KSUY 5328 Hafta 9

Hafta 9: Kentsel yapı özelliklerinin ulaşım davranışları üzerindeki etkileri

DOÇ. DR. DARÇIN [email protected]

www.slideshare.net/dr_darcinakin

mailto:[email protected]



http://www.slideshare.net/dr_darcinakin




İçerik

Kentsel yapının

(Kentsel bölgeleme (5 sınıf)

Yoğunluk (3 sınıf) ve arazi değeri (3 sınıf)),

Otomobil sahipliliği ve

Yolculuk Davranışı

üzerindeki etkileri konu edinilecektir.

Doç. Dr. Darçın AKIN, [email protected], www.slideshare.net/dr_darcinakin









Amaç Kentsel yapı karakteristiklerinin

(bölgeleme, yoğunluk, arazi değeri) otomobil sahipliliği ve yolculuk davranışlarını (yolculuk sayısı, araç türü tercihi) ne şekilde etkilediğini ortaya koymak.










Otomobil sahipliliği Otomobil sahipliliğinin otomobil kullanımını teşvik

ettiği öngörüsüyle, kentsel yapı içinde bu değişimin analiz edilmesi ulaşım davranışlarının değişimini ifade etmek açısından önem arz etmektedir.

Kentsel bölge, nüfus yoğunluğu ve arazi değeri sınıflamasına göre otomobil sahipliliği değerlerinin değişimi tablo ve grafiklerle ifade edilmiştir.












KENTSEL

BÖLGE

SINIFLAMASI

ALAN

(ha)

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

NÜFUS

YOĞUNL

UĞU

(kişi/ha)

2002 Yılı

Ortalama

ARAZĠ

DEĞERĠ

(TL/m2)

OTOMOBĠL

SAHĠPLĠLĠĞĠ

1000 kişi

başına

Hane

başına

1. Ġç Merkez 12.764 2.261.797 153,67.563.509.868 125,30 0,38

2. Merkez 47.504 6.593.076 147,628.486.861.186 127,93 0,42

3. KentselÇeper 107.407 2.275.885 21,482.867.080.652 112,06 0,41

4. Kırsal Çeper 98.004 353.995 3,421.297.456.061 104,54 0,37

5. Çeper Kırsalı 273.301 121.588 0,4274.786.268 112,29 0,39

3030 içi 183.78810.781.570 58,57

7.151.844.316 117,98 0,40

3030 dışı 355.192824.771 2,29

2.431.036.570 122,28 0,40

TOPLAM 538.98011.606.341 21,48

5.324.630.789 121,71 0,40

Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, Nüfus, Nüfus Yoğunluğu,

Ortalama Arazi Değeri ve Otomobil SahipliliğiKaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması Çalışması, İBB Ulaşım Planlama

Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz Bölgesi Verileri, İBB UPM, 2007.

[1] 2005 yılı öncesi para birimi.

Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu, Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliğinin Değişimi

Değişkenler

Faktör:

Kentsel

Bölge

df

(serbestlik

derecesi) Mean Square F p Anlamlılık

2005 yılı

Yoğunluk (kişi/ha)

Bölgeler

arası

4 953289,868 41,793 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

442 22809,740<0,050

2002 yılı

Arazi değeri

(TL/m2)

Bölgeler

arası

4 848447475,69 18,332 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

419 46283566,703<0,050

Otomobil / 1000

kişi

Bölgeler

arası

4 6340,518 1,335 0,256 HAYIR

Bölgeler

içinde

440 4748,908>0,256

Kentsel Bölge Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu,

Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği Değişkenlerinin

İstatistiksel AnlamlılığıAnlamlılık için p değeri 0,05’ den küçük olmalı

Nüfus yoğunluğu Otomobil sahipliliği Nüfus yoğunluğu düşük (<100 kişi/ha), orta (101-300

kişi/ha) ve yüksek (>300 kişi/ha) yoğunluk olmak üzere üç sınıf olarak gruplandırılmış olup, bu sınıflamaya göre alansal büyüklük, nüfus, nüfus yoğunluğu, arazi ve otomobil sahipliliği değerleri tabloda verilmiştir.

Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu bölgede (>300 kişi/ha) 1000 kişi başına otomobil sahipliliği en düşüktür (94,22). Hane başına otomobil sahipliliği değerleri de yoğunluk düştükçe artma eğilimi göstermektedir.










NÜFUS

YOĞUNLUĞU

SINIFLAMASI

ALAN

(ha)

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

NÜFUS

YOĞUNLUĞU

(kişi/ha)

2002 Yılı

Ortalama

ARAZĠ

DEĞERĠ

(TL/m2)

OTOMOBĠL

SAHĠPLĠLĠĞĠ

1000

kişi

başına

Hane

başına

1. Düşük

(<100 kişi/ha)

494.650 2.671.917 5,40 2.915.106.848 127,11 0,43

2. Orta (101-300

kişi/ha)

35.063 4.824.295 137,59 8.085.730.833 138,07 0,44

3. Yüksek (>300

kişi/ha)

9.266 4.110.129 443,57 6.583.418.468 94,22 0,31

TOPLAM 538.980 11.606.341 21,53 5.324.630.789 121,71 0,40

Nüfus Yoğunluğu Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, Nüfus Tahmini,

Ortalama Arazi Değeri ve Otomobil SahipliliğiKaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması Çalışması, İBB

Ulaşım Planlama Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz Bölgesi Veriler i, İBB UPM, 2007.

[1] 2005 yılı öncesi para birimi.

Yoğunluk Sınıflamasına Göre Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliğinin Değişimi

DeğişkenlerFaktör:

Yoğunlukdf

(serbestlik

derecesi) Mean Square F p Anlamlılık

2002 yılı Arazi

değeri (TL/m2)

Bölgeler arası 2 444121739,949 8,519 0,000 EVET

Bölgeler içinde 420 52131719,160 <0,05

Otomobil /

1000 kişi

Bölgeler arası 2 71963,084 16,138 0,000 EVET

Bölgeler içinde 442 4459,176 <0,05

Yoğunluk Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu, Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği

Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

Arazi değeri ve otomobil sahipliliği değişkenlerinin yoğunluk faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları Tablo’da sunulmuştur. Buradaki ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Arazi Değeri ve Otomobil Sahipliliği Arazi değerleri m2 başına Düşük (<50 TL/m2), Orta

(51-150 TL/m2) ve Yüksek (>150 TL/m2) olmak üzere üç sınıfta gruplandırılmış olup, bu sınıflamaya göre alansal büyüklük, nüfus, nüfus yoğunluğu ve otomobil sahipliliği değerleri Tablo’da verilmiştir.

Arazi değerinin düşük (<50 TL/m2) olduğu bölgede nüfus yoğunluğu en düşük olup (10,13), değer arttıkça yoğunluk artmaktadır .

Arazi değerinin düşük (<50 TL/m2) olduğu bölgede 1000 kişi başına otomobil sahipliliği en düşüktür (102,77). Arazi değeri arttıkça otomobil sahipliliği değerleri de artma eğilimi göstermektedir.












ARAZĠ DEĞERĠ

(AD)

SINIFLAMASI

ALAN

(ha)

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

NÜFUS

YOĞUNLUĞ

U

(kişi/ha)

OTO

SAHĠPLĠLĠĞĠ

1000 kişi

başına

Hane

başına

1. Düşük (<50 1TL/m2)

472.336 4.788.762 10,13 102,77 0,37

2. Orta (51-150

TL/m2)39.311 4.737.736 120,51 115,88 0,39

3. Yüksek (>150

TL/m2) 16.982 2.078.982 122,42 158,24 0,45

TOPLAM

Ortalama AD=

5.324,63 2TL/m2 538.980 11.606.341 21,53 121,71 0,40

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Alansal Büyüklük, 2005 Yılı Nüfus

Tahmini, Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği1 TL ve 2 TL: 2008 yılı sonrası para birimi cinsinden.

Kaynak: İstanbul Ulaşım Master Planı Revize Edilmesi Projesi Kapsamında Arazi Kullanım Türleri Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması

Çalışması, İBB Ulaşım Planlama Müdürlüğü (UPM), 2007 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı (İUAP) Trafik Analiz

Bölgesi Verileri, İBB UPM, 2007.












Şekil 5.3. Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği

DeğişkenlerFaktör:Ara

zi Değeridf

(serbestlik

derecesi)

Mean

Square F p

Anlamlıl

ık

2005 yılı

Yoğunluk

(kişi/ha)

Bölgeler

arası

2 1039480,491 39,052 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

443 26617,837<0,05

Otomobil /

1000 kişi

Bölgeler

arası

2 100966,075 23,329 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

442 4327,940<0,05

Arazi Değeri Faktörüne Göre Nüfus Yoğunluğu ve Otomobil Sahipliliği Değişkenlerinin

İstatistiksel Anlamlılığı

Nüfus yoğunluğu ve otomobil sahipliliği değerlerinin arazi değeri faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları (ANOVA testi) Tablo’da sunulmuştur. Buna göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Kentsel Bölge ve Yolculuk Üretimi (Yolculuk, Uzunluk ve Süre) Kentsel bölgelerde başlayan ya da biten yolculuk sayısı

veya diğer bir deyişle yolculuk üretimi ve çekimi, yolculuk uzunluğu ve sürelerine dair analiz ve modellemeler tablo ve şekillerde verilmiştir.

Kentsel bölgelere göre ortalama, toplam günlük, km2

ve kişi başına yolculuk üretim (Pkb) değerleri görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %55,4’ü Merkez bölgede, %23,3’ü İç Merkezde, %16,6’sı da Kentsel Çeperde gerçekleşmektedir. Bu da tüm yolculukların %95,3’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir.










Kentsel

Bölge

ALAN

Km2

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pkb)

Ort. Pkb Toplam Pkb

Yüzde

Pkb

Toplam

Pkb /

Km2

Toplam

Pkb /

Kişi

1. İç Merkez 127,6 2.261.797 28.446 4.722.019 23,3 36.995 2,09

2. Merkez 475,0 6.593.076 77.783 11.200.703 55,4 23.578 1,70

3. Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 46.022 3.359.635 16,6 3.128 1,48

4. Kırsal Çeper 980,0 353.995 25.089 652.304 3,2 666 1,84

5. Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 7.833 289.839 1,4 106 2,38

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74

Kentsel Bölgelerde Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pkb)

Kentsel bölgelere göre ortalama, toplam günlük, km2 ve kişi başına yolculuk üretim (Pkb) değerleri görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %55,4’ü Merkez bölgede, %23,3’ü İç Merkezde, %16,6’sı da Kentsel Çeperde gerçekleşmektedir. Bu da tüm yolculukların %95,3’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir.

Kentsel Bölgelere Göre Km2

ve Kişi Başına Yolculuk Üretim (Pkb) Değerleri (Pkb / Km2 ve Pkb / Kişi)

Değişkenler

Faktör:

Kentsel

Bölge

df

(serbestli

k

derecesi) Mean Square F p

Anlamlı

lık

Km2 başına

yolculuk

üretimi

(Pkb/km2)

Bölgeler

arası

4 39061042802,1

12

53,986 ,000 EVET

Bölgeler

içinde

441 723543657,6770,05

Kişi başına

yolculuk

üretimi

(Pkb/kişi)

Bölgeler

arası

4 104,547 4,029 ,003 EVET

Bölgeler

içinde

440 25,9480,05

Kentsel Bölge Faktörüne Göre Km2 (Pkb/km2) ve Kişi başına (Pkb/kişi) Yolculuk

Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

km2 (Pkb/km2) ve kişi başına (Pkb/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin kentsel bölge faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğine dair ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

KENTSEL

BÖLGE

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

Yolculukların Uzunlukları, YUpkb (km)

MinimumMaksimu

mOrtalama

Std.

Sapma

Toplam

km %

1. İç Merkez 2.261.797 0,13 104,04 6,58 7,98 25.980.260 25,3

2. Merkez 6.593.076 0,41 121,95 5,72 7,71 49.525.091 48,1

3. Kentsel

Çeper 2.275.8850,56 121,17 7,16 9,93 20.617.869

20,0

4. Kırsal Çeper 353.995 1,08 145,52 10,56 14,01 4.667.153 4,5

5. Çeper Kırsalı 121.588 1,64 152,06 14,50 20,43 2.090.793 2,0

Tüm Ġstanbul 11.606.341 0,13 152,06 6,40 8,71 102.881.166

100,

0

Kentsel Bölgelerde Başlayan Yolculukların Uzunlukları, YUpkb (km)

Tablo’da kentsel bölgelerde başlayan yolculukların uzunlukları (YUpkb) verilmiştir. Toplam km’nin %48’i Merkez bölgede, %25’i İç Merkez’de, %20’si de Kentsel Çeper’de yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-km’nin %93,4’ünün kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Yolculuk uzunluğu (km) kentsel bölge faktörüne (df=4) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (F= 29484, 816, p=0,000).

Tablo’da kentsel bölgelerde başlayan yolculukların süreleri (YSpkb) görülmektedir. Toplam sürenin %51,5’i Merkez bölgede, %28,7’si İç Merkez’de, %16,8’i de Kentsel Çeper’de yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin %96,9’unun kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Yolculuk süresi (dak.) kentsel bölge faktörüne (df=4) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (F= 1327,775, p=0,000).

KENTSEL BÖLGE

2005YILI

NÜFUS TAHMİNİ

Brüt Yoğunluk

(kişi/km2)

Yolculukların Süreleri, YSpkb (dakika)Hız

(km/sa)

Maksimum

Ortalama Std.SapmaToplam

dakika %

1. İç Merkez2.261.797 17.726 248,00 35,73 32,19 141.055.900 28,7 11,1

2. Merkez6.593.076 13.880 245,00 29,31 28,70 253.557.381 51,5 11,7

3. Kentsel Çeper

2.275.885 2.119 245,00 28,65 29,70 82.547.558 16,8 15,0

4. Kırsal Çeper353.995 361 243,00 25,81 29,14 11.402.292 2,3 24,6

5. Çeper Kırsalı121.588 44 245,00 25,31 29,48 3.650.228 0,7 34,4

Tüm İstanbul11.606.341 2.153 248,00 30,64 29,94 492.213.359 100,0 12,5

Kentsel Bölgelerde Başlayan Yolculukların Süreleri, YSpkb (dakika)[1] Hız = YUpkb (km) / [YSpkb (dakika) / 60]

Yol Türü

Hız Sınırı

(km/sa) Hizmet Düzeyi

Kentsel Yol* Kırsal Yol

Hız Düzeyi Hız (km/sa) Trafik

Sıkışıklığı

Hız Düzeyi Hız (km/sa) Trafik

Sıkışıklığı

50 A Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %90’ı)

45 Yok Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık

%110’u)

55 Yok

B Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %70’i)


Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %90’i)

45 Yok

C Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %50’i)


Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %70’i)

35 Yok

D Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %40’i)

20 Sınır Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %50’i)

25 Sınır

E Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %33’ü)

16,5 Var Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %40’ı)

20 Var

F Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %33-

%25’i)

12,5 Var Serbest Akım

Hızı (Hız

Sınırının

yaklaşık %33’ü)

16,5 Var

Kentsel ve Kırsal Yollar için Hız ve Trafik Sıkışıklığı Düzeyleri*Kaynak: Highway Capacity Manual, Transportation Research Board, Washington, D.C., 2000, ISBN 0-309-06681-6, Chapter 10, sayfa:10-5.

Kentsel Bölgelere Göre Nüfus Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre Değişimi

Kentsel Bölgelere Göre Kentsel ve Kırsal Trafik Sıkışıklığı

Yo

lcu

luk

Am

acı

KENTSEL BÖLGEALAN

Km2

2005 YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

GÜNLÜK YOLCULUK ÜRETĠM DEĞERLERĠ (Pkb)

Ort Toplam Pkb Yüzde Pkb

Topla

m Pkb

/ Km2

Toplam

Pkb /

Kişi

Ev

-iş

İç Merkez 127,6 2.261.797 7.791 1.293.224 2010.135 0,57

Merkez 475,0 6.593.076 26.286 3.785.199 58 7.969 0,57

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 15.862 1.157.945 18 1.078 0,51

Kırsal Çeper 980,0 353.995 8.696 226.084 3 231 0,64

Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 2.364 87.462 1 32 0,72

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 14.686 6.549.914 100 1.215 0,56

Ev

-ok

ul

İç Merkez 127,6 2.261.797 4.941 820.233 19 6.428 0,36

Merkez 475,0 6.593.076 17.160 2.471.022 57 5.202 0,37

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 10.990 802.238 19 747 0,35

Kırsal Çeper 980,0 353.995 5.771 150.040 3 153 0,42

Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 1.716 63.475 1 23 0,52

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 9.657 4.307.009 100 799 0,37

Ev

-od

iğer

İç Merkez 127,6 2.261.797 10.969 1.820.800 2414.270 0,81

Merkez 475,0 6.593.076 28.825 4.150.762 55 8.738 0,63

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 16.415 1.198.267 16 1.116 0,53

Kırsal Çeper 980,0 353.995 8.953 232.784 3 238 0,66

Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 3.110 115.070 2 42 0,95

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 16.856 7.517.684 100 1.395 0,65

Ev

-dış

ı

İç Merkez 127,6 2.261.797 4.746 787.761 43 6.174 0,35

Merkez 475,0 6.593.076 5.512 793.720 43 1.671 0,12

Kentsel Çeper 1.074,1 2.275.885 2.756 201.185 11 187 0,09

Kırsal Çeper 980,0 353.995 1.669 43.396 2 44 0,12

Çeper Kırsalı 2.733,0 121.588 644 23.831 1 9 0,20

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 4.148 1.849.893 100 343 0,16

TÜM ĠSTANBUL 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100 100 1,74

KENTSEL

BÖLGE

ALAN

Km2

2005 YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

Günlük Yolculuk Çekim Değerleri (Akb)

Ort.

Akb

Toplam

Akb

Yüzde

Akb

Toplam

Akb /

Km2

Toplam

Akb /

Kişi

1. Ġç Merkez 127,6 2.261.797 36.134 5.998.232 30 47.008 2,65

2. Merkez 475 6.593.076 70.550 10.159.269 50 21.388 1,54

3. Kentsel Çeper 1.074,10 2.275.885 43.701 3.190.202 16 2.970 1,40

4. Kırsal Çeper 980 353.995 24.005 624.133 3 637 1,76

5. Çeper Kırsalı 2.733,00 121.588 6.789 251.181 1 92 2,07

Toplam 5.389,80 11.606.341 45.343 20.223.018 100 3.752 1,74

Kentsel Bölgelerdeki Günlük Yolculuk Çekim Değerleri (Akb)

Kentsel Bölgelere Göre Km2 ve Kişi Başına Yolculuk Çekim (Akb) Değerleri (Akb / Km2 ve Akb / Kişi)

Kentsel Bölgeye Göre Toplam Yolculuk ve Otomobil Sayısı Değişimi












Yoğunluk ve Yolculuk Üretimi (Yolculuk, Uzunluk ve Süre) Yoğunluk sınıflamasına göre yolculuk sayısı veya diğer

bir deyişle yolculuk üretimi, yolculuk uzunluğu ve sürelerine dair analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir.










Yoğunluk

Sınıflaması

Alan

Km2

2005

Yılı Nüfus

Tahmini

Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pky)

Ort.

Pky

Toplam

Pky

Yüzde

Pky

Topla

m

Pky /

Km2

Topla

m Pky

/ Kişi

1. Düşük (<100

kişi/ha) 4.946,5 2.671.917 23.152 3.634.888 18,0 735 1,36

2. Orta (101-300

kişi/ha) 350,6 4.824.295 51.986 8.421.661 41,6 24.021 1,75

3. Yüksek (>300

kişi/ha) 92,7 4.110.129 64.315 8.167.950 40,4 88.112 1,99

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Günlük Yolculuk Üretimleri

(Pky)

Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre km2 ve kişi başına ve toplam günlük yolculuk üretim (Pky) değerleri görülmektedir. Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %40,4’ü yüksek, %41,6’sı orta, %18,0’i de düşük yoğunluklu bölgede gerçekleşmektedir. Bu da tüm yolculukların %82’sinin yüksek ve orta yoğunluklu bölgede gerçekleştiğini ifade etmektedir

km2 (Pky/km2) ve kişi başına (Pky/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin nüfus yoğunluğu faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediğinin sonuçları Tablo 5.16’da sunulmuştur. ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,10 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000 ve 0,062).

Değişkenler

Faktör:

Kentsel

Bölge

df

(serbestlik

derecesi)

Mean

SquareF p Anlamlılık

Km2 başına

yolculuk

üretimi

(Pky/km2)

Bölgeler

arası

2 138.949.065.539 311,780 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

443 445.663.190<0,05

Kişi başına

yolculuk

üretimi

(Pky/kişi)

Bölgeler

arası

2 73,8 2,792 0,062 EVET

Bölgeler

içinde

442 26,4<0,10

Kentsel Yoğunluk Faktörüne Göre Km2 (Pky/km2) ve Kişi başına

(Pky/kişi) Yolculuk Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel

Anlamlılığı

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Km2 ve Kişi Başına Yolculuk Üretim (Pky) Değerleri (Pky / Km2 ve Pky / Kişi)

Yoğunluk

Sınıflaması

2005

Yılı Nüfus

Tahmini

Yolculukların

Uzunlukları, YUpky (km)

Ort.Toplam

km %

1. Düşük (<100 kişi/ha) 2.671.917 8,61 34.463.525 33,5

2. Orta (101-300 kişi/ha) 4.824.295 6,44 45.137.951 43,9

3. Yüksek (>300 kişi/ha) 4.110.129 4,60 23.279.690 22,6

Tüm Ġstanbul 11.606.341 6,40 102.881.166 100,0

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan

Yolculukların Uzunlukları, YUpky (km)

Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre bölgelerde başlayan yolculukların uzunlukları (YUpky) verilmiştir. Yolculuk uzunluğu (km) nüfus yoğunluğu faktörüne (df=2) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. F= 80578,467, p=0,000). Toplam km’nin %22,6’sı yüksek, %43,9’u orta, %33,5’u da düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da yüksek yoğunluklu İç Merkezde yaşanan kentsel trafik sıkışıklığından dolayı toplam yolcu-km’ninyaklaşık olarak sadece beşte birinin bu bölgede gerçekleştiğini ifade etmektedir. Bu sonuçlar, Tablo 5.9’daki sonuçlarla (YUpkb) son derece uyumlu çıkmıştır










Yoğunluk

Sınıflaması

2005

Yılı Nüfus

Tahmini

Brüt

Yoğunl

uk

(kişi/k

m2)

Yolculukların Süreleri, YSpky (dakika)

Hız

(km/sa

)Maks. Ort.Std.

Sap.

Toplam

dakika %

1. Düşük

(<100 kişi/ha) 2.671.917 540 245,00 33,09 31,76 132.375.866 26,9 15,6

2. Orta

(101-300 kişi/ha) 4.824.295 13.760 248,00 31,88 30,58 223.393.059 45,4 12,1

3. Yüksek

(>300 kişi/ha) 4.110.129 44.338 245,00 26,98 27,09 136.444.434 27,7 10,2

Tüm Ġstanbul 11.606.341 2.153 248,00 30,64 29,94 492.213.359 100,0 12,5

Kentsel Yoğunluk Sınıflamasına Göre Bölgelerde Yolculukların Süreleri, YSpky (dakika)

[1] Hız = YUpky (km) / [YSpky (dakika) / 60]

Tablo’da yoğunluk sınıflamasına göre bölgelerde başlayan yolculukların süreleri (YSpky) görülmektedir (Yolculuk süresi (dakika) nüfus yoğunluğu faktörüne (df=2) göre 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. F= 12309,089, p=0,000). Toplam sürenin %27,7’si Yüksek, %45,4’ü Orta, %26,9’u da Düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin %96,9’unun kentsel alan içinde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Kentsel bölgelerdeki yolculuk hızları ise Yüksek yoğunluklu bölgede en düşük (10,2 km/sa), düşük yoğunluklu bölgede de en yüksektir (15,6 km/sa). İl genelindeki ortalama hızın 12,5 km/sa olması, trafik sıkışıklığının orta ve yüksek yoğunluklu alanlarda hakim olduğunu göstermektedir

Yoğunluk Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre Değişimi

Nüfus yoğunluğu artarken, ortalama yolculuk süresi ve hız düşmektedir.

Arazi Değeri ve Yolculuk Üretimi (Yolculuk, Uzunluk ve Süre) Arazi değeri sınıflamasına göre yolculuk sayısı veya

diğer bir deyişle yolculuk üretimi, yolculuk uzunluğu ve sürelerine dair analiz ve modellemelere yer verilmiştir.










Arazi

Değeri

Sınıflaması

ALAN

Km2

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

Günlük Yolculuk Üretim Değerleri (Pad)

Ort.

Pad

Toplam

Pad

Yüzde

Pad

Toplam

Pad /

Km2

Topla

m Pad /

Kişi

1. Düşük

(<50 TL/m2) 4.723,4 4.788.762 35.112 6.671.304 33,0 1.412 1,39

2. Orta

(51-150 TL/m2) 393,1 4.737.736 66.970 7.567.603 37,4 19.251 1,60

3. Yüksek

(>150 TL/m2) 169,8 2.078.982 41.857 5.985.593 29,6 35.247 2,88

Tüm Ġstanbul 5.389,8 11.606.341 45.346 20.224.500 100,0 3.752 1,74

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Günlük Yolculuk Üretimleri

(Pad)

Toplamda 20 milyon 224 bin 500 yolculuğun %29,6’sı yüksek değerli, %37,4’ü orta değerli, %33,0’ü de düşük değerli bölgelerde başlamaktadır. Km2 ve kişi başına en yüksek yolculuk üretimi yüksek değerli bölgede (35.247 ve 2,88 yolculuk) gerçekleşmiştir. Bu da üst düzey gelir grubunun yaşadığı ve/veya ticaret ve hizmet sektörüne ait faaliyet alanlarının bulunduğu yüksek arazi değerine karşılık gelen İç Merkez ve Merkez bölgesindeki bazı alanların yolculuk üretim değeridir

Değişkenler

Faktör:

Kentsel

Bölge

df

(serbestlik

derecesi)

Mean

Square F p Anlamlılık

Km2 başına yolculuk

üretimi (Pky/km2)

Bölgeler

arası

2 51338271448,363 61,030 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

443 841197249,091<0,05

Kişi başına yolculuk

üretimi (Pky/kişi)

Bölgeler

arası

2 303,989 11,967 0,000 EVET

Bölgeler

içinde

442 25,401<0,05

km2 (Pad/km2) ve kişi başına (Pad/kişi) yolculuk üretimi değişkenlerinin nüfus yoğunluğu faktörüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterip göstermediği analiz edildiğinde, ANOVA analizi sonuçlarına göre bütün değişkenler 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (p=0,000).

Kentsel Yoğunluk Faktörüne Göre Km2 (Pky/km2) ve Kişi başına (Pky/kişi) Yolculuk

Üretimi Değişkenlerinin İstatistiksel Anlamlılığı

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Km2 ve Kişi Başına Yolculuk Üretim (Pad) Değerleri (Pad

/ Km2 ve Pad / Kişi)

Km2 ve kişi başına en yüksek yolculuk üretimi yüksek değerli bölgede çıkmış olup (35.247 ve 2,88 yolculuk), arazi değeri azaldıkça azalma eğilimi göstermiştir.

Arazi Değeri

Sınıflaması

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠN

Ġ

ALAN Yolculukların Uzunlukları, YUpad (km)

Km2%

Ort.

Toplam

km %km/k

m2

km/k

işi

1. Düşük (<50 TL/m2) 4.788.762 4.723,4 87,6 6,91 41.339.663 40,2 8.752 8,63

2. Orta (51-150

TL/m2) 4.737.736 393,1 7,3 5,21 30.890.768 30,0 78.582 6,52

3. Yüksek (>150

TL/m2) 2.078.982 169,8 3,2 7,37 30.650.736 29,8

180.51

1 14,74

Tüm Ġstanbul

11.606.34

1 5.389,8 100,0 6,40

102.881.16

6

100,

0 19.088 8,86

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan Yolculukların Uzunlukları, YUpad

(km)










Arazi Değeri

Sınıflaması

2005

YILI

NÜFUS

TAHMĠNĠ

Brüt

Yoğunluk

(kişi/km2)

Yolculukların Süreleri, YSpkb

(dakika)

Hız

(km/sa)Ortalama

Toplam

dakika %

1. Düşük (<50 TL/m2) 4.788.762 1.014 28,94 173.098.853 35,2 14,3

2. Orta (51-150 TL/m2) 4.737.736 12.052 27,77 164.556.657 33,4 11,3

3. Yüksek (>150 TL/m2) 2.078.982 12.244 37,16 154.557.850 31,4 11,9

Tüm Ġstanbul 11.606.341 2.153 30,64 492.213.359 100,0 12,5

Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Bölgelerde Başlayan Yolculukların Süreleri, YSpad

(dakika)[1] Hız = YUpad (km) / [YSpad (dakika) / 60]

Toplam yolcu-sürenin %31,4’ü Yüksek yoğunluklu bölgede, %33,4’ü Orta yoğunluklu bölgede, %35,2’si de Düşük yoğunluklu bölgede yapılmaktadır. Bu da tüm yolcu-süre’nin yaklaşık olarak üçte ikisine yakın bir kısmının orta ve yüksek değerli arazi bölgelerinde gerçekleştiğini ifade etmektedir. Kentsel bölgelerdeki yolculuk hızları ise yüksek ve orta değerli arazi bölgelerinde 11 km/sa civarında olup, orta değerli bölgede 14,3 km/sa olarak en yüksek değerdedir. İl genelindeki ortalama hızın 12,5 km/sa olması, trafik sıkışıklığının orta ve yüksek değerli arazi alanlarda hakim olduğunu göstermektedir

Şekil 5.13. Arazi Değeri Sınıflamasına Göre Nüfus Yoğunluğu ve Yolculukların Hız-Süre

Değişimleri

Kentsel Bölge ve Ulaşım Türü Ulaşım türlerinin kentsel bölgelerde kullanımına

bakıldığında, bütün ulaşım türleri en yüksek oranda Merkez bölgede tercih edilmiştir (yaya: %55,1, özel oto-taksi: %55,2, servis: %53,2, toplu taşıma: %50,3 ve diğer araçlar: %45,0).

Bu da toplam yolculukların en yüksek oranda (%55,4) Merkez bölgede yapılmış olması ile son derece uyumlu bir sonuçtur.

İç merkezde toplu taşıma (%33,9), Kentsel çeperde de servis kullanımı (%24,5) öne geçmektedir.












Kentsel Bölge Sınıflamasına Göre Ulaşım Türü Tercihleri

Şekil 5.15. Kentsel Bölgelere Göre Ulaşım Araçları Kullanımı

Kentsel Bölge ve Ulaşım Türü

Ulaşım Türlerinin Kentsel Bölgelere Göre Tercih Oranları

Kentsel Bölge ve Ulaşım Türü İstanbul’daki yaya ulaşım oranını gelişmiş ve gelişmekte

olan ülkelerle karşılaştırdığımızda, bu oran NewYork’da(NewYork İlçesi) %22,8, Londra’da %20,9, Berlin’de %36, Şangay’da %54,4, Johannesburg’da %32,9, Mumbai’de%58,7, Rio de Janeiro’da %37,0 ve Sao Paulo’da %32,9’dur (City Profiles. www.urban-age.net).

İstanbul’da bisiklet kullanımı oldukça düşük olduğu için, karşılaştırmalarda bisikletin kullanıldığı şehirlerde yaya oranlarına bisiklet de dahil edilmiştir.

Çekçek (rickshaw): Doğu Asya’da kullanılan iki tekerlekli binek arabası da dahil.


http://www.urban-age.net/












Kentsel Bölge ve Ulaşım Türü Otomobil ve taksi kullanımı en yüksek oranlarla İç

Merkez (%17,3) ve Merkez (%16) bölgelerde gerçekleşmiştir. Servis aracı en yüksek oranlarda Kırsal (16,9%) ve Kentsel Çeperde (%14,6) tercih edilmiştir.

Toplu taşıma araçları ise en yüksek oranlarda İç Merkez (%29,4) ve Merkez (%19,9) bölgelerde kullanılmışlardır.

Kent merkezinden çepere doğru hizmet düzeyi azaldıkça (hat ve sıklık), kullanım oranı kademeli olarak azalmıştır (İç Merkez: %29,4, Merkez: 19,9, Kentsel Çeper: %16,1, Kırsal Çeper: %13,5 ve Çeper Kırsalı: %11,4).










Yoğunluk ve Ulaşım Türü Nüfus yoğunluğu sınıflamasına göre ulaşım türlerinin tercihine

bakıldığında (Bkz. Şekil 5.17), yaya yolculuklarının yoğunluk arttıkça arttığı görülmektedir. Düşük yoğunluklu alanlarda yaya yolculukları (%7,7), orta (%48,1) ve yüksek (%61,0) yoğunluklu bölgelerdeki oranlara göre son derece düşüktür.

Buna karşın düşük yoğunluklu bölgelerde otomobil (%26,6) kullanımı artmakta ve servis aracı tercihi (%41,4) diğer bölgelere göre birinci sıraya çıkmaktadır. Düşük yoğunluklu bölgede toplu taşıma araçlarıyla yolculuklar (%20,5) üçünü sırada gelmektedir.

Yüksek yoğunluk bölgelerde de trafik sıkışıklığı nedeniyle yaya ulaşımı birinci sırada (%61,0) olup, sırasıyla toplu taşıma (%18,8), otomobil (%11,6) ve servis araçları (%7,8) gelmektedir. Orta yoğunluklu bölgelerde de bu sıra gözlemlenmekte olup, trafik sıkışıklığının katlanabilir olması nedeniyle otomobil ve toplu taşımanın kullanımı artmaktadır.

Yüksek yoğunluklu bölgelerde toplu taşıma araçlarının kullanım oranının düşük yoğunluklu bölgelerdeki kullanımına göre daha düşük olmasının nedeni, toplu taşıma sisteminin otobüs ağırlıklı olması ve yol kullanım hakkının diğer karayolu araçlarıyla paylaşımlı olmasındandır .

Ulaşım Türlerinin Nüfus Yoğunluğuna Göre Tercih Edilme Oranları

Hanedeki Kişi Sayısına Göre Hane Başına Günlük Ortalama

Yolculuk Oranları

y = 1,387x + 0,671

R2 = 0,982

Üssel Eğilim Eğrisi

y = 1,7689e0,3234x

R2 = 0,991

2

4

6

8

Kişi Sayısı

Yo

lcu

luk

Sa

yıs

ı

toplam 2,3 3,44 4,45 6,03 7,94

1 Kişi 2 Kişi 3 Kişi 4 Kişi 5 ve üzeri kişi

ÖDEV 3’ün konusu: Regresyon modeli

Education

KSUY 5328 Hafta 9