12 dahiliye obezite

ÇAĞIMIZIN SORUNU OBEZİTE

İZMİR İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜDYT. MELTEM MUTLU

Obezite;

↘ Tedavi edilebilen kronik bir hastalıktır

↘ Genellikle sağlıksız beslenme alışkanlıklarının aktif olmayan yaşam tarzı ile birleşmesi sonucu oluşur

↘ Fazla enerjinin vücut yağı olarak depolandığı, enerji alımı ve kullanımı arasındaki dengesizlik nedeniyle oluşan bir durumdur

↘ Dünya Sağlık Örgütü (WHO) obeziteyi; ‘‘sağlığı bozacak ölçüde yağ dokularında anormal (hiperplazik) ve aşırı miktarda (hipertrofik) yağ birikmesi’’şeklinde tanımlamıştır.

Obezitenin Nedenleri

↘ Demografik Faktörler Yaş Cinsiyet (östrojenin etkisi önemli)

↘ Genetik Faktörler Ghrelin, insülin, leptin…

↘ Çevresel Faktörler Sosyo-ekonomik düzey Ailenin etkisi Beslenme ile ilgili çevre

Obezitenin Nedenleri

↘ Davranışsal Faktörler Yanlış beslenme alışkanlıkları Yetersiz fiziksel aktivite

↘ İntra-uterin Etkiler Annenin gebelik öncesi ve gebelik sırasındaki beslenmesi Diyabetli anne

↘ Psikolojik Faktörler

Kilo Alımına Eğilimin Arttığı Dönemler

Gebelikte prenatal dönem

5-7 yaş arası

Adölesan dönem

Menapoz dönemi

Başarılı bir kilo vermenin arkasından gelen dönem

Obezitenin Saptanması

Obezitenin Saptanması

BEDEN KÜTLE İNDEKSİ (BKİ)

Şişmanlık için en yaygın kullanılan ölçüm Beden Kütle İndeksi (BKİ) ölçümüdür.

BKİ, vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (m) bölünmesi ile hesaplanır. BKİ ═ Vücut ağırlığı (kg)/ Boy (m²)

Yetişkin Bireyler İçin BKI’nin Sınıflandırılması

Sınıflandırma BKI (kg/m2)

Zayıf <18.50

Ağır <16.00

Orta 16.00-16.99

Hafif 17.00-18.49

Normal 18.50-24.99

Hafif şişman ≥25.00

Pre-obez (fazla kilolu) 25.00-29.99

Şişman ≥30.00

I. Derecede 30.00-34.99

II. Derecede 35.00-39.99

III. Derecede ≥40.00

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU SAĞLIK

PROBLEMLERİ

Obezitenin Neden Olduğu Sağlık Problemleri

↘ Obezitenin neden olduğu en önemli sağlık problemleri şunlardır;

Obstrüktif uyku apnesiHipoventilasyon sendromPolikistik over sendromuMenstrual düzensizlikDislipidemiDiyabetHipertansiyonSafra kesesi hastalıklarıGutOsteoartiritKaraciğer yağlanmasıÇeşitli kanser türleri

Obezite ve Gebelik

Obezite ve Gebelik

Obezitenin Bebek Üzerine Etkileri

↘ Doğumsal anomaliler; obezite nöral tüp defekti görülme riskini 1.8-3 kat arttırmaktadır.

↘ Bebek ölümleri sıklığı artmaktadır

Obezite ve Gebelik

Gebelikte Ağırlık Kazanımı

↘ Gebelik dönemimde zayıflama programlarının uygulanması, gerek fetüsü gerekse süt salınımını olumsuz yönde etkileyeceğinden sakıncalıdır. Esas olan gebelik öncesi dönemde uygun ağırlığa gelmektir. Ancak bu sağlanamadıysa gebeliğin başlangıcından itibaren annenin yanlış beslenme alışkanlıkları düzenlenmelidir.

↘ Gebelik süresince yetersiz ağırlık kazanımı (6 kg’ın altında) düşük doğum ağırlıklı bebek riskini arttırmaktadır


Obezite ve Gebelik


Gebelik Öncesi Ağırlık BKI (KG/M2) Önerilen Ağırlık Kazanımı

Zayıf <19.0 12.5-16

Normal 19.0-24.9 9.0-14.0

Hafif şişman 25.0-30.0 7.0-9.0

Şişman >30 6.0

Obez Gebeler İçin Gerekli Günlük Besin Tüketim Miktarları

BESİN MİKTAR

Süt, yoğurt (az yağlı) 2 su bardağı (400-500 ml)

Peynir (az yağlı) 2 kibrit kutusu kadar

Et, balık, tavuk 3-4 porsiyon

Yumurta, kurubaklagil 1 porsiyon

Taze sebze, meyve 5-7 porsiyon

Tam tahıllı ekmek 4-6 dilim (ağırlık artışına göre)

Pirinç, bulgur, makarna 2-3 porsiyon (ağırlık artışına göre)

ÇOCUK ve ERGENLERDE OBEZİTE


Çocukluk çağı problemleri

Tedavi edilmediği zaman yetişkinliğe taşınmakta

Zamanla tedavisi daha zor olup, sağlıkla ilgili ciddi problemlere neden olmaktadır

Çocuk ve Ergenlerde Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Sorunları

Ergenlikten önce boyları ve kemik olgunlaşma düzeyleri yaşıtlarına göre ileridedir. Bu nedenle ergenlik belirtileri erken yaşta ortaya çıkar, büyüme de erken yaşta tamamlanır.Düztabanlık, bacaklarda eğrilik gibi ortopedik sorunlar sıklıkla izlenir.Deri kıvrımlarında ve bacak aralarında sürtünme sonucu pişikler görülür.Şişman erkek çocuklarda meme bölgesinde yağ toplanması görülür.Karın ve kalçalarda yağ fazlalığı nedeni ile deri çatlamaları gözlenir.Deri altı yağ dokusunun artışı ile deri enfeksiyonları gelişebilir.Soluk alıp-vermede güçlük yaşanır.Kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi hastalıkların çocukluk yaşlarda ortaya çıkmasına neden olur.


2 yaşından küçük şişman çocuklarda öneriler


2 yaşından küçük şişman çocuklarda öneriler

↘ Anne sütünün devamlılığı sağlanmalıdır↘ Biberon kullanımı önlenmelidir↘ Besin gruplarından yeterli miktarda alınması sağlanmalıdır↘ Mamaların doğru hazırlanması sağlanmalıdır↘ Zorla beslenme önlenmelidir↘ Ödül-ceza uygulamaları önlenmelidir↘ Kendi kendine beslenme desteklenmelidir↘ Çocuklar aktiviteye teşvik edilmelidir

Çocuk ve Ergenlerde Obezitenin Tedavisi

AİLE ÇEVRE TOPLUM

ÇOCUĞUN BESLENME VE EGZERSİZ ALIŞKANLIĞINI BELİRLEMEKTEDİR.

ÇOCUK ve ERGEN OBEZİTESİNDE AİLENİN ROLÜ


↘ Aile çocuğun sağlıklı ev şartlarını sağlayan önemli göreve sahiptir.Çocuk ve gençler aileden model alarak yeme alışkanlıklarını geliştirmektedir.

↘ Ailenin yemek adetleri (yemek masasının tv karşısında olması, büyük poriyon, atıştırmalar vs) ve fiziksel aktivite durumu çocukları da etkilemektedir.

↘ Ailenin ilgisizliği, aile bakımının yetersiz olması, düşük gelir gibi etkenler de yeme alışkanlıklarını belirlemektedir.

↘ Ailenin yoğun ve telaşlı yaşam tarzı çocuğu ile daha az zaman geçirmesine, yemek hazırlama fırsatının azalmasına, çocukların tv, bilgisayar başında daha çok zaman geçirmesine ve dolayısıyla obezitenin artışına neden olmaktadır.


NELER YAPILABİLİR?

↘ Küçük adımlarla başlanarak ufak değişiklikler yapılmalıdır

↘ Çocuğun kilosu veya görünüşüne değil, sağlığındaki olumlu değişikliklere odaklanmak doğrusudur.

↘ Çocuğun iştahına saygı gösterilmelidir. Çocukların sizin belirlediğiniz porsiyonları benimsemeyebileceğini kabul edilmelidir.

↘ Biberonla ve anne sütüyle beslenen bebeklerde, hazırlanan biberonun tamamının bitirilmesine veya daha çok emzirmeye çalışmak doğru değildir.

↘ Şekerli yiyeceklerin hazırlanmasından kaçınılmalıdır


NELER YAPILABİLİR?

↘ Ev içerisinde yüksek kalorili yiyecekler bulundurulmamalıdır

↘ Yağlı yiyecekleri sınırlandırılmalıdır

↘ Çocukların yeterli posa alması için meyve-sebze tüketimini desteklenmelidir

↘ Besin dışında yiyecekler, avutmak, ödül gibi nedenlerle kullanılmamalıdır

↘ Televizyon ve bilgisayar başında geçen süre için limit olmalıdır

↘ Hareketli oyunlar için çocuklar desteklenmelidir

↘ Düzenli, birlikte yapılabilecek aktiviteler geliştirilmelidir


NELER YAPILABİLİR?↘ TÜM AİLENİN KATILIMINI SAĞLANMALIDIR

↘ EN ÖNEMLİSİ; çocuğunuzun ağırlığı ne olursa olsun sevgi ve cesaretinizi her zaman gösterin

Yaşlılık ve Obezite


Yaşlılık Döneminde Şişmanlığın Nedenleri

↘ Tüm yaş gruplarında olduğu gibi bu dönemde de şişmanlık, harcanandan fazla enerji alınması sonucu oluşur

↘ Yaşlılarda fiziksel aktivitenin ve bazal metabolik hızın azalması en yaygın şişmanlık nedenleridir.

↘ Bu dönemde kullanılan ilaçlar da şişmanlık oluşumunu etkiler


Yaşlılık Dönemi Obezitesi Beslenme Tedavisi

↘ Yaşlılık döneminde; diyetle tüketilen yağ ve şeker miktarı azaaltılarak; protein, vitamin, mineraller, su ve posanın yeterli miktarda tüketilmesi sağlanmalıdır.

↘ Beslenme planlanırken çiğneme ve yutma güçlüklerine, tat ve koku almadaki değişikliklere dikkat edilmelidir


Yaşlılık Dönemi Obezitesi Beslenme Tedavisi

↘ Yaşlılarda günlük 8-10 bardak su tüketilmesi önerilmektedir. Fiziksel aktivite, hastalık durumu ve çevre ısısı sıvı ihtiyacını etkileyebilir

↘ Haftada en az 3-4 kez 30-45 dakika yürüyüş yeterlidir

↘ Bu dönemde ilaç tedavisi ile zayıflama riskli olabilir. Çoklu ilaç kullanımı, ilaç-ilaç etkileşimi, ilacın ağırlık kaybındaki yararını olumsuz etkilemektedir.

OBEZİTENİN TEDAVİSİNDE KULLANILAN YÖNETEMLER

Obezite tedavisinde kullanılan yöntemler 5 grupta toplanmaktadır;

↘ Tıbbi beslenme (diyet) tedavisi

↘ Egzersiz tedavisi

↘ Davranış değişikliği tedavisi

↘ İlaç tedavisi

↘ Cerrahi tedavi

Obezite tedavisi hekim, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist işbirliği içerinde olmalıdır.

Şişmanlıkta Beslenme Tedavisinin Amaçları

↘ Vücut ağırlığını arzu edilen düzeye indirmek

↘ Kişinin bütün gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılamak

↘ Kişiye yanlış beslenme alışkanlıkları yerine, doğru beslenme alışkanlıkları kazandırmak

↘ Birey ideal kilosuna ulaştığında tekrar kilo alımını engellemek

OBEZİTE ve BESLENME TEDAVİSİ

↘ Doğru Hedef Belirlenmelidir: Bir anda fazla kiloların tamamından kurtulmak mümkün olmadığı gibi doğru da değildir. Çünkü hızlı verilen kilolar hızlı bir şekilde geri alınır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ayda 2-4 kg ağırlık kaybı normaldir.

↘ Davranış Değişikliği Sağlanmalıdır: Oluşan bir alışkanlığı değiştirmek oldukça zordur, fakat imkansız değildir. Diyet ceza gibi görülmemeli, «diyetim bitince bu durum da bitecek» düşüncesinden uzak durulmalıdır. Sağlıklı beslenme bir dönemlik değil hayatın her döneminde gereklidir.


↘ Ne Yediğimizi ve Neden Yediğimizi Bilelim:Doğada 40 binden fazla besin vardır . Besinler; süt ve süt ürünleri, et-yumurta-kurubaklagil, sebze-meyve ve ekmek-tahıl olmak üzere 4 besin grubundan oluşur. Bu besin gruplarını neden ve ne kadar tüketmemiz gerektiğini bilmeliyiz.

Besin Grubu Çocukluk ve Ergenlik Dönemi

Yetişkinlik Dönemi

Gebe ve Emziklilik Dönemi

Yaşlılık Dönemi

Süt ve süt ürünleri

3 porsiyon 2 porsiyon 3-4 porsiyon 3-4 porsiyon

Et-yumurta-kurubaklagil

3 porsiyon 2 porsiyon 3-4 porsiyon 3 porsiyon

Sebze-meyve 5-7 porsiyon 5-7 porsiyon 5-7 porsiyon 5-7 porsiyon

Ekmek-tahıl Ortalama 6 pors.

Ortalama 6 Pors.

Ortalama 6 pors.

Ortalama 6 pors.


↘ Öğün Düzeni: Sık aralıklarla beslenme, gereğinden fazla yemeyi ve kaçamakları önlemesi, ayrıca acıkmayı geciktirerek bir sonraki öğünde besin alımını azaltması nedeniyle önemlidir. 3 ana (sabah, öğle, akşam) ve 3 ana öğün olmak üzere en az 6 öğün besin alımı sağlanmalıdır.

↘ Ara Öğün İçeriği: Ara öğünlerde taze sebze ve meyveler, tam tahıl içeren besinler veya az yağlı süt/yoğurt gibi besinler tercih edilmelidir.


↘ Tüketilen Yağ Cinsi ve Miktarı: Sağlıklı beslenmenin sağlanması için yağ türüne de dikkat edilmelidir. Bunu sağlamak için yemeklerde kullanılan yağın 2/3’ünün zeytinyağı, 1/3’ünün ise soya veya ayçiçek yağı gibi bitkisel sıvı yağlar olmasına özen gösterilmelidir.

↘ Posa: Posalı besinlerin tüketimi arttırılmalıdır. Posalı besinler çok çiğnemeyi gerektirdiğinden yemek yeme için gerekli zamanı uzatır, midedeki sindirimi ve mide boşalma hızını yavaşlatarak tokluk hissini uzatır, dışkı hacmini çoğaltarak barsak hareketlerini ve barsaktan geçiş hızını arttırır. Böylece posa bireyin ağırlık kaybetmesinde çok etkili olur. Sebzeler, meyveler, kurubaklagiller, kepek ilaveli ürünler önemli posa kaynaklarıdır.


↘ Pişirme yöntemlerine dikkat : Besinlere kızartma, kavurma işlemleri uygulanmamalı, daha çok zıgara, fırında pişirme ve haşlama yöntemleri tercih edilmelidir.

↘ Tuz: Hipertansiyon, kalp yetmezliği veya başka nedenlerle ödemi bulunan şişman bireylere uygulanan beslenme programlarında tuz kısıtlanmalıdır.

↘ Sıvı Tüketimi:Günlük 2.5-3 litre sıvı tüketilmelidir. Yemek öncesi ve yemekle beraber alınan sıvılar mide dolgunluğunu dolayısıyla tokluk hissini arttırırlar. Tüketilen sıvı kadar cinsi de önemlidir, en az 1-1.5 litresinin su almasına özen gösterilmelidir.


↘ Süt ve süt ürünleri yarım yağlı tüketilmelidir

↘ Evde yüksek enerjili besinler bulundurulmalıdır

↘ Abur-cubur tüketimine dikkat edilmelidir

↘ Rafine şekeri azaltılmalıdır

↘ Yemek yerken dikkatin dağılması önlenmelidir

↘ Boş vakitlerde atıştırmalardan uzak durmak için kendini oyalayacak işler yaratılmalıdır


↘ Etiket okuma alışkanlığı kazanılmalıdır

↘ Tekliflere hayır diyebilmek çok önemlidir

↘ Sürekli tartılmak motivasyonu düşüreceği için önerilmemektedir. Haftada 1 kez aynı aynı kıyafetlerle, sabah aç karnına ve dışkılama sonrası tartılmak en doğrusudur.

↘ Yakın çevreyi sağlıklı beslenme konusunda teşvik edilmelidir

↘ Aktif yaşam benimsenmelidir


ALIŞ-VERİŞE YÖNELİK ÖNERİLER↘ Yiyecek alış-verişi tok karnına yapılmalıdır

↘ Alış-verişe liste ile çıkılmalı ve ihtiyaç dışı besinler alınmamalıdır

↘ Besinleri seçerken aynı besin grubundan olan besinlerden düşük enerjili olanlar tercih edilmelidir

↘ Yenmeye hazır besinlerin yer aldığı reyonlardan uzak durulmalıdır

↘ Özellikle unlu ve tatlı yiyecekler açısından düşük enerjili besin (light besin) tuzağına düşmemeye özen gösterilmelidir


YEMEKLE İLGİLİ ÖNERİLER↘ Göz önünde yiyecek bulundurulmamalıdır

↘ Mutfakta fazla zaman harcamaktan kaçınılmalıdır

↘ Buzdolabının ön tarafında düşük enerjili besinler bulundurulmalıdır

↘ Salata için büyük, yemek için küçük tabaklar kullanılmalıdır

↘ Servis yaptıktan sonra servis kabı sofradan kaldırılmalıdır

↘ Mümkün olduğu kadar iyi çiğneyerek yavaş yenmelidir

↘ Lokmalar arasında çatal ve bıçak bırakılarak zaman uzatılmalıdır

↘ Yemek biter bitmez sofradan kalkılmalıdır


DAVETLER İÇİN ÖNERİLER

↘ Davete katılmadan 1 saat önce düşük enerjili salata, meyve gibi besinler atıştırılarak iştah baskılanmalıdır

↘ Davette mümkün olduğu kadar uygun besinler tercih edilmelidir

↘ Israrları reddedilmelidir. Başarılı olunmazsa sonraki öğünlerde kısıtlama yapılarak hafif besinler tercih edilmelidir

UZAK DURUN!!!

Kişiye özel olmayan gazete ve dergi gibi yayınlarda bulunan diyetler

Kısa sürede hızlı kilo kaybı sağlayan çok düşük enerjili şok diyetler

Yeterli, dengeli ve doğru beslenme alışkanlığı kazandırmayan diyetler

Tek tip besine dayalı diyetler

Zayıflattığı öne sürülen ve pek çok yan etkisi bulunan ilaçlar

Gerçek kilo kaybı yerine vücutta sadece su kaybına neden olan diüretik ilaçlar, otlar, çaylar

Akupunktur ile birlikte yapılan açlık diyetleriYANLIŞ ZAYIFLAMA YÖNTEMLERİDİR ve SAĞLIĞI TEHLİKEYE

ATAN YÖNTEMLERDİR

AĞIRLIK YÖNETİMİNDE FİZİKSEL AKTİVİTENİN ROLÜ

Düzenli fiziksel aktivite ile;

↘ Kalp hastalıklarından kaynaklanan erken ölüm riski 1/3 oranında azalmaktadır

↘ Diyabet gelişme riski %50 oranında düşmektedir

↘ Hipertansiyon gelişme riski azalmakta, hipertansiyonlu olan bireylerde kan basıncı kontrol altına alınabilmektedir

↘ Kolan ve meme kanseri gelişme riski %50 oranında düşmektedir


Düzenli fiziksel aktivite ile;

↘ Şişmanlık riski %50 oranında düşmektedir

↘ Sağlıklı kemik, kas ve eklemlerin gelişimi ve sürdürülmesine yardımcı olmakta, osteoporozu önlemekte, kadınlarda kalça kırığı riskini azaltmaktadır

↘ Yaşlı bireylerin daha güçlü olmasına ve düşmeden hareket edebilme yeteneklerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır

↘ Depresyon ve endişe riskini azaltmaktadır

↘ Psikolojik olarak daha iyi hissetme sağlamaktadır


↘ Genel olarak değerlendirildiğinde evde, işyerinde ve tüm yaşamda fiziksel aktivite ihtiyacının azalmasına sebep olan faktörler;-Okullarda beden eğitimine verilen önemin azalması, çocukların oyun oynama zamanlarının kısıtlanması- Yapılaşma ve şehirleşme planında fiziksel aktivite için gerekli mekanların azalması- Alış-veriş merkezlerinin gelişmesi- Yürüme yerine motorlu taşıtların taşıma için kullanımının yaygınlaşması


↘ Genel olarak değerlendirildiğinde evde, işyerinde ve tüm yaşamda fiziksel aktivite ihtiyacının azalmasına sebep olan faktörler;

- Merdiven kullanımı yerine, yürüyen merdiven ve asansör kullanımının artması- Televizyon izleme ve internet kullanımının artması- Ev işlerini yapmaya yönelik iş yapmayı kolaylaştıran aletlerin gelişmesi ve kullanımının artması


Şişman Bireylerin Fiziksel Aktivite Yapmalarını Engelleyen Faktörler

?Egzersiz yapmak için zamanım yok? Aktivite yaptığımda utanıyorum? Sağlığım için endişeleniyorum, sakatlanmaktan korkuyorum? Egzersiz yapmayı sevmiyorum, sıkıcı buluyorum? Benim için eğlenceli, bana uygun egzersiz yok? Motivasyonumu sağlayamıyorum? Aile, çevre ve arkadaşlarımdan fiziksel aktivite yapmak için destek alamıyorum? Egzersiz yapacak yer bulamıyorum


Egzersiz Başarısını Arttırmak İçin

↘ Egzersizin neden yapıldığı, önemi benimsenmelidir

↘ Egzersizin ağırlık kaybetmekten çok kardiovasküler sistemde, kuvvet, dayanıklılık ve esneklik, iskelet, sindirim ve immün sistemdeki yararları muhakkak araştırılmalıdır

↘ Hareket fırsatları düşünülerek, bu sıkıntı, zahmet yerine eğlence olarak algılanmalıdır

↘ Her gün mümkün olduğunca tüm hareket fırsatlarının değerlendirilmesi sağlanmalıdır



↘ Zevkli, bireyi sıkmayacak aktiviteler seçilmeli, çeşitlilik sağlanmalıdır

↘ Uygun, rahat ayakkabı ve kıyafetler tercih edilmelidir

↘ Egzersiz müzik eşliğinde veya televizyon izlenerek yapılarak daha keyifli hale getirilmelidir

↘ Aktivite yapmak için uygun zaman ve yer belirlenmelidir. Egzersiz alışkanlık haline getirilmelidir. Bir gün aktivitenin aksatılması durumunda, gün içerisinde başka bir şekilde hareketin sağlanmalıdır



↘ Çok fazla egzersiz yapılması egzersizden bıkmayı kolaylaştıran bir etmendir.

↘ Egzersiz için «hep ya da hiç» düşüncesinden uzak durulmalıdır

↘ Aktivite günlüğü tutarak, aşamalarda bireyin kendini ödüllendirmesi sağlanmalıdır

Health & Medicine

12 dahiliye obezite