PROJEKT

MEMORIA E BRENDSHME

• •ELEMENTI BAZIKË I MEMORIES GJYSMËPËRQUESE ËSHTË QELIA MEMORIKE. EDHE PSE EGZISTOJNË NJË MORI E TEKNOLOGJISË ELEKTRONIKE QË PERDOREN, TË GJITHA MEMORIET GJYSMËPËRQUESE KANË PËRBËRJE TË NJËJTË:

• •ATO MUND TË KENË DY GJENDJE TË QËNDRUESHME(OSE GJYSMË-TË QËNDRUESHME), TË CILAT PËRFAQËSOHEN NGA NUMRAT BINARË 1 OSE 0.

• •ATO JANË NË GJENDJE TË SHKRUHEN (SË PAKU NJËHERË), PËR TË VENDOSUR GJENDJEN E TYRE.

• •ATO JANË NË GJENDJE TË LEXOHEN NË MËNYRË QË TË KUPTOJNË GJENDJEN E TYRE.

KUJTESË HYRËSE DRAM• •KUJTESË HYRËSE E FUQISHME RASTËSORE (ANG. DYNAMIC RANDOM ACCESS MEMORY, SHKURT DRAM),

ËSHTË NJË LLOJ KUJTESË KOMPJUTERIKE RAM QË RUAN ÇDO BIT TË DHËNASH NË NJË KONDENSATOR TË VEÇUAR ME NJË QARK TË BRENDËSUAR. NGAQË KONDENSATORËVE U MUNGON NGARKESA ELEKTRIKE, INFORMACIONI HUMBET, VETËM NËSE NGARKESA E KONDENSATORËVE RIFRESKOHET HERË-PAS-HERE INFORMACIONI MUND TË RUHET. PËR SHKAK TË KËTIJ RIFRESKIMI, KJO LLOJ KUJTESE QUHET E FUQISHME APO DINAMIKE, E KUNDËRT ME KUJTESËN SRAM DHE KUJTESA TË TJERA NDENJËSE. PRANDAJ KUJTESA DRAM KA PËRPARËSI NDAJ ASAJ SRAM, PËR SHKAK TË THJESHTËSISË SË SAJ NDËRTIMORE: VETËM NJË TRANZISTOR DHE NJË KONDENSATOR NEVOJITEN PËR BITIN, NË KRAHASIM ME GJASHTË TRANZISTORËT QË PËRDOR KUJTESA SRAM. KJO E LEJON KUJTESËN DRAM TË ARRIJË NJË DENDËSI MBAJTËSE SHUMË TË LARTË. ASHTU SI KUJTESA SRAM, EDHE AJO DRAM BËN PJESË NË PAJISJET E KUJTESAVE AVULLUESE, SEPSE ATO I HUMBASIN TË DHËNAT KUR USHQIMI ELEKTRIK NDËRPRITET.

• •DRAM ËSHTË SISTEMUAR ZAKONISHT NË NJË GRUP DREJTKËNDOR TË QELIZAVE PËR RUAJTJEN E KAPACITETIT TË PËRBËRË NGA NJË KONDENSATOR DHE TRANZITOR PËR NJË BIT DHËNASH. SHIFRA NË TË DJATHTË TREGON NJË SHEMBULL TË THJESHTË ME NJË MATRICË KATËR-NGA-KATËR QELIZASH. RADHËT E GJATA HORIZONTALE LIDHËSE NË ÇDO RADHË JANË TË NJOHUR SI LINJAT FJALË-VIJË. ÇDO KOLONË E QELIZAVE PËRBËHET NGA DY BIT-VIJA, SECILI I LIDHUR ME ÇDO QELIZË TJETËR TË RUAJTJES NË KOLONË (ILUSTRIMI NË TË DJATHTË NUK PËRFSHIN KËTË DETAJ TË RËNDËSISHËM). ATA JANË TË NJOHUR PËRGJITHËSISHT SI "+" DHE - LINJA BIT ".

SRAM• •SRAM ( STATIK RANDOM AKSES MEMORI = KUJTESË HYRËSE NDENJËSE E RASTËSISHME) ËSHTË

NJË LLOJ KUJTESE GJYSMËPËRCJELLËSE E PËRBËRË NGA NJË QARK RRETHOR I FORMUAR NGA DY PORTA LOGJIKE, QË LIDHEN NË DY SKAJE ME LINJAT E TË DHËNAVE NËPËRMJET DY TRANZISTORËVE.

• •NË KËTË MËNYRË MUND TË MBAJNË INFORMACIONET PËR NJË KOHË TË PAKUFIZUAR, (PËRSA KOHË USHQEHEN ME ENERGJI ELEKTRIKE) JANË SHUMË TË SHPEJTA, DHE KONSUMOJNË MË SHUMË ENERGJI SE KUJTESAT DRAM. PËRDOREN ZAKONISHT PËR KUJTESAT E PROCESORËVE KOMPJUTERIKË (CPU CACHE), KU SHPEJTËSI TË LARTA DHE KONSUME TË ZVOGËLUARA JANË KARAKTERISTIKA THELBËSORE.

FAMILJA E KUJTESAVE SRAM MUND TË NDAHET NË:• •* ASYNC SRAM (SRAM JOSINKRON): PUNON NË

MËNYRË JONJËKOHËSHE ME SINJALIN TAKTOR TË PROCESORIT, ÇKA SJELL GJENDJET E PRITJES SË PROCESORIT PËR HYRJE, PËRDORET SI KASHE E NIVELIT TË DYTË;

• •* SYNC SRAM (SRAM NJËKOHOR): PUNON NË NJËKOHËSI ME TAKTIN E PROCESORIT, PRA KANË KOHËPRITJE TË ZVOGËLUARA (APO TË PEZULLUARA);

• •* PIPELINE BURST SRAM (LINJAGYPORE PLASËSE SRAM)

EPROM• •EPROM, ËSHTË AKRONIMI I ERASABLE PROGRAMMABLE READ ONLY MEMORY, ËSHTË NJË

MEMORIE VETËM E LEXUESHME DHE QË MUND TË FSHIHET NËPËRMJET RREZEVE ULTRAVIOLET. BEHET FJALË PËR NJË EVOLUIM TË MEMORIES PROM E CILA, PASI PROGRAMOHET, NUK MUND TË JETË MË NË MODIFIKIM GJENERAL. EPROM-I NË NDRYSHIM NGA KJO MUND TË FSHIHET TOTALISHT (GJITHSESI VETËM PËR DISA HERË) DHE TË RIPROGRAMOHET SIPAS DËSHIRËS. SHPIKJA E SAJ, NË 1971, U BË NGA NJË INXHINIER IZRAELIT, DOV FROHMAN, E NXJERRE NGA FAIRCHILD SEMICONDUCTOR PËR TU BASHKUAR ME MOORE,NOYCE DHE GROVE, THEMELUES TË SHOQËRISË INTEL, TË DALË NGA FAIRCHILD NJË VIT MË PARË

LLOJET E EPROM-EVE

• •JANË PRODHUAR DISA LLOJE EPROM QË NDAHEN MIDIS TYRE PËRVEÇSE KAPACITETIT TË MEMORIES NË DISPOZICION EDHE PËR SHPEJTËSINË (KOHËN E AKSESIT) DHE PËR TENSIONIN E PUNËS DHE ATË TË PROGRAMIMIT. PËRGJITHËSUESISH ÇDO PROGRAMUES KA NJË LISTË CIP-ESH, TË NDARA NËPËRMJET PRODHUESVE, PËR TË AUTOMATIZUAR VEPRIMET NË FUND TË PROGRAMIMIT, E CILA MUND TË KRYHET NË DY MËNYRA : TI TRANSMETOSH PROGRAMUESIT-EPROM DOKUMENTIN ME KOD EKSADECIMAL I CILI NDODHET NË FLOPPY OSE HARD DISK TË NJË KOMPJUTERI NËPËRMJET NJË NDËRFAQEJE, OSE TA KOPJOSH DIREKT PËRMBAJTJEN E NJË EPROM-I NË NJË EPROM BOSH

EEPROM• •EEPROM (I SHKRUAJTUR EDHE E2PROM), AKRONIM I ELECTRICALLY ERASABLE

PROGRAMMABLE READ-ONLY MEMORY, ËSHTË NJË TIP I PËRDORUR TEK KOMPJUTARAT DHE PAJISJE TË TJERA ELEKTRONIKE PËR TË MEMORIZUAR SASI TË VOGLA TË DHËNASH QË DUHET TË MBAHEN KUR HIQET USHQIMI (PRE SHEMBULL KONFIGURIMI I PAJISJES). VEPRIMET E SHKRIMIT, FSHIRJES DHE RISHKRIMIT ZHVILLOHEN NË MËNYRE ELEKTRIKE.

• •ÇDO CELULE E MEMORIES E AFTË PËR TË MEMORIZUAR NJË BIT TË VETËM ËSHTË E NDËRTUAR NGA 2 TRANSISTORË MOS, NJË PËR MEMORIE DHE NJË PËR AKSES

KUFIZIME • •KA DY KUFIZIME TEK INFORMACIONI I MAGAZINUAR: REZISTENCA

DHE RIMBAJTJA.

• •GJATË RISHKRIMEVE, OKSIDI I GATE-IT TEK TRANSISTORËT FLOATING-GATE MBLEDH GRADUALISHT ELEKTRONE TË BLLOKUAR NË GRACKE. FUSHA ELEKTRIKE E KËTYRE ELEKTRONEVE SHUMOHET ME ATO TË ELEKTRONEVE NË FLOATING-GATE, DUKE ULUR DRITAREN TENSIONEVE TË ZEROVE NË RAPORT ME NJËSHAT.

• •NË GJENDJEN E PROGRAMUAR, ME KOHËN ELEKTRONET NË BRENDËSI TË FLOATING GATE MUND TË DALIN PËRTEJ IZOLANTIT, SIDOMOS NË TEMPERATURA TË LARTA. KJO SHKAKTON NJË HUMBJE NGARKESE, DUKE ÇUAR CELULËN NË GJENDJE TË FSHIRE. ZAKONISHT PRODHUESIT GARANTOJNË NJË ZGJATJE TË RUAJTJES SE TË DHËNAVE PËR 10 OSE MË SHUMË VIT

RAM• •RAM ( SHKURTIMI I RANDOM-ACCES MEMORY )

• ËSHTË MEORIA KRYESORE E PËRKOHSHME E KOMPJUTERIT. NË TËRËSINË E KOMPJUTERIT KJO MEMORIE PASQYRON TRURIN E VOGËL TË NJERIUT NË TË CILIN MBAHEN TË DHËNAT PËR NJË KOHË TË SHKURTË.

• •PRA, MEMORIA QENDRORE ËSHTË VENDI KU EKZEKUTOHEN TË GJITHA PROGRAMET DHE KU VENDOSEN TË GJITHA TË DHËNAT QË PËRDOREN NGA KËTO PROGRAME. INSTRUKSIONET E NJË PROGRAMI DUHET TË NDODHEN NË RAM QË TË MUND TË EKZEKUTOHEN NGA PROCESORI. DIHET QË TË GJITHA KËTO INFORMACIONE MEMORIZOHEN NË FORMË BIT–ESH, PASI ËSHTË MË E THJESHTË PARAQITJA E KËTYRE INFORMACIONEVE LOGJIKE NË DIÇKA FIZIKE SIÇ ËSHTË HARDUERI.

TË DHËNAT NË RAM• •MEMORIA RAM ËSHTË PIKË PRERJE (UDHËKRYQ) E TË GJITHA

TË DHËNAVE, PAVARËSISHT SE NGA VIJNË ATO (NGA KUJTESA E PËRFORCUAR (HARD DISC), LUAJTËSIT E MEDIUMEVE (FLOPPY, CD-PLAYER, DVD-PLAYER) APO MJETET TJERA FUTËSE TË TË DHËNAVE SI TASTATIERA). KUJTESA RAM NË TËRËSI ËSHTË NJË PASQYRIM I TAVOLINËS SË PUNËS NË NJË PUNISHTE, NGA E CILA ORGANIZOHET VEPRIMTARIA PËRKATËSE E RËNDËSISHME ËSHTË TË PËRMENDIM SE KUR KOMPJUTERI FIKET, KUJTESA RAM ZBRAZET, PRA IKËN I GJITHË INFORMACIONI QË ISHTE NË TË. PRA, N.Q.S JENI DUKE SHKRUAR NJË LETËR DHE ... "IKIN DRITAT" , E GJITHË PUNA DO TË SHKOJË KOT NËSE NUK E KENI REGJISTRUAR ATË (KA MËNYRA E MJETE NGA MEMORIA RAM NË NJËSITË E DISQEVE, VETËM N.Q.S JEPNI KOMANDËN PËR REGJISTRIMIN E TIJ NË TO.

MEMORIZIMI I TË DHËNAVE

•PROGRAMI APLIKATIVË NË KOMBINIM ME SISTEMIN OPERATIV DHE BIOS-IN DËRGON NJË MORI SINJALESH ELEKTRIKE FIJEVE TË ADRESAVE. CDO FIJE ADRESE I KORRESPONDON NJË POZICIONI SPECIFIK NË RAM NË TË CILËN MUND TË MEMORIZOHEN TË DHËNA. FIJET E ADRESAVE LIDHEN ME FIJET E TË DHËNAVE ME ANË TË TRANSISTORËVE, ANASH KËTYRE TRANSISTORËVE KA NJË KONDENSATOR. KUR SINJALI ELEKTRIK PËRSHKRUAN NJË FIJE TË DHËNASH MBYLL TË GJITHË TRANSITORËT QË LIDHIN KËTË FIJE ME FIJET E TË DHËNAVE. KUR TRANSISTORËT JANË TË MBYLLUR ATËHERË SOFTUERI DËRGON TË DHËNAT EFEKTIVE QË DUHEN MEMORIZUAR GJITHMONË NË FORMË BINARE (0,1)