. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

0

0

I

Përgatitje për provim pranues në

Fakultetin Ekonomik L I

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

1

1

PJESA E PARË E LIGJËRATËS NGA EKONOMIA

Ekonomia

Mikroekonomia

Makroekonomia

Tipet e sistemeve ekonomike

Kërkesa dhe oferta

Ekuilibri i tregut

Tregu dhe llojet e tregut

Kostoja

Firmat dhe llojet e tyre

Llojet e ndermarrjeve

Puna

Paraja

Inflacioni

Deflacioni

Buxheti

Taksat

Prodhimi dhe prodhueshmeria

Çmimi

GDP

Monopoli

Aksioni

Obligacioni

Fillimi i nje biznesi

Detyrat Ekonomike

Prokura Individuale

Prokura e Pwrgjithshme

Karteli

Koncerni

Monopoli

Oligopoli

Marketingu

Promocioni

Distribucioni

Kerkimi i Tregut

Reklama

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

2

2

EKONOMIA

Ekonomia mund të përkufizohet si shkencë shoqërore që përshkruan dhe analizon se si

njerëzit në një shoqëri bëjnë zgjedhje të tilla për të përdorur burimet e pamjaftushme që të

kënaqin sa më shumë nevojat dhe dëshirat e tyre.

TIPET E SISTEMEVE EKONOMIKE

Sistemet e ndryshme ekonomike dallohen nga njëri tjetri nga mënyra se si ju përgjigjen

pyetjeve ''çfarë ,si, kush''. Zakonishte sistemet ekonomike bëjnë pjesë në një nga këto

kategori: Ekonomin tradicionale, ekonomin e komanduar, ekonomin e tregut.

KATEGORITË EKONOMIKE

Kategoritë

ekonomike

VLERA KAPITALIMBIVLERA

PAGA

RENTA

PRONA

MALLI

PARAJA

Figura 1 (Kategorit ekonomike).

Zgjedhja racionale dhe vendimet e konsumatorëve janë objekt studimi i Mikroekonomisë.

Ekonomia ndahet në dy pjesë në:

MIKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

MIKROEKONOMIA

Mikroekonoimia merret me studimin e sjelljes se agjentëve ekonomik si:

konsumatorrëve, firmave të biznesit si dhe agjensive qeveritare në masën që

veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e burimeve dhe funksionimin e sektorëve te

veqant te ekonomis.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

3

3

Agjentëve

Ekonomikë

Konsumatorëve

Agjensive qeveritare

Firmave të biznesit

Figura 2 (Agjentët ekonomik).

MAKROEKONOMIA

Makroekonomia merret me studimin e sjelljes e ekonomis kombetare ne tersi me

studimin e Agregatve ekonomik si : Produkti i pwrgjithshem ,punëzenja totale dhe

papunsia ,niveli i pergjithshem i qmimeve dhe inflacioni,bilanci i mbrendshem dhe i

jashtem makroekonomik etj.

Agregatët

Ekonomikë

Produkti i përgjithshëm

Bilanci i brendshëm dhe i

jashtëm makroekonomik

Niveli i pergjithshëm i

çmimeve dhe inflacioni

Punezëina totale dhe

Papunësia

Figura 3 (Agregatët ekonomikë).

TREGU

Përkufizon vendin ku takohen dhe bëjnë transaksione shitësi dhe blerësi ku ofrohen

produkte për shitje dhe ku ndërrohet pronari i tyre.

Llojet e tregut janë:

Tregu i konsumit final dhe

Tregu i konsumit afarsit.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

4

4

TREGU I KONSUMIT FINAL DHE AFARIST

Tregu i konsumit final përbehet nga blerësit ose individët nëpër shtëpitë e tyre të

cilët i konsumojnë produktet e blera vetë ose së bashku me anëtarët tjerë të familjes.

Tregu i konsumit afarsit përbëhet nga individë ose nga bashkësia e njerëzve që

blejnë produkte të caktuara për destinime të ndryshme .

OFERTA DHE KERKESA

Oferta

Përfaqëson sasinë e një produkti që shitësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në

gjendje të ofrojnë për shitje me çmime të ndryshme gjatë një periudhe të caktuar

kohore.

Kërkesa

Përfaqëson sasinë e një produkti, që blerësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në

gjendje të blejnë me çmime të ndryshme të mundshme gjatë një periudhe kohore të

dhënë.

Figura 4 (Ekuilibri i tregut).

EKUILIBRI I TREGUT

Ekuilibri i tregut paraqet një gjendje të tillë ,në të cilën si blersit ashtu edhe shitësit

nuk kanë arsye të ndryshojnë sjelljet e tyre. Meqense veprojnë shumë blerës dhe

shumë shitës të pavarur, asnjë blerës apo shitës individual nuk ka mundësi të ndikoj të

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

5

5

qmimi i tregut. Në një situatë të tillë ekuilibri nuk ka as kërkesë të tepërt as ofert te

tepërt.

Sasia e kërkuar është e barabart me sasin e ofruar

Situatës së tillë i përgjigjet një çmim tregu që quhet ekujliber.

KOSTOJA

Marrja e vendimit nga ana e një firme për të përcaktuar sasinë e prodhimit apo

shërbimit të destinuar për treg, varet nga kostot dhe çmimi i produktit apo shërbimit që

ajo prodhon dhe shet.

Kostoja klasifikohet në :

Kosto fikse;

Kosto variabile.

KOSTOT FIKSE DHE VARIABILE

Kosto fikse- janë ato shpenzime monetare që bënë firma për imputet fikse të

prodhimit, të cilat nuk ndryshojnë kur ndryshonë prodhimi i firmës.

Kostoja variabile- janë shpenzimet monetare që bënë firma për imputet e

ndryshueshme të prodhimit, të cilat ndryshojnë në qoftëse ndryshonë sasia e

prodhimit.

Kombinimi i këtyre dy kostove për të prodhuar një produkt të caktuar si dhe çmimet e

këtyre produkteve përbëjn koston totale të produktit të prodhuar.

KOSTOJA OPORTUNE

Kostoja oportune matët me diçka, nga e cila ju heqni dorë nga diçka për të marrë diçka

tjetër për të cilën keni më shumë nevojë.

Individët, Firmat e biznesit dhe Qeveritë janë të lidhura me koston oportune.

Shembull: Në qoftëse qeveria vendos të rrisë shpenzimet nga buxheti i shtetit për rregullimin

e rrugëve , duke pakësuar shpenzimet e administratës shtetërore, kostoja oportune e rrjetit

rrugorë të përmirësuar do të jetë një administratë më pak e kushtueshme.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

6

6

Figura 5 (Kostoja opurtune)

NDËRMARRJA

Ndërmarrja ka qenë dhe mbetet bartëse kryesore dhe e pazëvendesushme në

ekonominë e tregut.

NDËRMARRJA

Prodhuese

Shërbyese

Tregtare

Figura 6 (Ndërmarrja)

Ndërmarrja prodhuese – si rezultat te prodhimit të vetë ka produktin material.

Dallojmë:

Ndërmarrjen industirale

Ndërmarrjen bujqësore

Ndërmarrjen ndërtimre

Ndërmarrjet e komunikacionit

Ndërmarrjet prodhuese zejtare

Ndërmarrjet pyjore etj.

Ndermarrjet tregetare-merren me kembim ,duke blerë per te shitur mallra ose duke

kryer sherbime në qarkullimin e mallrave.

Ndërmarrjet tregetare mund te jenë:

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

7

7

Nrermarrjet tregtare me shumic,

Ndermarrjet me pakic si dhe

Ndermarrjet me shumic dhe pakis

Ndermarrjet Shherbyese-merret me sherbime te ndryshme te cilat jane:

Hoteliere ,turistike,komunale,propaganduese,reklamuese.

Grupi i veqant i ndermarrjeve sherbyese jane;

Bankat dhe shoqerit e sigurimit si dhe ndermarrjet per shfaqjen e filmave,kryerjen e

sherbimeve zyrtare bajnot publike ndermarrjet per rregulllimine qytetit , mirmbajtjene

pastertis etj.

FIRMAT

Firma është një njësi bazë që organizon dhe koordinon faktorët e prodhimit si:

a) Punën, Tokën, Kapitalin dhe aftësitë sipërmarrëse, në procesin e prodhimit.

b) Firma i kombinon të gjitha këto burime për të prodhuar mallra ose shërbime të

ndryshme.

LLOJET E FIRMAVE JANË:

a) Firmat individuale

b) Firmat me Ortak

c) Korporatat

Figura 6 (Llojet e firmave).

FIRMA INDIVIDUALE

Përparsit e firmave individuale:

Lehtësia e fillimit dhe zhvillimit të biznesit

Pronari është pronar i vetëvetës

Pronari gëzon të drejtën në fitim

Tatimi i lehtë dhe pa tatime të veçanta.

Dobësit e firmave individuale:

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

8

8

Përgjegjësia e pakufizuar

Kufizimi i resurseve financiare

Vështërsitë në menaxhment

Kufizimi i rritjës dhe i jetëgjatësisë.

FIRMAT ORTAKRI

Perparsit e firmas ortakri:

Resurse më të mëdha financiare

Aftësi më të lartë menaxhuese dhe financiare

Jetë më të gjatë

Tatime më të ulëta nga korporatat.

Dobësit e firmave ortakri:

Përgjegjësia e pakufizuar

Jetëgjatësia e kufizuar

Probleme rreth transferimit të pasurisë

Vështërsitë për të ardhur të kapitali më i madh.

FIRMAT KORPORATA

Përparsit e Korporatave:

Menaxhimi më efikas

Pergjegjësia e kufizuar

Madhësia e korporatave

Lehtësi për transferimin e pasurisë.

Dobesit e Korporatave:

Tatimi i dyfisht

Kostoja fillëstare mund të kërkoj shuma të mëdha parash

Jo fleksibiliteti

Konflikti i mundshëm.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

9

9

PYETJET NGA TESTI PRANUES

1. Aktivitetet ekonomike janë:

a) Prodhimi, Konsumi, Shërbimi,Qarkullimi

b) Prodhimi, Shpërndarja, Këmbimi, Konsumi(e saktë)

c) Prodhimi, Faktorët, Qarkullimi,Tregu

2. Resurset ekonomike janë:

a) Të mirat e prodhuara;

b) Të mirat nga natyra; (e saktë)

c) Të mirat e disponueshme.

3. Zgjedhja racionale dhe vendimiet e konsumatorit janë objekt studimi i:

a) Makroekonomisë

b) Mikroekonomisë (e saktë)

4. Cilat janë kategoritë ekonomike?

Kategoritë ekonomike janë:

a) Vlera;

b) Mbivlera;

c) Kapitali;

d) Paga;

e) Malli;

f) Paraja;

g) Prona;

h) Renta.

5. Çka është tregu?

Përkufizon vendin ku takohen dhe bëjnë transaksione shitësi dhe blerësi ku ofrohen

produkte për shitje.

6. Oferta është:

a) Sasia e mallrave dhe e shërbimeve në treg; (e sakt)

b) Sasia e mallrave të prodhuara;

c) Sasia e të mirave të prodhuara.

7. Korporatat kanë përgjegjësi:

a) Të kufizuar;

b) Të pa kufizuar. (e sakt)

8. Toka dhe kapitali a hynë në grupin e faktorëve të prodhimit?

a) Po (e sakt)

b) Jo

9. Firmat mund të kualifikohen si:

a) Shtetërore, Shoqërore, Ortake

b) Private, Shoqërore,Monopoliste

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

1

1

c) Private, Ortake, Korporata (e sakt)

10.Cilat janë llojet e ndërmarrjeve:

a) Prodhuese;

b) Tregtare;

Konsumuese;

c) Shërbyese.

DETYRA EKONOMIKE

1. Në qoftëse shuma e dy numrave është 6 ndërsa ndryshimi i tyre është 4, atëherë ata

numra janë:

a) 5.1(e sakt)

b) 3.3

c) 4.2

2. Nëse çmimi pas zbritjes 30% është 35 euro. Sa ishte çmimi para zbritjes?

a) 35€

b) 50€ 35:70x100=50

c) 15€

3. Cilën përqindje të shumës së tyre e përbëjnë numrat:

54600, 36400

a) 60%-40% (e sakt)

b) 54%-46%

c) 55%-45%

54600+36400=91000

54600:91000x100=60%

36400:91000x100=40

4. Distanca ndërmjet pikave A(3,4) dhe B(7,4)

a) 2

b) 3

c) 4 (e sakt)

3+4=7

7+4=11

11-7=4

5. 15% rabat e 5400 euro është:

a) 54

b) 810 (e sakt) 5400x15:100=810

c) 5400

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

1

1

Pjesa e dytë E LIGJERATES NGA EKONOMIA

Puna

Paraja

Inflacioni

Deflacioni

Buxheti

Taksat

Prodhimi dhe prodhueshmeria

Çmimi

GDP

Monopoli

Aksioni

Obligacioni

Fillimi i nje biznesi

Detyrat Ekonomike

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

2

2

PUNA

MJETET E PUNËS

Mjete të punës janë të gjitha ato vegla, pajisje, instrumente, etj., me anë të të cilave

njeriu shërbehet në procesin e prodhimit dhe duke vepruar në objektin e punës.

PARAJA

Paraja është mjet pagese ose mjet këmbimi. Me fjalë të tjera,paraja është çfarëdo lloj

gjëje që pranohet përgjithësisht në këmbim.

Qëndrueshmërinë

Njohshmërinë

Ndarshmërinë dhe

Njëllojshmërinë

Jetëgjatësinë

Lehtësinë në përdorim

Figura 7 (Paraja funksionale).

FUNKSIONET

E PARASE

Paraja si mjet

kursim

Paraja si mjet

shkëmbimiParaja si masë

vlere

Paraja si mjet

pagese

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

3

3

Ç’është çmimi?

Çmimi paraqet sasinë e parasë që jepet për blerjen e një produkti, çmimi i mallrave

përcaktohet sipas vlerës përdoruese të mallit.

INFLACIONI

Norma e inflacionit shprehë ritmin e rritjes, në përqindje të nivelit të çmimeve gjatë

një periudhe të dhënë.

HIPERINFLACIONI

Hiperinflacioni është rritja e vazhdueshme e çmimeve që arrinë normën e rritjes

enorme deri 1000% në vit.

DEFLACINI

Deflacioni është dukuri e kundërt me inflacionit që paraqet zvogëlimin e sasisë së

kartmonedhave dhe të zëvendësuesve të tjerë të parasë në treg.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

4

4

Bllokimi i fondeve monetare

Rritja e tatimit

Rritja e normës së kamatës

Rritja e fondit të mallrave

Zvogëlimi i kredisë

Zvogëlimi i kartmonedhave

Figura 9 (Shkaqet e deflacionit).

Çka është buxheti?

Buxheti është një plan financiar, që përmbledh të ardhurat dhe shpenzimet për një

periudhë kohore.

Çka është buxhet i balancuar?

Buxheti i balancuar është kur një buxhet ka shpenzime të barabarta më të ardhurat.

DEFICITI DHE SUFICITI

Kur buxheti ka deficit?

Kur shpenzimet janë më të mëdha se sa të ardhurat buxheti ka deficit

Kur buxheti ka suficit?

Buxheti ka suficit kur të ardhurat i tejkalojnë shpenzimet, kjo në ekonomi quhet

suficit. Çka janë taksat?

Taksat janë të hyrat (të ardhurat) monetare në dobi të veprimtarisë së shtetit.

Pse qeveritë mbledhin taksat?

Qëllimi kryesor i taksave është të paguhen shpenzimet që i bënë qeveria për të luajtur

rolin e saj dhe për të përmbushur përgjegjësitë kombëtare, si për sigurimin dhe

mbrojtjen kombëtare, për ndërtimin e rrugëve të automjeteve, për t’u dhënë ndihmë të

varfërve.

Taksat

Taksat kanë edhe funksione të tjera, ndonjëherë taksat vendosen për të mbrojtur degë

të caktuara të ekonomisë, gjithashtu mund të pengojnë veprimtaritë që qeveria i quan

të domosdoshme,

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

5

5

P.sh.: Taksat mbi cigaret dhe pijet alkoolike të quajtura “ taksa të mëkateve “ janë të

vendosura jo vetëm për të mbledhur para por edhe për t’i nxitur njerëzit të mos pinë

duhan apo pije alkoolike .

MONOPOLI

Përfaqëson një firëm të vetme e cila prodhon dhe shet gjithë produktin e një dege.

Karakteristikat thelbësore të

monopolit janë:

Mungesa e zëvendësuesve të afërt

Aftësia për të ndikuar mbi çmimin

Ekzistenca e pengesave të hyrjes në degë

Figura 10 (Monopoli).

GDP (Produkti i brendshëm bruto)?

Përfaqëson vlerën e gjithë të mirave e shërbimeve përfundimtare të prodhuara në

ekonomi në një periudhë të dhënë kohore.

GDP ndahet në?

GDP nominal dhe GDP real-

GDP nominal- Matë vlerën e produktit total të ekonomisë me çmimet mbizotëruese të

periudhës në të cilën prodhohet produkti.

GDP real-matë produktin total të prodhuar në çdo periudhë me çmimet e një viti bazë.

FILLIMI I NJË BIZNESI

Njerëzit që deshirojnë të fillojnë një biznes, paraprakisht mund t’u drejtohen organeve

të specializuara të cilat ofrojn literaturë dhe shërbime konsultimesh.

E rëndesishme është që para se të fillohet biznesi duhet të kemi të gjitha

informacionet e domosdoshme.

ARSYET E NJERËZVE PER TË FILLUAR BIZNESIN

Ka arsye të ndryshme që njerëzit duan të kenë një biznes të tyrin, siq janë :

Panvarsija vetijake

Mundësija e pa kufizuar e fitimit dhe

Rasti për të punuar me qka ata duan.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

6

6

FINANCIMIMI I NJË BIZNESI

Shumë njerëz futen në biznes për të bërë para, për të nxjerrë fitime. por ka edhe një të

vertetë në thënjet e vjetra DUHEN PARA PER TE NXJERRE PARA. Disa biznese

mundë të nisen me pakë para, por në shumicën e rasteve ,sipermarrsi ka nevoj për

shumë para.

.

FONDET

E

FINANCIMIT

Fondet e

brendshem

Fondet e

jashtme

Figura 11 (Financimi i një biznesi).

FONDET E BRENDSHME

Në shpenzimet që i bën firma për të prodhuar një të mirë ose shërbim përfshihen.

Shpenzimet për lëndet e para dhe materjalet ndihmëse, pagat e punonjësve, vlera e

amortizimit të makinave, paisjeve dhe ndertesave shpenzimet e transportit të

marketingut etj.

Me shitjen e mallit ato para të shpenzuara rikthehen në firm prandaj ato janë fonde të

mbrëndshme.

FONDET E JASHTME

Edhe bizneset e suksesëshme kanë nevoj për perdorimin e fondeve të jashtme kur janë

në fillim ose në ekspansion.

Ka raste kur firmes i duhen ma shumë para sepse nga njëherë shitja ndryshon nga

stina, muaji ose java tjetër.

AKSIONI

Është një letër me vlerë, një titull pronsije, që verteton se një person ka investuar në

firmë.

Çka quajm Divident?

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

7

7

Të ardhurat që sigurohen nga aksionet quhen Divindend.

OBLIGACIONI

Obligacionet emetohen me një shumë të caktuar, me një afat të caktuar pagese dhe me

një % interesi të caktuar.

PRODHIMI DHE PRODHUSHMERIA

Standardi i jetesës së një vendi matet me sasin e të mirave dhe shërbimeve që ka dhe

mund të prodhojë vendi për qytetaret e vetë.

Për të llogaritur një standard jetese pjestohet produkti I përgjithshem kombetar me

numrin e popullsisë.

PRODHUESHMËRIA

Për të llogaritur prodhushmërin ekonomistët llogariti(autputin)prodhimin(sasinë e të

mirave dhe shërbimeve të prodhuara)për qdo njësi të imputit të përdorur për

prodhimin e këtij produkti(autputi).

PRODHUESHMËRIA

Prodhueshmërija e një vendi varet nga:

Cilsija e forcave të punës

Sasia dhe cilësia e makinerive dhe paisjeve të tjera kapitale

Efektiviteti i perdorimit të burimeve

Kushtet e biznesit

Shkaqet e rënjes së

prodhueshmëris jane

Kostoja e lartë

e energjisë

Ndryshimet në

forcen e punës

Pakësimi i

investimit

në kapitalin

publik

Rritja në

industrit e

shërbimitPakësimi i

kërkimeve

për zhvillim

Figura 12 (Shkaqet e rënjes së prodhueshmëris).

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

8

8

PYETJET NGA TESTI PRANUES

1.Cilat janë funksionet e parasë?

a) Paraja si mas e vlerës

b) Paraja si mjet shkembimi

c) Paraja si mjet kursimi

d) Paraja si mjet pagese

2. Ç’është qmimi?

Çmimi paraqet sasinë e parasë që jepet për blerjen e një produkti.

3. Çmimi i mallrave përcaktohet sipas vlerës përdoruese të mallit?

a) PO (e sakt)

b) JO

4. Rritja e vazhdueshme e qmimeve në ekonomi quhet?

Inflacion

5. Kur shpenzimet janë më të mëdha se sa të ardhurat buxheti ateherë ka?

Deficit

6. Cilat janë llojet e taksave të mëkateve:

a) Taksat mbi cigaren

b) Taksat mbi pijet alkolike

7. Monopoli përfaqëson:

Dy e më shum firma në një vend

Një firëm (e sakt)

Tri e më shum firma

8. Të ardhurat që sigurohen nga aksionet quhen?

Divindend.

DETYRA EKONOMIKE

1.Sa interes sjellin 3500 euro me 4% interes vjetor për 5 vite?

a) 850

b) 830

c) 700 (e sakt) i=KxP:100x n

2. Për sa kohë kapitali prej 35800 euro me interes të thjesht vjetor prej 5% do të sjellë 5370

euro?

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

9

9

a) 5 vite

b) 2 vite

c) 3 vite (e sakt) n=100 x i: KxP

3. 20% i 5500 është?

a) 9500

b) 1050

c) 1100 (e sakt)

4. Në qoftëse kapitali prej 1200euro deponohet në bankë e cila llogarit interes të përbër vjetor

prej 6%, Sa do të jetë vlera e kapitalit pas 7 vitesh?

1650.4

1804.8 (e sakt) Kn=K (1+P:100)n

1710.2

5. Tre puntorë një punë e kryjenjë për 15 dite, Për sa dit do te kryejnë 5 puntore atë punë?

8 ditë

9 ditë (e sakt)

6 ditë

1. Nevojat njerzore janë :

Të kufizuara

Të pakufizuara (e sakt)

2. Sherbimet publike është mirë të udhheqen nga qeveria?

Po (e sakt)

Jo

3. Kur shpenzimet janë më të medha se të ardhurat kemi

Deficit (e sakt)

Suficit

4. Sasia e mallrave që konsumatorët janë te gatshem dhe të aft ti blejnë paraqet

Kerkesen (e sakt)

Oferte

5. Korporatat kanë përgjegjesi:

Të kufizuar (e sakt)

Te pakufizuar

6. Raportit në mes qmimit dhe sasisë te oferta është

I drjet (e sakt)

I zhdrejt

Nuk kan raport

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

10

10

7. Çka quajm ekonomi e komanduar?

Ekonomia në të cilën fabrikat , ndermarrjet, janë në pronsi të shtetit quhet

Ekonomi e Komanduar

8. Cilat jan faktorët e prodhimit material janë

Puna

Mjetet e punës

Objekti i punës

9. Çka quajmë punë dhe si ndahet ajo?

Punë quajmë atë veprim të njeriut që ka si rezultat një të mirë materiale që

kryen një funksion të dobishëm shoqëror.

Puna ndahet në:

Punë prodhuese

Jo prodhuese

10. Çka quajmë mjetet e punes?

Mjetet quajm të gjitha ato vegla, paisje, insstromente etj. Me an të të cilave njeriu

shërbehet në procesin e prodhimit duke vepruar mbi objektin e punës.

11. Çka quajm objekt punës?

Objekt punes quaajm atë material të natyres mbi të cilen vepron njeriu me mjetet e

punes me qëllim që t’ia përshatat nevojave të veta.

12. Çka quajmë forc prodhuese?

Njerëzit më përvojat shumëvjeqare me vetit e tyre punuese dhe se bashku

memjetet e punes i quajm forc prodhuese.

13. Forma dominuese e tregut në kapitalizmin liberal është:

a) Monopoli i pastër

b) Firma dominuese

c) Konkurenca e plotë (e sakt)

14. Banka qendrore ka të drejtë e emitimit të paras:

a) Po (e sakt)

b) Jo

15. Mungesa e informimit a muns të konsiderohet si shkak i konfliktetve shoqërore:

a) po (e sakt)

b) jo

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

11

11

16. Ekzistenca e njeriut detërminohet nga:

a) konsumi

b) prodhimi (e sakt)

c) shpërndarja

17. Ndërmarësia a hynë në gru[in e faktorëve të prodhimin?

a) Po (e sakt)

b) Jo

18. Çmimi i mallrave përcaktohet sipas:

a) vleres prodhuese të vet mallit

b) vlerës së tregut (e sakt)

c) vlerës së këmbimit

19. Intërvenimi i shtetit në ekonomi fillon:

në fazen e kapitalizmit liberal

pas krizës së madhe ekonomike të viteve 1929-1933 (e sakt)

në kapitalizmin bashkohor

20. Me nocionin inflacion a nënkuptojmë rritjen e vazhdueshem te cmimit?

a) jo

b) po (e sakt)

21. Kategoria kryesore analitike e pagës në kapitalizmin bashkohor është:

paga nominale

paga reale (e sakt)

paga relative

22. Riprodhimi shoqëror i zgjërurar mbeshtetët në:

a) fondet e konsumit përsonal

b) fondet e akumulimit (e sakt)

c) fondet konsumit të përbashkët

23. Vetit kryesore të mallit janë:

a) vlera pordoruese dhe vlera e mallit (e sakt)

b) vlera qarkulluese dhe cmimi i mallit

c) vlera e mallit dhe cmimi i mallit

24. Format kryesore të firmes në kapitalizëm bashkohor janë:

a) korporatat multinacionale

b) firma individuale

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

12

12

c) firma me ortak

25. Vlera e mallit krijohet në:

a) sferen e qarkullimit

b) sferen e prodhimi (e sakt)

c) sferen e këmbimit

26. Foprma më e paorganizuar e tregut ttë fuqis puntore është:

a) tregu i nënshtruar primar i fuqis puntore

b) tregu i pavarur i fuqis puntore (e sakt)

c) tregu sekondar i fuqisë puntore

27.Çka është kapitali aksionar?

Bashkimi I një numri të madh kapitalesh të vogla në një numër të vogël kapitalesh

të mëdha e quajm shoqëri aksionare.

27. Si ndahen aksionet?

Aksionet ndahën në:

Aksionet e rendomta

Aksionet prioritare

28. Ç’është dividenta?

Dividenta si fitim nga prona mbi kapitalin aksionar është pjesë e fitimit që

krijohet në ndërmarje ku edhe është edhe avansuar ai capital.

29. Ç’është Renta?

Fitimi apo mbivlera që e përvetëson (e merr) pronari i tokës vetëm se ka monopol

mbi pronen e tokës. (Pra vetëm pse toka është e tij- më thjeeshtë d.m.th. qeraja e

tokës.)

30. Cilat janë llojet e rentës?

Llojet e rentës janë:

Renta në punë

Renta natyrore

Renta në para

31. Cilat janë format e bashkimit monopolist?

Format e bashkimit monopolist janë:

a) Kartelet

b) Sindikata kapitaliste

c) Trustet

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

13

13

d) Koncernet

e) Korportat

32. Cilat janë llojet e riprodhimit shoqëror?

Llojet e riprodhimit shoqëror janë:

a) Riprodhimi shoqëror i thjeshtë

b) Riprodhimi shoqëror i zgjërurar

c) Riprodhimi shoqëror i zvogëluar

33. Ç’ëahtë produkti i domosdoshëm?

Masa e të mirave materiale që nevoitet për plotësimin e nevojave normale

të një prodhuesi të drejtpërdrejtë e quajm product të domosdoshëm.

34. Ç’ëahtë puna e domosdoshme?

Sasia e punës së harghuar për prodhimin e produktit të domosdoshëm

quhet punë e domosdoshëm.

35. Ç’është koha e punës së domosdoshme?

Me qenëse sasia e punës së domosdoshme e hargjuar për prodhimin e

produktit të domosdoshëm matet me gjatësin e kohës së kësaj pune atëherë

këtë e quajmë kohë e domosdoshme.

36. Ç’ëahtë mbiprodukti?

Prodhimi i tepricës së të mirave materiale e quahjmë mbiprodukt.

37. Ç’është mbipuna?

Puna e hargjuar gjatë mbikohës së punës për prodhimin e mbiproduktit e

quajmë mbipunë.

38. Ç’është mbikoha e punës?

Koha e punës gjatë së cilës prodhohet mbiprodukti quhet mbikohë e punës.

39. Cilat janë kategoritë e pagës?

Kategoritë e pagës janë:

a) Paga nominale

b) Paga reale

c) Paga relative

40. Cilat janë participimet e punëtorit?

Participimet e punëtorit janë:

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

14

14

a) Participimi financiar I punëtorit në ndërmarrje,

b) Participimi I punëtorëve në udhëheqje me ndermarrjen

41. Çka quajmë rrethëgjirim I kapitalit?

Levizja e vazhdueshme e kapitalit nëpër sferen e prodhimit dhe të

qarkullimit, sidhe favat tjera përbërëse ku edhe fiton forma të veta gjegjëse

e quajmë proces ciklik apo rrethgjirim të kapitalit.

42. Ç’është kapitali themelorë?

Pjesa e kapitalit prodhues që është avansuar në mjetet e punës dhe në

ndertesa që hyjnë tërësisht në procesin e prodhimit quhet capital

themelorë.

43. Ç’është kapitali qarkullues?

Pjesa e kapitalit prodhues që është avansuar në blerjen e lëndëve të para

mjeteve djegëse , karburante etj quhet capital qarkullues.

44. Ç’është amortizimi?

Konsumimi, vjetërsimi, hargjimi i elementeve të kapitalit themelorë e

quajmë amortizim.

45. Cilat janë metodat e prodhimit të mbivlerës?

Metodat e prodhimit të mbivlerës janë:

Prodhimi i mbivlerës absolute,

Prodhimi i mbivlerës relative,

Prodhimi i supermbivlerës.

46. Çka quajmë mbivlerë absolute?

Mbivlera që fitohet me rritjen e shkallës së konsumit të fuqisë punëtore

përtej kohës së domosdoshme të punës e quajmë mbivlerë absolute.

47. Çka quajmë mbivlerë relative?

Mbivlerë relative e quajmë atë mbivlerë që prodhihet jo me zgjatjen e ditës

së punës e as me rritjen e intenzitetit të punës së punëtorit por me

shkurtimine kohës së domosdoshme të punës për riprodhimin e

kundërvlerës së fuqisë punëtore.

48. Ç’ëahtë supermbivlera?

Realizimi I një mbivlere ekstra e quajmë supermbivlerë.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

15

15

49. Ç’është akumulimi?

Me fjalën akumulim të kapitalit kuptjomë ndarjen e një pjese të mbivlerës

në fondin e akumulimit dhe avanzimin e saj të vazhdueshëm në procesin e

vetërritjës së tijë.

50. Çka është riprodhimi i thjeshtë i kapitalit individual?

Procesi i prodhimit të panderprerë në ndërmarrje kapitaliste ku prej një

cikli në tjëtrin masa e produkteve te prodhuara përtrihen në nive të njëjtë,

përkatësisht të pa ndryshueshëm.

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

16

16

Lëndet për provim pranues të Fakultetit Ekonomik

MATEMATIKË

Ekuacionet lineare,me vlerë apsolute, kuadriatike,iracionale,

Ekuacionet e drjetzës,rrethit, Elipses

Sistemet e ekuacioneve lineare me 2 të panjohura

Veprime me formula trigonometrike

Logaritmet

Limitet

Gjeometri

Funksionet

EKUACIONET LINEARE

Zgjidhja e ekuacionit linear

a) 1

b) 2

c) 3(e sakt)

Zgjidhja

EKUACIONET ME VLERE APSOLUTE

Të zgjidhet ekuacioni me vlerë absolute

a) -1/2 (e sakt)

b) 0

C) -1

Zgjidhja

263

2

xx

3252 xx

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

17

17

EKUACIONET KUADRIATIKE

Zgjidhja e ekuacionit kuadriatik

a) 0

b) 2(e sakt)

c) 1 Zgjidhja

EKUACIONET IRACIONALE

Zgjidhja e ekuacionit iracional

a) -5

b) 0

C) 5 (e sakt)

Zgjidhja

EKUACIONET E DREJTEZES

Ekuacioni i drejtzës I cili kalon nepër pikat A(5,-1) dhe B(3,0) është :

a) X+2y= 3(e sakt)

b) 3x+2y= 1

c) X+2y= 1

Zgjidhja

0442 xx

xx 91 2

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

18

18

KUACIONET E RRETHIT

Ekuacioni i rrethit me qendër në O(00) dhe rreze r=5 është:

a)

b) (e sakt)

c)

Zgjidhja

EKUACIONET E ELIPSIT

Elipsa kalon nëpër pikat:

a) (2,2),(0,3)

b) (0,1),(0,5)

c) (0,1),(4,0) (e sakt)

Zgjidhja

SISTEMET E EKUACIONEVE LINEARE ME 2 TE PANJOHURA

Zgjidhja e sistemit X-2y=-1

2x+y=3 është:

a) (1,1) (e sakt)

b) (2,3)

c) (2,-1) Zgjidhja

053

25

02

22

22

22

yX

yX

yxX

116

22

yX

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

19

19

VEPRIME ME FORMULA TRIGONOMETRIKE

Nësë cosά=3/5 , sa është sinά:

a) ½

b) 3/2

c) 4/5 (e sakt)

Zgjidhja

LOGARITMET

Zgjidhja e ekuacionit logaritmik

log2 (x-1)+log2(x-5)= log2 5 është:

a) 2,-1

b) 1,3

c) 0,6( e sakt)

Zgjidhja

LIMITET

Zgjedhja e limitit

a) 3/2(e sakt)

b) ½

c) 0 Zgjidhja

72

43lim

n

n

n

. Bëhuni pjesë e studimeve akademike

20

20

GJEOMETRI

Nësë në një trekëndësh baza është

a=1.5cm dhe lartësia h=4cm, sa është syprina:

a)

b) (e sakt)

c)

Zgjidhja

FUNKSIONET

Nësë f(x)= -5x+6, sa është f*(0)

Zgjidhja

Ligjëruesit:

Asim Xhoxhaj- (JURIST I DIPLOMUAR)

Sadat Bajrami- (EKONOMIST I DIPLOMUAR)

Lulzim Beqiri- (EKONOMIST I DIPLOMUAR)

Bekim Bajrami - (ing. i elektronikës)

2

2

2

10

3

25

cm

cm

cm

23x