MEDIMPEX LLC

PCR-Д СУУРИЛСАН ХАВДАРЫН ОНОШИЛОГОО

ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ

Дэлхийн хэмжээнд жилд 1,15 сая

эмэгтэй хөхний хавдраар өвчилж

47000 эмэгтэй нас бардаг гэсэн

судалгаа байдаг. Хорт хавдар нь хожуу

оношлогддог, клиник шинж тэмдэг

тод илэрдэггүй учир эрт тодорхойлход

төвөгтэй байдаг. Иймээс молекулын

түвшний шилжилгээнүүдээр

ононшлох шаардлагатай. Эрүүл хүний биед 37 их наяд тооны эс агуулагддаг гэсэн тооцоолол

байдаг эдгээр асар их тооны эсүүд байнгын идэвхитэй бодисын солилцоонд оршиж, үхэж,

хуваагдан бидний эрхтэн системүүд дахин нөлтөлжиж байдаг байдаг байна. Энэ процессууд

шат бүрдээ зохицууланхянадаж улмаар биеийн эсийн тоо хэмжээ байнга тогтмол хэмжээнд

байснаар физиологийн хэвийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэдэг байна. Гадаад орчны орчны янз

бүрийн хавдар үүсгэгч болон бусад хүчин зүйл, удамшлийн нөлөөгөөр зарим тохиолдолд

эсүүд хязгаарглалтгүй хурдан өсөх, ялгарал нь алдагдах, бие хордуулах зэрэг шинж тэмдгийг

агуулсан эсүүдээс хавдар ургаж буй болдог. Хэвийн эсүүд хавдарт шилжих явцад хэвийн үед

байдаггүй биологийн шинж буй болохыг хавдрын өвөрмөц биологийн шинж буюу хавдрын

маркер гэх бөгөөд үндсэн төрх өөр нь нуклейн хүчлийн ба уургийн үйл ажиллагааны гэж

ангилна. Тодорхой төрлийн хавдрыг оношлох зайлшгүй үзүүлэлтийн нэг болсон цусны

ийлдсэнд илрэх хавдрын маркеруудыг дархлалын болон молекул биологийн аргуудаар

илрүүлж, оношилж болдог. Молекул биологийн арга нь хавдраас гадны бэлгийн замаар

дамжих халдваруудын үүсгэгч, ургамал, вирус, шимэгчзэргийн оношилгоо, эмчилгээ,

судалгааны шинжилгээний зорилгоор хамгийн өргөн хэрэглэж байгаа орчин үеийн шинэглэг

арга юм. Молекул биологийн хэд хэдэн арга байдаг боловч энэ удаад зөвхөн PCR-д

суурилсан аргийн тухай тодруулах болно. Энэ аргийн үндэс нь тодорхой төрлийн хавдрын

тодорхой генүүдийн экспресс нэмэгдэж тухайн маркеруудын хэмжээ ихэсдэг учир

тэдгээрийг PCR-н аргаар олшруулан тоон тодорхойлолт хийхэд 90-95% ийн мэдрэг чанартай

байдаг байна.

Хүснэгт 1. Хөхний болон бусад зарим төрлийн хорт хавдрыг илрүүлхэд ашигладаг генүүд

MEDIMPEX LLC

Ишлэл

|[Type the document title]

Paik et al. N Engl J Med. 2004;351: 2817-2826

Жишээ нь Р53 ген буюу р53 уураг нь хавдар дарангуйлагч ген гэж нэрдэгддэг бөгөөд аливаа эс бүхэн

амьдралын тодорхой хугацаатай байдаг. Үхэж дахин төлждөг энэхүү программчлагдсан үхлийг

АПОПТОЗ гэх бөгөөд Р53 ген нь апоптозын процессд оролцдог. Үүнтэй адил олон төрлийн генетик

зохицуулгууд байх бөгөөд тэдгээрийн мутаци эсвэл гэмтэлээр хавдар үүсч болдог байна. Мөн

ийлдэсний зарим төрлийн биомаркеруудыг ашиглан хавдрын өмнөх шатанд нь илрүүлэх боломжтой

байдаг.

ГЕНИЙ БҮТЭЦ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТЫН ТУХАЙ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ

Уургийн анхдагч бүтцийг тодорхойлох амин хүчлүүдийн дараалалыг кодлогч днх-ийн хэсгийг ген

гэж тодорхойлдог бөгөөд хүний геном 30000 генээс бүрддэг. Тухайн нэг генийн бүтэц зохион

байгуулалтыг дэлгэрүүлэн авч үзье. Ихэнх генүүд нь нэг эсвэл хэд хэдэн уургийн мэдээлэлийг

агуулах ба хүн болон бусад эукариот организмуудын генүүд нь тасралгүй биш ЭКЗОН, ИНТРОН гэх

бүтцээс тогтдог. Хүний нийт геномын 70 орчих хувийг ИНТРОН эзэлдэг. Огт уургийн мэдээлэл

агуулдаггүй генүүд байх ба тРНХ-transfer RNA, рРНХ-ribosomal RNA, жРНХ-small RNA зэргийн

мэдээлэлийг агуулж байдаг байна. Иймээс прокариот болон эукариот системүүдийн генийн бүтэц,

үйл ажиллагаа болон тэдгээрийн экспрессийн зохицуулга харилцан адилгүй байдаг.