HEN PHEÁ QUAÛN AÙC TÍNH

Tieán só : Nguyeãn Thò Toá Nhö

Boä moân noäi tröôøng ÑHYD

I ÑAÏI CÖÔNG :

Hen pheá quaûn aùc tính suy hoâ haáp caáp

tính ñe doaï tính maïng ngöôøi beänh.

Xuaát ñoä cheát do hen PQ töø 1985 -1987 ôû

Na Uy, Thuïy Ñieån, Australia, Nam phi,

Nhaät ,Taây ñöùc nhiều hôn naêm 1970 .

(Boston 1990 ).

Xuaát ñoä cheát do hen pheá quaûn raát tuyø

thuộc nhiều yếu tố

Xuaát ñoä Hen PQ xaûy ra # 3-6 % daân soá

theá giôùi,

# 30% caùc tröôøng hôïp HPQ kịch pháat trở

nặng aùc tính.

Hen PQAT bị đặt Nội khí quản chếtnhiều

hơn không đặt NKQ # 6 lần.

II. DỊCH TEÅ HOÏC

CỦA HEN PHEÁ QUAÛN

CƠ CHẾ BỆNH SINH

HEN PHẾ QUẢN

1. CƠ CHẾ MIỄN DỊCH DỊ ỨNG

.

CƠ CHẾ THẦN KINH

CƠ CHẾ MIỄN DỊCH

LTH2: IL3, IL4,IL5,

Va GM-CSF.

IL4 đoùng vai troø

trung taâm IgE.

LT ức chế,IFN ức

chế tạo IgE.

LT ức chế bị thiếu

hụt, IFN IgE.

SINH LÝ BỆNH HENPHẾ QUẢN

IgE -KN và bề mặt

tƣơng bào.

Phản ứng trong

tƣơng bào gây phóng

thích HCTG

Taùc duïng nhanh:

Histamie

Taùc dụng chậm:LTs

KIỂU PHẢN ỨNG MIỄN DỊCH TRONG HEN.

HẬU QUẢ SINH LÝ BỆNH CỦA

HEN PHẾ QUẢN AC TÍNH

HẬU QUẢ SINH LYÙ BỆNH

CỦAHEN PHẾ QUẢN AÙC TÍNH

Chöùc naêng hoâ haáp:

Taêng khaùng löïc ñöôøng thôû, taêng air trapping,

vaø hyperinflation

Taêng aùp löïc aâm cuûa maøng phoåi

Taêng coâng hoâ haáp

Taêng RV, FRC,TLC

Taêng baát töông hôïp V/Q

Taêng khoaûng chết

HẬU QUẢ SINH LYÙ BỆNH

CỦA HEN PHẾ QUẢN AÙC TÍNH

.Chöùc naêng tim maïch:

Taêng aùp ÑM phoåi.

Suy thaát phaûi.

Taêng gaùnh 2 thaát

(afterload)

Taùn trôï phuø phoåi

Taêng nhòp tim, taêng HA.

GiẢI PHẨU BỆNH

ĐẠI THỂ :

PHỔI CĂNG PHỒNG, NGHẼN TẮT CAÙC PQ

NHỎ DO CAÙC CỤC ĐAØM.NM PQ PHUØ NỀ

XUNG HUYẾT.

VI THỂ:

CAÙC TB VIEÂM EOSINOPHILES, TƢƠNG

BAØO, LTH2 Ở NM, LÔÙP DƢỚI NM

TĂNG SINH TB TIẾT NHẦY, BiỂU MOÂ PQ HƢ

HỌAI TỪNG VUØNG

Ứ ĐỘNG COLLAGEN ÔÛ LỚP DƢỚI NM.

PHÌ ĐẠI LỚP CƠ TRÔN PQ

TRIỆU CHỨNG LAÂM SAØNG

1Yếu tố taùn trợ

Triệu chứng laâmsaøng:

Hoâ hấp: xanh taùi, khoù thôû,NT > 30laàn/1’

co keùo cô hoâ haápphuï,ran rít.

loàng ngöïc imlaëng

Tim mạch :maïch nghòch, HA

Tri gíac: roái loaïn caùc möùc ñoä.

TRỆU CHỨNG

CẬN LAÂM SAØNG

Đ0 CNHH

KHÍ MÁU ĐM

XQUANG TIM PHỔI

ECG

XN ĐÀM

CAÙC TRIEÄU CHÖÙNG ÑAÙNH GIAÙ

MÖÙC ÑOÄ NAÊNG CUÛA CÔN HEN

NHEÏ TRUNG BÌNH NAËNG RAÁT NAËNG

KHOÙ THÔÛ khi ñi

naèm ñöôïc

noùi

thích ngoài

nghó ngôi

ngoài choàm ra

tröôùcNOÙI CHUYEÄN Caâu Nhoùm chöõ Töø

TRI GIAÙC Coù theå böùt

röùc

thöôøng böùt röùc thöôøng böùt röùc lô mô , luù laãn

TAÀN SOÁ THÔÛ taèng taêng >30 laàn/1’

CO KEÙO CÔ HOÂ

HAÁP PHU, ÖÙC

ÑOØNÏ

ít thöôøng nhieàu thôû buïngngöïc

ñaûongöïc

RAN RÍT trung bình, cuoái

thì thôû ra

roõ raát nhieàu maát ran rít

MAÏCH/1’ < 100 100- 120 >120 chaäm

MAÏCHNGHÒCH

mmHg

khoâng

< 10

coù theå (+)

10-25Ù

(+)

>25

khoâng do moõi cô

hoâ haáp

NHEÏ TRUNG BÌNH NAËNG RAÁT NAËNG

KHOÙ THÔÛ khi ñi

naèm ñöôïc

noùi

thích ngoài

nghó ngôi

ngoài choàm ra tröôùc

NOÙI CHUYEÄN Caâu Nhoùm chöõ Töø

TRI GIAÙC Coù theå böùt röùc thöôøng böùt röùc thöôøng böùt röùc lô mô , luù laãn

TAÀN SOÁ THÔÛ taèng taêng >30 laàn/1’

CO KEÙO CÔ HOÂ

HAÁP PHU, ÖÙC

ÑOØNÏ

ít thöôøng nhieàu thôû buïngngöïc ñaûongöïc

RAN RÍT trung bình,

cuoái thì thôû ra

roõ raát nhieàu maát ran rít

MAÏCH/1’ < 100 100- 120 >120 chaäm

MAÏCHNGHÒCH

mmHg

khoâng

< 10

coù theå (+)

10-25Ù

(+)

>25

khoâng do moõi cô hoâ

haáp

TRIỆU CHỨNG

CẬN LAÂM SAØNG

PF (%)

Sau thuoác DPQ

% döï ñoaùn

% cuûa BN

> 80 # 60-80 <60.

<100L/1’

Hay

ñaùp öùng <2 giôø

PaO2 mmHg

(FiO2=21%)

Bình thöôøng < 60 < 60

Xanh tím

PaCO2

(mmHg)

< 45 <45 > 45

SUY HOÂ HAÁP

SaO2 (%)

Khoâng khí

> 95 91- 95 < 90

MÖÙC ÑOÄ Nheï Vöøa Naëng Raát naëng

CHỨC NĂNG HÔ HẤP ĐÁNH GIÁ

MỨC ĐỘ NẶNG CỦA CƠN HEN

ÑIEÀU TRÒ

OXY

THUOÁC DAÕN PHEÁ QUAÛN TAÙC DUÏNG

NHANH, NGAÉN

KHAÙNG VIEÂM

THÔÛ MAÙY

HOÅ TRÔÏ KHAÙC

THUOÁC CHOÏN LÖÏA HAØNG ÑAÀU

Nhoùm thuoác kích thích giao caûm

öu tieân 2,

Cô cheá :

Kích thích 2 receptors Daõn cô

trôn PQ tröïc tieáp

AMP voøng phoùng thích

HCTG töø töông baøo.

.Nhoùm thuoác kích thích thöôøng duøng

Thuoác Taùc

ñoäng

1

Taùc

ñoäng

2

Ñöôøng duøng Khôûi

Phaùt

Keùo daøi

taùc duïng

epinephrine 4 + 3+ Döôùi da

TB

Khí dung

5ï-10’

5-10’

1-5’

2-3 giôø

Isoproterenol 4+ 4+ Döôùi löôõi

TM

Khí dung

30’

laäp töùc

2-5’

2-4 giôø

Metaproterenol 2+ 3+ Uoáng

Khí dung

30’

5- 30 ‘

4-5 giôø

Salbutamol + (+) 4+ Uoáng

Khí dung

30’

5’

4-5 giôø

Terbutaline ++ 3+ Uoáng

Khí dung

TDD

30’

5-30’

5-15’

4-5 giôø

Fenoterol + (+) 4+ Trung bình 5-6 giôø

CORTICOSTEROIDES

öùc cheá phaûn öùng vieâm (giai ñoaïn ñaùp öùng treå)

Aûnh höôûng leân toång hôïp, phoùng thích

Histamine, chuyeån hoaù acide arachidonic.

Giaûm soá löôïmg töông baøo ôû lôùp döôùi nieâm

maïc pheá quaûn.

Taêng tính nhaïy caûm cuûa caùc thuï theå 2 keå

caû phuï hoài maät ñoä cuûa noù.

CORTICOSTEROIDES

THUOÁC Tieàm naêng khaùng vieâm Taùc duïng phuï

Hydrocorisone 1 giöõ muoái, nöôùc, khoâng toát cho BN hen

Prednisone 4 caàn gan chuyenå hoùa thaønh daïng hoïat

ñoäng

Methylprednisilone 5 Ít coù taùc duïng giöõ muoái nhaát, neân

thöôøng ñöôïc choïn, trong ñieàu trò côn

hen kòch phaùt caáp

Dexamethasone 25-30 khoâng coù taùc duïng giöõ muoái . Nhöng

coù nhieàu taùc duïng phuï

THUOÁC CHOÏN LÖÏA HAØNG THÖÙ 2

Nhoùm khaùng ñoái giao caûm.

Nhoùm Xanthine.

Magneùsium sulfate.

Khaùng sinh.

Thuoác an thaàn lieät cô.

Thuoác long ñaøm.

Dòch truyeàân.

NHOÙM ANTICHOLINERGIC VAØ

NHOÙM XANTHINE

NHOÙM KHAÙNG ÑOÁI

GIAO CAÛM:

taùc ñoäng leân caùc

muscarinic receptor.

Leân tröông löïc TK X

Daõn pheá quaûn

NHOÙM XANTHINE

Daõn cô trôn PQ( cô cheá

?)

ÖÙc cheá söï thoaùt haït cuûa

töông baøo

Laøm giaûm hieäu quaû cuûa

Adenosine leân töông

baøo

Taêng khaû naêng thanh

loïc cuaû caùc TB loâng

chuyeån

Caûi thieän söùc co boùp cô

hoaønh

Nhoùm Xanthines (tt)

THUOÁC DẠNG LIEÀU ÑEÀ NGHÒ( NGÖÔØI LÔÙN)

Aminophylline PIV Taán coâng : 5-6 mg/kg/ PIV 20’ ( ôû nhaø chöa ÑT)

: 3/mg/kg ( ôû nhaø coù ñieàu trò)

Duy trì : 0,5- 0,9/mg/kg/ giôø

Duy trì: THAY ĐỔI THEO TÌNH TRANG BN

Treû em <18 tuoåi 1mg/kg/ giôø

Ngöôøi lôùn huùt thuoác laù <50 tuoåi 0,9 mg/ kg/ giôø

Ngöôøi lôùn khoâng huùt thuoác laù < 50 tuoåi 0,5 mg/ kg/ giôø

Ngöôøi lôùn >50 tuoåi 0,4 mg/ kg/ giôø

COPD nhieãm sieâu vi caáp 0,6 – 0,7mg/ kg/ giôø

Suy tim öù huyeát 0,35 – 0,68mg/ kg/ giôø

Roái loïan chöùc naêng gan 0,25 – 0,45mg/ kg/ giôø

ÑIEÀU TRÒ CÔN HEN NAËNG AÙC TÍNH

trong beâïnh vieän

Thôû O2: 3-5l/phuùt. Sonde muõi, giöõ

SaO2 >= 90% .

Kieåm tra ECG, ñaùnh giaù sinh hieäu,

maïch nghòch, ño FEV1, ( neáu FEV1<

1l/phuùt thì thöû khí maùu ñoäng maïch)

Đinh lƣợng nồng độ Theophylline/ HT

Ñöôøng truyeàn tænh maïch.

ÑIEÀU TRÒ CÔN HEN NAËNG (tt)

THUOÁC DAÕN PHEÁ QUAÛN:

Salbutamol 2,5- 5 mg ( 0,5- 1ml ) + N/S 3ml PKD

laäp laïi moãi 20 phuùt/ trong giôø ñaàu.

Sau ñoù laäp laïi khí dung moãi 1 giôø hay 2 giôø trong 8 giôø ñaàu neáu côn hen naëng.

Corticoides:

Methyl prednisolone hay Hydrocortison (IV chậm)

Caân nhaéc:

Terbutalin 0,25 mg TDD

khi ngay töø ñaàu khi BN theå khoâng hít thôû saâu. Coù theå laäp laïi moãi 15- 30 phuùt, Lieàu toái ña

trong 4 giôø : 0,5 mg.

Hoaëc caân nhaéc:

Salbutamol TrTM: 4- 25 g/phuùt.

Neáu trieäu chöùng laâm saøng caûi thieän neân tieáp tuïc duøng kích thích 2 . Neáu trieäu chöùng

laâm saøng khoâng caûi thieän thì theâm

Aminophylline: TrTM.

Neáu khoâng hieäu quaû thöû duøng theâm thuoác anticholinergic :

Ipratropium : 0,5mg PKD/ MDI. moãi 4 giôø họăc

Atropine sulfate :1-3 mg/ 10 phuùt.PKD

Neáu caàn coù theå caân nhaéc:

Magneùsium sulfate: 1,2g TrTMtrong 20 phuùt.

Khi BN khoâng coù ñaùp öùng ñoái vôùi ñieàu trò tích cöïc trong voøng 1h.

Aùp duïng cho nhöõng beänh nhaân khi nhaäp vieän coù FEV1 # 25 % GTDD

Thoângkhí cô hoïc trong henpheá quaûn

1. Đặt nội khí qủan:

Cho BN thở O2

liều cao.

Truyền dịch trƣớc

hay nhanh # 300-

500ml. Để ngừa tuột

HA khi cài máy giúp

thở.

2. Thở máy :

Áp lực đỉnh hít vàotối thiểu (peak insp.pressure).

TV: ( 5- 10ml/kgP)

I/E =1/ 1 (PIP thấp).

T Tần số thở banđầu thấp, tối ƣu

Hƣớng dẫn đặt nội khí quản và thở máy

KEÁT LUAÄN:

CAÀN DÖÏ PHOØNG HEN P Q AÙC TÍNH

Phía BN & gia ñình BN : hieåu bieát veà beänh

hen, caùch duøng thuoác, tuaân thuû , daáu hieäu

côn hen naëng leân ( PF, LS).

Thaày thuoác: xaùc ñònh BN coù nguy cô cao

(NCC) HPQAT?

Laäp chöông trình duy trì hen/BN coù NCC.

Keá hoaïch Caáp cöùu cho töøng BN coù NCC,

phaùt hieän sôùm daáu hieäu naëng kòp thôøi.

XIN CAÙM ƠN SỰ THEO DOÕI

CỦA QUÙI ĐOÀNG NGHIỆP