Podbabiogórskie Ekomuzeum - przewodnik

PODBABIOGÓRSKIE EKOMUZEUM

AutorzyAlicja Sarnacka, Sławomir Sarnacki, Urszula Ślósarczyk, Monika Smoczyk, Sylwia Stępień, Piotr Subik, Dariusz Waligórski

Przy współpracy Grupy Partnerskiej „Łączy nas Babia Góra”, Stowarzyszenia „Tradycja i Natura”, Gminnego Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Zawoi, Babiogórskie Stowarzyszenie Zielona Linia, Piotr Grych, Monika Zawada Miska, Maciej Mażul, Magdalena Kostrzewa Smreczak, Piotr Pochopień Janina Totoś

Rysunki Magdalena Kostrzewa Smreczak, Monika Tlałka, Katarzyna Waligórska

Opracowanie graficzne mapy Magdalena Kostrzewa Smreczak

Skład komputerowy mapy Tomasz Urbaniec

OpracowałKlub Sportowy „BÓR”, Toporzysko – FolwarkToporzysko 454, 34-240 Jordanów, tel/fax: 018 287 38 32www.toporzysko.pl, [email protected]

w ramach projektu „Turystyka, kultura i produkt lokalny największą wartością Podbabiogórza” w ramach Schematu II Pilotażowego Programu Leader + realizowanego przez Stowarzyszenie LGD „Podbabiogórze”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Sektorowego Programu operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”

Ekomuzeum, wbrew temu, co mogłaby sugerować nazwa, to nie muzeum przy-rodnicze, nie jest to nawet muzeum w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. To zespół rozproszonych w terenie obiektów, tworzących żywą kolekcję obrazującą wartości przy-rodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Przyroda, kultura i histo-ria są prezentowane wspólnie w miejscu ich pierwotnego występowania. Wyjątkowy charakter regionu przedstawia się jako połączenie warunków naturalnych i działalności historycznej i obecnej miejscowej ludności.Ekomuzeum jest sposobem na:– pielęgnowanie tradycji i zwyczajów regionalnych, – wzmacnianie lokalnej tożsamości,– odkrywanie i interpretacja miejscowego dziedzictwa,– ochronę i eksponowanie walorów przyrodniczych i kulturowych,– zachowanie śladów przeszłości w krajobrazie w oryginalnym miejscu ich występowania,– funkcjonowanie aktywnego centrum kulturotwórczego dla regionu.

Ekomuzeum Podbabiogórskie obejmuje aż 56 punktów i przystanków roz-mieszczonych na terenie powiatu suskiego. Można je poznawać nie tylko wędrując pie-szo, ale też jadąc rowerem lub konno. Oprócz istniejących już szlaków turystyki pieszej wytyczyliśmy 209 km szlaków turystyki jeździeckiej oraz 191 km tras rowerowych.Obiekty Podbabiogórskiego Ekomuzeum pokazują szeroki obraz tutejszej kultury, zwyczajów, historii i walorów przyrodniczych prezentowanych w różnorodny sposób. Są wśród nich obiekty przeznaczone do zwiedzania lub oglądania, jak zabytki architek-tury sakralnej i świeckiej, regionalne muzea, skanseny i ekspozycje, galerie sztuki ludo-wej, miejsca wydarzeń historycznych, obiekty przyrodnicze. Często jednak zwiedzanie nie ogranicza się do oglądania, tak jak w zabytkowym Dworze na Wysokiej, gdzie można wysłuchać koncertu na lutni i gawęd gospodarza. Jednakże najbardziej atrakcyjne są miejsca, gdzie każdy może stać się uczestnikiem i twórcą, jak liczne pracownie arty-stów ludowych i rzemieślników, którzy chętnie wprowadzą w tajniki swoich profesji, jak wielokrotnie nagradzana hafciarka pani Anna Koziana z Makowa Podhalańskiego czy koszykarz i pszczelarz pan Czesław Sikora z Budzowa; warsztaty twórcze oraz gospodar-stwa wytwarzające tradycyjne produkty, gdzie spróbować można swoich sił w pieczeniu chleba, wyrabianiu masła, poznać sekrety pszczelarzy i spróbować tradycyjnych,

WSTĘP

ekologicznie wytwarzanych przysmaków. Takim miejscem jest na przykład „Pa-sieka Leśna” państwa Totoś w Sidzinie, gdzie można poznać życie pasieki, pracę pszczelarza i spróbować rozmaitych wyrobów „pszczelego” pochodzenia. Gdzie indziej można nauczyć się sztuki jeździeckiej aby móc konno przemierzać szlaki Podbabiogórskiego Ekomuzeum – na przykład w Klubie Sportowym „Bór” w To-porzysku, gdzie w scenerii leśnej polany możemy liczyć na profesjonalną lekcję jeździectwa lub konny spacer po okolicznych górach.

Realizacja niniejszego projektu jest ukoronowaniem kilkuletnich działań Grupy Partnerskiej „Łączy nas Babia Góra”.GP „Łączy nas Babia Góra” działa od 2002 r min. realizuje lub uczestniczy w projektach:– Marka lokalna „Łączy nas Babia Góra”– Ekomuzeum „Łączy nas Babia Góra”– Szkoły dla Ekorozwoju– Program Equal– Program Leader

Grupa Partnerska dla Zrównoważonego Rozwoju to porozumienie organizacji pozarządowych, samorządów i firm, które wspólnie działają na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego regionu przy poszanowaniu środowiska naturalnego. Grupa realizuje partnerskie projekty zgodnie z określonymi przez swoich członków celami. Pierwsze tego typu partnerstwa powstały w Polsce w 2000 r. przy wspar-ciu Fundacji Partnerstwo dla Środowiska. Od 2005 r. działa również Krajowa Sieć Grup Partnerskich (www.grupypartnerskie.pl), zrzeszająca obecnie 20 part-nerstw z całego kraju, które wspólnie realizują ponadregionalne projekty i pro-gramy, wymieniają się doświadczeniami oraz kształtują standardy partnerstwa w Polsce. Sztandarowymi programami Krajowej Sieci są Zielone Szlaki Greenways i Ekomuzea (www.greenways.pl), Szkoły dla Ekorozwoju (www.ekoszkola.pl), Produkt Lokalny i Czysty Biznes (www.czystybiznes.pl).

Podbabiogórskie Ekomuzeum �

1. Kapliczka z Figurą „Serce Pana Jezusa”

Pierwotnie w tym miejscu znajdowała się najstarsza zembrzycka kapliczka z figurą Chrystusa Frasobliwego, która później została przeniesiona do kościoła. Obecnie za-chowany jest jej postument z przełomu XII i XIII wieku, na którym umieszczona jest figura Pana Jezusa. Ciekawym elementem zdobiącym postument są zachowane w dobrym stanie płaskorzeźby świętych Cyryla i Metodego.

The chapel with figure „The Heart of Jesus”Originally in this place there was one of the oldest chapel with the figure of Worrying Christ which was later moved to the church. At present the pedestal from the turn of the XII and XIII century, on which of the figure of Jesus is placed. The bas–reliefs of saints Cyryl and Metody are kept in good state and they are very interesting adornments.Bildstock mit der Figur „Das Herz des Herrn Jesus”Ursprünglich befand sich auf diesem Platz ein ältester Bildstock in Zembrzyce, mit der Figur „Christus der Bekümmerte“. Die Figur wurde später in die Kirche übertragen. Bis heute wurde nur ihr Sockel aus dem 12. oder 13. Jahrhundert bewahrt. Auf diesem Sockel steht heute die neue Figur. Interessant sind auch gut erhaltene Flachreliefe am Sockel, die Heiligen Cyryl und Metody darstellen.

2. Kapliczka w Tarnawie Górnej

Wybudowana przez Antoniego Lemparta w 1833 roku. Początkowo na głównym miejscu znajdowała się figurka Matki Bożej, która została przeniesiona do nieistniejącego obecnie kościoła w Krzeszowie. W latach 80 XX wieku obiekt został zdewastowany i okradziony, pozostawiono jedynie w stanie nienaruszonym figurkę Matki Bożej oraz obraz św. Marty. Kapliczka została odnowiona i ozdobiona figurkami wykonanymi współcześnie.

The chapel in Tarnawa GórnaThis chapel was built by Antoni Lempart in 1833. Initially in the main place there was a figure of God’s Mother, which was moved to the church in Krzeszów, but the church does not exist now. In 80 years of XX century the object was devastated. Only the figure of God’s Mother and the picture of saint Martha is kept in undisturbed state. The chapel has been renovated and decorated with modern figures. Kapelle in Tarnawa GórnaGebaut von Antoni Lempart im Jahre 1833. Drinnen, auf dem Hauptplatz befand sich ursprün-glich eine Statuette der Gottesmutter, die später in eine bis heute nicht mehr bewahrte Kirche in Krzeszów übertragen wurde. In den 80–en Jahren des 20. Jahrhunderts, wurde die Kapelle verwüstet und bestohlen. In einem unberührten Zustand wurden nur die Statuette der Got-tesmutter und ein Bild der heiligen Martha erhalten. Die Kapelle wurde erneut und mit den neugemachten Statuetten geschmückt

1prz ystanek


3. Kapliczka na Sosnówce

Wybudowana przez mieszkańców Marcówki w 1875 roku. Wewnątrz znajduje się oł-tarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej.

The chapel on SosnówkaThe chapel was built by inhabitants of Marcówka in 1875. Inside there is an altar with the picture of God’s Mother from CzęstochowaKapelle auf Sosnówka Gebaut von den Bewohnern des Marcówka Dorfes im Jahre 1875. Drinnen befindet sich ein Altar mit dem Bild: Gottesmutter von Tschenstochau.

4. Kapliczka z Chrystusem Upadającym pod Krzyżem

Kapliczka pochodząca z XVIII w. przedstawia jedną ze stacji Drogi Krzyżowej – Chry-stusa upadającego pod ciężarem krzyża.

The chapel with Christ Falling Down under the CrossThe chapel coming from XVIII century shows one of the station of the Cross – Christ falling down under the weight of the cross.Kapelle mit Christus der unter dem Kreuz fälltEine Kapelle mit einer Kreuzwegszene: „Jesus fällt unter dem Gewicht des Kreuzes“, aus dem 18. Jahrhundert.

prz ystanek 3


�. Kapliczka w Centrum Śleszowic

Wybudowana przez społeczeństwo Śleszowic w 1749 roku. Kapliczka była murowana na planie kwadratu, a jej centrum stanowi posąg Chrystusa Upadającego pod Krzyżem z XVIII w. Wewnątrz umieszczono tablicę upamiętniającą wizytę Jana Pawła II.Kapliczka jest jednym z punktów dawnych pielgrzymek z rejonu Beskidu Małego do Kalwarii.

The chapel in the centre of ŚleszowiceThe chapel was built by community of Śleszowice in 1749. The chapel was brick on the plane of square, its centre the statue of Christ falling down under the cross from XVIII century poses. Inside there is a board commemorating the visit of Jan Paweł II. The chapel is one of the points of former pilgrimages from Beskid Mały to Kalwaria.Kapelle im Śleszowice ZentrumGebaut von den Śleszowice Bewohnern im Jahre 1749, gemauert auf dem Plan des Quadrats. In der Mitte befindet sich eine Skulptur des Christus, der unter dem Kreuz fällt, aus dem 18. Jahrhundert. In der Kapelle befindet sich auch eine Gedenkplatte, die an den Besuch des Pap-stes Johannes Paul II erinnert. Die Kapelle war eine Station der ehemaligen Pilgerfahrten aus dem Gebiet Beskid Mały (Kle-inbeskiden) nach Kalwaria Zebrzydowska.

�. Zespół budownictwa drewnianego u Lenika

To tradycyjne, zabytkowe, drewniane chaty z końca XIX wieku w stylu typowym dla Galicji tego okresu. Wśród zabudowań otoczonych pięknymi lasami odnaleźć można zewnętrzny, typowo „Bieńkowski” piec chlebowy. Dla osób zwiedzających organizowane są pokazy wypiekania chleba w prawdziwych piecach chlebowych znajdujących się wewnątrz budynków. Kontakt: (033) 8740150, 0609558570. Adres: Bieńkówka 454, Rola u Lenika.

The complex of wooden buildings These are traditional wooden huts from the end of XIX century, typical for Galicja in that term. Among buildings surrounded by beautiful forest you can find a bread stove outside. There are organized shows of baking bread in true bread stoves placed inside the buildings.Contact: (033)8740150, 0609558570. Address: Bieńkówka 454, Rola u LenikaEin Holzbaukomplex bei LenikEin Komplex der traditionellen, hölzernen Hütten aus der Ende des 19. Jahrhunderts, im ty-pischen Stil aus Galizien gebaut. Unter den Bauten, befindet sich ein typischer „Bieńkowski” Brotofen. Für die Besucher werden Brotbackenschauen organisiert, worauf ein Brot in den echten Brotofen gebacken wird. Kontakt: (033) 8740150, 0609558570. Adresse: 454 Bieńkówka, Rola u Lenika.

6prz ystanek


�. Izba Pamięci w Baczynie

Jej siedziba znajduje się obecnie w OSP Baczyn, a prezes straży Władysław Łuczak pełni w niej funkcję przewodnika. Bardzo chętnie opowiada o zgromadzonych w Izbie zabytkowych przedmiotach i historii Baczyna.Kontakt: 0608 465 181. Adres: Baczyn 74, Rola Kozłówka

Memorial Room in Baczyn His based there is now in OSP Baczyn, and the chairman of the fire brigade Władysław Łuczak is the guide. He willingly tells the story of Baczyn and about collection of souvenirs.Contact: 0608465181. Address: Baczyn 74, Rola Kozłówka.Gedächtniskammer in Baczyn Ihr Sitz befindet sich zurzeit in OSP (Freiwillige Feuerwehr) Baczyn. Der Vorstand der Feuerwehr, Herr Władysław Łuczak erfüllt eine Funktion des Führers. Sehr gern erzählt er über die historischen Gegenständen, die in der Kammer gesammelt werden, und über die Baczyn Geschichte.Kontakt: 0608 465 181. Adresse: 74 Baczyn, Rola Kozłówka

�. Groby Konfederatów Barskich – Palcza

Mogiła żołnierzy konfederackich poległych w 1771r. w stoczonej tu 22 czerwca bitwie z oddziałami carskimi. Oddziałom rosyjskim dowodzonym przez gen. Suworowa dro-gę zastąpiła załoga konfederacka z Lanckorony pod dowództwem Dumourieza, Mią-czyńskiego, Walewskiego i Szyca. W nierównej walce poległo 300 konfederatów.Mogiły znajdują się w lesie, otoczone ogrodzeniem. Na środku mogiły rośnie kilku-setletnia lipa. Informacji na temat obiektu udziela Zofia Hankus. Kontakt: Telefon: 06600470668. Adres: Palcza 1. E-mail: [email protected]: [email protected]

Graves of the Confederates of Bar – PalczaThis is the grave of soldiers who was killed on 22 nd June 1771 in the battle with tsar’s units. Soldiers from Lanckorona that were in command of Dumouriez, Miączyński, Walewski and Szyc barred the Moskals’ way. 300 confederates were killed in unequal battle. The graves are in the forest surrounded by fence. A few hundred–year–old lime grows in the middle of the grave. Zofia Hankus give information about this objectContact: Phone number: 06600470668. Address: Palcza 1, e-mail: [email protected]äber der Barer Konföderierten in Palcza Ein Grabhügel der Konföderierten, die in einer Schlacht gegen zaristischen Truppen im Jahre 1771 gefallen sind. Die Konföderierte Besatzung aus Lanckorona, geführt von Dumouriez, Miączyński, Walewski und Szyc versperrt den Weg den Russischen Truppen unter dem Kom-mando von Gen. Suworow. In einem ungleichen Kampf sind 300 Konföderierter gefallen. Gräber befinden sich im Wald. In der Mitte des Grabhügels wächst eine alte Linde. Informationen erteilt Zofia Hankus. Kontakt: Telefon: 06600470668. Adresse: Palcza 1. Email: [email protected]

7 prz ystanek


�. Hafciarka – Marianna Jończyk

Pracownia haftu mieści się w domu pani Marianny z pięknym przydomowym ogro-dem. Właścicielka organizuje pokazy haftu, prezentacje bibułkarstwa oraz w piękny sposób opowiada o rękodziele hafciarskim i tradycjach panujących w okolicach Bień-kówki. Zwiedzanie codziennie po uprzednim kontakcie telefonicznym. Kontakt: tel. (033) 874 01 87. Adres: Bieńkówka 372, U Mirochy Dolnej.

Marianna Jończyk – embroidererThe workshop of embroider is placed in Marianna’s house with a beautiful garden outside. The owner organizes shows of embroider, presentation of work with blotting paper and she tells about handicraft and about tradition in Bieńkówka. Visit: every dayContact: Phone number: (033)8740187. Address: Bieńkówka 372, U Mirochy DolnejEine Stickerin – Marianna Jończyk Eine Werkstatt der Stickerei befindet sich im Mariannas Haus, mit einem schönen Garten. Die Besitzerin organisiert die Stickereischauen, präsentiert selbstgemachte Krepppapierblumen und erzählt über ihr Handwerk und Traditionen der Bieńkówka Gegend. Besichtigung: täglich nach dem telefonischen. Kontakt: tel. (033) 874 01 87. Adresse: 372 Bieńkówka, U Mirochy Dolnej

10. Rzeźbiarz – Artysta ludowy – Jacek Skubisz

Pan Jacek to osoba, która samodzielnie kształtowała swój ogromny talent artystyczny oraz zdolności plastyczne. Zwiedzając jego pracownię można oglądać i podziwiać rzeźby wyko-nane przez artystę, posłuchać opowieści i historii związanych z rzemiosłem oraz uczestni-czyć w warsztatach malarstwa i rzeźby. Na posesji pana Skubisza znajduje się także pasieka z dziewięcioma pniami pszczelimi, dzięki którym można uczestniczyć w degustacji miodu.Zwiedzanie po uprzednim kontakcie telefonicznym. Kontakt: tel. 0501315238. Adres: Bieńkówka 367, Rola u Łakoty.

Jacek Skubisz – sculptor – folk artistJacek Skubisz is a person who molded his artistic talent on one’s own. In his workshop you can see his sculptures and listen to his stories connected with handicraft and you can take part in painting or sculpture. There is also apiary and you can taste honeyContact: To visit call 0501315238. Address: Bieńkówka 367, Rola u ŁakotyBildhauer – Volkskünstler – Jacek Skubisz Herr Jacek ist eine Person, die selbstständig ihr plastisches Talent sowie Begabung gestaltet hat. Während der Besichtigung seiner Werkstatt kann man viele seine Werke ansehen und bewun-dern. Es ist auch möglich, an den Werkstätten in der Malerei und Skulptur teilzunehmen. Auf dem Grundstück des Herrn Skubisz befindet sich auch eine Imkerei mit neun Bienenstammen. Kontakt: Besichtigung nach dem vorherigen telefonischen kontakt: 0501315238. Adresse: 367 Bieńkówka, Rola u Łakoty.

prz ystanek 10

Podbabiogórskie Ekomuzeum 10

11. Kuźnia Gielatówka – Kamienno

To stary, drewniany budynek, w którym można poznać i zgłębić tajniki pracy kowali. Z ich tajemnicami i sekretami zapozna nas pan Tadeusz Gierata, który chętnie opowie o wyrobach i narzędziach kowalskich. Kontakt: Baczyn 8, Rola Gielatówka

Smithy Gielatówka – KamiennoIt is on old wooden building where you can get to know the work of blacksmiths. Mr Tadeusz Gielata willingly tells you blacksmiths secrets and about blacksmiths products and tools. Contact: Baczyn 8, Rola GielatówkaSchmiede Gielatówka – Kamienno Ist ein hölzernes, altes Gebäude, in dem man die Geheimnisse der Schmiedenarbeit kennen-lernt. Herr Tadeusz Gierata wird sehr interessant darüber erzählen. Kontakt: 8 Baczyn, Rola Gielatówka

12. Pasieka – Adam Światłoń

Pasieka położona jest w Budzowie w malowniczej okolicy bogatej w stawy rybne, dawne stajnie i zabudowania gospodarcze. Składa się z ok. 50 rodzin pszczelich, mieszkających w 100 ulach. Zwiedzając to piękne miejsce można wysłuchać opo-wieści pszczelarskich, zobaczyć z bliska budowę oraz hierarchię ula, poznać tajemnice produkcji świec oraz zakosztować miejscowego miodu.Zwiedzanie 8.00–19.00 w dni powszednie po uprzednim kontakcie telefonicznym. Kontakt: tel. (033) 874 00 03

The apiary – Adam ŚwiatłońThe apiary is situated in Budzów, in the picturesque region with fish ponds, former stables and farm buildings. The apiary consists of 50 bee families living in 100 beehives. Visiting this place you can listen bee stories, you can see structure of beehives and its hierarchy, you can get to know the mystery of candles production and you can taste local honey.Visit: every working day 800 a.m – 700 p.mContact: Phone number (033)8740003Imkerei – Adam Światłoń Eine Imkerei befindet sich in Budzów, in der malerischen Gegend, die reich an Fischgelenke und ehemalige Pferdeställe ist. Sie besteht aus 50 Bienenfamilien, die in 100 Bienenstöcken wohnen. Während der Besichtigung, kann man viele interessanten Erzählungen hören, und die Rangordnung des Bienenstocks kennenlernen. Hier werden auch die Geheimnisse der Kerzenproduktion enthüllt. Besichtigung Montag – Freitag von 8.00 bis 19.00, nach dem vorherigen telefonischen Kontakt. Kontakt: (033) 874 00 03

11 prz ystanek


13. Koszykarstwo, pszczelarstwo – Czesław Sikora

W domu pana Sikory znajduje się pomieszczenie z podręczną pracownią pszczelar-ską oraz wzorcownią produktów rękodzieła ludowego. Na miejscu pokaz plecenia koszy z łuby, wyrób rękodzieła ludowego, historie rzemiosła wyrobów drewnia-nych, nauka pszczelarstwa, demonstracja uli i narzędzi pszczelarskich, produkcja świec i degustacja miodu. Zwiedzanie od 8.00–17.00 w dni powszednie, po uprzednim kontakcie telefonicz-nym. Znajomość języka angielskiego. Kontakt: tel. 033 874 01 06, www.seco.civ.pl. Adres: Budzów 47, Rola Fiukówka

Basketry, beekeeping – Czesław SikoraIn Mr Sikora’s house there is a room with beekeeping workshop and folk handicraft. You can see how to plate baskets, you can see products of folk handicraft, you can listen to history of wooden products, you can learn beekeeping, you can see demonstration of beehives and beekeeping tools, candles production and you can taste honey.Visiting: 800 a.m – 500 p.m every working dayContact: Phone number: (033) 8740106, www.seco.civ.pl. Knowledge of English. Address: Bu-dzów 47, Rola FiukówkaKorbmacherei, Bienenzucht – Czesław Sikora Im Haus befindet sich ein Raum mit der kleinen Werkstatt wo die Bastkorben gemacht wer-den. Man kann hier an der Schulung teilnehmen um zu wissen wie Bienen gezücht und die Wachskerzen gemacht werden. Besichtigung Montag – Freitag von 8.00 bis 17.00, nach dem vorherigen telefonischen kontakt. Kontakt: 033 874 01 06, www.seco.civ.pl. Adresse: 47 Budzów, Rola Fiukówka. Sprachkenntnis-se: Englisch.

13prz ystanek


14. Hafciarka – Anna Koziana

Członkini Stowarzyszenia Twórców Ludowych od 1933 roku. Do haftu używa tradycyj-nej techniki wyszywania i stylowego podhalańskiego wzornictwa. Wykonuje piękne, stare wzory, wzbogacając je o nowe elementy oraz zachowując przy tym tradycyjny styl. Haftem makowskim ozdabia koszule do regionalnych strojów podhalańskich oraz obrusy, serwety, bieżniki, bluzki i pościel. Jest to biały haft podwlekany płaski, zwany też atłaskiem, który w połączeniu z dzierganymi dziurkami stał się charakterystyczny dla tego regionu. Hafty Anny Koziany prezentowane były na wystawach w kraju i za granicą. Za swą twórczość została laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga. Pani Anna prowadzi prezentacje, kursy i warsztaty hafciarskie. Kontakt: Anna Koziana os. Makowska Góra 11, 34 – 220 Maków Podhalański, tel. (033) 8771281.

Anna Koziana – embroiderer She is the member of Association Folk Authors from 1933. To embroider she uses traditional technique. She makes old beautiful patterns, enriching them with new components keeping traditional style. She decorates shirts to national dresses and table clothes, blouses and bedc-lothes. It is white flat embroidery was shown on the exhibitions in our country and abroad. She is the laureate of Oskar Kolberg Prize.Contact: Phone number: (033) 8771281. Address: Anna Koziana, Os. Makowska Góra 11 34–220 Maków PodhalańskiEine Stickerin – Anna Koziana Frau Anna ist ein Mitglied des Vereins der Volkstümlicher Schöpfer. Zum sticken benutzt Sie eine traditionelle Technik. Alte Muster, werden mit den neuen Elementen ergänzt. Auf diese Weise wird ein traditioneller Stil bewahrt. Frau Anna schmückt die Hemde der regionalen Trachten sowie die Tischdecken, Laufflächen, Blusen und Bettzeug. Die weiße Stickerei, zu-sammen mit den geriffelten kleinen Löchern ist typisch in diesem Region. Die Werke von Anna Koziana wurden auf vielen Ausstellungen in Polen und im Ausland präsentiert. Die Stickerin gewann Oskar Kolberg Preis. Sie führt Präsentationen, und Stickereiwerkstätten. Kontakt: Anna Koziana, Makowska Góra 11, 34 – 220 Maków Podhalański, tel. (033) 8771281.

14 prz ystanek


1�. Kapliczka na Jasieniu

Połączenie budowli renesansowej z elementami gotyckimi i klasycznymi można odna-leźć w niewielkiej, kamiennej kapliczce na Jasieniu. Wzniesiona została prawdopodob-nie w 1773 roku dla upamiętnienia walk, jakie w 1771 roku stoczyły ze sobą oddziały Konfederatów Barskich z rosyjskimi wojskami, którymi dowodził gen. Suworow. Upa-miętnieniem tych wydarzeń są corocznie odprawiane msze święte w intencji ojczyzny z licznym uczestnictwem miejscowej ludności (maj, sierpień, listopad). W głównej ołtarzowej części kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, patronki konfederatów.

The Chanel on the hill of JasieńIs this chapel you can find combination of Renaissance Gothic and Classic building. It was pro-bably built in 1773 (to memorialize fight) in memory of Polish Confederates fighting with the Moskals. To commemorate the battles every year there are masses in which local population takes part. In the main part of the chapel there is a picture of Black Madonna, the patron of Confederates. Kapelle auf JasieńEine Verbindung des Renaissancegebäudes mit den gotischen und klassischen Elementen wird in der kleinen, steinernen Kapelle auf Jasień gefunden. Sie wurde wahrscheinlich im Jahre 1773 gebaut, zur Erinnerung der Kämpfen der Konföderierter mit den zaristischen Trup-pen. Jedes Jahr werden hier die heiligen Messen in der Intention der Heimat zelebriert (Mai, August, November). In der Kapelle befindet sich ein Bild der Gottesmutter von Tschenstochau, einer Patronin der Konföderierter.

prz ystanek 15


1�. Zamek Suski

Zamek położony jest u stóp góry Jasień, niedaleko ujścia Stryszawki do Skawy. Znajduje się kilkaset metrów na północ od centrum miasta. Ten renesansowy zabytek w pobliżu Suchej Beskidzkiej to magnacka rezydencja kolejnych właścicieli dóbr suskich: Castiglione–Suskich, Komorowskich, Wielopolskich, Branickich i Tarnowskich. Nazywany często „Małym Wawelem” ze względu na podobieństwo (zwłaszcza dziedzińca) do krakowskiego Zamku Królewskiego. Ma on prostą, trójskrzydłową konstrukcję z otwartym na wschód dziedzińcem i ozdobiony jest czterema wieżami wysuniętymi na zewnątrz. Skrzydła południowe i zachodnie są dwupiętrowe, a skrzydło północne – parterowe. Wyższe skrzydła znaj-dujące się od strony dziedzińca wzbogacają architekturę zamku w krużganki. Główna sala na zamku to tzw. Sala Marszałkowska (Rycerska), w której odbywały się wielkie uroczystości dworskie. Z dawnego wyposażenia zachował się jedynie kamienny komi-nek. Z innych wnętrz zamkowych na uwagę zasługuje kaplica zamkowa, znajdująca się w wieży zegarowej, której ściany pokrywa słabo już zachowana polichromia. W sąsiedztwie zamku, od jego południowej strony znajduje się obszerny park założony w XIX wieku, w którym znajduje niewielki staw i kilka strumyków nad którymi przerzu-cono kilka kamiennych mostków natomiast zieleń urozmaicają typowe dla Polski drzewa: jesiony, dęby, lipy oraz graby. Zaraz obok znajduje się ogród włoski z kwiatami i warzywa-mi, który istniał już za czasów Kaspra Suskiego. Jego modyfikacja zajęła się dopiero Anna Wielopolska, która poszerzyła jego obszar na początku XVIII wieku i przybrał on wówczas formę ogrodu barokowego z geometrycznie formowanymi krzewami. Za jej czasów zbudowano również oranżerię, która obecnie jest w bardzo złym stanie. Na początku XIX wieku park przekomponowali Wielopolscy, nadając mu charakter parku krajobrazowego, zaś ostateczny kształt romantycznego parku krajobrazowego nadali mu Braniccy, którzy zasadzili wiele nowych gatunków drzew i krzewów, przebudowując także oranżerię w stylu neogotyckim. Na południowym krańcu parku znajduje się tzw. Domek Ogrodnika oraz dawne zabudowania gospodarcze zamku, w których obecnie mieści się Muzeum Ziemi Suskiej. Za czasów świetności zamek liczył około 100 pokoi, izb i sal.Otwarte: 8.00 – 16.00 od poniedziałku do soboty. Izba regionalna otwarta jest sezo-nowo V – IX w niektóre dni tygodnia. Bilety: dzieci 2 pln, dorośli 4pln. Kontakt: Miejski Ośrodek Kultury – Zamek, ul. Zamkowa 1, 34 – 200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 874 13 03, 874 22 59. e–mai:l [email protected]

The Suski CastleThe castle is situated at the base of Jasień Mountain, not far from the estuary of Stryszawka river to Skawa. The castle is a few hundred meters to the north of the city centre. This Renaissance building near Sucha Beskidzka is a baronial residence of following owners of properties like Castiglione– Su-skich, Komorowskich, Wielkopolskich, Branickich and Tarnowskich. It is often called „The small Wa-wel” as regards similarity to Cracovian Royal Castle. It has simple triangular construction with open to the east courtyard and decorated with four towers stuck out. The South and West parts are three–sto-

16 prz ystanek

Podbabiogórskie Ekomuzeum 1�

ried and the north part is one–storied. Higher parts situated from courtyard enrich architecture of the castle with galleries. The main hall in the castle is called Marshal Hall or Knight Hall where very important ceremonials took place. Only a stone fireplace retained from former equipment. There is a very interesting castle chapel situated in the clock tower, its walls are covered by polychrome. There is a very beautiful park with a pond and a few brooks found in XIX century. There are some stone bridges over the brooks and there are typical for Poland trees like ash trees, oak trees, lime trees and hornbeam trees. Very near there is an Italian garden with flowers and vegetables that existed in the times of Kasper Suski. Only Anna Wielopolska modified this garden who widened its area at the be-ginning of XVIII century and it gained Baroque form with geometric bushes. In her times the orangery was built but it is now in bed condition. At the beginning of XIX century the Wielopolskis rebuilt the park but finally Neo–Gothic the Branickis made this park Romantic planting a lot of new species of trees and bushes and rebuilding the orangery Neo–Gothic style. In the South part of the park there is a Gardener’s House and former economic building of the castle where now the museum is situated. In the magnificence times of the castle there were about one hundred rooms and halls.Contact: Phone number: (033) 8141303 (033) 8142259. E-mail: [email protected] Address: Community Centre – Zamek, ul. Zamkowa 1, 34–200 Sucha BeskidzkaDas Suski SchlossDas Schloss liegt am Füße des Berges Jasień, nicht weit von der Mündung des Stryszawka Flusses und nur ein Paar hundert Meter von der Sucha Beskidzka Innenstadt entfernt. Dieses Renaissan-cegebäude war eine aristokratische Residenz der folgenden Besitzer und Familien: Castiglione – Suski, Komorowscy, Wielopolscy, Braniccy und Tarnowscy. Das Schloss wurde oft ein „Kleiner Wawel” genannt, weil es (besonders ein Hof) dem Krakauen Königsschloss sehr ähnlich ist. Das Gebäude hat eine dreiflügige Konstruktion. Der Hof ist offen nach Osten, und mit vier Tür-me geschmückt. Südliche und westliche Flügel sind zweistöckig, die nördliche Flügel hat nur ein Ergeschoss. Die höheren Flügel haben von der Seite des Hofs Kreuzgängen. Im Hauptsaal des Schlosses, (ein Rittersaal genannt), fanden große Feiern statt. Aus der ehemaligen Aus-stattung wurde nur ein einziger steinernen Kamin bewahrt. Interessant ist auch eine Kapelle die sich im Uhrturm befindet. Auf ihren Wänden ist noch eine alte Polychromie zu sehen.In der Nachbarschaft befindet sich ein geräumiger Park. Hier, findet man einen kleinen Teich und einige Bäche über die steinerne Stegbrücken geworfen wurden. Die Bäume im Park sind typisch für Polen: Eschen, Eichen, Linden und Weißbuchen. Gleich daneben in einem italienischen Garten trifft man die Blumen und Gemüse, die man schon seit Kasper Suski Zeit kennt. Mit dem Abände-rung des Gartens beschäftigte sich erst Anna Wielopolska. Anfang des 18. Jahrhunderts verbrei-terte sie sein Gebiet. Es nahm damals eine Form des barocken Gartens mit geometrisch gebilde-ten Büschen. Es wurde auch eine Orangerie gebaut, die zurzeit in sehr schlechtem Zustand ist. Am Anfang des 19. Jahrhunderts wurde der Garten von der Familie Wielopolscy umformt und bekam ein Charakter des landschaftlichen Parks. Eine endgültige Gestalt des romantisch landschaftlichen Parks gab ihm die Familie Braniccy. Es wurden viele neuen Baumarten und Büschen gepflanzt. Die Orangerie wurde im neogotischen Stil umgebaut. Am südlichem Rand des Parks befindet sich ein Gärtnerhaus und ehemalige wirtschaftliche Bauten des Schlosses. Heute befindet sich dort auch ein Museum. In der Glanzzeit, besaß das Schloss ungefähr 100 Kammern und Zimmer.Öffnungszeit: Montag bis Samstag von 8.00 bis 16.00. Regionalkammer ist vom Mai bis Septem-ber geöffnet in einigen Wochentagen. Eintrittskarten: Kinder 2 zł, Erwachsene: 4 zł. Kontakt: Stadtkulturzentrum–das Schloss, Zamkowastrasse 1, 34 – 200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 874 13 03, 874 22 59, Email: [email protected]

16prz ystanek


1�. Karczma Rzym w Suchej Beskidzkiej

Została zbudowana w II połowie XVIII wieku i powstała na skrzyżowaniu dróg, przy których odbywały się targi i jarmarki. Dopiero później miejsce to przyjęło charakter rynku miejskiego. Jest to parterowa budowla o konstrukcji zrębowej, pokryta czte-rospadowym, gontowym dachem z kalenicą. W czasie II wojny światowej karczma została otynkowana, a jej dach pokryty papą. Pod koniec lat 60–tych poprzedniego stulecia karczmie przywrócono dawny wygląd i obecnie jest cennym obiektem archi-tektury drewnianej. Karczma Rzym jest unikalnym przykładem dawnego stylu wiej-skiego o wybitnych walorach artystycznych, które zostały nawet wykorzystane przez Adama Mickiewicza w balladzie „Pani Twardowska”„Karczma Rzym” posiada 180 miejsc konsumpcyjnym, a jej specjalnością jest kuchnia staropolska i regionalna. Jednorazowo Karczma może przyjąć zorganizowane grupy turystyczne (wycieczki) w liczbie 120 osób. Istnieje możliwość wcześniejszej rezer-wacji wraz z ustaleniem menu. Dla grup zorganizowanych możliwość negocjacji cen. Płatności można dokonać gotówką, przelewem lub kartą kredytową. Godziny otwarcia: poniedziałek – piątek 8.00–20.00, sobota – niedziela 9.00 – 21.00, oraz 10.00 – 22.00 (VII– VIII). Kontakt: ul. Rynek 1, 34–200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 8742797, e-mail: [email protected]

The Rome Inn in Sucha BeskidzkaThe Inn was built in the second half of XVIII century on the crossroad where different kinds of fairs took place. Only later this place became the town market square. This is one–storied building covered with a hipped, shingled roof. In the Second World War the inn was plastered and its roof was covered with asphalt roofing. Now it is a precious artistic object of wooden architecture. The Rome Inn is an example of former village style that was used by Adam Mi-ckiewicz in the ballad „Pani Twardowska” In the inn there are 180 seats and its speciality is regional cuisine. Single the inn can admit groups of 120 people. There is a possibility to reserve in advance with menu arrangement. There is also a possibility of price negotiations, payment by cash, credit card or transfer.Opening hours: Monday – Friday: 800 a.m – 800 p.m, Saturday, Sanday: 900 a.m – 900 p.mIn July and August: 1000 a.m – 1000 p.mContact: ul. Rynek 1, 34–200 Sucha Beskidzka, e-mail: [email protected]

17 prz ystanek


Karczma Rzym (ein Gasthaus „Rom“) in Sucha BeskidzkaEs wurde in einer zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts gebaut. Das Gebäude stand auf der Straßenkreuzung, wo Jahrmärkte stattfanden. Dieser Platz nahm später einen Charakter des Stadtzentrums an. Heute ist das Gasthaus ein einstockiges Gebäude, mit der Gebälkkonstruk-tion, bedeckt mit dem Schindeldach mit dem First. Während der Zweiten Weltkrieges, wurde die Schenke verputzt, und mit einem Pappedach bedeckt. Am Ende der 60–en Jahren des vorigen Jahrhunderts, gewann die Schenke ihr ehemaliges Aussehen wieder und jetzt ist sie ein wertvoller Denkmal der hölzernen Architektur. Ein Gasthaus „Rom“ ist ein Beispiel des ehemaligen ländlichen Stils mit dem großen artistischen Wert. Es wurde sogar von Adam Mickiewicz in der Ballade „Frau Twardowska” erwähnt.Eine Schenke Rom besitzt 180 Sitzplätze. Hier werden altpolnische und regionale Speziali-täten serviert. Es gibt eine Möglichkeit der frühzeitigen Reservierung mit der Bestimmung des Menüs. Die organisierten Gruppen können die Preisen verhandeln. Hier wird Bargeld, Übertragung oder Kreditkarte akzeptiert. Öffnungszeit: Montag bis Freitag, von 8.00 bis 20.00, Samstag, Sonntag von 9.00 bis 21.00, sowie 10.00 – 22.00 (Juli–August). Kontakt: Rynek 1, 34–200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 8742797, Email: [email protected]

17prz ystanek


1�. Zespół Kościelno – Klasztorny

Te piękne pod względem architektonicznym i stylistycznym budowle wraz z budyn-kiem klasztornym oraz czterema kaplicami tworzą zespół klasztorno – kościelny. Stary kościół o typowo gotyckiej bryle i renesansowych elementach dekoracyjnych wraz z budynkiem klasztornym, który obecnie pełni funkcję plebanii, wzniesiony został z fundacji byłego właściciela Suchej – Piotra Komorowskiego, w latach 1613 –1614. Ta pierwotna XVII–wieczna kompozycja zespołu kościelno–klasztornego zachowała się w dużej części do dzisiaj i została opasana kamiennym murem z małymi basztami, strzelnicami i bramami.Do najstarszych zachowanych elementów kościoła należą m.in. fragmenty polichro-mii i malowidło przedstawiające Wniebowzięcie Marii Matki Bożej umieszczone na sklepieniu prezbiterium oraz fryz sgraffitowy na jego ścianach. Uwagę zwraca również chór muzyczny wsparty na czterech kolumnach jońskich (XVII w.) oraz ołtarze: główny i sześć bocznych, pozostałe z bogatego wystroju w jaki uposażyli kościół Wielopolscy, kolejni po Komorowskich, właściciele dóbr suskich.Klasztor (obecnie plebania) jest prostokątną, piętrową, podpiwniczoną, kamienną budowlą nakrytą wysokim, czterospadowym dachem. W dolnej, kamiennej części kaplicy pomieszczona została krypta grobowa rodziny Wielopolskich i BranickichNowy kościół, którego bryła dominuje teraz nad całym zespołem, powstał w latach 1897 –1908 i połączony został później parterową przewiązką z historyczną częścią ze-społu. Ciężar budowy nowej świątyni, jak również utrzymania obu kościołów, wzięła na siebie rodzina Branickich. Suski kościół jest jednym z najciekawszych projektów wybitnego twórcy Teodora Talowskiego, który wzniesiony jest w charakterystycznym, autorskim stylu „malow-niczego eklektyzmu” nawiązującego do monumentalnej średniowiecznej architektury zawierającej elementy zarówno gotyckie jak i romańskie. W starym kościele prowadzone są prace konserwatorskie i z tej przyczyny nie jest on obecnie udostępniony do zwiedzania. W ostatnich latach zakończone zostały nato-miast gruntowne prace renowacyjne w dawnym budynku klasztornym (plebania). Msze święte: niedziele i święta: 6.00, (VI – IX), 6.30 ( X–V), 8.00, 9.30, 11.00, 12.30, 15.00, 18.00, 19.00 (VI – IX), dni powszednie: 6.30, 7.00, (IX – VI), 7.30, 18.00. Kontakt: ul. Kościelna 3, 34 – 200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 874 25 38.

prz ystanek 18


The complex of church and monasteryThese beautiful buildings with monastery building and four chapels creates the complex of church and monastery. The old Gothic church with Renaissance decorative components and monastery building that is now the presbytery was built in 1613–1614 by Piotr Komo-rowski, the former owner of Sucha. This complex exists today surrounded by the stone wall with small donjons, rifle–ranges and gates. Under the monastery, in the chapel there is the crypt of the Wielopolskis and Branickis families. The new church was built in 1897–1908. The Branickis family supported both churches. The church in Sucha is one of the most inte-resting projects of Teodor Talowski who connected medieval architecture with Gothic and Roman elements. Contact: Phone number (033) 8742538, Address ul. Kościelna 3, 34–200 Sucha BeskidzkaEin Kirchen– KlosterkomplexDie architektonisch schönen Gebäuden mit dem Kloster sowie vier Kapellen bilden ein Kir-chen–Klosterkomplex. Alte gotische Kirche mit den Renaissanceelementen und Klosterge-bäude, das zurzeit eine Funktion des Pfarramts erfüllt, wurden von dem ehemaligen Sucha Beskidzka Besitzer – Piotr Komorowski im Jahren 1613 –1614 gestiftet. Diese ursprüngliche Konstruktion aus dem 17. Jahrhundert wurde im großen Teil bis heute gut erhalten und mit einer steinernen Mauer mit kleinen Basteien, Schießstände und Toren umgefasst.Zu den ältesten bewahrten Elementen der Kirche gehören unter anderen Fragmente der Po-lychromie und ein Gemälde, das Maria Himmelfahrt darstellt. Interessant ist auch der Chor auf vier ionischen Säulen aus dem 17. Jahrhundert gestützt, sowie Altäre: Hauptaltar und sechs Seitenaltäre. Nur sie blieben aus der reichen Ausstattung, die von Wielopolscy Familie gestiftet wurde, zurück.Ein Kloster (zurzeit ein Pfarramt). Rechteckiges, einstöckiges, unterkellertes, steinernes Ge-bäude. Im unteren, Teil der Kapelle wurde eine Grabkammer der Familien Wielopolscy und Braniccy gelegt.Neue Kirche, die über die ganze Gruppe dominiert, entstand in Jahren 1897–1908. Später wurde sie mit dem historischen Teil des Komplexes verbunden. Die Verantwortung für den Bau des neuen Tempels, und die Erhaltung beider Kirchen, wurde von Familie Braniccy auf-genommen. Die Kirche ist einer der besten Projekten des berühmten Schöpfers, Teodor Talowski. Sie wurde in dem typischen Stil (ein malerisches Eklektizismus) gebaut, der einen Bezug auf die monu-mentale mittelalterliche Architekturelemente sowohl gotische als auch romanische nahm.Konservierungsarbeiten werden in der alten Kirche geführt. Aus diesem Grund ist sie jetzt nicht zugänglich. In den letzten Jahren sind aber die gründliche Renovierungsarbeiten in dem ehemaligen Klostergebäude ( ein Pfarramt) beendet. Heilige Messen: Sonntags und andere Feiertage: 6.00, (VI – IX), 6.30 ( X – V), 8.00, 9.30, 11.00, 12.30, 15.00, 18.00, 19.00 (VI – IX), Werktage: 6.30, 7.00, (IX – VI), 7.30, 18.00. Kontakt: Kościelnastrasse 3, 34 – 200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 874 25 38.

prz ystanek 18


1�. Warsztaty Twórcze w Stryszawie i Minimuzeum Zabawki.

Jest to miejsce, w którym dzieci i młodzież uczą się wytwarzać proste zabawki ludowe. Do zajęć proponowanych przez organizatorów należą: malowanie tradycyjnych ptasz-ków stryszawskich, koników, malarstwo na szkle, bibułkarstwo, ekozabawka z siana, zdobnictwo bożonarodzeniowe, malowanie pisanek, garncarstwo, tkactwo. Minimuzeum to stała ekspozycja poświęcona dawnym wzorom stryszawskich zabawek.Gminny Ośrodek Kultury umożliwia zwiedzanie Minimuzem z przewodnikiem.Możliwość noclegu w budynku GOK, lub w gospodarstwach agroturystycznych. Godziny otwarcia warsztatów w GOKu: pn. 8.00–19.30, wt. 8.00–16.00, śr–pt. 8.00–19.30, sob. 8.00–16.00. Warsztaty przy minimuzeum zabawki: pn.: 10.00–16.00, wt. – nieczynne, śr.: 10.00–16.00, czw. – nieczynne, pt.: 10.00–16.00, sob.: 10.00–16.00. Warsztaty należy wcześniej rezerwować. Koszt udziału w warsztatach zgodnie z cennikiem. Kontakt: Renata Chudzik, Tadeusz Leśniak, GOK w Stryszawie 34–205 Stryszawa 263 tel.(033)8747236 e-mail: [email protected] www.stryszawa.ug.pl. Znajomość języka angielskiego i niemieckiego.

Artistic classes and the Toy Minimuseum in StryszawaIt is a place where children and young people learn to make folk toys. For example, they pa-int traditional wooden birds, horses, Easter eggs and pictures on glass they make Christmas decorations and tissue paper decoration. They can learn weaving and pottery. The toys are permanent exposition in the museum.There is a possibility to use a guide with German and English languages and you can spend a night in the community centre (Gminny Ośrodek Kultury)Artistic classes you must reserve in advance.Contact: Phone number: (033) 8747236, Renata Chudzik, Tadeusz Leśniak, 34–205 Stryszawa 263, e-mail: [email protected], www.stryszawa.ug.plWerkstätten in Stryszawa und Minimuzeum des SpielzeugsHier lernen die Kinder und Jugendliche wie man einfache Volksspielzeuge erzeugt. Zu den von den Organisatoren vorgeschlagenen Beschäftigungen gehören: Bemalung der traditionellen Vögelchen und Pferdchen aus Stryszawa, Glasmalerei, weihnachtliche Dekorationskunst, Ostereiern, Töpferei, und eine Weberei. Das Minimuzeum des Spielzeugs ist eine Daueraustellung, die, den ehemaligen Spielzeugen aus Stryszawa gewidmet wird. Ein kommunales Kulturzentrum ermöglicht die Muzeumbe-sichtigung nur mit dem Führer.Es besteht eine Möglichkeit im Zentrum und auch in den anderen Agrotouristiklandguts zu über-nachten. Öffnungszeit: die Werkstätten: Montag: 8.00–19.30, Dienstag: 8.00–16.00, Mittwoch, Don-nerstag, Freitag: 8.00–19.30, Samstag: 8.00–16.00. Werkstätten bei Minimuzeum des Spielzeugs: Montag: 10.00–16.00, Dienstag – geschlossen, Mitt-woch: 10.00–16.00, Donnerstag – geschlossen, Freitag: 10.00–16.00, Samstag: 10.00–16.00. Die Teilnahme an den Werkstätten ist kostenpflichtig und soll früher reserviert werden. Kontakt: Renata Chudzik, Tadeusz Leśniak, GOK in Stryszawa, 34–205 Stryszawa 263 tel.(033)8747236 Email: [email protected] www.stryszawa.ug.pl. Sprachkenntnisse: Englisch und Deutsch.

prz ystanek 19


20. Kościół pw. Św. Piotra i Pawła w Lachowicach.

Obiekt drewniany, wybudowany ok. 1792 roku. Zawiera XIX–wieczną polichromię, ka-mienną chrzcielnicę z 1789 roku. Obecnie w kościele znajduje się 6 ołtarzy: 4 boczne, jeden na środku prezbiterium i główny, który skupia na sobie najwięcej uwagi. Całość ołtarza głównego dzieli się na trzy kondygnacje: najwyższa o dwóch prostych kolumnach, druga o czterech kolumnach ze zdobionymi kapitelami. Do prezbiterium przylega drewniana za-krystia z jednym zakratowanym oknem i drzwiami. Między prezbiterium a nawą znajduje się otwór tęczowy podwójny: półkolisty z drewnianym, rzeźbionym krucyfiksem, dolny większy o łuku półkolistym z ornamentem i promieniami. Na bocznych ścianach Kościoła znajdują się drewniane kolumny dźwigające posągi Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty. Dach i sklepienie podtrzymywane jest przez zdwojone krokwie. Ściany są pochyłe, prze-dzielone obiegającym daszkiem. Drzwi kościelne mają zabytkowy zamek i kłódkę, zrobio-ne z metalu wytopionego w suskich kuźnicach. Obok kościoła znajduje się stara drewniana dzwonnica pochodząca z końca XVIII wieku. Zwiedzanie Kościoła z przewodnikiem (ksiądz lub sołtys) przed lub po mszy. Msze św. w niedziele i święta 7.00, 10.00, 12.00, 17.00, (IV–IX) (Sb.18), dni powszednie: 7.00 (pon., śr., sb.), 17.00 (wt., sb.) Kontakt: Ks. Proboszcz Władysław Wąsik, Lachowice 178, tel. (033) 874 80 44.

St. Paul and Peter’s Church in LachowiceThis wooden church was built in 1792. There are six altars: four lateral ones, one in the centre of presbytery and the main one which focuses our attention on. A wooden sacristy is adjoining to the chancel. Between the chancel and the nave there is a rainbow hole with the carved crucifix. On side walls of the church there are wooden columns with statues of God’s Mother and St Jan Evangelist. Walls are sloping and divided the circling small roof. The door of the church has the historic lock and the padlock. Near the church there is an old wooden belfry coming from the end of XVIII century. Visits: with a guide before or after mass. Holy mass: Sunday and holidays: 700a.m, 1000a.m, 1200a.m, 500p.m (IV – IX), Monday, Wednesday, Saturday: 700a.m, Tuesday and Saturday: 500p.mContact: Władysław Wąsik, Lachowice 178, Phone number: (033) 8748044Hl. Peters und Pauls Kirche in LachowiceEin hölzernes Gebäude wurde ungefähr im Jahre 1792 gebaut. Drinnen befinden sich: eine Polychro-mie aus dem 19. Jahrhundert und ein steinernes Taufbecken aus 1789. Zurzeit befinden sich in der Kirche 6 Altäre: 4 Seitenaltäre, Eins in der Mitte des Presbyteriums und ein Hauptaltar, der am meisten interessant ist. Der Hauptaltar ist auf drei Stockwerken geteilt: der höchste mit zwei geraden Säu-len, der zweite mit vier Säulen mit verzierten Kapitellen. An das Presbyterium grenzt eine hölzerne Sakristei mit einem vergitterten Fenster. Zwischen Presbyterium und Hauptschiff befindet sich eine zweifache Öffnung, halbkreisförmig mit dem hölzernen, geschnitzten Kruzifix. Auf den seitlichen Wänden der Kirche befinden sich die hölzernen Säulen mit den Skulpturen der Gottesmutter und des Johannes Evangelist. Ein Dach und Gewölbe werden durch die doppelten Sparren gestützt. Kir-chtür hat einen historischen Schloss und Vorhängeschloss, beide in den umliegenden Schmieden gemacht. Neben der Kirche befindet sich ein alter hölzerner Glockenturm aus dem 18. Jahrhundert. Besichtigung der Kirche nur mit dem Führer (ein Priester oder Gemeindevorsteher) vor oder nach den Heiligen Messen. Heilige Messen: Sonntag und Feiertage: 7.00, 10.00, 12.00, 17.00, (IV – IX) (Samstag 18.00), Werktage: 7.00 (Montag, Mittwoch, Samstag), 17.00 (Dienstag, Samstag) Kontakt: Herr Pfarrer Władysław Wąsik, Lachowice 178, tel. (033) 874 80 44.

prz ystanek 20


21. Sklepiki Babiogórskie

Znajdują się w Gminnym Ośrodku Kultury w Stryszawie. Posiadają w sprzedaży pro-dukty lokalne wytwarzane przez babiogórskich twórców ludowych i producentów lokalnych. Ośrodek posiada dobrze zorganizowaną informację turystyczną, w której uzyskamy wiadomości dotyczące szlaków turystycznych, pobliskich noclegach i często organizowanych imprezach regionalnych (np. Święto Zabawki Ludowej)Godziny otwarcia: pon. 8.00–19.30, wt. 8.00–16.00, śr–pt. 8.00–19.30, sob. 8.00–16.00.Kontakt: Piotr Pochopień GOK Stryszawa 34–205 Stryszawa 263 tel.(033)8747236 [email protected], www.stryszawa.ug.pl. Znajomość języka angielskiego i nie-mieckiego.

The shops of Babia Góra in StryszawaThe shops there are in the community centre (Gminny Ośrodek Kultury). There on sells local products made by folk producers. There is a good point of information where you can know about tourist trails, sleeping places and regional events.Opening hours: Monday, Wednesday, Friday: 800a.m – 730p.m, Tuesday and Saturday: 800a.m – 400p.mContact: Piotr Pochopień, GOK Stryszawa, 34–205 Stryszawa 263, Phone number: (033)8747236, e-mail: [email protected], www.stryszawa.ug.pl. Knowledge of the English and GermanBabiogórskie Läden befinden sich im kommunalen Kulturzentrum (GOK) in Stryszawa Hier wurden verschiedene volkstümliche Erzeugnisse verkauft. Das Zentrum besitzt eine gut organisierte Touristeninformation, wo man sich nach touristischen Wanderwegen, Übernach-tungsmöglichkeit und regionalen Veranstaltungen erkundigen kann. Öffnungszeit: Montag 8.00–19.30, Dienstag: 8.00–16.00, Mittwoch–Freitag 8.00–19.30, Samstag 8.00–16.00.Kontakt: Piotr Pochopień GOK Stryszawa 34–205 Stryszawa 263 tel.(033)8747236 [email protected], www.stryszawa.ug.pl. Sprachkenntnisse: Englisch und Deutsch.

prz ystanek 21


22. Gospodarstwo Agroturystyczne „Drwalówka”

Nowy, drewniany budynek stylizowany na architekturę regionalną. W „Drwalówce” znajduje się stary piec chlebowy, który jest wykorzystywany do pokazów wytwarza-nia chleba „od ziarenka do bochenka”. Gospodarstwo prowadzi własna galerię, w której można podziwiać lokalne rzeźby, hafty rzeczy z wikliny oraz koronki. Urozmaiceniem czasu będą przejazdy bryczką oraz konne przejażdżki po okolicy.W budynku znajduje się 30 miejsc noclegowych. Obiekt dostępny cały rok.Kontakt: Waldemar Borowski Grzechynia 647 tel. (0–33)8747059, 0604112509, e-mail: [email protected], www.drwalowka.pl.

The household „Drwalówka” It is a new wooden building of regional architecture. There is an old bread oven that is used to show baking bread „from a grain to a loaf”. There is also a gallery where you can see sculptures, embroideries and lace things. There are 30 sleeping place all the year.Contact: Waldemar Borowski, Grzechynia 647, Phone number: (033) 8747059 0604112509e-mail: [email protected], www.drwalówka.pl Agrotouristisches Landgut „Drwalówka” Ein neues, hölzernes Gebäude, nach der regionalen Architektur stilisiert. In „Drwalówka” befin-det sich ein alter Brotofen, in dem auch heute ein Brot gebacken wird. Der Hauswirt hat seine eigene Kunstgalerie, wo örtliche Skulpturen, Stickereien, Erzeugnisse aus der Korbweide sowie Spitze bewundert werden. Es ist möglich von hier aus die Ausflüge mit der Kalesche zu machen oder die Gegend reitend zu besichtigen.Im Gebäude befinden sich 30 Schlafplätze. Ganzjährig im BetriebKontakt: Waldemar Borowski Grzechynia 647 tel. (0–33)8747059, 0604112509, Email: [email protected], www.drwalowka.pl.

prz ystanek 22


23. Rękodzieło na Sulkówce Stanisława Gigonia

Pan Stanisław to znany w okolicy rzeźbiarz, którego prace są dziełami oryginalnymi, wykonanymi ręcznie w drzewie lipowym. Jego pracownia znajduje się przy prywat-nym domu, gdzie organizuje pokazy rzeźby oraz prowadzi sprzedaż swoich prac.Otwarte: poniedziałek – piątek 9.00–18.00. Kontakt: Stanisław Gigoń Grzechynia 583, 34–220 Maków Podhalański, tel. (033) 872(033) 872 80 82, 0692 114 413, e-mail: [email protected], www.e–rzezby.pl.

The craft on Sułkówka of Stanisław GigońMr Gigoń is a known in the village sculptor whose works are made of lime tree. His atelier is situated at a private house where he shows his sculptures and sells them. It is open on Monday – Friday 900 a.m – 600 p.m Contact: Stanisław Gigoń, Grzechynia 583, 34–220 Maków Podhalański, Phone number: (033) 8728082 0692114413, e-mail: [email protected], www.e–rzezby.plEin Handwerk auf Sulkówka – Stanisław GigoniaHerr Stanisław ist ein bekannter Bildhauer, dessen Skulpturen aus Lindenholz geschnitzt werden. Seine Werkstatt befindet sich in seinem Privathaus, wo er auch seine Kunstwerke verkauft.Öffnungszeit: Montag–Freitag 9.00–18.00. Kontakt: Stanisław Gigoń Grzechynia 583, 34–220 Maków Podhalański, tel. 114413 (033) 872 80 82, 0692, Email: [email protected], www.e–rzezby.pl.

prz ystanek 23


24. Izba Regionalna im. E. Wacyka w Makowie Podhalańskim

Mieści się w zabytkowym budynku Biblioteki Miejskiej z 1895 roku. Zajmuje trzy po-mieszczenia o powierzchni 120m2. W Izbie Regionalnej można zobaczyć wyjątkowo piękne rękodzieła lokalnych twórców, hafciarek i rzeźbiarzy, a na szczególną uwagę zasługuje rzeźba Stanisława Bałosa – miniatura słynnego ołtarza Wita Stwosza.Zwiedzanie bez przewodnika, brak opłat. Godziny otwarcia: pon. 10.00–18.00, wt. 8.00–16.00, śr. 10.00–18.00, czw. 8.00–16.00, pt. 10.00–18.00, sb. 8.00–14.00. Kontakt: Halina Rejowska, ul. 3–maja 24, tel. (033) 8771341.

E. Wacyk Regional Room in Maków PodhalańskiIt is placed in the building of the Local Library from 1895. It occupies three rooms. There you can see beautiful crafts of local artists, embroiders and sculptures but the sculpture of Stani-sław Bałos deserves special attention. This is a miniature of a famous Wit Stwosz’s altar.Visiting without a guide, admission free.Opening hours: Monday, Wednesday, Friday: 1000a.m – 600p.m, Tuesday and Thursday: 1000a.m – 400p.m, Saturday: 800a.m – 200p.mContact: Halina Rejweska, ul. 3–maja 24, 34–220 Maków PodhalańskiRegionalkammer in Maków Podhalański Sie befindet sich in dem alten Gebäude der Stadtbibliothek aus dem Jahre 1895. Die Kammer besetzt drei Räume mit der Oberfläche von 120m2. Hier kann man besonders schöne Hand-werke der örtlichen Schöpfer, Stickerinnen und Bildhauer anschauen. Berühmt ist vor allem eine Skulptur von Stanisław Bałos – eine Miniatur des berühmten Wit Stwosz Altares.Besichtigung ohne Führer, kostenfrei. Öffnungszeit: Montag 10.00–18.00, Dienstag 8.00–16.00, Mit-twoch 10.00–18.00, Donnerstag 8.00–16.00, 10.00 Freitag 10.00– 18.00, Samstag. 8.00–14.00. Kontakt: Halina Rejowska, 3–Majastrasse 24, tel. (033) 8771341.

prz ystanek 24


2�. Kaplica Filasowa

Murowana, otynkowana kaplica z wielobocznym zamknięciem od strony ołtarza, wzniesiona została w 1845 r. przez J. K. Filasa. Całość nakrywa siodłowy dach z wieżyczką na sygnaturkę od frontu. Bryła budynku opięta szkarpami posiada charakterystyczne wejście i okna z ostry-mi łukami. Kapliczka została gruntownie wyremontowana i odrestaurowana z inicjatywy miejscowej ludności. Zlokalizowana jest przy drodze głównej w Makowie Podhalańskim.

The Filasowa ChapelThis chapel was built in 19845 by J. K. Filas. It has a characteristic entrance and windows with sharp arches. Local people have renewed it. It is at the main road in Maków Podhalański.Eine Filasowa Kapelle Gemauerte, verputzte Kapelle mit dem vielseitigen Absperrung von der Seite des Altares. Sie wurde von J.K. Filas im Jahre 1845 gebaut. Die Kapelle ist mit einem Satteldach mit dem Betglockentürmchen bedeckt. Das Gebäude hat einen charakteristischen Eingang und Fenster mit den scharfen Bögen. Die Kapelle wurde aus der Initiative der Einheimischen gründlich renoviert. Sie liegt an der Hauptstrasse in Maków Podhalański.

2�. Izba Regionalna w Kojszówce

Jest to omieszczenie znajdujące się przy miejscowej szkole. Znajdują się tam eksponaty roz-mieszczone według sposobu wykorzystania przez ówczesną ludność w życiu codziennym. Podczas imprez okolicznościowych organizowanych przez Izbę Regionalną uczniowie prezen-tują, gawędy, przyśpiewki i legendy związane z tradycją i historią Kojszówki. Organizowane są również pikniki, na których zapoznać się można ze stylem życia oraz narzędziami pracy dawnej ludności. Godziny otwarcia: 7.30 – 14. Konieczność rezerwacji dla większych grup. Kontakt: Lucyna Stanaszek, Kojszówka 154, 34–231 Juszczyn, tel. ( 0 – 33 ) 877 11 55.

The Regional Room in KojszówkaIt is placed at the local school. There are different kinds of things used by people in every day life. Pupils present songs, stories and legends connected with tradition and history of Kojszów-ka. There are also picnics held when you can know the people’s lifestyle.Opening hours: 730 a.m – 200 p.m , necessity of the booking for large groupsConctact: Lucyna Stanaszek, Kojszówka 154, 34–231 Juszczyn, Phone number: (033) 8771155Regionalkammer in Kojszówka Befindet sich bei der lokalen Schule. Drinnen kann man verschiedene Gegenstände, die im täglichen Leben von der Bevölkerung gebraucht wurden anschauen. Während der durch die Kammer orga-nisierten Veranstaltungen, werden die Schüler lokale Kehrreimlieder und Legende mit der Tradition und Kojszówka Geschichte verbunden, präsentiert. Hier werden auch Picknicke organisiert, auf denen man den alten Lebensstil sowie Werkzeugen der ehemaligen Bevölkerung kennenlernt.Öffnungzeit: 7.30 – 14. Für die größeren Gruppen, frühere Reservierung notwendig. Kontakt: Lucyna Stanaszek, Kojszówka 154, 34–231 Juszczyn, tel. ( 0 – 33 ) 877 11 55.

prz ystanek 25


2�. Gospodarstwo Agroturystyczne Halina Grubarek

Drewniany budynek wg rzeźbionego napisu na tragarzu pochodzi z przełomu 1923/24 roku. W malowniczo położonym obiekcie znajduje się 5 pokoi mieszkalnych z czego jeden utrzymany jest w starodawnym stylu. W otoczeniu budynku znajduje się piękny dom, pola uprawne oraz las ze strumieniem. Dla potrzeb mieszkańców założono tu sad owocowy, jagodniki oraz wybudowano oborę, w której znajdują się krowy, cielęta, kury i świnie. W gospodarstwie prowadzona jest produkcja ekologiczna zboża, ziemniaków, jarzyn oraz roślin paszowych przeznaczonych dla zwierząt gospodarskich. W gospodar-stwie prowadzone są jednodniowe warsztaty edukacyjne dla młodzieży. Gospodarze zapewniają wyśmienitą kuchnię opartą na świeżych, zdrowych produktach – ser, masło, mleko, jaja, przetwory własnej produkcji, owoce i warzywa pochodzące z ogrodu i sadu przydomowego. Pieczone są domowe ciasta oraz prawdziwy wiejski chleb. Kontakt: Halina Grubarek, Łętownia 204, 34–242 Łętownia, tel:.(0–18) 277 30 24 e-mail: [email protected]. Znajomość języków: słabo angielski i rosyjski.

The household – Halina GrubarekThis is a wooden building coming from 1923/24. There are 5 rooms but one of them is kept in antique style. In the surroundings of the building there is a beautiful house, fields and forest with a stream. There is also an orchard and many domestic animals live there like: cows, hens and pigs. In this household there is production of ecological cereal, potatoes, vegetables and fodder plants. Educational classes for children and young people are organized in this house-hold. Hosts treat them to health foods, for example: cheese, butter, milk, eggs, homemade cakes and bread produced by the hosts, fruits and vegetables from the own orchard. Contact: Halina Grubarek, 34–242 Łętownia 204, Phone number: (018) 2773024, e-mail: [email protected] Landgut – Lena Grubarek Ein hölzernes Gebäude stammt (nach dem Aufschrift auf dem Träger) aus den Jahren 1923–24. In malerisch gelegenem Gebäude befinden sich 5 Wohnräumen, Eins davon im uralten Baustil gehalten. In der Umgebung befinden sich Ackerfelder und Wald mit dem Bach. Für die Bewohner wurde hier ein fruchtiger Obstgarten angebaut. Hier entstand auch ein Vieh-stall, wo sich die Kühe, Kälber, Hähne und Saue befinden. Das Landgut produziert auf eine umweltfreundliche Weise Kartoffeln, Viehfutter, Gemüse sowie Pflanzen. Eintägige Werkstätte werden für die Jugendliche geführt. Hauswirt bietet eine herrliche Küche mit den frischen, gesunden Käse, Butter, Milch, Eier eigener Produktion, Obst und Gemüse aus dem Hausgarten an. Das Brot und Kuchen werden selbstverständlich auch hier gebacken. Kontakt: Lena Grubarek, Łętownia 204, 34–242 Łętownia, tel:.(0–18) 277 30 24 Email: [email protected]. Sprachkenntnisse : Englisch und Russisch.

prz ystanek 27


2�. Kościół w Łętowni

Kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza, pochodzący z drugiej po-łowy XVIII wieku. Świątynia oszalowana, nakryta dachami wielospadowymi z syg-naturką, dobrze zachowaną wieżę konstrukcji słupowo–ramowej wieńczy wysmukły hełm baniasty pokryty blachą miedzianą. Kościół jednonawowy konstrukcji zrębowej, pokryty polichromią, posiadający drewniane ołtarze. W nawie głównej XVIII–wieczny obraz patronów kościoła świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza. We wnętrzu znajdują się: organy z XVII wieku, ambona z ok. 1779 roku, rokokowa przyścienna chrzcielnica, krucyfiks i barokowe posągi grupy Ukrzyżowania na belce tęczowej, rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Chrystusa Zmartwychwstałego oraz konfesjonały z obrazem św. Piotra na zaplecku. Ściany świątyni zdobią malowane na płótnie stacje Męki Pańskiej. Obiekt znajduje się na szlaku architektury drewnianej.Możliwość zwiedzania po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym.Kontakt: tel. (0–18) 277 30 14

The church in ŁętowniaThe St Szymon and Juda’s church comes from the second half of XVIII century. It is covered by roof with the ave–bell. The single–nave church is covered by the polychrome, it has wooden altars. In the nave there is a picture of patrons. Inside there is a XVII century organ, a pulpit from 1779, a Rococo font a crucifix, Baroque monuments, sculpture of the God’s Mother with Christ child and Christ Resurrect and confessionals with the picture of saint Peter on chimney corner. Walls of the church are decorating painted on linen the Stations of the Cross. The Church is situated on the trail of wooden architecture.Contact: Phone number (018) 2773014Kirche in ŁętowniaKirche der Heiligen Apostel Simon und Juda Tadeusz aus der zweiten Hälfte des 18. Jah-rhunderts. Der Tempel ist verschalt. Gut bewahrter Turm ist mit einem schlanken Helm aus Kupferblech bedeckt. Die Kirche ist einschiffig. Drinnen befinden sich hölzerne Altäre, eine Po-lychromie und ein Gemälde auf dem die Patronen der Kirche, heilige Apostel Simon und Juda Tadeusz dargestellt werden. Im Innenraum finden wir auch Orgel aus dem 17. Jahrhundert, eine Kanzel (1779), Rokokotaufbecken, Kruzifix und barocke Bildsäulen, die die Kreuzigung zeigen. In der Kirche befinden sich auch die Skulpturen der Gottesmutter mit dem Christkind und des Christus der Aufersteher, sowie Beichtstühle. Die Wände des Tempels sind mit den auf Leinen gemalten Kreuzwegszenen verziert.Die Kirche befindet sich am Weg der hölzerner Architektur.Besichtigung nach dem vorherigen kontakt.Kontakt: tel. (0–18) 277 30 14

prz ystanek 28


2�. Zdobnictwo bibułkowe – róże w Naprawie

W świetlicy Ośrodka Kultury odbywają się warsztaty zdobnictwa bibułkowego. Każdy może spróbować swoich sił w tworzeniu tych pięknych kwiatów. Obejrzeć można także stałą wystawę kompozycji kwiatowych. Kontakt: Anna Wyka kom: 0663 813 410, tel. (018)267–21–65, e-mail:[email protected]

Tissue paper decoration – roses in NaprawaIn common room of community centre the tissue paper decoration classes take place. Eve-ryone can try to create beautiful flowers. It is possible to watch the permanent exhibition of flower arrangements.Contact: Anna Wyka, Phone number: 0663813410 (018) 2672165, e-mail: [email protected] in NaprawaIn dem Versammlungsraum des Kulturzentrums finden die Werkstätten der Krepppapierde-korationskunst statt. Jeder kann versuchen die schönen Blumen aus Krepppapier zu machen. Man kann also eine Ausstellung der Blumenkomposition ansehen. Kontakt: Anna Wyka, tel: 0663 813 410, tel. (018)267–21–65, e-mail:[email protected]

prz ystanek 29


30. „Stara chałupa“ (galeria autorska Renaty i Stanisława Starców)

Stara chałupa, w której mieści się galeria liczy sobie już z górą sto lat. Zaś galeria Pań-stwa Starców funkcjonuje w niej od lat 3 . Nietrudno tu trafić – spacer od rynku ulicą gen. Maczka zajmuje zaledwie kilka minut . Gospodarze przyjmą każdego: dzieci, młodzież , dorośli – żaden gość nie wyjdzie stąd z poczuciem , że zmarnował czas. Ale każdego poruszy zapewne coś innego... Może to będzie zapach starego drewna albo widok opartych o ściany, wysychających w słońcu lipowych kloców oczekują-cych na chwilę, kiedy ożywiona wyobraźnią artysty ręka zechce tchnąć w nie nowe, fantastyczne życie. Wewnątrz, w sieni i kilku izbach znajdziemy nagromadzonych set-ki świadectw pasji kolekcjonerskiej i artystycznej małżeństwa Starców. Znajdują się tam stare meble, sprzęty, narzędzia – wśród nich kompletne wyposażenie warsztatu rymarskiego, a także takie perełki jak drewniana lodówka, maszynka do korkowania butelek czy oryginalne lampy woskowe z czasów ostatniej wojny. W inny, daleki od codzienności świat przenoszą nas obrazy i rzeźby rozmaitych twórców – w większości jednak autorstwa gospodarzy. Pani Renata prezentuje inspirowane tradycyjnym ma-larstwem portrety, ikony, martwe natury i kwiaty. Bajkowe stwory wydobyte z korzeni drzew i kawałków drewna – to domena pana Stanisława. Nazywa je „strzygami z korzeni”. Znajdziemy wśród nich krasnale, koboldy, baby jagi, anioły, smoki. Zain-teresowanych techniką rzeźbiarską pan Stanisław zaprasza do swojej pracowni. Może w tej chwili, gdy któryś z nich chwyci w ręce dłuto lub inne narzędzie, narodzi się nowy Michał Anioł…Kontakt: ul. Gen. Maczka 32 34–240 Jordanów tel. 018/26 75 204

The old hut (the Mr and Mrs Starzec’s Gallery)The old hut is about one hundred years old. The Starzec’s gallery has existed for 3 years. Going from the market square through Gen. Maczek Street takes you a few minutes. The Hosts with pleasure will receive everyone. Inside the hut you can find many interesting things collected by these people like old furniture, equipment, tools and wooden refrigerator, original wax lamps from the II World War. There are many interesting pictures and sculptures. Mrs Renata shows portraits, icons, still life and flowers. Fabulous creatures made of wood by Mr Starzec surround the hut. Among them you can find angels, dragons, dwarfs or witches. Interested in carving Mr Stanisław is inviting into his atelier.Contact: ul. Gen. Maczka 32, 34–240 Jordanów, Phone number: (018)2675204

30 prz ystanek


„Alte Hütte” (eine Galerie von Renata und Stanisław Starców)Alte Hütte, in der sich eine Galerie befindet ist heute älter als hundert Jahre. Die Galerie funktioniert hier seit 3 Jahren. Sie ist sehr leicht zu finden. Ein Spaziergang die Maczekstrasse entlang, dauert nur wenige Minuten. Hier wird jeder willkommen: Kinder, Jugendliche, Er-wachsene – kein Gast wird hier ein Gefühl haben, die Zeit zu verschwenden. Jeder wird durch etwas anderes bewegt: Einer vielleicht durch den Duft des alten Holzes, der Andere durch den Aussicht der über der Wand angelehnten Lindenklotze, die auf der Weile warten, wenn eine Einbildungskraft des Künstlers in ihnen ein neues, phantastisches Leben einhaucht. Drinnen, in der Diele und in einigen Kammern werden wir viele, interessante Gegenstände finden, zum Beispiel alte Möbel, Hausgeräte, Werkzeuge – unter ihnen eine komplette Ausstattung des Sattlerwerkstatt. Dort befinden sich auch ein hölzerner Kühlschrank, eine Maschine zum Fla-schenpfropfen oder originelle Wachslampen aus der Zeit des letzten Krieges. Eine Galerie hat auch viele andere Skulpturen und Ikonen. Märchenhafte Geschöpfe aus den Baumwurzeln sind eine Domäne des Herrn Stanisław. Wir finden unter ihnen Zwerge, Hexen, Engel, Drachen. Wer Interesse an Bildhauertechnik hat, wird hier gerne eingeladen. Kontakt: Maczkastrasse 32 34–240 Jordanów tel. 018/26 75 204

31. Kaplica w Kojszówce

Murowana kapliczka domkowa, w której znajduje się kamienna rzeźba Chrystusa Upadającego pod Krzyżem z pierwszej połowy XIX wieku oraz kamienna figura Chry-stusa Nazareńskiego z 1848 roku. Kapliczka znajduje się przy drodze głównej Medyka – Zator.

The chapel in KojszówkaThis is the brick chapel with the stone sculpture of Christ Falling Down under the Cross from the first half of XIX century and the stone figure of Christ from Nazaret in 1948. It is situated at the main road Medyka Zator.Bildstock in Kojszówka Gemauerter Bildstock, in dem sich eine steinerne Skulptur des Christus der unter dem Kreuz fällt aus dem 19. Jahrhundert sowie eine Figur des Christus aus Nazareth aus dem Jahr 1848 befinden. Der Bildstock steht am Hauptweg Medyka – Zator.

prz ystanek 31


32. Szkoła Dziedzictwa Kulturowego Babiogórców

Według zapisów w kronikach szkolnych nauczanie w tutejszej szkole zostało rozpo-częte w 1905 roku. Obecny dwupiętrowy budynek wybudowany w stylu góralskim został oddany do użytku w 1994 roku. W szkole działa dziecięcy zespół regionalny „Babiogórcy” i szkolna izba regionalna ukazująca kulturę materialną Babiogórców. Całość zbiorów podzielono na trzy części: prace polowe, rzemiosło i gospodarstwo domowe. Ekspozycja pokazuje także stroje Górali Babiogórskich. Szkoła organizuje zajęcia z tańca i śpiewu babiogórskiego, naukę haftu, robienia kwiatów z bibuły oraz przygotowywania potraw regionalnych i ich degustację.Organizowane posiady przybliżą babiogórskie tradycje i zwyczaje związane ze świę-tami, pracy na roli i w domu a Pani Zofia Bugajska umili czas pięknymi gawędami i legendami.Obowiązkowa rezerwacja. Opłaty: zwiedzanie izby 2 pln, warsztaty 5 pln.Kontakt: Zofia Bugajska, Małgorzata Bogacz, 34–222 Zawoja 35 A tel. (033) 8775032, e-mail: [email protected].

The school of Cultural Heritage of BabiogórcyEducation at this school was started in 1905. The present three–storied building built in highlander style was given for use in 1994. At this school children’s regional group „Babio-górcy” and regional Room that show culture of Babiogórcy. The school organizes sing and dance classes. Apart from it they teach embroidery, to make tissue paper flowers and prepare regional meals. You can get to know traditions and customs of local people, a work on the soil and in the household. Mrs Zofia Bugajska tells very interesting stories and legends. necessity of the booking payment: visiting the room – 2 PLN, classes – 5 PLNContact: Zofia Bugajska, Małgorzata Bogacz, 34–221 Zawoja 35 A, Phone number: (033) 8775032, e-mail: [email protected] Schule der KulturerbeNach den Aufzeichnungen in den Schulchroniken, begann ein Unterricht in dieser Schule schon im Jahre 1905. Heutiges, zweistöckiges Gebäude wurde im Jahre 1994 beendet. Die Schule hat ihr regional Kinderensemble „Babiogórcy”. Die Regionalkammer zeigt eine Kultur der lokalen Bewohner (Babiogórcy). Die Sammlungen wurden auf drei Teilen geteilt: Feldar-beit , Gewerbe und Haushalt. Die Ausstellung zeigt auch die Trachten der Bergleuten aus der Umgebung. In der Schule wird Tanz und Gesangunterricht organisiert. Hier wird sticken und kochen gelehrt. Die Jugendlichen, machen traditionelle Blumen aus dem Krepppapier.Hier werden auch verschiedene Veranstaltungen die lokale Traditionen und Sitten zeigen or-ganisiert. Frühere Reservierung notwendig. Besichtigung einer Regionalkammer kostet 2zł. Werkstätte 5zł.Kontakt: Zofia Bugajska, Małgorzata Bogacz, 34–222 Zawoja 35A tel. (033) 8775032, Email: [email protected].

32 prz ystanek


33. Klasztor oo. Karmelitów Bosych

Plan założenia klasztoru pojawił się w 1938 roku, jednak faktyczną budowę rozpoczął o. Bernard Smyrak w 1944. W latach 1970–76 znacznie ulepszono klasztor i budynki gospodarcze oraz wybudowano nowoczesny kościół według planów inż. architekta Antoniego Nowotarskiego. W roku 1986 z inicjatywy ówczesnego proboszcza o. Ro-mualda Wilka rozpoczęto przebudowę starej, drewnianej świątyni w nowy, przestron-ny klasztor oraz prace nad budową domu oazowego. W 1948 zgodę do celebrowania mszy i prawa publiczne do odprawiania nabożeństw przyjętych w Zakonie uzyskał o. Walerian Ryszka. Piękne przydrożne kapliczki oraz stacje Drogi Krzyżowej mogą być miejscem chwilowej zadumy i modlitwy dla zwiedzających.Na terenie obiektu można zobaczyć urządzenia ekologiczne: pompy ciepła, kolektory słoneczne, kocioł na biomasę, elektrownię wiatrową. Urozmaiceniem dnia będzie czas spędzony z miejscowym gawędziarzem, który chętnie podzieli się legendami, gawę-dami, folklorem i humorem babiogórskim. Po dniu pełnym wrażeń na turystów czeka ciepły posiłek i nocleg w klasztorze.Kontakt: O. Romuald, 34–222 Zawoja Zakamień, tel. (033) 8775211, e-mail: [email protected]. Możliwość zamówienia osoby władającej językiem angielskim lub niemieckim.

The Discalced Carmelites MonasteryIn 1948 the father Bernard Smyrak started building the monastery. In years 1970–1976 the monastery was extended and improved. The modern church was built according to plans of the architect Antoni Nowotarski. In 1986 on the then rector’s own initiative (father Romuald Wilk) the conversion of the old wooden temple into new monastery was begun. In 1948 father Walerian Ryszka got an assent to celebrate masses. Beautiful wayside chapel and station of the Cross can be good places for prayer. In this place you can see ecological appliances like heat pumps, solar energy heat collectors, a boiler by biomass or windy power plant. The local raconteur tells with the humor legends and tales. The warm meal and a place to spend the night wait for tired tourists. There is a possibility to use a guide with German and English languagesContact: Father Romuald, 34–222 Zawoja Zakamień, Phone number: (033) 8775211, e-mail: [email protected] Kloster der Barfüßigen Karmeliter Ein Plan der Gründung des Klosters entstand im Jahre 1938 aber erst im Jahre 1944 begann Bernard Smyrak ihn zu bauen. In 70–gen Jahren verbesserte man das Gebäude des Klosters und baute eine moderne Kirche nach den Plänen des Architekten Antoni Nowotarski. In 1986 aus der Initiative des damaligen Pfarrers – Romuald Wilk wurde einen Umbau des alten, hölzernen Tempels in dem neu-em, geräumigem Kloster begonnen. Schöne, kleine Kapellen sowie Kreuzwegstationen bilden ein Platz für Gebet und Nachdenken. Hier befinden sich auch die umweltfreundlichen Einrichtungen: eine Wärmepumpe, Sonnenkollektoren, ein Windkraftwerk. Nach dem anstrengenden Tag, wartet auf den Touristen einen warme Mahlzeit und Nachtlager in dem Kloster.Kontakt: O. Romuald, 34–222 Zawoja Zakamień, tel. (033) 8775211, Email: [email protected]. Es besteht eine Möglichkeit die Person zu treffen, die Deutsch oder Englisch spricht.

prz ystanek 33


34. Szkoła Edukacji Środowiskowej na Bursztynowym Szlaku

Szkoła Podstawowa Nr 4 im. św. Rafała Kalinowskiego w Zawoi Przysłop powstała w 1959 roku z inicjatywy społecznej mieszkańców. Na terenie szkoły znajduje się ścieżka edukacyjna, która ukazuje najciekawsze elementy przyrodnicze, ekologicz-ne i kulturowe Przysłopia. Ścieżka składa się z 14 punktów przedstawiających dzia-łalność społeczności lokalnej na rzecz środowiska naturalnego i kulturowego oraz osiągnięcia szkoły. Na trasie spotkamy stare chaty, studnie, lokalnych twórców i rze-mieślników, przydrożne kapliczki oraz klasztor oo. Karmelitów Bosych. Wszystkie te obiekty otoczone są krajobrazem górskim z widokiem na Pasmo Babiej Góry, Policy i Jałowca. W pomieszczeniach budynku urządzono Izbę Regionalną im. Franciszka Gazdy, która posiada zbiór cennych eksponatów: dawnych narzędzi, sprzętów go-spodarstwa domowego, elementów stroju i licznych fotografii.Społeczność szkolna zgromadziła i udokumentowała materiał historyczny i etno-graficzny własnej „małej ojczyzny” w postaci albumów, słowników gwary, zbiorów legend i gawęd.„Sklepik pod Magurką” służy turystom i zwiedzającym jako punkt sprzedaży wyrobów twórców ludowych oraz pamiątek i wydawnictw o regionie. Szkoła prowadzi usługi turystyczno–edukacyjne dla „zielonych szkół” i innych zorganizowanych grup . W ofercie znajdują się zajęcia na ścieżce dydaktycznej, gotowanie potraw regional-nych w izbie regionalnej, spotkania z gawędziarzem, zajęcia z edukacji regionalnej, warsztaty ekologiczne, wędrówki „Szlakiem przydrożnych kapliczek”, zielone szkoły, noclegi, szkolenia, konferencjeKontakt: Wiesława Krzeszowiak 34–222 Zawoja 886, tel. (033) 8775031, e-mail: [email protected], www.sp4zawoja.szkoly.interklasa.pl, www.przyslop.zawoja.pl

The School of Environmental Education The St Rafał Kalinowski Primary School No. 4 in Zawoja Przysłop came into being thanks to local people. There is an education path which shows natural, ecological and cultural elements of Przysłop. On the route you can meet old huts, wayside chapels, a well the Discalced Car-melites Monastery, local craftsmen and artists. All the objects are surrounded with mountain landscape with the view on Babia Góra. The Regional Room is organized in the school where there is a collection of things like tools, house equipment, regional clothes and a lot of photo-graphs. The school community gathered historical and ethnographical material their small co-untry as albums or collection of legends and stories. Tourist can buy products of local artists in a small shop under Magurka. The school offers tourist and ecological services for other schools and groups. At school different kinds of closes can take place for example: lessons on didactic paths, cooking regional meals, schooling or conferences.Contact: Wiesława Krzeszowiak, 34–222 Zawoja 886, Phone number: (033) 8775031, e-mail: [email protected], www.sp4zawoja.szkoly.interklasa.pl, www.przyslop.zawoja.pl

prz ystanek 34


Die Schule der Umwelterziehung am Bernsteinweg Die Grundschule Nummer 4 in Zawoja Przysłop entstand auf Wunsch der Bewohner im Jahre 1959. Hier befindet sich ein Erziehungspfad, der die interessantesten naturwissenschaftlichen Elemente und Kultur der Gegend zeigt. Der Erziehungspfad besteht aus 14 Stationen, die eine Aktivität der örtlichen Gemeinschaft für die Umwelt und Kultur sowie Leistungen der Schule zeigen. Auf der Strecke werden wir alte Hütten, Brunnen, die örtlichen Schöpfer und Handwerker, sowie Kapellen und der Kloster der Barfüßigen Karmeliter treffen. In der Schule befindet sich eine Regionalkammer, die eine Sammlung der wertvollen Gegenständen besitzt, unter anderen: Werkzeuge, Hausgeräte, Kleider und zahlreiche Fotos. Ein „Laden unter Magur-ka” dient den Touristen und Besucher als die Verkaufsstelle, wo Erzeugnisse der volkstümlicher Schöpfer sowie Souveniren und Bücher über die Region verkauft werden. Kontakt: Wiesława Krzeszowiak 34–222 Zawoja 886, tel. (033) 8775031, Email: [email protected], www.sp4zawoja.szkoly.interklasa.pl, www.przyslop.zawoja.pl

3�. Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce i Izba Pamięci Prymasa Wyszyńskiego

Położony pod najwyższym szczytem gminy – Jałowcem (1111 m n.p.m.), założony w 1929 roku na ziemiach przekazanych przez Kunegundę Siwiec. Głównym zadaniem klasztoru była pomoc wiejskim dziewczętom w zdobyciu dobrego wykształcenia i za-wodu. To miejsce pielgrzymek grup apostolskich, modlitewnych, grup odnowy, a także indywidualnych turystów. Swój rozgłos zakon zawdzięcza częstym wizytom Prymasa 1000–lecia Stefana Wyszyńskiego, którego częstym gościem był Kardynał Karol WojtyłaKlasztor udostępnia zwiedzanie Izby Pamięci z przewodnikiem. oraz możliwość nocle-gu w zakonie lub w pobliskich gospodarstwach agroturystycznych.Kontakt: Siostra Przełożona Barbara Rut (033)874 70 22, 34–205 Stryszawa 579.

The Sisters of the Order of Resurrection’s MonasteryIt is situated under the highest top – Jałowiec, was found in 1929. The main task of the sisters was the help young girls to achieve good education. This is a place of pilgrimages apostolic and prayer groups and also individual tourists. It is famous for visit of the Primate Stefan Wy-szyński. The Cardinal Karol Wojtyła was his frequent guest. You can visit the Memory Room with a guide and stop for the night in the monastery or in nearby households.Contact: the sister Barbara Rut, 34–204 Stryszawa,Phone number: (033) 8747022Ein Kloster der Zmartwychwstanki Schwester auf Siwcówka und Gedächtni-skammer des Primases Stefan Wyszyński Der Kloster liegt unter dem größten Gipfel der Gemeinde – Jałowiec (1111 m über dem Meeresspie-gel). Er entstand im Jahre 1929 auf dem Grund der von Kunegunda Siwiec übergeben wurde. Die Hauptaufgabe des Klosters war, den Mädeln in Eroberung der guten Ausbildung und Beruf behilflich zu sein. Der Kloster ist auch ein Ziel der Pilgerfahrten. Der ehemalige Polnische Primas Stefan Wy-szyński war hier oft zu Besuch, sowie Kardinal Karol Wojtyła (späterer Papst Johannes Paul II).Besichtigung der Kammer ist nur mit dem Führer möglich.Kontakt: Eine Schwester Oberin – Barbara Rut (033)874 70 22, 34–205 579. Stryszawa

prz ystanek 35


3�. Kościół pw. Św. Klemensa papieża i męczennika w Zawoi Centrum

Kroniki parafialne podają, że za panowania króla polskiego Augusta III i biskupa kra-kowskiego Andrzeja Załuskiego w latach 1757 – 1759 kosztem mieszkańców wsi Zawoja oraz Jana hr. Wielopolskiego zbudowano pierwszy kościół na polanie zwanej Jastrzębią Starą Niziną na miejscu, na którym znajduje się obecnie kościół parafialny.Kontakt: 34–222 Zawoja 123 tel. 033/877 50 14 fax 033/877 53 47 e-mail: [email protected]

St Klemens’s Church in Zawoja CentreIn the years 1757 – 1759 thanks to inhabitants of Zawoja and the count Jan Wielopolski the first church was built on the glade called Jastrzębia Stara Nizina. Now in this place the parish church is situated.Contact: 34–222 Zawoja, Phone number: (033) 8775014 (033) 8775347, e-mail: [email protected] Klemens des Papsts und Märtyrers Kirche im Zawoja Zentrum Nach der Pfarrchronik, während der Herrschaft des Königs August der Dritte (ungefähr in den Jahren 1757 – 1759), wurde die erste Kirche gebaut. Sie entstand auf der Lichtung, die Ha-bichtsebene genannt wurde. Auf diesem Platz befindet sich jetzt eine Pfarrkirche Kontakt: 34–222 Zawoja 123 033/877 tel. 50 14 033/877 fax 53 47 Email: [email protected]

3�. Bacówka na Hali Barankowej

Malownicze miejsce położone na stokach Kolistego Gronia przy czarnym szlaku wy-znaczonym z Zawoi Składów do Zawoi Wałcza. Hala Barankowa jest tradycyjnym miejscem wypasu owiec trwającym od 23 kwietnia do 29 września, a na jego zakończenie organizowany jest uroczysty jesienny redyk do Zawoi Centrum, gdzie odbywa się prezentacja zwyczajów pasterskich oraz impreza folklorystyczna Babiogórska Jesień.W krajobraz Hali wkomponowana jest stara bacówka, w której można zobaczyć tra-dycyjny wyrób sera owczego, dojenia i strzyżenia owiec oraz spróbować góralskiego napitku jakim jest żętyca.Wszystkich chętnych chcących odwiedzić to urokliwe miejsce zapraszamy od 23 kwietnia do 29 września. Kontakt: tel.: 0692 873 288

prz ystanek 36


The shepherd’s hut on the Barankowa HalaIt is a picturesque place situated at the black trail from Zawoja Składy to Zawoja Wałcza, where from 23rd April to 29th September sheep graze. In autumn sheep return from the mountains. Then the presentation of shepherd customs and the „Babiogórska Jesień” event take place eve-ry year. In the shepherd’s hut you can see production of sheep cheese, milking and shearing sheep and you can taste the highlander drink –“żętyca”We are inviting all willing from 23 April to 29 SeptemberContact: Phone number: 0692873288Eine Schäferhütte auf der Barankowa Alm Die Hütte steht in malerischer Gegend, auf den Böschungen von Kolisty Groń, am Wanderweg (schwarz markiert) zwischen Zawoja Składy und Zawoja Wałcza. Barankowa Alm ist ein traditioneller Weidenplatz, wo sich die Schafe von 23 April bis 29 September befinden. Am Ende dieser Periode wird feierlicher Schaftrieb in Zawoja Zentrum organisiert, wo Präsentationen der lokalen Braüche sowie folkloristische Veranstaltungen stattfinden. Das Fest wurde Babiogórska Herbst genannt.In der Schäferhütte kann man beobachten wie der traditionelle Schafkäse entsteht und wie man die Schafe melkt. Es ist höchst empfehlenswert ein Bergbewohnergetränk „żętyca“ ge-nannt, zu kosten.Wir laden jeden von 23 April bis 29 September ein. Kontakt: 0692 873 288

3�. Kapliczka Matki Bożej Anielskiej w Zawoi Mosorne

Drewniana, wybudowana przez tutejszego gospodarza w latach 1905 – 1908. Na jej frontonie drewniane rzeźby przedstawiające Pietę i św. Piotra i Pawła pochodzące z pierwszego zawojskiego kościoła z XIX w.W tej kapliczce w czasie urlopu odprawiał nabożeństwa jeszcze jako Kardynał nasz Papież Jan Paweł II

The chapel of Angelic God’s Mother in Zawoja MosorneThe chapel is wooden, built by the local farmer in years 1905 – 1908. Sculptures of Pieta and St Peter and Paul coming from the XIX century first church are there. The Pope Jan Paweł II as a cardinal led services during his holiday.Kapelle der Engelhaften Gottesmutter in Zawoja Mosorne Aus Holz in den Jahren 1905 – 1908 gebaut. Am Front befinden sich hölzerne Skulpturen, die Pieta und die Heiligen Peter und Paul darstellen. Die Skulpturen stammen aus der ersten Kirche in Zawoja.In dieser Kapelle zelebrierte Gottesdienst Kardinal Karol Wojtyła, späterer Papst Johannes Paul II.

prz ystanek 38


3�. Wodospad na Mosornym Potoku

Ciekawa atrakcja przyrodnicza ukazująca piękno przyrody nieożywionej i sił natury. Leży on przy niebieskim szlaku prowadzącym z Zawoi Mosornego na Halę Śmietano-wą i dalej na Kiczorkę. Pomimo niewielkiego oddalenia od zabudowań mieszkalnych dolinka potoku położona jest w ustronnym zakątku schowanym w lesie. Wodospad opada z ośmiometrowego progu, który układa się w kilka stopni skalnych, a płynąca w nim woda wyżłobiła w skałach koryto, odrywając poziomo poukładane warstwy fliszu karpackiego. Wodospad na Mosornym Potoku jest jednym z największych, naj-ładniejszych i najczystszych wodospadów w polskich Beskidach. W zlokalizowanej nieopodal kawiarni można umilić sobie czas słuchając gawęd i le-gend opowiadanych przez miejscowego gospodarza Tomasza Mazura.Dla lepszego poznania i bliższego zapoznania się z wodospadem zalecane jest zwie-dzanie z przewodnikiem.

Waterfall on the Mosorny streamThis is an interesting nature attraction. It is at the blue trail from Zawoja Mosorne onto Kiczor-ka. This waterfall is over 8 m high. It is one of the biggest, the most beautiful and the clearest waterfalls in polish Beskidy. In the local café Mrs Tomasz Mazur tells local legends and stories. You should visit him with a guide.Ein Wasserfall am Mosorny BachDiese interessante naturwissenschaftliche Attraktion verkörpert eine Schönheit der Natur. Der Wasserfall liegt am Wanderweg (blau markiert), der von Zawoja Mosorne durch die Śmieta-nowa Alm bis auf Kiczorka führt . Obwohl ein Tälchen nicht weit von den Dorfhäuser liegt, ist der Bach tief im Wald versteckt. Das Wasser fällt aus der 8 Meter hohen Schwelle, die in einigen Felsenstufen geteilt ist. Das schwimmendes Wasser aushöhlte in den Felsen einen Trog. Ein Wasserfall am Mosorny Bach ist einen der höchsten, hübschesten und reinsten Wasserfällen in Polnischen Beskiden. In der Nähe befindet sich ein Café, wo man die alten Legende hören kann, die von dem Wirt Tomasz Mazur erzählen werden.Eine Besichtigung des Wasserfalles ist empfehlenswert.

prz ystanek 39


40. Kaplica na Wilcznej w Zawoi Górnej pod wezwaniem Podniesienia Krzyża

Kaplica z 1925 r., znajduje się w niej bardzo ciekawa droga krzyżowa wykonana prze miejscowego artystę rzeźbiarza Tatarę z ZawoiW kaplicy były odprawiane nabożeństwa przez Karola Wojtyłę.W sąsiedztwie znajduje się dom, w którym w czasie urlopu mieszkał Karol Wojtyła.

The chapel on Wilcza in Zawoja Górna from 1�2�There is a very interesting the Stations of the Cross made by local sculptor Tatara from Zawoja. Sometimes Karol Wojtyła led services and nearly there is a house where he lived during his holiday.Kapelle der Erhebung des Kreuzes am Wilczna in Zawoja Górna, aus dem Jahre 1�2�In der Kapelle befindet sich eine sehr interessante Kreuzwegdarstellung, die von dem Bild-hauer Tatara aus Zawoja gemacht wurde. In der Kapelle zelebrierte Karol Wojtyła (späterer Papst Johannes Paul II) einen Gottesdienst. In der Nähe befindet sich ein Haus, in dem er damals wohnte.

prz ystanek 40


41. Gruba Jodła

Do największych atrakcji turystyki w rejonie Babiej Góry należy wycieczka do „Grubej Jodły” leżącej na wysokości 860m n.p.m. O ile wyprawy wysokogórskie zarezerwowane były wy-łącznie dla „wytrawnych” turystów, Grubą Jodłę podziwiać mogli wszyscy zarówno dzieci jak i osoby starsze. Pierwszego pomiaru dokonał w 1876 roku Dr Hugo Zapałowicz i tak obwód na wysokości 1,30m wyniósł wówczas 610 cm , ten sam naukowiec w roku 1906 dokonał kolejnego pomiaru i na tej samej wysokości obwód jodly wyniósł 676 cm, a jej wiek ocenio-no na przeszło pięćset lat. Niestety nie jest znana dokładna wysokość Grubej Jodły, jednak ze znanych faktów wnioskować można, że mogła mierzyć nawet powyżej 65m.Niestety bezmyślność okolicznych pasterzy doprowadziła do katastrofy... Podczas I Wojny Światowej w wypruchniałym pniu wzniecili ogień, który tlił się przez kilka dni. W wyniku osłabienia odziomka pierwszy silniejszy wiatr powalił Grubą Jodłę, która padając połamała kilka mniejszych drzew. W latach sześćdziesiątych z inicjatywy Babiogórskiego Parku doko-nano rekonstrukcji pnia jodły, umieszczając obok tablicę informacyjną i schron turystyczny doprowadzając jednocześnie znakowane dojście do szlaku czarnego. W chwili obecnej pień, który do niedawna znajdował się w opłakanym stanie został zrekonstruowany.Gruba Jodła leży na trasie ścieżki edukacyjnej Babiogórskiego Parku Narodowego „Echa pierwotnej puszczy karpackiej” oznaczonej znakami biało–żółtymi. Kontakt: BPN 34–222 Zawoja 1403, tel. (033) 877 51 10, 877 67 02, e-mail: [email protected], www.bgpn.pl.

„Fat Fir tree” The biggest attraction in Babia Góra is on excursion to „Fat Fir tree” on 860 m high. The first (1876) and the second (1906) measurement was made by doctor Hugo Zapałowicz. In 1906 it was over 500 years old, circumference – 676 cm. It could be over 65 m high. Unfortunately, during the First World War shepherds started fire in its rotten trunk. Because of this the first strong wind knocked over smaller trees. In sixties the trunk was reconstructed and it is a very interesting place to relax. The „Fat Fir tree” is situated on didactic path of Babiogórski National Park on the white and yellow tourist trail.Contact: BPN 34–222 Zawoja 1403,Phone number: (033) 8775110 (033) 8776702e-mail: [email protected], www.bgpn.plEine Dicke Tanne Zu den größten Attraktionen der Babia Góra Gegend gehört der Ausflug zur „Dicken Tanne” (860m über dem Meeresspiegel). Die Hochgebirgsexpeditionen waren ausschließlich für erfahrene Touristen reserviert. Dicke Tanne konnte aber jeder bewundern, sowohl Kinder als auch Ältere. Die erste Messung machte im Jahre 1876 Dr Hugo Zapałowicz. Der Umfang auf der Höhe von 1,30 m betrug damals 610 cm. Derselbe Wissenschaftler machte im Jahre 1906 eine neue Messung. Auf derselber Höhe betrug ein Umfang der Tanne 676 cm. Ihr Alter wurde auf fünfhundert Jahre geschätzt. Leider eine genaue Höhe der Dicken Tanne ist nicht bekannt. Es ist möglich, dass sie über 65m hoch war. Die Gedankenlosigkeit der Hirten führte zur Katastrophe... Während des Ersten Weltkrieges haben sie im morschen Stamm ein Feuer gezündet, der einige Tage glimmte. Der Stamm wurde schwach und ein stärkerer Wind warf

41 prz ystanek


die Dicke Tanne nieder. In den sechzigen Jahren, aus der Initiative des Babiogórski National-parks wurde eine Rekonstruktion des Tannenstammes gemacht. Dicke Tanne befindet sich am Erziehungspfad des Babiogórski Nationalparks (weiß und gelb markiert).Kontakt: BPN 34–222 Zawoja 1403, tel. (033) 877 51 10, 877 67 02, Email: [email protected], www.bgpn.pl.

42. Skansen PTTK im. J. Żaka w Zawoi Markowej na Markowych Rówienkach

Założony w 1973 roku i prowadzony przez Oddział PTTK Ziemi Babiogórskiej w Suchej Beskidzkiej. Skansen prezentuje tradycyjne budownictwo Babiogórców, które tworzą trzy zagrody jednobudynkowe – z lat 1900, 1910 i 1802–15, kuźnia, spichlerzyk i kapliczka. Ekspozycja etnograficzna mieści się w chacie z lat 1802–15. Do momentu przeniesienia w 1987 roku, funkcjonowała ona jako dom z kurnym piecem. Stanowi typowy przykład tutejszego budownictwa z początków ubiegłego stulecia. Budynek z 1900 roku zawiera ekspozycję poświęconą historii turystyki babiogórskiej, a prze-budowany budynek z 1910 roku pełni funkcję sali konferencyjnej i pokoi gościnnych. Skansen został włączony do Szlaku Architektury Drewnianej.Możliwość noclegów w jednej z chat (rezerwacja oddział PTTK Sucha Beskidzka). Ośrodek oferuje przejazdy wozami latem oraz kulig zimą.Kontakt: Maria Skrebeńska PTTK oddział Suchej Beskidzkiej, ul. Mickiewicza 38, 34–200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 8743670, www.sucha–beskidzka.pttk.pl

The heritage park of PTTK in Zawoja Markowa on Markowe RówienkiThe heritage park was founded in 1973 in Sucha Beskidzka. It presents traditional building of the Babiogórcy which created three forms with one building from years 1900, 1910 and 1802 – 15, a smithy, a small garner and chapel. Ethnographic exposition is situated in the hut from years 1802–1815. The hut is a typical example the local building from the beginning of past century. The building from 1900 year contains exposition of Babiogórska history of tourist. The building from 1910 year is the place where there is a conference room and hospitable rooms. The heritage park offers trips by cart and sleigh ride in winter.Contact: Maria Skrebeńska PTTK oddział w Suchej Beskidzkiej, ul. Mickiewicza 38, 34–200 Sucha Beskidzka, Phone number: (033) 8743670, www.sucha–beskidzka.pttk.plFreilichtmuseum in Zawoja Markowa auf Markowe RówienkiGegründet im Jahre 1973, geführt von PTTK (Polnischer Verband für Touristik und Landeskunde) in Sucha Beskidzka. Das Freilichtmuseum präsentiert ein traditionelles Bauwesen der lokalen Bergleu-ten („Babiogórcy“). Hier befinden sich drei Gehöfte aus 1900, 1910 und 1802–15, eine Schmiede, ein Speicher und eine Kapelle. Ethnographische Ausstellung kann man in der Hütte aus 1802 ans-chauen. Das Freilichtmuseum wurde an Wanderweg der hölzernen Architektur angeschlossen. Es besteht eine Möglichkeit in Einer der Hütten zu übernachten (frühere Reservierung erforderlich).Kontakt: Maria Skrebeńska PTTK oddział Suchej Beskidzkiej, Mickiewiczastrasse 38, 34–200 Sucha Beskidzka, tel. (033) 8743670, www.sucha–beskidzka.pttk.pl

prz ystanek 42


43. Wystawa stała Babiogórskiego Parku Narodowego i ogród roślin babiogórskich w Zawoi Barańcowej

Wystawa posiada cztery ekspozycje tematyczne. Pierwsza z nich przedstawia różno-rodność oraz piękno roślinności występujących w babiogórskim parku. Dzięki nowo-czesnej technice możemy podświetlać wybrane gatunki roślin i zwierząt występują-cych w poszczególnych piętrach, co pozwoli na lepszą i dokładniejszą analizę przyrody. Oprócz powyższych zagadnień zwiedzający mogą obejrzeć: wnętrza lasu zawierające oryginalne pnie drzew oraz niektórych przedstawicieli babiogórskiej fauny, stylizację chaty góralskiej z oryginalnym sprzętem gospodarstwa domowego. W trzeciej części przed oczami zwiedzających rozpościera się panorama Babiej Góry, która zawiera sze-reg podświetleń przedstawiających takie zagadnienia jak piętrowość roślin, lokalizacja babiogórskich stawów i potoków oraz szlaki turystyczne usytuowane w BPN. Ostatni etap to mini galeria, gdzie cyklicznie prezentowane są prace twórców ludowych oraz nagrodzone prace konkursowe. W czasie zwiedzania wystawy stałej Ośrodek Eduka-cyjny poleca zajęcia multimedialne o tytule: „W babiogórskim lesie”. Podczas zajęć uczestnicy mogą, oprócz zapoznania się z niektórymi gatunkami fauny babiogórskiej, usłyszeć całą gamę odgłosów lasu oraz jego mieszkańców, Na terenie Babiogórskiego Parku Narodowego wytyczono 8 ścieżek edukacyjnych przybliżających walory przyro-dy babiogórskiej, jak również kulturę, tradycję i architekturę budowlaną mieszkańców wsi podbabiogórskich. Godziny otwarcia wystawy stałej przy Babiogórskim Parku Narodowym: w okresie od 1 XII do 30 V od wtorku do piątku w godz. od 9.00 do 15.00, w okresie ferii zimowych zapraszamy codziennie oprócz poniedziałków od godz. 9.00 do 15.00, w okresie od 1 V do 31 VI i od 1 IX do 31 X codziennie oprócz poniedziałków od godz. 9.00 do 15.00, w okresie od 1 VII do 31 VIII codziennie oprócz poniedziałków od godz. 8.30 do 16.30, w listopadzie wystawa nieczynna . Ceny i opłaty: zwiedzanie wystawy: bilet normalny–3,50 pln, bilet ulgowy: 2,50 pln, za-jęcia edukacyjne kameralne 35 pln/godzinę lekcyjną, terenowe 15 pln/godzinę lekcyjną, tematy na życzenie kameralne 50 pln/ godzinę lekcyjną, terenowe 20 pln/ godzinę. Kontakt: Babiogórski Park Narodowy 34–222 Zawoja 1403, tel. (033) 877 51 10, 877 67 02, e-mail: [email protected], www.bgpn.pl.

The exhibition of Babiogórski National Park and plant garden in Zawoja BarańcowaThe exhibition has four thematic expositions. Visitors can find every sort of plants and animals that are on each storey and analysis nature. Apart from this they can see interior of the forest and a highlander hut with original equipment. In the third part visitors can see the panorama of Babia Góra. The mini gallery of folk artist work is the last stage. During visiting the exhibi-tion Educational Centre is recommending multimedia classes „ In the babiogórski forest” In the Babiogórski National Park there are 8 didactic paths on which you can know the nature, the culture, the tradition and the architecture of the country.

43 prz ystanek


Opening hours: Tuesday – Friday: 900 a.m – 3.00 p.m (XII – IV), Tuesday – Sunday: 900 a.m – 3.00 p.m (V – VI and IX – X), Tuesday – Sunday: 830 a.m – 430 p.m (V – VI), closed – XIContact: Babiogórski National Park, 34–222 Zawoja 1403, Phone number: (033) 8775110 (033) 8776702, e-mail: [email protected], www.bgpn.plEine Dauerausstellung des Babia Góra Nationalparks und ein Garten der einhei-mischen Pflanzen in Zawoja Barańcowa Eine Ausstellung wird in vier thematischen Expositionen geteilt. Die erste zeigt Vielfältigkeit der Pflanzenwelt im Nationalpark. Die Besucher können einige Vertreter der einheimischer Fauna sowie eine Berghütte mit den originellen Hausgeräten anschauen. Die nächste Ausstel-lung erstreckt vor den Augen der Besucher ein Panorama des Frauenbergs (Babia Góra). Hier kann man, die Lage der einzelnen Bäche und Teichen, sowie touristische Wanderwege ken-nenlernen. Letzte Ausstellung präsentiert Erzeugnisse der volkstümlicher Schöpfer. Ein Erzie-hungszentrum empfiehlt die Teilnahme an einem Unterricht unter dem Titel: „Im Babiogórski Wald”. Auf dem Gebiet des Babiogórski Nationalparks befinden sich 8 Erziehungspfaden. Öffnungszeit: von 1. Dezember bis 30. Mai, Dienstag – Freitag 9.00–15.00, während der Winterferien täglich außer Montag von 9.00 bis 15.00. Von 1. Mai bis 31. Juni und von 1. September bis 31. Oktober täglich außer Montag von 9.00 bis 15.00, von 1. Juli bis 31.August täglich außer Montag von 8.30 bis 16.30, im November geschlossen . Gebühren: Erwachsene – 3,50 zł, Kinder: 2,50 zł. Kontakt: 34 Babiogórski Nationalpark–222 1403 Zawoja, tel. (033) 877 51 10, 877 67 02, Email: [email protected], www.bgpn.pl.

44. Willa Stanisława

Obiekt znajduje się w Zawoi Wilczana. Został zbudowany w 1918r a w 1930r dobu-dowano restaurację w której do dnia dzisiejszego serwowane są domowe obiady. Bu-dynek posiada bardzo ciekawą, niepowtażalną bryłę architektoniczną. Nie zniszczony w czasie wojny dotrwał do dziś w autentycznym stanie. Obecnie Willa Stanisława funkcjonuje jako całoroczny pensjonat. Kontakt: Zawoja – Wilczna tel: 033/877 51 25

Stanislaw’s houseThis house is in Zawoja Wilczana. It was built in 1918 and in 1930 the restaurant was added. In this restaurant home made dinners are served. This object has a very interesting unique architectural lump. At present this house functions all year as a pension.Contact: Zawoja Wilczna, Phone number: (033) 8775125Villa des StanisławsDas Gebäude befindet sich in Zawoja Wilczana. Villa entstand im Jahre 1918. In 1930 wurde hier ein Restaurant angebaut, in dem auch heute hausgemachte Speisen serviert werden. Die Archi-tektur der Villa ist sehr interessant. Sie wurde während der Kriegszeit nicht zerstört und funktio-niert bis jetzt als ganzjähriges Pensionat. Kontakt: Zawoja – Wilczna tel: 033/877 51 25

prz ystanek 44


4�. Kapliczka pw. Św. Jana Chrzciciela w Zawoi Policzne

Tradycja podaje, iż kapliczka została ufundowana przez zbójników, którzy wznieśli ją jako przebłagalne wotum za swoje grzechy, stąd druga jej nazwa Kapliczka Zbójni-cka. Jej powstanie szacuje się na przełom XVII i XVIII wieku, kiedy w rejonie Babiej Góry działały zbójnickie kompanie m.in. Józefa Baczyńskiego zwanego Skawickim i Proćpaka z Kamesznicy. Kapliczka została, wymurowana z polnego kamienia, otyn-kowana, nakryta gontowym dachem z cebulastą banią. Stoi w otoczeniu starych lip – pomników przyrody. Na turystów czekają prywatne kwatery oraz pola namiotowe z pełnym węzłem sanitarnym

The chapel of St Jan Chrzciciel in Zawoja PoliczneThe tradition tells that the chapel was founded by robbers as a vote offering for their sins, so the second name of the chapel is Robbers Chapel. It probably came into being at the turn of XVII and XVIII century when in Babia Góra region robbers companies acted , like Józef Baczyński’s called Skawicki and Proćpaka’s companies from Kamesznica. The chapel was stone plastered and covered with a shingle roof. It is surrounded with old lime trees–nature monu-ments. Private rooms and campsite with full sanitary knot wait for tourists.Johannes des Täufers Kapelle in Zawoja Policzne Der Tradition nach, wurde diese Kapelle von den Räubern, als die Versöhnung der Sünden ge-baut. Ihr zweiter Name: Räuberkapelle. Ihre Entstehung schätzt man auf 17. oder 18. Jahrhun-dert, als in der Gegend viele Räuber tätig wurden (zum Beispiel: Józef Baczyński – Skawicki genannt, oder Proćpaka aus Kamesznica). Die Kapelle wurde aus dem Feldstein gemacht, ver-putzt und mit einem Schindeldach mit dem zwiebelförmigen Helm bedeckt. Sie ist mit den alten Linden – Naturdenkmäler umgeben. Auf den Touristen warten hier Privatwohnungen sowie Zeltplatz mit dem vollen sanitären Knoten.

45 prz ystanek


4�. Babia Góra

Babia Góra (1725 m n.p.m.) to najwyższe wzniesienie w paśmie gór Beskidu Wyso-kiego W 1977 roku Babia Góra jako jeden z pierwszych obszarów na świecie uzyskała status rezerwatu biosfery nadany jej przez UNESCO–MaB.Wyróżnienie to zawdzięcza swoim unikatowym walorom przyrodniczym, dłu-giej historii ochrony oraz intensywnie prowadzonym na jej obszarze badaniom naukowym. W 2001r nastąpiło rozszerzenie Rezerwatu Biosfery Babia Góra na cały teren BgPN.Miejsce to można zwiedzać pieszo, rowerem. Turysta może wybrać szlak jakim dosta-nie się na Babią GóręKontakt: Babiogórski Park Narodowy 34–223 Zawoja Barańcowi 1403 tel. 033/877 51 10 lub 033/877 67 02 e-mail: [email protected] www.bgpn.pl

Babia GóraBabia Góra (1725 m) is the highest hill in the mountain range of The Beskid Wysoki. In 1977 Babia Góra as one of the first area in the world received the status of biosphere reserve by UNESCO – MaB. The honorable mention Babia Góra received thanks to unique nature virtues, long history of nature conservation and researches conducted in this area. This place you can visit by bike or on foot. A tourist can choose the trail on Babia Góra. Contact: Babiogórski National Park, 34–223 Zawoja Barańcowi 1403, Phone number: (033) 8775110 (033)8776702,e-mail: [email protected], www.bgpn.plFrauenberg (Babia Góra) Babia Góra (1725 m über dem Meeresspiegel) ist die größte Anhöhe in den Westbeskiden. Im Jahre 1977, gewann Babia Góra von UNESCO als eines der ersten Gebieten auf der Welt, einen Status des Biosphäreschutzgebiet. Diese Auszeichnung verdankt das Gebiet seiner einz-igartigen Natur, langer Geschichte sowie intensiven wissenschaftlichen Forschungen. In 2001, erweitert man ein Schutzgebiet auf das ganze Gebiet des Nationalparks. Der Nationalpark kann zu Fuß oder mit dem Fahrrad besichtigt werden. Kontakt: Babiogórski Nationalpark 34–223 Zawoja Barańcowi 1403 033/877 tel. 51 10 oder 033/877 67 02 Email: [email protected] www.bgpn.pl

prz ystanek 46


4�. Polana Krowiarki na Przełęczy Lipnickiej

Zwiedzanie Babiogórskiego Parku Narodowego najlepiej odbyć z przewodnikiem po-siadającym uprawnienia na dany teren. W czasie całodniowej wycieczki można poznć walory dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Babiej Góry. Bilet wstępu od maja do października kosztuje 4,00 zł normalny lub 2,00 zł ulgowy.Kontakt: Babiogórski Park Narodowy 34–223 Zawoja Barańcowi 1403 tel. 033/877 51 10 lub 033/877 67 02 e-mail: [email protected] www.bgpn.pl

Krowiarki glade on the Lipnicka creekThe Babiogórski National Park you should visit with a guide entitled to do it. During the all day trip you can find out nature and cultural virtues of Babia Góra. The main entry on tourist trails is Krowiarki glade (1012 m) its name comes from women who milked cows in this place. From Krowiarki glade trails on the top of Babia Góra to the PTTK hostel on Markowe Szczawiny, to Zawoja Policzne, to Zubrzyca Górna and Orawski Ethnographic ParkContact: Babiogórski National Park, 34–223 Zawoja Barańcowi 1403, Phone number; (03) 8775110 (033) 8776702, e-mail: [email protected], www.bgpn.plKrowiarki Lichtung auf dem Lipnicka Pass Besichtigung des Babiogórski Nationalparks ist besonders empfehlenswert in Begleitung des erfahrenen Bergführer. Während des ganztägigen Ausflugs wird man die Natur und die Erbs-chaft der Kultur kennenlernen. Ein Haupteingang zu Wanderwegen ist eine Krowiarki Lichtung (1012m über dem Meeresspiegel). Der Name der Lichtung stammt von den Frauen, die hier ihre Kühe abweiden ließen. Hier befindet sich eine Toristeninformation. Die Wanderwege führen von hier auf Babia Góra, in die Berghütte auf Markowe Szczawiny, nach Zawoja Po-liczne, und nach Zubrzyca Górna wo sich ein Ethnographischenpark befindet. Betretten kostet vom Mai bis Oktober 4,00 zł (Erwachsene) und 2,00 zł (Kinder).Kontakt: Babiogórski Nationalpark 34–223 Zawoja Barańcowa 1403 033/877 tel. 51 10 oder 033/877 67 02, Email: [email protected] www.bgpn.pl

4�. Muzeum Orawski Park Etnograficzny

Malowniczo położony Skansen w Sidzinie. Na jego teranie znajduje się sześć starych, za-bytkowych, drewnianych chałup z XVIII wieku. Reprezentują one zabytki sztuki ludowej i tradycyjną architekturę dorzecza Skawy. W jednym z obiektów znajduje się Izba Pamięci Narodowej zawierająca pamiątki dotyczące partyzantów AK z czasów wojny.Zwiedzanie muzeum odbywa się z przewodnikiem, który ujawni sekrety obróbki lnu i orga-nizację biesiad dawnych chłopów. Będziecie mogli Państwo również zakosztować tradycyj-nych sidzińskich potraw, których smak pozostanie na długo w Waszych podniebieniach.Zapraszamy w środy 9.00 – 16.00 i niedziele 12.00 – 18.00.Bilety:normalny – 4pln, ulgowy – 2pln. Możliwość zwiedzania w innym terminie po wcześniejszym ustaleniu telefonicznym (018) 2852709.Kontakt: Józef Czarny (018) 2673398, 34–236 Sidzina 166.

47 prz ystanek


Orawski Ethnographic Park – museumIt is picturesque heritage park in Sidzina. There are six old wooden huts from XVIII century. They are the monuments of folk art and traditional architecture of Skawa basin. In one of the objects the National Memorial Room which contains souvenirs connected with guerillas from National Army in the times of war. Visiting is taking place with a guide who organizes meetings with former peasants and discloses secret of flax tooling. You will be able to taste traditional. You will be able to taste traditional meals from Sidzina.Welcome on Wednesday 900 a.m – 400 p.m, on Sunday 1200 a.m – 600 p.m. Other appoint-ments after calling (018) 2852709Contact: Józef Czarny, 34–236 Sidzina 166, Phone number: (018) 2673398Orawski Ethnographischer Park das malerisch gelegenes Freilichtmuseum in Sidzina. Auf diesem Gebiet befinden sich sechs alten, hölzernen Hütten aus 18. Jahrhundert. Die Hütten repräsentieren die Volkskunst und traditionelle Architektur des Skawa Flussgebiets. In einer Hütte befindet sich eine Nationale Gedächtniskammer mit vielen Gegenständen die an Partisanen aus der Zeit des letzten Weltkrieges erinnern.Die Besichtigung ist nur mit dem Führer möglich, der unter anderen, die Geheimnisse der Flachsbearbeitung enthüllt. Hier werden auch die traditionellen schmackhaften Speisen serviert.Öffnungszeit Mittwoch 9.00– 16.00 und Sonntags 12.00 – 18.00. Eintritt: Erwachsene – 4zł, Kinder – 2zł. Es besteht eine Möglichkeit in anderen Tagen den Park zu besichtigen. Vorherige telefonische Bestimmung erforderlich (018) 2852709. Kontakt: Józef Czarny (018) 2673398, 34–236. Sidzina 166

4�. Figura św. Jana Nepomucena

Znajduje się na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych w centrum jordanow-skiego rynku, pochodząca z XVIII wieku. Św. Jan Nepomucen czczony jako Patron „dobrej sławy” oraz jako opiekun dróg i mostów, a także orędownik w czasie powodzi. Dziw bie-rze, że do dnia dzisiejszego zachował się orzeł w koronie wykuty w cokole figury, która jest z kamienia, mimo zawieruch jakimi dotknięta była Polska, w tym miasto Jordanów: zabory, I i II wojna światowa, okupacja hitlerowska oraz system totalitarny.

The figure of Jan NepomucenThis figure is situated on the crossroad main transport trail in the centre of Jordanowski market square, coming from XVIII century. St Jan Nepomucen is the patron of roads and bridges and also a caregiver during flood. It is strange that the eagle in the crown sculptured in stone still exists in spite of a lot of disasters in Jordanów in Poland, for example: I and II Worlds Wars, Nazi occupation and totalitarian system.Eine Figur des Heiligen Johannes NepomukDie Figur aus dem 18. Jahrhundert steht auf der Hauptwegenkreuzung im Zentrum der Stadt Jordanów. Der Heilige Johannes Nepomuk galt als der Patron und der Beschützer der Wegen und Brücken. Seine Vermittlung bewahrte auch die Dorfbewohner vor Überschwemmungen. Ein Wunder dass ein Adler in der Krone im Sockel der Figur, bis heute bewahrt wurde.

prz ystanek 49


�0. „Pasieka Leśna”

Pośrodku lasów, w otoczeniu przyjaznych gór, w bliskości jeszcze nieskażonej przyrody, odnajdziecie Państwo radosny śpiew ptaków, wesołe brzęczenie owadów – pszczół, szum drzew, odgłosy naturalnej przyrody. Pasieka znajduje się w takiej właśnie enklawie, która umożliwia obserwację życie społeczności pszczelej. Rozwój tej rodziny jak również drogę miodu na nasz stół mogą Państwo obserwować w dydaktycznych, przeszklonych ulach, które ujawniają sekre-ty pracowitych owadów. Dzięki prowadzonym warsztatom mogą Państwo czynnie uczestniczyć w życiu codziennym Pasieki, wzbogacać swoją wiedze jak i praktykę w dziedzinie pszczelarskiej. Pasieka jest źródłem nie tylko miodu, ale również wielu innych produktów „pszczelego” pochodzenia m.in. świec, ciast miodowych czy mio-dówki sidzińskiej, które warto zobaczyć i posmakować!Na zwiedzanie ZAPRASZAMY codziennie w godzinach popołudniowych i wieczor-nych, najlepiej po wcześniejszym kontakcie telefonicznym z Janiną Totoś.Kontakt: 0606 516 188 lub (018) 2673732 (znajomość języka rosyjskiego); e-mail [email protected]

„The forest apiary”In the middle of the forest, among friendly mountains, close to nature you can find cheerful singing of birds, buzzing of bees, rustle of trees, and sounds of nature. The apiary is situated in such a place where tourists can watch bees’ life. The development of this family and honey way to our tables you can observe in teaching glass beehives which disclose secrets of hard–wor-king insect. The apiary is the source not only honey but also other things like candles, honey cakes which is worth to see and taste.Welcome to every day in the afternoon call in advance with Janina TotośContact: Phone number: 0606516188 (018)2673732, e-mail: [email protected], knowledge of the RussianEin „ Waldbienenstand” Inmitten den Wälder, in der Umgebung der freundschaftlichen Berge befindet sich eine Imke-rei. Hier wird man des Lebens der Bienengemeinschaft beobachtet. Eine Entwicklung dieser Familie, wie auch die Herstellung des Honigs kann man in den didaktischen, gläsernen Bie-nenstöcken beobachten. Ein Bienenstand ist eine Quelle vielen anderen Bienenerzeugnissen, zum Beispiel: Wachskerzen, Honigteig oder Miodówka Sidzińska (ein lokales Getränk, das man unbedingt kosten soll), Besichtigung täglich in den Nachmittagsstunden und am Abend. Der frühzeitige telefonische Kontakt mit Janina Totoś ist erforderlich. Kontakt: Sidzina 694, tel: 0606 516 188 oder (018) 2673732 (Sprachkenntnis: Russisch); Email: [email protected]

50 prz ystanek


�1. Gospodarstwo ekologiczne „U Ireny”

Przepiękny, malowniczo położony budynek mieszkalny wykonany z drewna pochodzącego z połowy zeszłego stulecia, w którym czynnie prowadzone jest naturalne gospodarowanie. W jednym z pomieszczeń obiektu znajduje się mini Izba Regionalna, gdzie prezentowane są dawne przedmioty domowe oraz narzę-dzia służące do uprawy roli. W otoczeniu dużego, pięknego ogrodu z miejscem ogniskowym oraz grilem odnaleźć można nadal użytkowaną studnię i stary, dobrze zachowany młyn. Dzięki wiedzy i doświadczeniu właścicielki można po-znać legendy związane z powstaniem wsi Sidzina oraz zagłębić się w tajemnicę powstawania sera białego i masła.Kontakt: Irena Wiertelczyk 34–236 Sidzina 412, tel 0501 512 963. Znajomość języka angielskiego.

Ecological household at Irena’sIt is a very beautiful building made of wood from the half of the last century. In one of the rooms there is a mini Regional Room where you can see house equipment and tools needed to cultivate soil. In the beautiful garden with a bonfire place and grill there is a well and an old mill. Thanks to good knowledge and experience of the owner you can find out legends connected with beginning of Sidzina country and how to make white cheese and butter.Contact: Irena Wiertelczyk, 34–236 Sidzina 412, Phone number: 0501512963, knowledge of the EnglishEin umweltfreundliches Gasthaus „Bei Irene” Das hölzerne Gebäude, wunderschön gelegt, stammt aus der Hälfte des vorigen Jahrhunderts. In einem Raum befindet sich eine kleine Regionalkammer, wo ehemalige Werkzeuge und Ge-genstände präsentiert werden. In der Umgebung befindet sich ein großer, schöner Garten mit dem Feuerplatz und Grill. Im Garten findet man auch einen Brunnen und alte, gut bewahrte Mühle. Dank dem Wissen und Erfahrung der Besitzerin kann man alte Legende hören sowie ein Geheimnis der Herstellung des weißen Käse und Butter entdecken.Kontakt: Irena Wiertelczyk 34–236 Sidzina 412, tel. 0501 512 963. Englische Sprachkenntnisse

prz ystanek 51

Podbabiogórskie Ekomuzeum �0

�2. Pracownia stolarsko – rzeźbiarska Bartłomieja Trzopa

W pomieszczeniach pracowni można podglądać prace rzeźbiarza w jego warsztacie oraz podziwiać niepowtarzalną jego twórczość. Warta obejrzenia jest altana wykonana własnoręcznie przez artystę, która znajduje się w ogrodzie. Osoby chętne pogłębić swoją wiedzę i praktykę rzeźbiarską mogą uczestniczyć w warsztatach organizowanych w pra-cowni. Zwiedzanie po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym (po godz. 20.00). Kontakt: Bartłomiej Trzop 34–236 Sidzina 185, tel. 0696 187 625, (018) 2673559, e-mail [email protected].

Carpentry and sculpture of Bartłomiej TrzopaIn the atelier you can see how the sculptures work and admire his works. In the garden it is worth to see an arbor made by the artist on his own. You can take part in classes organized in this atelier. Visiting after call in advance ( after 800 p.m)Contact: Bartłomiej Trzop, 34–236 Sidzina 185, Phone number: 0696187625 (018) 2673559e-mail: [email protected] von Bartłomiej Trzop Herr Trzop ist ein Tischler und Bildhauer. In seiner Werkstatt werden seine Werke bewundert. Im Garten befindet sich eine selbstgemachte Gartenlaube. Hier werden auch Werkstätten für Bild-hauer geführt. Besichtigung nach dem frühzeitigen telefonischen Kontakt (nach 20.00 Uhr.). Kontakt: Bartłomiej Trzop 34–236 Sidzina 185, tel. 0696 187 625, (018) 2673559, Email: [email protected].

�3. Park Podworski i kapliczka Wniebowstąpienie Marii Panny „Dwór’”

Park Podworski znajduje się na niewielkim wzgórzu naprzeciwko Zespołu Szkół im. Jana Kochanowskiego w Toporzysku. Na jego powierzchni wynoszącej 6,2 ha niestety nie zachowały się żadne zabudowania. Jedyna pozostałością Parku jest figurka Matki Bożej na postumencie, która pochodzi z 1825 roku.Możliwość zwiedzania cały rok.

Podworski Park and the chapel the Assumption „Dwór”Podworski Park is situated on a small hill opposite to complex of schools named Jan Kocha-nowski in Toporzysko. Unfortunately there are not any buildings on its area. The only remnant in the park is the figure of God’s Mother on the pedestal coming from 1825Podworski Park und ein Bildstock der Maria Himmelfahrt.Der Podworski Park befand sich auf dem kleinen Hügel, gegenüber der Schule in Toporzysko. Ein Bildstock der Gottesmutter ist heute ein einziger Überbleibsel des Parks. Die Figur stammt aus dem Jahre 1825.

prz ystanek 52


�4. Klub Jazdy Konnej Toporzysko–Folwark

Ośrodek sportu, rekreacji i hipoterapii. Na malowniczej leśnej polanie u stóp Babiej Góry znajdziecie Państwo wymarzone miejsce czynnego wypoczynku. Sąsiadują tu ze sobą stare ponad 100–letnie drewniane budynki z nowoczesną stajnią i krytą ujeż-dżalnią. Stacjonuje tu prawie 50 koni różnych ras. Znajdzie się również miejsce dla 50 gości, którzy mogą zamieszkać w starych drewnianych budynkach jak i komfortowo wyposażonych pokojach w nowych obiektach. Ośrodek posiada Certyfikat II kl. Polskie-go Związku Jeździeckiego, jest również Ośrodkiem Patronackim Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego. Gospodarze ośrodka zapraszają zarówno amatorów czynnego wy-poczynku na końskim grzbiecie (nauka jazdy konnej, rekreacja, sport jeździecki i hipotera-pia), jak również amatorów nieskrępowanego wypoczynku na łonie beskidzkiej przyrody.Klub organizuje obozy letnie i zimowe, kuligi, szkolenia instruktorskie.Prowadzimy również zajęcia w języku angielskim.Kontakt: KJK „Bór” Toporzysko – Folwark Toporzysko 454, 34–240 Jordanów, tel/fax. ( 0–18) 287 38 32, kom. (0604) 690 489, www.toporzysko.pl, e-mail: [email protected].

Horse riding Club Toporzysko – FolwarkThis is the sport, recreation and therapeutic riding centre. On the forest picturesque opening at the foot of Babia Góra you can find an ideal place for active rest. There are old over one hundred years the old wooden buildings with a modern stable and a covered manege. There are almost 50 horses of different breeds. There 50 guests can stay in old wooden buildings as well as in luxury equipped rooms in new object. The club has II class Certificate of Polish Association Ri-ding. It is the Patronage Centre of Polish Therapeutic Riding Society too. The owners of the club invite both amateurs of active relax on horse spine (learning of horse riding, recreation and therapeutic riding) and amateurs of relax on the womb of nature. The club organizes summer and winter camps, sleigh rides and training of instructors. There is a possibility to have classes in EnglishContact: KJK Bór, Toporzysko 454, 34–240 Jordanów, Phone / fax (018) 2873832 0604690489, e-mail: [email protected], www.toporzysko.plReitklub, Vorwerk – Toporzysko Das Zentrum für Sport, Erholung und Hippotherapie. Auf der malerischen Waldlichtung am Füße des (Frauenbergs) Babia Góra befindet sich ein idealer Platz für die aktive Erholung. Das Zentrum besteht aus einigen hölzernen Gebäuden (manche älter als 100 Jahren), die mit den modernen Pferdestall und Reitbahn grenzen. Die Reitbahn ist mit dem Dach bedeckt. Im Klub befinden sich ungefähr 50 Pferde der verschiedenen Rassen. Hier können auch 50 Leute übernachten, entweder in den alten hölzernen Hütten oder, in komfortabel ausgestatteten Zimmer in den neuen Ge-bäuden. Reitklub besitzt ein Zertifikat der 2. Klasse des Polnischen Reitverband, ist auch eng mit Polnischer Gesellschaft für Hippotherapie verbunden. Jeder ist hier willkommen, vor allem die, die aktive Erholung auf das Pferderücken bevorzugen. Klub organisiert Sommer und Winterlager, Schlittenfährte, Lehrgänge für Reittrainer. Hier wird auch Englisch gesprochen.Kontakt: KJK „LAS“ Toporzysko – Folwark Toporzysko 454, 34–240 Jordanów, tel / fax. (0–18) 287 38 32, kom. (0604) 690 489, www.toporzysko.pl, Email: [email protected].

prz ystanek 54


��. „Dwór” na Wysokiej

Wczesnobarokowy budynek dworski został wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku prawdopodobnie przez Zebrzydowskich lub Jordanów. Wraz z malowniczym otoczeniem stanowi unikatowy relikt wiejskiej szlacheckiej rezydencji mieszkalnej. Dwór należał za-wsze do kolejnych właścicieli wsi. W 1939 roku spłonął, został jednak odbudowany już w 1942 roku. Po wojnie w budynku mieściła się szkoła podstawowa a w późniejszym okresie dwór zamienił się w ośrodek wypoczynkowy. W 1988 roku zrujnowaną budowlę kupili Anna i Antoni Pilchowie z Kra-kowa, którzy odrestaurowali dwór i zajęli się jego rozwojem.Właściciel dworu, chcąc urozmaicić czas zwiedzającym gra na lutni i organizując koncerty muzyki starodawnej oraz koncerty kolęd w okresie świątecznym. Na miejscu znajdują się miejsca noclegowe.Kontakt: Antoni Pilch tel. (018) 26 72 932, www.lutnia.pl. e-mail: [email protected]

„Dwór” on WysokaBaroque manor building was built in the first half of XVII century by the Zebrzydowskis or unique country noble living residence. The manor has always belonged to the owners of the country. In 1939 the manor burned but it was reconstructed in 1942. After the war in the building there was a primary school and later a holiday resort. In 1988 Mr and Mrs Pilch from Cracow bought the ruined building, renovated the manor and took up developing it. The ow-ner of the manor play the lute, organize concerts of antique music and concerts of Christmas cards. There are places to stay at night.Contact: Antoni Pilch, Phone number: (018) 2672932, e-mail: [email protected] auf WysokaIm barocken Stil wurde der Hof in der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts gebaut, wahrschein-lich von der Familie Zebrzydowscy oder Familie Jordan. Mit der malerischen Umgebung bildet er einen einmaligen Überbleibsel der alten, ländlichen Residenz. In 1939 brannte der Hof ab, wurde aber schon in 1942 wiederaufgebaut. Nach dem Krieg befand sich in dem Gebäude eine Grundschule, und später ein Erholungszentrum. Im Jahre 1988 wurde ein zerstörtes Ge-bäude von Anna und Antoni Pilch aus Krakau gekauft. Sie restaurierten den Hof und beschäf-tigen sich weiter mit seiner Entwicklung.Heutiger Besitzer spielt auf der Laute, um den Besucher die Zeit angenehmer zu machen Er orga-nisiert die Konzerte der altertümlichen Musik sowie der Weihnachtslieder im Weihnachtszeit. Es besteht also eine Möglichkeit hier zu übernachten. Kontakt: Antoni Pilch tel. (018) 26 72 932, www.lutnia.pl. Email: [email protected]

55 prz ystanek


��. Galeria Autorska Mieczysław Głuch

Artysta ludowy prezentuje rzeźby w drewnie o charakterze sakralnym, monumen-talnym, modernistycznym, klasycznym. Prowadzi prelekcje na temat tradycji rzeź-biarskich na podhalu, praktyczne pokazy powstawania rzeźby w drewnie, w glinie i w kamieniu.Czynne codziennie od poniedziałku do soboty od godz. 8.00 do 20.00Kontakt: 34–220 Maków Podhalański ul. 3–go Maja 37 tel. 033/877 30 62 kom. 0600 407 051 e-mail: [email protected].

The Gallery of Mieczysław GłuchThe folk artist shows wooden sculptures of sacral, monument, modern and classical character. He carries on lectures on sculpture tradition on Podhale, shows how to arise a sculpture in wood, in stone and in clay.Open every day apart from Sunday 800 a.m – 800 p .mContact: 34–220 Maków Podhalański, ul. 3–go Maja 37, Phone number: (033) 8773062 0600407051Eine Autorgalerie von Mieczysław Głuch Galerie wo der volkstümliche Künstler, seine Holzskulpturen mit dem sakralen Charakter präsentiert, Seine Werke sind monumental, modernistisch oder klassisch. Er führt Vorle-sungen zum Thema Bildhauereitradition auf Podhale. Besichtigung: Montag bis Samstag von 8.00 bis 20.00 Kontakt: 34–220 Maków Podhalański, 3 Maja Strasse 37 tel. 033/877 30 62 kom. 0600 407 051 Email: [email protected]

prz ystanek 56