szldnn kefi; her byk dnre -Russel'n tabiriyle- bir vahyin ezici stnlyle gelir" Sonbahar sisleri arasndan beliren bir saray gibi bir gezginin bir italyan yamacndan ykselmesi gibi Bunlar Boltzmann iindi Fakat ona gre o saray burasyd, talyadaki Duino kendisini ast yer 1906'da kars ve kzyla buraya, Duino'ya tatile geldi. Yorgun ve moralsiz, dnceleri halen kabul grmemi, ei ve ocuu yryteyken arkasnda hi bir aklama notu brakmadan, kendini ldrd. Elbette, Boltzmann ne dnyordu asla bilemeyiz, fakat bence baz ipularmz var. Boltzmann, gzel ve kudretli bir fikrin esaretinde olmann ne demek olduunu biliyordu. Bir keresinde "airlerin yaktklar atlar, matematiki; almalarnda, kalbinin kanyla yazdklarnda saklar." diye yazmt. Dolaysyla, tutkulu bir insan olduunu biliyoruz. Sanrm bir baka bir ipucu daha var, Boltzmann'n ana bilimsel makalelerinden birinin banda Goethe'nin Faust'undan 3 satr alnt yapar: "Gerek ne ise , onu kar ortaya" "Berraktr, onu yaz bu yzden " "Savun onu son nefesine kadar " Ki, elbette, Boltzmann da yle yapar Ama zannmca, burada daha derin bir eyler var. Bir bilimsel makalede, Faust'tan alnt yapmak niye? Faust'un eytanla yapt anlama, eytann ona, eytandan bir an bile kalmasn istemedii mddete, istedii her bilgiyi ve her tecrbeyi vermesiydi. Ve bence, inandklar uruna 30 yllk savann sonras Boltzman buraya, bu gzel yere geldii zaman, yle dedi: "Burada, bu mkemmel, bu gzel anda (sabit) kalmak istiyorum" "Terketmek zorunda kalmak istemiyorum" "Benim iin zamandan, durmasn istiyorum" Boltzmann'n yapm olduu byk ve etrefilli i klasik fiziin "deimez mkemmeliyet" alglayn, "tersinemez gerek zaman" nosyonuyla tantrmakt. Evet, yine de son anlarnda zamandan durmasn isteyen de bu ayn adamd. ronik biimde, lmnden az sonra Boltzmann'n hakk teslim edildi. Birazck daha bekleyebilseydi, Boltzmann 20 YY fiziindeki devrimin babalarndan birisi olacakt. Boltzmann yaad gibi lmt, yanl zamanda Belirsizlik ve bulanklk tohumlarn grmt fakat izleyen hi bir ekol almalarn almad. Takipilerinin toplanma yeri, tm tuhafla ramen, matematikteki belirsizlii aa karan Cantor'un etrafyd. Yeni nesil matematiki ve felsefeciler; ancak ve ancak Cantor'u yenilgiye uratm paradoks ve problemleri zdkleri taktirde matematiin tekrar "kusursuz (mkemmel)" olabileceine ikna olmulard. lerinden en baskn olan Hilbert, "sonsuzluun doasnn tam akla kavuturulmasnn insan onurunun kendini anlamas iin gerekli hale geldiini" ilan etti. Bir eit "kesinlik" bulmaya o kadar takntlydlar ki "mantksallk" ve "kantlanabilirlik"in herhangi bir deer ifade eden tek "anlama" eidi olduuna inanma noktasna gelmilerdi. Mantk ve muhakemenin mkemmel sistemini bulmak konusundaki teebbslerinde aresizliklerinin ls uydu: 1910'da yaynlanan "Principia Mathematica (Matematik Prensipleri)"nn cildi Bu cildin kalnca bir ksmn 1 art 1 eittir 2'nin ispat igal eder. Ve kantn geni bir blm sonlu ve sonsuz ile Cantor'un almalaryla ortaya atlan paradokslar etrafnda dolar. Principia'ya ramen, matematik mantnn imdi de kendini kendini mahvettii havas vardr, ve bu Cantor'un suudur. Avusturyal yazar Musil'in o zaman yazd gibi "birden matematik blgesinin derinliklerinde alan matematikiler temellerdeki bir eylerin kesin kes dzene konulamaz olduunu kefettiler". Hakikaten de, tabana bir baktlarlar ki meer tm o grkemli yapnn ayaklar yerden kesikmi