Upload
arifcan
View
181
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
Kolorektal KanserKolorektal Kanser
Prof. Dr. Hülya ÇETİNKAYAProf. Dr. Hülya ÇETİNKAYA
AÜTF Gastroenteroloji BDAÜTF Gastroenteroloji BD
İçerikİçerik
KRK EpidemiyolojisiKRK Epidemiyolojisi
KRK EtyolojiKRK Etyoloji
Kolon polipleriKolon polipleri
Polipozis sendromlarıPolipozis sendromları
KlinikKlinik
Laboratuvar (Kan tetkikleri, GGK, Ba grafi, Laboratuvar (Kan tetkikleri, GGK, Ba grafi, kolonoskopi, Sanal kolonoskopi, kolonoskopi, Sanal kolonoskopi, metastatik hastalık tespiti)metastatik hastalık tespiti)
EPİDEMİYOLOJİEPİDEMİYOLOJİE’de prostat ve akc.ca., K’da meme ve akc. ca.den sonra en E’de prostat ve akc.ca., K’da meme ve akc. ca.den sonra en sık görülen neoplazisık görülen neoplaziABD’de 136,830yeni olgu (96,830 kolon ca ve 40 000 rektum ABD’de 136,830yeni olgu (96,830 kolon ca ve 40 000 rektum ca.)ca.) Her yıl yak.50.310 ölümHer yıl yak.50.310 ölüm (“American Cancer Statistics.2014.CA (“American Cancer Statistics.2014.CA Cancer j Clin 2014:64;9)Cancer j Clin 2014:64;9)Kansere bağlı ölümlerin % 9’uKansere bağlı ölümlerin % 9’u
İnsidans: İnsidans: ~~ %0,05 %0,05
Hayat boyu CRC olma riski 1/20 Hayat boyu CRC olma riski 1/20 %20’den az olgu 50 yaş altında%20’den az olgu 50 yaş altında6 ve 7. dekatda insidans en yüksek 6 ve 7. dekatda insidans en yüksek Sıklıkla rektumda lokalize, son yıllarda proksimale kayma varSıklıkla rektumda lokalize, son yıllarda proksimale kayma var
E/K görülme oranı 1,2:1’dirE/K görülme oranı 1,2:1’dir
20092009 yılında Amerika da kanserden yılında Amerika da kanserden ölüm oranlarıölüm oranları
American Cancer Society, 2009
Erkek292,540
Kadın269,800
26% Lung & bronchus
15% Breast
9% Colon & rectum
6% Pancreas
5% Ovary
4% Non-Hodgkin lymphoma
3% Leukemia
3% Uterine corpus
2% Liver & intrahepaticbile duct
2% Brain/ONS
25% All other sites
Lung & bronchus 30%
Prostate 9%
Kolon ve rektum 9%
Pancreas 6%
Leukemia 4%
Liver & intrahepatic 4%bile duct
Esophagus 4%
Urinary bladder 3%
Non-Hodgkin 3% lymphoma
Kidney & renal pelvis 3%
All other sites 25%
Yaşa göre insidansYaşa göre insidans
KOLOREKTAL KANSER TARAMASI KOLOREKTAL KANSER TARAMASI ULUSAL STANDARTLARIULUSAL STANDARTLARI
Ülkemizde KRKÜlkemizde KRK İnsidansı:7,24/100.000İnsidansı:7,24/100.000En sık görülen 10 kanser arasında 7. sırada En sık görülen 10 kanser arasında 7. sırada Yılda görülen vaka sayısı: 5000Yılda görülen vaka sayısı: 5000KRK’den ölüm:3200 kişiKRK’den ölüm:3200 kişi
Ülkemizde KRK için durum nedir?
ETYOLOJİETYOLOJİ
1) Heredite1) Heredite
2) Diyet2) Diyet
3) Kronik inflamasyon3) Kronik inflamasyon
4) Yaşam şekli (fiziksel aktivite, sigara, alkol, 4) Yaşam şekli (fiziksel aktivite, sigara, alkol, östrojen ve NSAID kullanımı)östrojen ve NSAID kullanımı)
Kolorektal kanser Kolorektal kanser
88
Sporadik (%65–85)
Aile Hikayesi (%10–30)
Herediter Nonpolipozis kolorektal kanser
(HNPCC) (%5)
Familyal adenomatoz polipozis (FAP)
(%1)
Nadir sendromlar
(<%0.1)
1) Herediter Faktörler:1) Herediter Faktörler:%25 olguda aile hikayesi%25 olguda aile hikayesiGenetik olarak ot. dom. Genetik olarak ot. dom. FAP ve HNPCCFAP ve HNPCC (Lynch (Lynch send.)send.)
2) Diyet:2) Diyet: Kolorektal Ca. insidansı Batı tipi diyetle artarKolorektal Ca. insidansı Batı tipi diyetle artar
Diyetteki artmış yağ içeriğiDiyetteki artmış yağ içeriği artmıştır artmıştır Barsakta safra asit konsantrasyonu yüksekBarsakta safra asit konsantrasyonu yüksek S. asidi+ yağ +bakteriler … intraluminal S. asidi+ yağ +bakteriler … intraluminal
diaçilgliserol diaçilgliserol
Kırmızı et tüketimiKırmızı et tüketimi::Etin pişirilmesi sırasında Etin pişirilmesi sırasında heterosiklik aminlerin heterosiklik aminlerin oluşmasıoluşması
Karbonhidrat içeriği yüksek besin alımı:Karbonhidrat içeriği yüksek besin alımı: Karbonhidratların bakteriler tarafından Karbonhidratların bakteriler tarafından
parçalanmasıyla oluşan parçalanmasıyla oluşan toksik yan ürünlerin toksik yan ürünlerin mukoza ile temasımukoza ile teması
Kepek, yulaf gibi lifli besinlerin az tüketilmesi:Kepek, yulaf gibi lifli besinlerin az tüketilmesi: Gaita hacminde artış ve fekal transit zamanında Gaita hacminde artış ve fekal transit zamanında kısalma neden olarak barsak florasının bakteri kısalma neden olarak barsak florasının bakteri içeriğinin değişmesiiçeriğinin değişmesi
Diyetteki kalsiyumDiyetteki kalsiyum Safra asitleri ile bağlanarak safra asitlerinin epitel Safra asitleri ile bağlanarak safra asitlerinin epitel
ile temasını önlediği ve koruyucu olduğu ile temasını önlediği ve koruyucu olduğu düşünülmektedirdüşünülmektedir
Folat ve methionin içeren gıdalarFolat ve methionin içeren gıdalar Nükleotid sentezi ve gen regülasyonu gibi Nükleotid sentezi ve gen regülasyonu gibi
süreçlerde gerekli olan metil gruplarını içerdikleri süreçlerde gerekli olan metil gruplarını içerdikleri için ca riskini azaltır.için ca riskini azaltır.
Serbest radikalleri nötralize eden Serbest radikalleri nötralize eden retinoid, retinoid, karoten, askorbik asit, alfa-tokoferol ve karoten, askorbik asit, alfa-tokoferol ve selenyum gibi selenyum gibi antioksidanlarantioksidanlarının alımı ca riskini alımı ca riskini azaltırazaltır
3)Kronik İnflamasyon:3)Kronik İnflamasyon:Kolorektal Ca. etyolojisinde ÜK, Crohn Kolorektal Ca. etyolojisinde ÜK, Crohn hast. gibi kronik inflamatuvar barsak hast. gibi kronik inflamatuvar barsak hastalıklarının belirgin rolü olduğu hastalıklarının belirgin rolü olduğu bilinmektedirbilinmektedir
İBH’da özellikle İBH’da özellikle erken başlayan ve erken başlayan ve yaygın tutulumyaygın tutulum bulunan hastalarda bulunan hastalarda 8-10 8-10 yıllıkyıllık perioddan sonra risk perioddan sonra risk
Yapılan çalışmalarda 10 yıldan uzun süreli Yapılan çalışmalarda 10 yıldan uzun süreli pankolit bulunan hastalarda kolorektal ca. pankolit bulunan hastalarda kolorektal ca. insidansının normale göre 20-30 kat arttığı insidansının normale göre 20-30 kat arttığı gösterilmiştirgösterilmiştir
4)Yaşam Şekli:4)Yaşam Şekli:Fiziksel aktivite, sigara, alkol ve ilaç Fiziksel aktivite, sigara, alkol ve ilaç kullanımı ile ilgili faktörler araştırılmıştırkullanımı ile ilgili faktörler araştırılmıştır
Düzenli fiziksel aktivite ileDüzenli fiziksel aktivite ile insidans %40 insidans %40 oranında oranında ,,
Koruma mekanizması net Koruma mekanizması net ØØ Ancak fiziksel aktivite Ancak fiziksel aktivite ~~ mukozal PG’lerin mukozal PG’lerin
ilişkisi ilişkisi
Sigara ve alkol kullanımının kolorektal ca Sigara ve alkol kullanımının kolorektal ca riskini riskini Aspirin Aspirin ve diğerve diğer NSAID NSAID ve ve östrojen tedavisi kolon ca. karşı koruyucu östrojen tedavisi kolon ca. karşı koruyucu etkietki
KRK Risk FaktörleriKRK Risk Faktörleri
ArtırıcıArtırıcı
FAPFAP
HNPKRKHNPKRK
Öz ve soygeçmişte Öz ve soygeçmişte adenom veya KRK öyküsüadenom veya KRK öyküsü
İBHİBH
DM, İnsülin direnciDM, İnsülin direnci
Kolesistektomi(?)Kolesistektomi(?)
AlkolAlkol
ObeziteObezite
AzaltıcıAzaltıcıAkdeniz tipi diyet, Lifli gıdalar, KepekAkdeniz tipi diyet, Lifli gıdalar, Kepek
Folik asitFolik asit
Vitamin B6Vitamin B6
KalsiyumKalsiyum
MagnezyumMagnezyum
SarımsakSarımsak
Balık/Omega 3Balık/Omega 3
Fiziki aktiviteFiziki aktivite
İlaçlarİlaçlar– ASA, NSAİDASA, NSAİD
– Postmenapozal HRTPostmenapozal HRT
– StatinlerStatinler
– SulindakSulindak
– AntioksidanlarAntioksidanlar
Kolorektal kanserKolorektal kanser
(adenokanser) (adenokanser) %95 Sporadik%95 Sporadik
%5 Kalıtsal%5 Kalıtsal
FAPFAP HNPCC HNPCC
(%85)(%85) (%15) (%15)
APC geni MSIDNA Onarım Genleri
Adenoma-Karsinoma Sekansı
De novoFlat/depresse adenom?
AdenomatAdenomatözöz Pol Poliipp
Bu lezyonların erken tanınması ve çıkartılması Kanserden ölümü önler
KOLOREKTAL KANSER (KRK)
Prekürsör lezyon:
Gore RM Radiol Clin North Am 1997; 35: 403
SSaplıaplı Pol Poliipp
SapsızSapsız Pol Poliipp
Polip tabanı düz ve geniş
İnce saplı adenomatozBüyük bir polip
SSaplıaplı Pol Poliipp
AdenomatAdenomatözöz polipten gelişenpolipten gelişen aadenodenokkaansernser
RadyolojiRadyoloji
Çift kontrast kolon grafisinde sÇift kontrast kolon grafisinde sigmoid igmoid kkolonolonda polipda polip
Polip boynu
Polip boynu
Polip tabanı
Polip tabanı
MUKOZA
SUB MUKOZA
SEROZA
KOLON ENİNE KESİTİ
Courtesy of M. Zalis
Kolorektal kanser yayılımı
Polipozis sendromlarıPolipozis sendromları
Familial PolFamilial Polipozis Koliipozis Koli– Ot. dom.Ot. dom. – – ortalama 25 yaşında başlarortalama 25 yaşında başlar– İnsidans: 1/10.000İnsidans: 1/10.000– AdenAdenomatöz polipomatöz polip, , kolorektal bölgede yaygınkolorektal bölgede yaygın– Minimum 100 polMinimum 100 polip vardır.ip vardır.– 55 kromozom kromozom q21,q21,2222 APC (Adenomatous APC (Adenomatous
Polyposis Coli) tPolyposis Coli) tümör süpresör gen defektiümör süpresör gen defekti– PrePrekanserözkanseröz: : 10-15 yıl içinde %100 kanser 10-15 yıl içinde %100 kanser
gelişirgelişir; ; %% 5 periampull 5 periampuller kanser gelişir.er kanser gelişir.
FamilFamilyal yal PolPoliipopozzis is KKolioli
FPC VaryantalarıFPC Varyantaları(Polipozis sendromları)(Polipozis sendromları)
Gardner Gardner Sendromu:Sendromu:
– Klinik,Klinik, etyopatolojik özellikleri ve seyrietyopatolojik özellikleri ve seyri (yüksek kanser riski)(yüksek kanser riski) FP FPK gibi.K gibi.
– Farklı olarak ekstraintestinal bulgularla Farklı olarak ekstraintestinal bulgularla birliktedir:birliktedir: Kraniyumda, mandibulada Kraniyumda, mandibulada çok sayıda osteomlarçok sayıda osteomlar, epidermoid , epidermoid kistlerkistler, desmoid , desmoid tümörlertümörler, , diş çürükleridiş çürükleri, , mezenterde mezenterde fibromfibrom..
Gardner SGardner Sendromuendromu
Turcot sendromu:Turcot sendromu:
FAP’in bir varyantı olduğu ve germline FAP’in bir varyantı olduğu ve germline APC mutasyonu taşıdığı son yıllarda tespit APC mutasyonu taşıdığı son yıllarda tespit edilmişedilmiş
SSS glioma ve kolorektal kanserSSS glioma ve kolorektal kanser
HNPCCHNPCC““Mismatch repair” genlerde (hMSH2, hMLH1, hPMS1, Mismatch repair” genlerde (hMSH2, hMLH1, hPMS1, hPMS2, hMSH6) mutasyon/ Ot. dom. geçişlihPMS2, hMSH6) mutasyon/ Ot. dom. geçişli
Lynch I sendromu:Lynch I sendromu: Sıklıkla sağ kolonda ve multiple kolon ca. Sıklıkla sağ kolonda ve multiple kolon ca. %70 olguda proksimal kolon ve splenik fleksura arasında %70 olguda proksimal kolon ve splenik fleksura arasında
tümör gelişimitümör gelişimi
Lynch II sendromu:Lynch II sendromu: Kolorektal ca. birlikte Kolorektal ca. birlikte ekstrakolonik maligniteekstrakolonik malignite
(Endometrium, over, mide, pankreas, ince barsak, (Endometrium, over, mide, pankreas, ince barsak, hepatobilier sistem, üreter ve renal pelvis tümörleri)hepatobilier sistem, üreter ve renal pelvis tümörleri)
HNPCCHNPCCHNPCC olguları 1991 ve1999 yıllarında “International HNPCC olguları 1991 ve1999 yıllarında “International Collaborative Group on HNPCC” tarafından belirlenen Collaborative Group on HNPCC” tarafından belirlenen Amsterdam kriterlerine göre değerlendirilmektedir. Buna Amsterdam kriterlerine göre değerlendirilmektedir. Buna göre;göre;
Kolorektal kanser biri birinci derecede olmak üzere Kolorektal kanser biri birinci derecede olmak üzere ailede en azından 3 kişide olmalıailede en azından 3 kişide olmalı
En azından iki jenerasyonda gözlenmeliEn azından iki jenerasyonda gözlenmeli
En azından biri 50 yaş öncesinde tanı almış olmalıdır.En azından biri 50 yaş öncesinde tanı almış olmalıdır.
HNPHNPCCCC
Yaşam boyu kanser riskiYaşam boyu kanser riski::
– KolorektalKolorektal %8 %80 0
– EndometriEndometriumum %%20-60 20-60 – MideMide % %13-1913-19– OverOver % %9-129-12– Safra yollarıSafra yolları %%22– Üriner sistemÜriner sistem %%44– İnce barsakİnce barsak % %1-41-4– Beyin/SSSBeyin/SSS % %1-31-3
Multipl Adenomatöz Polipozis (MAP)Multipl Adenomatöz Polipozis (MAP) SendromuSendromu
Otozomal resesifOtozomal resesif; MYH ; MYH gen mutasyonu vargen mutasyonu var
Kolonda 50-100 kadar polip bulunur.Kolonda 50-100 kadar polip bulunur.
Polipler genelde küçük ve hafif derecede Polipler genelde küçük ve hafif derecede displazilidisplazili tubular adenom tubular adenomdurdur. . TTubulovillubulovillözöz, , hhiiperplastperplastikik, serrated adenoma, serrated adenoma olabilir. olabilir.
Peutz-Jeghers Peutz-Jeghers SendromuSendromu
Tüm KRK’lerin Tüm KRK’lerin <1% <1%
GİS’te hamartomatöz polipler bulunur. GİS’te hamartomatöz polipler bulunur.
İlk dekatta ortaya çıkarİlk dekatta ortaya çıkar
MukokütanözMukokütanöz h hiiperpigmentaperpigmentasyonsyon vardırvardır
Birçok organda kanser riski artmıştırBirçok organda kanser riski artmıştır: : – KKolon, olon, ince barsakince barsak, , midemide, pan, pankkreas, reas, memememe, ,
overover, uterus, test, uterus, testiis, s, akciğerakciğer, , böbrekböbrek
STK11 genSTK11 gen mutasyonu bulunur. mutasyonu bulunur.
(Ailesel olgularda %(Ailesel olgularda %7070, sporadiklerde %, sporadiklerde %30-7030-70))
FamilFamilyyal Juvenilal Juvenil PolPolipozisipozis
Tüm KRK’lerin Tüm KRK’lerin <1% <1%
OtozomalOtozomal dominant dominant
KKolon olon ya da ya da GGİS’in diğer bölgelerinde 5 İS’in diğer bölgelerinde 5 veya daha fazla juvenil polip vardırveya daha fazla juvenil polip vardır
– 1. ya da 2. dekatta ortaya çıkar 1. ya da 2. dekatta ortaya çıkar
– Yaşam boyu KRK riski %50’dirYaşam boyu KRK riski %50’dir
– Mide ve pankreas kanseri sık görülür.Mide ve pankreas kanseri sık görülür.
Hastaların Hastaların ~~%%5050’sinde’sinde MADH4 MADH4 ya da ya da BMPR1A genBMPR1A gen mutasyonu vardır. mutasyonu vardır.
Juvenil PolJuvenil Poliipp
Normal Normal kkolonolon İlerlemişİlerlemiş AdenomaAdenoma
AdenoAdenokanserkanser
Genellikle düzensiz kenarlar
ve sıklıkla ortasında
ülserler vardır
ReRekktal tal kkaansernser
AdenokanserAdenokanser
AdenokanserAdenokanser
AdenokanserAdenokanser
AdenomaAdenoma’dan’dan KanserKanser GelişimiGelişimi
APCkaybı
NormalEpitel
ErkenAdenom
KanserHiper-
proliferasyonIntermediate
AdenomaGeç
Adenoma
K-rasmutasyonu
Chrom 18kaybı
p53kaybı
AdenomaNormal Kanser
KRK KlinikKRK Klinik
Polipler genellikle asemptomatiktir.Polipler genellikle asemptomatiktir.
Lokalizasyonuna göre gizli kanama, aşikar Lokalizasyonuna göre gizli kanama, aşikar kanama, karında rahatsızlık hissi, büyük kanama, karında rahatsızlık hissi, büyük boyutlarda obstrüksüyona neden boyutlarda obstrüksüyona neden olabilirler.olabilirler.
KlinikKlinik
Sağ kolon tümörleriSağ kolon tümörleri
Genellikle gizli Genellikle gizli kanama yaparlarkanama yaparlar
Geç semptom verirlerGeç semptom verirler
En çok demir eksikliği En çok demir eksikliği ve halsizlikle ortaya ve halsizlikle ortaya çıkarlarçıkarlar
% 30 rektal kanama % 30 rektal kanama yaparlaryaparlar
Sol kolon tümörleriSol kolon tümörleri
% 50 rektal kanama % 50 rektal kanama yaparlaryaparlar
Karın ağrısı ve Karın ağrısı ve subileus ataklarıyla subileus ataklarıyla seyrederlerseyrederler
% 50 gizli kanama % 50 gizli kanama yaparlaryaparlar
KlinikKlinik
Rektum kanserleriRektum kanserleri
% 80 rektal kanama yaparlar% 80 rektal kanama yaparlar
Tutulum yerine göre dışkı alışkanlığında Tutulum yerine göre dışkı alışkanlığında (kabızlık/ishal şeklinde) değişmeye neden (kabızlık/ishal şeklinde) değişmeye neden olurlarolurlar
Obstrüksüyon nedeniyle ileusa neden Obstrüksüyon nedeniyle ileusa neden olurlarolurlar
KRK bağlı ölümleri azaltmak için ne KRK bağlı ölümleri azaltmak için ne yapılmalı?yapılmalı?
Tarama programları geliştirilmeliTarama programları geliştirilmeliTüm kolon taranmalı.Tüm kolon taranmalı.
KRK kanser taramasında kullanılan KRK kanser taramasında kullanılan yöntemlerin mortaliteyi azaltma oranı nedir?yöntemlerin mortaliteyi azaltma oranı nedir?
TestTest % %
Gaitada gizli kan testiGaitada gizli kan testi 3333
Fleksibıl Sigmoidoskopi Fleksibıl Sigmoidoskopi 4343
GGKGGK+ + Fleksibıl Sigmoidoskopi Fleksibıl Sigmoidoskopi 6666
KolonoskopiKolonoskopi 76-9076-90
ACS/MSTFye göre kolorektal kanser ACS/MSTFye göre kolorektal kanser tarama testinin önerilebilmesi için tarama testinin önerilebilmesi için
Kullanılacak testin kolorektal kanserlerin Kullanılacak testin kolorektal kanserlerin %50 sini yakalayabilmesi gerekir. %50 sini yakalayabilmesi gerekir.
Gastroenterology, 2008;134:1570-95
HedeflerHedefler
Dr..
KolonKolonKanser Kanser tanısıtanısı
Kolon kanseriKolon kanseriönlenmesiönlenmesi
KRK taramasında önerilerKRK taramasında öneriler
• Yılık GGK, Gaitada DNA• Her 5 yılda bir sigmoidoskopi• GGK + Sigmoidoskopi• Her 5-10 yılda bir Ba’lu kolon grafisi• her 10 yılda bir kolonoskopik inceleme
U.S. PreventiveServices,1995
Am. CancerSociety,2001
AHCPR Multi-disciplinePanel, 1997
Am College Gastro“Preferred option”,
2000
Tarama testleri kime yapılmalı?Tarama testleri kime yapılmalı?
Yaşam boyu KRK riskiYaşam boyu KRK riski
Genel populasyonGenel populasyon ~%2-6~%2-6
1. derece 1 akrabada KRK1. derece 1 akrabada KRK 2-3 kat fazla2-3 kat fazla
1. derece 2 akrabada KRK1. derece 2 akrabada KRK 3-4 kat fazla3-4 kat fazla
1. derece akrabada <50 yaş KRK1. derece akrabada <50 yaş KRK 3-4 kat fazla3-4 kat fazla
2., 3. derece akrabada KRK2., 3. derece akrabada KRK 1,5 kat fazla1,5 kat fazla
2. Derece 2 akrabada KRK2. Derece 2 akrabada KRK 2-3 kat fazla2-3 kat fazla
Erken tanıErken tanı
Gaitada gizli kan testiGaitada gizli kan testi
Randomize kontrollüRandomize kontrollü çalışmalarda mortaliteyi çalışmalarda mortaliteyi %15-33 azalttığı%15-33 azalttığı gösterilmiştir.gösterilmiştir.Kolay uygulanabilirKolay uygulanabilirHer yerde yapılabilirHer yerde yapılabilirAncak tek testin sensitivitesi Ancak tek testin sensitivitesi düşükdüşük
İlerlemiş kanserde tek GGK ile tespit oranı: %24
SigmoidosSigmoidoskkopopii
Vaka kontrol çalışmalarında KRK mortalitesini %60 azaltır.
SigmoidosSigmoidoskopikopi
AvantajıAvantajı::- Erken kanser ve polip tanısı- Kolay uygulanabilir
Dezavantajı:Dezavantajı:- Kolonun sadece 1/3’ ü incelenebilir.-Proksimaldekiler atlanır(son yıllarda sağa kayma var!)
Kanser tanısındaKanser tanısında
SigmoidosSigmoidoskkoopipi:: %70
NEJM 2001; 345:555-60
GGK: % 24
GGK+Sigmoidoskopi:% 76
BarBaryumlu kolon grafisiyumlu kolon grafisi
• Populasyon taramasına ait veri yok
• > 1cm poliplerin %50’ den fazla atlanma ihtimali var (National Polyp Study)
BT kolonografiBT kolonografi
MR kolonografiMR kolonografi
BT ve MR kolonografiBT ve MR kolonografi
Adı hastayı Adı hastayı ürkütmezürkütmezBüyük poliplerde Büyük poliplerde sensitivitesi yükseksensitivitesi yüksekHızlı testHızlı test
Maliyet takipte Maliyet takipte belirsizbelirsizYanlış pozitif Yanlış pozitif sonuçta maliyet sonuçta maliyet artarartarHasta rahatsız Hasta rahatsız olabilirolabilirKüçük poliplerde Küçük poliplerde faydası ??faydası ??
Avantajları:Avantajları: Dezavantajları:Dezavantajları:
Kolonoskopik taramaKolonoskopik tarama
NEJM 2000;343;162-8 & 169-174
Lieberman Imperiale
n = 3121 n = 1994
Yaş 62.9 58.9
Erkek % 96.8 58.9İşlemin
tamamlanma yüzdesi 97.0 97.
kanser yüzdesi 10.6% 7.0%
Kolonoskopiyle taramadaKolonoskopiyle taramada Çalışma Sonuçları:Çalışma Sonuçları:
National Polyp Study (1993):National Polyp Study (1993):– Kanser insidansı polipektomiyle azalır.
Selby et al (1992):Selby et al (1992):– Sigmoidoskopi –incelenen alan ölçüsünde-
mortaliteyi azaltır
Mandel et al (1993 and 2000):Mandel et al (1993 and 2000):– Sigmoidoskopi mortaliteyi azaltır.
İleri evre kanser prevalansı artarİleri evre kanser prevalansı artar
Proksimal kolon kanser prevalansı artarProksimal kolon kanser prevalansı artar
Sigmoidoskopide tespit edilemeyen Sigmoidoskopide tespit edilemeyen kolon kanseri artmaktadır.kolon kanseri artmaktadır.
Bu nedenle 60 yaş üzerinde Bu nedenle 60 yaş üzerinde kolonoskopi daha uygun bir tarama kolonoskopi daha uygun bir tarama yöntemidir.yöntemidir.
İleri yaşta:
KOLOREKTAL KANSER TARAMASI ULUSAL KOLOREKTAL KANSER TARAMASI ULUSAL STANDARTLARINA GÖRE İÇİN BELİRTİLEN STANDARTLARINA GÖRE İÇİN BELİRTİLEN
RİSK FAKTÖRLERİRİSK FAKTÖRLERİ 50 yaş üzerindeki bireyler50 yaş üzerindeki bireyler Yüksek yağlı, düşük lifli beslenmeYüksek yağlı, düşük lifli beslenme ObeziteObezite Ailede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) ve/veya kendisindeAilede (birinci ve ikinci derecede akrabalar) ve/veya kendisinde
Kolorektal kanser hikayesiKolorektal kanser hikayesi Kolorektal adenomatöz polip hikayesi Kolorektal adenomatöz polip hikayesi
Ülseratif Kolit ve Crohn hastalığı öyküsü olanlar (8-10 yıldan fazla Ülseratif Kolit ve Crohn hastalığı öyküsü olanlar (8-10 yıldan fazla süre ile hasta olanlarda risk artar)süre ile hasta olanlarda risk artar)
Kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendromlar ( Lynch, Gardner, Kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendromlar ( Lynch, Gardner, Turcot, Peutz-Jegher Sendromları, Ailesel jüvenil ve adenomatöz Turcot, Peutz-Jegher Sendromları, Ailesel jüvenil ve adenomatöz polipozis). polipozis).
KRK için risk faktörleri (Ulusal standartlara göre)
Taramanın başlangıç yaşı: 50Taramanın başlangıç yaşı: 50 Cinsiyet: Kadın-erkek arasında fark yok.Cinsiyet: Kadın-erkek arasında fark yok. Önerilen tarama testleriÖnerilen tarama testleri
GGKGGK GGK tetkiki için hangi test kullanılmalıGGK tetkiki için hangi test kullanılmalı::
Poliklonal veya monoklonal Ab’lar kullanılarak Hb varlığını kantitatif Poliklonal veya monoklonal Ab’lar kullanılarak Hb varlığını kantitatif gösterebilmeli, kullanılan antijenler ise sadece insan Hb’ne duyarlı gösterebilmeli, kullanılan antijenler ise sadece insan Hb’ne duyarlı
olmalı, gıdalar ve hayvan kaynaklı Hb’lerle etkileşime girmemeliolmalı, gıdalar ve hayvan kaynaklı Hb’lerle etkileşime girmemeli))Taramanın bitiş yaşı: 70 (son 2 test negatif olanlarda Taramanın bitiş yaşı: 70 (son 2 test negatif olanlarda
tarama sonlandırılmalıtarama sonlandırılmalıGGK pozitif vakalara kolonoskopi uygulanmalı. GGK pozitif vakalara kolonoskopi uygulanmalı.
Kolonoskopi: Kolonoskopi: Tarama sıklığı: 10 yılda bir yapılmalı.Tarama sıklığı: 10 yılda bir yapılmalı.
KOLOREKTAL KANSER TARAMASI KOLOREKTAL KANSER TARAMASI (Ulusal standartlara göre)(Ulusal standartlara göre)
Yüksek Riskli ve Çok Yüksek Riskli Olgularda KRK Yüksek Riskli ve Çok Yüksek Riskli Olgularda KRK taraması taraması
(Ulusal standartlara göre) (Ulusal standartlara göre) ((31.12.2008 tarih ve 3239 sayılı onay ve 11.08.2009 tarih ve 2669 sayılı31.12.2008 tarih ve 3239 sayılı onay ve 11.08.2009 tarih ve 2669 sayılı değişikliğe göre) değişikliğe göre)
Birinci derece akrabalarında KRK veya adenomatöz Birinci derece akrabalarında KRK veya adenomatöz polip öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren polip öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren başlanmalı.başlanmalı.
1. derece akrabalarında erken yaşta KRK ortaya çıkan 1. derece akrabalarında erken yaşta KRK ortaya çıkan bireylerde ise tarama kanserin çıkış yaşından 5 yıl önce bireylerde ise tarama kanserin çıkış yaşından 5 yıl önce başlamalıdır. başlamalıdır.
Yukarda ifade edilen genel durumlar dışında tarama ve Yukarda ifade edilen genel durumlar dışında tarama ve izlem prosedürleri olguyu takip eden kliniklerce izlem prosedürleri olguyu takip eden kliniklerce belirlenecektir.belirlenecektir.
Yüksek riskli bireylerin taranması Yüksek riskli bireylerin taranması (American College of Gastroenterology:2009)(American College of Gastroenterology:2009)
Risk Başlangıç yaşı Tarama aralığı
•1. derece yakınında ≥ 60 yaş
50 •10 yıl
•1. derece yakınında <60 yaş/ birden fazla 1. derece yakını
40yaş•En genç bireyin yaşından 10 yıl erken
•5 yıl
•HNPPC 20-25 •40 yaşına kadar 2 yılda bir•40 yaş sonrası her yıl
•FAP 10-11 yaş •Her yıl
Rex et al. Am J gastroenterol 2009;104:739-750
Diğer yüksek riskli bireylerin Diğer yüksek riskli bireylerin taranmasıtaranması
Risk KRK riski Tarama aralığı
Jinekolojik kanser(<50 yaş)
3.5 kat •5 yılda bir kolonoskopi
•Meme kanseri 1.1 kat •Average riskli bireyler gibi kolonoskopi
Weinberg, Annals of ınternal medicine 1999;131-189Schoen, Am J Gastroenterol 1994;89-835
Sigara içenlerde Sigara içenlerde ACG’ninACG’nin KRK KRK taraması için önerisi taraması için önerisi
>20 paket/ yıl>20 paket/ yıl>Adenom riski 2-3 kat >Adenom riski 2-3 kat KRK riskini %30 artırır.KRK riskini %30 artırır.
Taramaya başlama yaşı düşürülmeli mi?Taramaya başlama yaşı düşürülmeli mi?45 yaşında başlama yararlı olabilir. 45 yaşında başlama yararlı olabilir.
Am J Gastroenterol 2009;104:739-750
KKolon olon Kanseri TaramasıKanseri Taraması
GGK
Sigmoidoskopi
Kolon grafisi
Fekal markerlar
KKolonosolonoskkopopii
Kolonoskopi Kolonoskopi takibitakibi
KKolonolonoskopik tarama:oskopik tarama:Ne sıklıkta?Ne sıklıkta?
Bulgu SüreAdenom >1cm 3 yılMultiple adenom 3 yıl1-2 tubüler adenom< 1cm 3-5 yıl
Tarama kolonoskopisinin riskleri:Tarama kolonoskopisinin riskleri:
Gastrointest Endosc 2002; 55: 307-14: VA Coop Study
Major Major Komplikasyonlar:Komplikasyonlar: %0.53%0.53GİS kanamasına bağlı hastaneye
yatış ya da transfüzyon %0.22Perforasyon 0Atrial fibrilasyon <%0,1 MI ya da SVO %0.12Venöz tromboz <%0,1 (1)Diğer %0,1
Kolon Kanseri Tarama MaliyetiKolon Kanseri Tarama Maliyeti
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Maliyet ($)/ yaşam süresindeuzama(x 1000)
KRK Hipertansiyon Mamografi Kolesterol tedTarama
YöntemYöntem ÇalışmaÇalışma Olası Olası mortaliteyi mortaliteyi önlemeönleme
DezavantajDezavantaj
GGKGGK Randomize Randomize kontrollükontrollü
%20-50%20-50 Tekrarı gerekirTekrarı gerekir
Adenomda Adenomda yetersizyetersiz
Baryumlu grafiBaryumlu grafi yokyok %50-60 ???%50-60 ??? Sensitivitesi Sensitivitesi düşükdüşük
Yanlış + sonuçYanlış + sonuç
SigmoidoskopiSigmoidoskopi Vaka-kontrolVaka-kontrol %50-55%50-55 Proksimal Proksimal lezyonlar atlanırlezyonlar atlanır
KolonoskopiKolonoskopi İndirektİndirekt %70-80%70-80 İnvazivİnvaziv
Tarama yöntemlerinin karşılaştırılmasıTarama yöntemlerinin karşılaştırılması
KRK Tarama zamanıKRK Tarama zamanı::Asemptomatik bireydeAsemptomatik bireyde (ACS) (ACS)
Ortalama risk nedeniyle Ortalama risk nedeniyle 50 50 yaşındayaşında
1. derece akrabada adenomatöz polip ya 1. derece akrabada adenomatöz polip ya da KRK olanlarda 40 yaşında kontrol et, da KRK olanlarda 40 yaşında kontrol et, yıllık takipyıllık takip
1. derece akrabada KRK varsa:1. derece akrabada KRK varsa:
40 yaşında ya da40 yaşında ya da
Ailedeki KRK başlama yaşından 10 yıl Ailedeki KRK başlama yaşından 10 yıl önce ilk kolonoskopi yapılmalı,önce ilk kolonoskopi yapılmalı,
5 yılda bir tekrar edilmelidir.5 yılda bir tekrar edilmelidir.
KRK Tarama zamanıKRK Tarama zamanı::YüksekYüksek riskli bireyderiskli bireyde (ACS) (ACS)
Gastroenterology: 2003;124:544-560