Diễn đàn văn nghệ Việt Nam - Số 01-2015

1DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (240) - 1 / 2015


T HÔØI LUAÄN

1. Taêng cöôøng söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûngnhaèm naâng cao chaát löôïng, hieäu quaûcoâng taùc pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät

Ñeå taêng cöôøng söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng,naâng cao chaát löôïng coâng taùc pheâ bìnhvaên ngheä phaûi coi troïng taát caû caùc khaâu:naâng cao nhaän thöùc cuûa caùn boä, ñaûng vieânñoái vôùi vai troø, vò trí cuûa vaên hoïc, ngheäthuaät vaø pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät, coùnaêng löïc vaø coù phöông phaùp laõnh ñaïo lónhvöïc raát ñaëc thuø vaø tinh teá naøy. Tröôùc maétthöïc hieän coù hieäu quaû vieäc ñöa vaøo chöôngtrình ñaøo taïo caùn boä caùc tröôøng Ñaûng noäidung veà vaên hoïc, ngheä thuaät. Caáp uûyÑaûng vaø chính quyeàn caùc caáp phaûi ñöanhieäm vuï phaùt trieån vaên hoùa, vaên ngheä vaøoquy hoaïch, keá hoaïch phaùt trieån cuûa töøngñòa phöông, töøng ngaønh. Xaây döïng cô cheálaõnh ñaïo, quaûn lyù, ñaûm baûo ñònh höôùngchính trò, khaéc phuïc nhöõng hieän töôïng maátdaân chuû hoaëc can thieäp thoâ baïo ñoái vôùihoaït ñoäng vaên hoïc, ngheä thuaät vaø pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät. Ñaëc bieät caàm raø soaùt,boå nhieäm ñoäi nguõ caùn boä thöïc söï coù trìnhñoä, coù phöông phaùp chuyeân gia caùc lónhvöïc, caùc cô quan, ñôn vò vaên ngheä. Khaécphuïc baèng ñöôïc xu höôùng höõu khuynh,buoâng loûng, thaû noåi khoâng pheâ phaùnnhöõng taùc phaåm ñi ngöôïc laïi caùc giaù tròchaân, thieän, myõ, nhöõng giaù trò toát ñeïp cuûa

daân toäc vaø caùch maïng. Caáp uûy Ñaûng caùccaáp phaûi coù keá hoaïch ñònh kyø laøm vieäc vôùilöïc löôïng vaên ngheä só, löïc löôïng laøm coângtaùc pheâ bình vaên ngheä.2. Trieån khai nghieân cöùu ñeà taøi Xaây

döïng heä thoáng lyù luaän veà pheâ bình vaênhoïc, ngheä thuaät Vieät Nam, tröôùc maét taäptrung thoáng nhaát ñöôïc baûn chaát, ñoáitöôïng, vò trí, vai troø, chöùc naêng, nhieämvuï cuûa pheâ bình, heä thoáng tieâu chí,chuaån möïc cho pheâ bình vaên ngheä doBan Tuyeân giaùo Trung öông chuû trì, Hoäiñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät Trung öông thöïc hieän

Töø khi thaønh laäp Ñaûng, Ñaûng ta luoânchuû tröông cô sôû lyù luaän cuûa neàn vaên hoïcngheä thuaát Vieät Nam laø lyù luaän myõ hoïcMaùc - Leâ nin vaø phöông phaùp saùng taùchieän thöïc xaõ hoäi chuû nghóa. Quan ñieåm, tötöôûng chæ ñaïo ñoù laø ñuùng ñaén, phuø hôïp vôùithöïc tieãn caùch maïng Vieät Nam vaø ñaõ thuñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng keå. Tuy nhieân,trong boái caûnh lòch söû môùi, coù theå noùi, pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät cuûa chuùng tahieän nay ñaõ rôi vaøo tình traïng loaïn chuaån.Neàn pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät cuûachuùng ta ñang thieáu moät chuaån möïc, hoaëcxa rôøi caùc tieâu chí chaân – thieän – myõ trongkhi ñaùnh giaù taùc phaåm, thieáu moät neàn taûnglyù luaän, moät tö töôûng ngheä thuaät chuû ñaïo.

Phöông höôùng ñoåi môùi, phaùt trieån pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät Vieät Nam

PGS. TS. ÑAØO DUY QUAÙTPhoù Chuû tòch thöôøng tröïc Hoäi ñoàng LLPB VHNT Trung Öông

4 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (240) - 1 / 2015

Trong boái caûnh vaø thöïc teá aáy, chuùng toâikieán nghò, naêm 2015, boå sung moät ñeà taøikhoa hoïc ñoäc laäp caáp nhaø nöôùc Xaây döïngheä thoáng lyù luaän veà pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät Vieät Nam beân caïnh Ñeà aùn Xaây döïngheä thoáng lyù luaän vaên ngheä ôû Vieät Nam –Thöïc tieãn vaø ñònh höôùng phaùt trieån maø Hoäiñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät Trung öông ñang chuû trì. Ñeà taøi Xaâydöïng heä thoáng lyù luaän veà pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Vieät Nam caàn ñaûm baûo caùc yeâucaàu sau:

- Ñeà taøi Xaây döïng heä thoáng lyù luaän veàpheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät Vieät Namphaûi taäp hôïp ñoäi nguõ caùc chuyeân gia ñaàungaønh, caùc nhaø nghieân cöùu, lyù luaän, pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät nhaèm toång keát lyùluaän vaø thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nöôùc ñeåxaây döïng baèng ñöôïc heä thoáng chuaån veà lyùluaän veà pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät ôûVieät Nam.

- Heä thoáng lyù luaän veà pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Vieät Nam phaûi thoáng nhaát moätcaùch khoa hoïc trong quan nieäm veà pheâbình vaên ngheä. Phaûi traû lôøi döùt khoaùt veàbaûn chaát ñoái töông, chöùc naêng, nhieäm vuïvaø vai troø cuûa pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay vaønhöõng giai ñoaïn tieáp theo.

- Ñeà taøi Xaây döïng heä thoáng lyù luaän veàpheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät Vieät Namphaûi xaây döïng ñöôïc heä tieâu chuaån ñaùnhgiaù caùc taùc phaåm vaên hoïc, ngheä thuaät,laøm caên cöù cho caùc nhaø pheâ bình. Tuyraèng caùc taùc phaåm vaên hoïc coù tính ñanghóa vaø taùc phaåm pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät caàn phaùt huy toái ña khaû naêng,caù tính saùng taïo cuûa nhaø pheâ bình nhöngñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø chuùng ta khoângcoù heä thoáng chuaån thaåm myõ trong ñaùnh

giaù caùc saùng taùc.3. Trong quaù trình khaån tröông theå

cheá hoùa 7 giaûi phaùp cuûa Nghò quyeát 23cuûa Boä Chính trò (khoùa X) caàn boå sungcô cheá, chính saùch öu ñaõi ñoái vôùi hoaïtñoäng pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät

Sau 5 naêm ban haønh Nghò quyeát 23-NQ/TW cuûa Boä Chính trò (khoùa X), coângtaùc theå cheá hoùa chuû tröông cuûa Ñaûng vaøNhaø nöôùc ôû lónh vöïc cô cheá, chính saùchñaõi ngoä ñaëc thuø ñoái vôùi vaên ngheä só noùichung, caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät noùi rieâng coøn raát chaäm cheã. Ñaâychính laø moät phaàn nguyeân nhaân khieán caùccaây buùt pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaätkhoâng maën maø vôùi vieäc vieát, thaäm chí saünsaøng boû ngheà. Ñeå khaéc phuïc tình traïngnaøy, ñeå caûi thieän cheá ñoä, chính saùch ñoáivôùi ñoäi nguõ vieát pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät, chuùng toâi kieán nghò caùc giaûi phaùp côbaûn sau:

- Caùc cô quan ñöôïc phaân coâng theå cheáhoùa caùc Ñeà aùn cuûa Nghò quyeát 23-NQ/TWcuûa Boä Chính trò (khoùa X) caàn khaån tröônghoaøn thaønh nhieäm vuï ñöôïc giao. Ñaõ qua 5naêm môùi theå cheá hoùa 7 giaûi phaùp cuûa Nghòquyeát 23 thaønh 9 ñeà aùn. 4 ñeà aùn ñaõ theåcheá vaø ñi vaøo cuoäc soáng. Coøn 5 ñeà aùn cuûaChính phuû caàn ñöôïc theå cheá hoùa thaønh 36cô cheá chính saùch ñaëc thuø cho phaùt trieånvaên hoïc, ngheä thuaät. Trong 36 cô cheáchính saùch caàn coù noäi dung öu tieân cho lyùluaän, pheâ bình nhö cheá ñoä nhuaän buùt, ñaøotaïo caùn boä lyù luaän, pheâ bình chuyeânnghieäp, hoã trôï öu ñaõi cho caùc baùo, taïp chívaên ngheä, cho xuaát baûn caùc saùch lyù luaän,pheâ bình, caùc chính saùch öu ñaõi quaûng baùcaùc taùc phaåm pheâ bình.

- Xaây döïng quyõ vaên hoïc, ngheä thuaät.Quyõ naøy nhaèm hoã trôï saùng taïo cho vaên

THÔØI LUAÄN


ngheä só, hoã trôï bieåu dieãn, quaûng baù vaø coùöu ñaõi caàn thieát cho saùng taùc lyù luaän, pheâbình vaên ngheä. Toå chöùc quyõ naøy coù 20%coâng chöùc cuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaøDu lòch, 60% laø vaên ngheä só, 20% laø caùcdoanh nhaân, maïnh thöôøng quaân. Nhaønöôùc caáp moät khoaûn ngaân saùch ban ñaàu,coøn giao cho Ban laõnh ñaïo quyõ naøy moät côcheá soå soá vaø moät soá cô cheá xaõ hoäi hoùakhaùc.

- Ñeà nghò trong thôøi gian tôùi, Boä Thoângtin vaø truyeàn thoâng caàn nghieân cöùu cheá ñoänhuaän buùt cho caùc taùc phaåm pheâ bình xuaátbaûn treân internet ôû nhöõng trang ñöôïc caáppheùp, hoaøn thieän cheá ñoä baûo hoä quyeàn taùcgiaû ñoái vôùi caùc taùc phaåm lyù luaän, pheâ bình;khuyeán khích caùc thö vieän mua taùc phaåmpheâ bình.4. Ñoåi môùi caên baûn, toaøn dieän coâng

taùc ñaøo taïo ñoäi nguõ lyù luaän, pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät

Ñeå naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ñoäi nguõlaøm coâng taùc pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaäthieän nay, caàn taäp trung vaøo moät soá nhieämvuï sau:

- Caàn taäp trung xaây döïng, naâng caáp caùckhoa, boä moân lyù luaän, pheâ bình ôû caùctröôøng Ñaïi hoïc. Nghieân cöùu ñeå thaønh laäpcaùc khoa lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät, taùch khoûi caùc khoa daïy nghieân cöùu,saùng taùc hieän nay ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc.Caàn taäp trung xaây döïng, naâng caáp caùckhoa, boä moân lyù luaän, pheâ bình ôû caùctröôøng Ñaïi hoïc. Vieäc thieát yeáu caàn laømhieän nay laø giöõ maõ ngaønh ñaøo taïo, xaâydöïng vaø phaùt trieån caùc khoa, boä moân naøyñeå ñaøo taïo löïc löôïng boå sung. Beân caïnhñoù, nhöõng lónh vöïc vaên hoïc, ngheä thuaäthieän nay chöa coù maõ ngaønh pheâ bình trongcaùc tröôøng Ñaïi hoïc thì caàn xaây döïng ngay.

- Caàn coù cô cheá chính saùch ñeå thu huùt,xaây döïng vaø naâng cao chaát löôïng cuûa ñoäinguõ giaûng vieân cô höõu. Ñeå laøm toát coâng taùcnaøy, Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch caànphoái hôïp vôùi Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo xaâydöïng cheá ñoä thu huùt ñoái vôùi sinh vieân coùnaêng löïc, coù keá hoaïch cöû ñi ñaøo taïo ôû nöôùcngoaøi vôùi cam keát sau khi hoïc xong seõ tieáptuïc phuïc vuï coâng taùc giaûng daïy. Beân caïnhñoù, nhaø nöôùc caàn caûi caùch cheá ñoä tieànlöông ñeå naâng cao thu nhaäp cho ñoäi nguõcaùn boä, giaûng vieân ngaønh ngheä thuaät noùichung vaø chuyeân ngaønh lyù luaän, pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät noùi rieâng (thoâng quataøi trôï nghieân cöùu, cheá ñoä löông, thöôûngñaëc thuø,…). Theâm nöõa, trong khi ñaàu tö taïonguoàn giaûng vieân, nhaø nöôùc caàn coù cô cheáchính saùch taøi chính môùi cho caùc tröôøng coùñieàu kieän ñeå môøi caùc giaùo sö, caùc chuyeângia coù uy tín treân theá giôùi ñeán giaûng daïy vaøtrao ñoåi kieán thöùc, kinh nghieäm giaûng daïycho ñoäi nguõ giaûng vieân hieän coù. Nhöõng giaûiphaùp treân phaûi ñöôïc thöïc hieän ñoàng boä,quyeát lieät taïo böôùc chuyeån caên baûn trongñoäi nguõ giaûng vieân chuyeân ngaønh lyù luaän,pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät ôû caùc nhaøtröôøng ñaïi hoïc hieän nay.

- Treân cô sôû keát quaû cuûa Ñeà aùn khoahoïc caáp nhaø nöôùc Lyù luaän vaên ngheä ôû VieätNam – Thöïc tieãn vaø ñònh höôùng phaùt trieånseõ keát thuùc cuoái naêm 2015, taäp trung xaâydöïng heä thoáng giaùo trình lyù luaän, pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät. Nhu caàu xaây döïng laïiheä thoáng giaùo trình lyù luaän, pheâ bình vaênhoïc, ngheä thuaät hieän nay laø raát caáp thieátnhöng coù hai vaán ñeà caên baûn caûn trôû laø löïclöôïng vaø kinh phí. Trong thôøi gian tôùi,Chính phuû caàn chæ ñaïo Boä Vaên hoùa, Theåthao vaø Du lòch; Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïodaønh öu tieân kinh phí ñaûm baûo xaây döïng

THÔØI LUAÄN


boä giaùo trình lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät chuaån. Beân caïnh vaán ñeà kinhphí, Lieân boä caàn phoái hôïp, chæ ñaïo caùctröôøng ñeå lieân keát löïc löôïng caùc nhaø khoahoïc ñeå xaây döïng boä giaùo trình lyù luaän, pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät. Vôùi tình hình ñoäinguõ nhö hieän nay cuûa töøng tröôøng, neáukhoâng coù söï lieân keát trong nöôùc vaø söï hôïptaùc quoác teá thì seõ khoâng ñuû söùc thöïc hieäncoù chaát löôïng coâng vieäc heä troïng naøy.Trong khi bieân soaïn, xaây döïng boä giaùotrình ngaønh lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät caàn coù söï tieáp thu, choïn loïcnhöõng vaán ñeà lyù luaän môùi, tieân tieán treân theágiôùi, thaåm ñònh vaø tieáp thu nhöõng vaán ñeàphuø hôïp vôùi thöïc tieãn ngheä thuaät Vieät Nam,ñoàng thôøi phaûi thaåm ñònh, toång keát heäthoáng kieán thöùc trong caùc boä giaùo trình ñaõcoù ñeå chaét loïc, keá thöøa.

- Coù chính saùch öu ñaõi trong tuyeån sinh,ñaøo taïo vaø giaûi quyeát ñaàu ra cho sinh vieânngaønh pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät. Ñaâychính laø vaán ñeà khoù khaên haøng ñaàu cuûacaùc tröôøng Ñaïi hoïc vaên hoùa, ngheä thuaäthieän nay. Nguyeân nhaân cuûa tình traïng naøylaø do sinh vieân khi ra tröôøng khoâng tìmñöôïc vieäc laøm, thaäm chí coù em ra tröôøngphaûi laøm nhöõng coâng vieäc hoaøn toaønkhoâng lieân quan ñeán chuyeân moân, moät soáem tìm ñöôïc coâng vieäc gaàn hoaëc ñuùngchuyeân moân thì thu nhaäp khoâng theå sosaùnh ñöôïc so vôùi sinh vieân caùc ngaønhkhaùc. Ñeå giaûi quyeát tình traïng naøy, chuùngtoâi ñeà nghò Nhaø nöôùc thöïc hieän caùc giaûiphaùp sau: Mieãn hoïc phí cho sinh vieân caùcngaønh lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät; Caáp hoïc boång cho sinh vieân coù keátquaû hoïc taäp toát; Sinh vieân ngaønh lyù luaän,pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät sau khi toátnghieäp ñöôïc ñieàu ñoäng bieân cheá veà caùc cô

quan quaûn lyù vaên hoïc, ngheä thuaät, caùcbaùo, taïp chí vaên ngheä vaø caùc chuyeântrang, chuyeân muïc vaên ngheä cuûa caùc baùo,ñaøi; Haøng naêm choïn moät soá sinh vieân xuaátsaéc cöû ñi du hoïc ôû nöôùc ngoaøi.5. Giaùo duïc thò hieáu, ñònh höôùng

thaåm myõ coâng chuùng vaên hoïc, ngheäthuaät vaø pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät

Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy, caàn taäptrung vaøo moät soá nhieäm vuï sau:

- Raø soaùt laïi, ñieàu chænh chöông trình,saùch giaùo khoa phoå thoâng veà vaên hoïc,ngheä thuaät, xin nhaán maïnh khoâng chæ saùchgiaùo khoa veà vaên hoïc maø coøn caû veà caùclónh vöïc ngheä thuaät khaùc. Muïc tieâu cuûachöông trình, saùch giaùo khoa khoâng chædaïy hoïc sinh kieán thöùc veà nhöõng taùc phaåmñöôïc tuyeån choïn maø quan troïng hôn, phaûiñònh höôùng ñöôïc cho hoïc sinh bieát phaânbieät caùi hay, caùi ñeïp trong ngheä thuaät, bieátñoäc laäp thöôûng thöùc caùc giaù trò vaên hoïc,ngheä thuaät. Ñoái vôùi hoïc sinh trung hoïc phoåthoâng, caàn toå chöùc cho caùc em tieáp xuùc vôùimoät soá taùc phaåm pheâ bình maãu möïc ñeåböôùc ñaàu tieáp caän vôùi pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät.

- Caàn ñöa vaên hoïc, ngheä thuaät vaøo caùcnoäi dung sinh hoaït ñoái vôùi thanh, thieáunieân. Ñoaøn Thanh nieân coäng saûn Hoà ChíMinh caàn ñöa noäi dung vaên hoïc, ngheäthuaät vaøo trong caùc hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn,trong chöông trình, keá hoaïch hoaït ñoängcuûa caùc trung taâm thanh thieáu nieân ôû caùctænh, thaønh phoá. Ñoái vôùi caùc tröôøng Ñaïihoïc, caàn ñöa keá hoaïch môøi caùc vaên ngheäsó ñeán noùi chuyeän veà ñôøi soáng vaên ngheävôùi sinh vieân vaøo keá hoaïch naêm hoïc.

- Taêng cöôøng hoaït ñoäng, kieåm soaùt chaátlöôïng pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät treâncaùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, tröôùc

THÔØI LUAÄN


maét laø moät soá cô quan baùo chí chuû choát.Qua ñaây, caàn xaây döïng uy tín cho caùc vaênngheä só, nhöõng caây buùt pheâ bình coù nhieàucoáng hieán ñeå ñònh höôùng coâng chuùng.Tröôùc caùc söï kieän, caùc taùc phaåm vaên hoùa,vaên ngheä tieâu bieåu, caùc baùo, ñaøi caàn toåchöùc caùc dieãn ñaøn môøi caùc nhaø pheâ bìnhñeán ñaùnh giaù, phaåm bình, ñònh höôùng.6. Taêng cöôøng giaùo duïc reøn luyeän

vaên hoùa pheâ bình, ñaïo ñöùc ngheà nghieäpvaø yù thöùc traùch nhieäm cuûa nhaø pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät, khaéc phuïc moïibieåu hieän phi vaên hoùa trong hoaït ñoängpheâ bình

Giao cho Hoäi vaên hoïc, ngheä thuaät Trungöông vaø caùc tænh, thaønh cuûng coá, naâng caovò trí, vai troø cuûa Hoäi ñoàng hoaëc Ban lyùluaän, pheâ bình cuûa hoäi, taäp hôïp trong Hoäiñoàng, Ban nhöõng hoäi vieân coù beà daøy ngheànghieäp, coù uy tín chuyeân moân, chuù yù vieäckeát naïp caùc hoäi vieân pheâ bình, caûi tieán sinhhoaït cuûa hoäi ñoàng, chaêm lo giaùo duïc ñoaønkeát noäi boä, chaêm lo quyeàn lôïi hoäi vieân laømpheâ bình.

Caùc cô quan baùo chí phoái hôïp vôùi caùcHoäi ñoàng lyù luaän, pheâ bình, haøng naêm toåchöùc caùc traïi saùng taùc pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät, trieån khai caùc cuoäc thaûo luaän,tranh luaän veà moät soá vaán ñeà hoaëc moät soátaùc phaåm vaên ngheä ñöôïc dö luaän quan taâmcuõng nhö dieãn ñaøn ñaáu tranh vôùi nhöõngquan ñieåm sai traùi trong vaên hoïc, ngheäthuaät.

Giao cho Hoäi Nhaø baùo Vieät Nam trongxeùt giaûi thöôûng baùo chí quoác gia haøng naêmneân xeùt trao giaûi thöôûng cho caùc baøi pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät ñaêng treân caùc baùo.

Boä Thoâng tin vaø truyeàn thoâng phoái hôïpvôùi caùc cô quan baùo chí xöû lyù kòp thôøi tröôùccaùc hieän töôïng thieáu vaên hoùa trong pheâ

bình, tranh luaän ñang coù xu höôùng gia taêngthôøi gian gaàn ñaây.7. Taêng cöôøng laõnh ñaïo, quaûn lyù hoaït

ñoäng tuyeân truyeàn vaên ngheä vaø pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät treân heä thoángbaùo chí, truyeàn thoâng vaø trong hoaïtñoäng xuaát baûn

Ñeå naâng cao hieäu quaû, khaéc phuïcnhöõng yeáu keùm trong coâng taùc pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät treân baùo chí thôøi giantôùi, chuùng toâi kieán nghò moät soá noäi dung côbaûn sau:

- Phaùt huy maïnh meõ vai troø laõnh ñaïocuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoängpheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät treân baùo chívaø hoaït ñoäng xuaát baûn. Ban Tuyeân giaùoTrung öông, Boä Thoâng tin vaø Truyeàn thoângcaàn taêng cöôøng laõnh ñaïo, quaûn lyù, ñònhhöôùng baùo chí, xuaát baûn ñaåy maïnh vaønaâng cao chaát löôïng cuûa tuyeân truyeàn vaênngheä vaø pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät treânbaùo chí. Tröôùc heát, caàn coù quy ñònh cuï theåveà tyû leä caùc baøi pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät ñöôïc ñaêng treân caùc baùo, ñaøi vaø keáhoaïch xuaát baûn haøng naêm caùc saùch lyùluaän, pheâ bình vaên ngheä cuûa caùc nhaø xuaátbaûn. Ban bieân taäp caùc baùo, ñaøi coù traùchnhieäm vaø toå chöùc nhieàu hình thöùc ñeå caùcnhaø pheâ bình chuyeân nghieäp coù tieáng noùikòp thôøi tröôùc caùc söï kieän, taùc phaåm vaênhoïc, ngheä thuaät môùi.

- Yeâu caàu baét buoäc ñoái vôùi laõnh ñaïo baùochí vaên ngheä hoaëc ngöôøi phuï traùch chuyeântrang, chuyeân muïc vaên ngheä cuûa caùc baùo,ñaøi, caùc nhaø xuaát baûn phaûi ñöôïc ñaøo taïohoaëc boå tuùc baøi baûn veà vaên hoïc, ngheäthuaät. Beân caïnh ñoù, bieân taäp vieân baùo chí,nhaø xuaát baûn vaên ngheä phaûi ñöôïc ñaøo taïovaø boài döôõng thöôøng xuyeân veà lyù luaän, pheâbình vaên ngheä. Ñaây laø vieäc laøm ñoøi hoûi ñaàu

THÔØI LUAÄN


tö caû veà kinh phí laãn thôøi gian, coâng söùc ñeåxaây döïng, boài döôõng nghieäp vuï, ñaøo taøocho ñöôïc moät ñoäi nguõ phoùng vieân, bieân taäpvieân naêng noå, coù traùch nhieäm vaø trình ñoätay ngheà cao, ñuû söùc ñaûm traùch coâng vieäctrong lónh vöïc naøy. Trong tình hình tröôùcmaét, caàn toå chöùc caùc lôùp boå tuùc kieán thöùcveà lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaätcho ñoäi nguõ naøy.

- Caàn coù cheá ñoä khen thöôûng ñoái vôùicaùc baùo, taïp chí, nhaø xuaát baûn thöïc hieäncoù chaát löôïng, hieäu quaû coâng taùc pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät. Kinh phí khen thöôûngñöôïc trích töø Quyõ khen thöôûng. Beân caïnhñoù, caàn coù nhöõng cheá taøi ñuùng möùc ñoái vôùicaùc cô quan baùo chí, xuaát baûn vaên ngheächaïy theo thò tröôøng, ñaêng taûi, quaûng baù,“PR” nhöõng saûn phaåm vaên ngheä reû tieàn vaønhöõng baøi pheâ bình chieàu theo thò hieáuthaáp keùm, coù bieåu hieän tieâu cöïc, tieáp taycho hoaït ñoäng quaûng baù caùc taùc phaåmthaáp keùm nhaèm truïc lôïi cho moät soá toå chöùcvaø caù nhaân.

- Coù chieán löôïc quaûng baù caùc taùc phaåmpheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät treân internet.Ñaây laø moät dieãn ñaøn raát quan troïng vaø coùsöùc maïnh raát lôùn. Tuy nhieân, internet laøkhoâng gian thoâng tin raát khoù kieåm soaùt.Chính vì vaäy, caàn coù chieán löôïc toå chöùcnhöõng caây buùt pheâ bình chuû choát, xaây döïnguy tín treân maïng internet ñeå taïo ñöôïc doøngthoâng tin vaên hoïc, ngheä thuaät chính thoáng,ñuû söùc thuyeát phuïc ñeå thu huùt coâng chuùng.8. Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng phoái

hôïp cuûa Hoäi ñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaênhoïc, ngheä thuaät Trung öông vôùi Ban Lyùluaän, pheâ bình hoaëc Hoäi ñoàng Lyù luaän,pheâ bình ôû caùc Hoäi vaên hoïc, ngheä thuaätTrung öông vaø ñòa phöông ñeå ñoåi môùivaø phaùt trieån hoaït ñoäng pheâ bình vaên

hoïc, ngheä thuaätTrong thôøi gian tôùi, ñeå tieáp tuïc phaùt huy

vai troø cuûa mình, goùp phaàn thuùc ñaåy hoaïtñoäng pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät phaùttrieån, Hoäi ñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Trung öông caàn giöõ moái lieân heäthöôøng xuyeân, chaët cheõ hôn nöõa vôùi Ban lyùluaän, pheâ bình hoaëc Hoäi ñoàng lyù luaän pheâbình ôû caùc Hoäi vaên hoïc, ngheä thuaät Trungöông vaø ñòa phöông, thöïc hieän moät soá giaûiphaùp cô baûn sau ñaây:

- Hoäi ñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Trung öông phoái hôïp vôùi Ban lyùluaän, pheâ bình hoaëc Hoäi ñoàng lyù luaän pheâbình ôû caùc Hoäi vaên hoïc, ngheä thuaät Trungöông vaø ñòa phöông naâng cao chaát löôïng,hieäu quaû coâng taùc ñaët haøng caùc taùc phaåmlyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät.Hieän nay, Hoäi ñoàng ñaõ coù quy cheá xeùt taëngthöôûng vaø hoã trôï cho caùc taùc phaåm lyù luaän,pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät. Trong thôøigian tôùi, Hoäi ñoàng caàn naâng cao hôn nöõachaát löôïng taëng thöôûng vaø hoã trôï ñeå khaúngñònh uy tín, taäp hôïp ñoäi nguõ caùc nhaø pheâbình. Beân caïnh vieäc tuyeân truyeàn, quaûngbaù veà taëng thöôûng vaø hoã trôï, Hoäi ñoàng caàncoù ñònh höôùng vaø ñaûm baûo tyû leä xeùt taëngthöôûng vaø hoã trôï cho caùc taùc phaåm pheâbình vaên hoïc, ngheä thuaät. Song haønh cuøngcoâng taùc taëng thöôûng vaø hoã trôï, Hoäi ñoàngcuõng caàn ña daïng hoùa caùc hoaït ñoäng ñaëthaøng caùc taùc phaåm pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät ñeå taïo ñoäng löïc vaø ñaûm baûoñaàu ra cho caùc taùc phaåm pheâ bình coù chaátlöôïng vaø haøm löôïng khoa hoïc cao.

- Hoäi ñoàng caàn tieáp tuïc phoái hôïp chaëtcheõ hôn nöõa vôùi Ban lyù luaän, pheâ bìnhhoaëc Hoäi ñoàng lyù luaän pheâ bình ôû caùc Hoäivaên hoïc, ngheä thuaät Trung öông vaø ñòaphöông toå chöùc caùc traïi saùng taùc chuyeân

THÔØI LUAÄN


veà lyù luaän, pheâ bình.- Hoäi ñoàng phoái hôïp vôùi Ban lyù luaän, pheâ

bình hoaëc Hoäi ñoàng lyù luaän pheâ bình ôû caùcHoäi vaên hoïc, ngheä thuaät Trung öông vaø ñòaphöông toå chöùc caùc lôùp taäp huaán chuyeânsaâu veà pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät chocaùc hoäi vieân chuyeân ngaønh lyù luaän, pheâ bìnhcuûa caùc hoäi. Beân caïnh nhöõng lôùp taäp huaánñang ñöôïc toå chöùc thöôøng nieân nhö hieännay, Hoäi ñoàng caàn coù nhöõng lôùp ôû phaïm viheïp vôùi noäi dung chuyeân saâu hôn daønh chonhöõng ñoái töôïng noøng coát laø hoäi vieân caùcHoäi vaên hoïc, ngheä thuaät ôû Trung öông vaøñòa phöông cuõng nhö giaûng vieân chuyeânngaønh lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaätôû caùc tröôøng Ñaïi hoïc.

- Hoäi ñoàng giöõ vai troø ñaàu moái, phoái hôïpvôùi caùc baùo, ñaøi, taïp chí vaên ngheä, caùc nhaøxuaát baûn ñeå giôùi thieäu, quaûng baù caùc taùcphaåm pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät. Tröôùcnhöõng taùc phaåm, hieän töôïng vaên hoïc,ngheä thuaät môùi ra ñôøi, Hoäi ñoàng phoái hôïpvôùi caùc cô quan thoâng tin, truyeàn thoâng môûcaùc cuoäc toïa ñaøm, môøi caùc nhaø pheâ bìnhtham gia ñoàng thôøi phaùt haønh, quaûng baù,xuaát baûn. Neáu laøm ñöôïc vaø laøm toát coângtaùc naøy, Hoäi ñoàng seõ taïo ñöôïc moâi tröôøngsinh hoaït hoïc thuaät thöôøng xuyeân vaø hieäuquaû cho caùc nhaø pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät, goùp phaàn thieát thöïc thuùc ñaåy söï phaùttrieån cuûa hoaït ñoäng naøy.

Thaønh laäp Hieäp hoäi pheâ bình vaên ngheäVieät Nam nhaèm taäp hôïp, boài döôõng ñoängvieân, baûo veä quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa hoäivieân; taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy phaùt trieånmaïnh meõ hoaït ñoäng pheâ bình vaên ngheäñuùng vôùi tö caùch moät ngheà, moät khoa hoïcngheä thuaät.9. Xaây döïng Taïp chí Lyù luaän, pheâ bình

vaên hoïc, ngheä thuaät trôû thaønh ngoïn côø

taäp hôïp ñoäi nguõ, thuùc ñaåy maïnh meõhoaït ñoäng pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät

Ñeå xaây döïng Taïp chí Lyù luaän, pheâ bìnhvaên hoïc, ngheä thuaät phaùt trieån, ñaùp öùngyeâu caàu ñoù, chuùng toâi kieán nghò moät soá giaûiphaùp cô baûn sau:

- Khaån tröông kieän toaøn boä maùy cuûaTaïp chí vôùi caùc phoøng, ban chöùc naêng.Taïp chí ñi vaøo hoaït ñoäng cho ñeán nay ñaõgaàn 2 naêm nhöng vaãn chöa kieän toaøn ñöôïcboä maùy. Vieäc naøy caûn trôû raát lôùn ñeán keáhoaïch xaây döïng quy cheá hoaït ñoäng cuûatoøa soaïn, gaây khoù khaên trong vieäc naângcao chaát löôïng, hieäu quaû cuûa Taïp chí.

- Kieän toaøn Ban bieân taäp vôùi nhöõng bieântaäp vieân coù trình ñoä chuyeân moân cao, naêngñoäng, taâm huyeát, traùch nhieäm. Hoäi ñoàng Lyùluaän, pheâ bình vaên hoïc, ngheä thuaät Trungöông caàn sôùm laøm vieäc vôùi caùc caáp laõnhñaïo, coù keá hoaïch tuyeån duïng, boài döôõngñoäi nguõ bieân taäp vieân ñeå ñaùp öùng nhöõngyeâu caàu naøy.

- Taïp chí Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät caàn coù quy ñònh veà tyû leä soátrang daønh cho pheâ bình vaên hoïc, ngheäthuaät trong moãi soá. Vieäc naøy seõ thuùc ñaåybieân taäp vieân baùm saùt hôn nöõa vôùi ñôøisoáng vaên hoïc, ngheä thuaät, naâng cao taàmaûnh höôûng vaø uy tín cuûa Taïp chí trong ñôøisoáng vaên hoïc, ngheä thuaät nöôùc nhaø.

- Hoäi ñoàng Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc,ngheä thuaät Trung öông tieáp tuïc ñeà nghò ñeåBan Bí thö cho pheùp Taïp chí ñöôïc phaùthaønh ra thò tröôøng, phuïc vuï roäng raõi hônnöõa caùc ñoái töôïng baïn ñoïc. Vôùi soá löôïngphaùt haønh haïn cheá nhö hieän nay (1000baûn/soá) khieán cho Taïp chí khoâng ñeánñöôïc vôùi ñoâng ñaûo baïn ñoïc, khoù khaêntrong vieäc thaâm nhaäp vaøo ñôøi soáng vaênhoïc, ngheä thuaät. �

THÔØI LUAÄN


Nöôùc ta laø moät quoác gia ña daân toäc; neànvaên hoaù Vieät Nam laø moät neàn vaên hoaùthoáng nhaát trong ña daïng. Xeùt döôùi

goùc ñoä ñòa-vaên hoaù, beân caïnh vuøng vaên hoaùmang tính chuû löu laø vaên hoaù vuøng ñoàng baèngvaø trung du chuû yeáu laø ngöôøi Vieät (ngöôøiKinh) coøn coù caùc vuøng vaên hoaù gaén lieàn vôùinhöõng yeáu toá toäc ngöôøi, nhö: Vuøng vaên hoaùVieät Baéc – Ñoâng Baéc, vuøng vaên hoùa Taây Baéc,vuøng vaên hoaù caùc daân toäc khu vöïc duyeân haûimieàn Trung vaø vaên hoaù khu vöïc Nam Boä. Ñaâylaø nhöõng vuøng vaên hoaù toäc ngöôøi ôû phaïm vilôùn; trong moãi vuøng lôùn coøn coù nhöõng vuøngnhoû caên cöù vaøo ñoä cao, söï xa xoâi heûo laùnh,cuûa ñòa baøn daân cö cö truù. Caùc daân toäc ôûvuøng cao do haïn cheá cuûa tieáp xuùc vaên hoaù,cuûa giao löu kinh teá neân chaäm phaùt trieån caûveà kinh teá vaø xaõ hoäi. Ngöôïc laïi, nhöõng yeáu toávaên hoaù truyeàn thoáng cuûa daân toäc ñöôïc baûotoàn, ít thay ñoåi do söï xaâm nhaäp cuûa caùc yeáutoá vaên hoaù khaùc ñem ñeán!. ÔÛ vuøng thaáp, coùñieàu kieän phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi hôn thìvaên hoaù truyeàn thoáng deã bò mai moät hôn.

Chuùng ta vaãn thöôøng noùi nhö moät thoùiquen, moät thoâng leä laø phaûi “ñöa mieàn nuùi tieánkòp mieàn xuoâi”!. Toâi hieåu ñoù laø mong muoán, laøkhaåu hieäu “chieán löôïc”. Coøn thöïc teá thìkhoaûng caùch phaùt trieån giöõa mieàn nuùi vaø mieànxuoâi ngaøy caøng lôùn, khoù coù theå laáp cho ñaàyñöôïc. Chính khoaûng caùch ñoù coù taùc ñoäng

khoâng nhoû ñeán vieäc hình thaønh vaø phaùt trieånñoäi nguõ vaên ngheä syõ ngöôøi daân toäc thieåu soá ôûcaùc vuøng mieàn cuûa caû nöôùc.

Daân toäc naøo cuõng coù neàn vaên hoaù, vaên hoïcngheä thuaät rieâng, ñaáy laø xeùt veà goùc ñoä vaênhoaù, vaên hoïc ngheä thuaät daân gian. Coøn ôû goùcñoä ñöông ñaïi thì chöa haún theá. Veà vaên hoaù,nhieàu chuû tröông cuûa chuùng ta ñöa veà cô sôûmaø chöa nghieân cöùu kyõ taäp quaùn, taâm lyù, taâmlinh cuûa moãi daân toäc ñaõ voäi aùp ñaët nhöõng moâhình vaên hoaù khoâng phuø hôïp laøm bieán daïnghoaëc maát ñi nhöõng taäp quaùn, truyeàn thoángvaên hoaù laâu ñôøi cuûa daân toäc. Veà vaên hoïc ngheäthuaät, nhöõng saùng taïo daân gian giaøu coù cuûacaùc daân toäc daàn daàn bò mai moät do maát daànkhoâng gian vaên hoaù vaø trình dieãn taùc phaåm.Vì theá, khoâng nhöõng noù khoâng ñöôïc caùc theáheä mai sau tieáp thu, phaùt huy maø coøn nhanhchoùng bò mai moät.

Muoán phaùt huy baûn saéc vaên hoaù daân toäcthì phaûi do con em daân toäc laøm laáy. Hôn aiheát, vaên ngheä só laø ngöôøi coù söù meänh gìn giöõvaø phaùt huy tinh hoa vaên hoaù daân toäc mình, laøngöôøi phaùt ngoân cuûa daân toäc mình, ñem taâmhoàn, tình caûm, trí tueä cuûa daân toäc mình ra vôùitheá giôùi.

Taïi sao neàn vaên hoaù, vaên ngheä daân giancaùc daân toäc phong phuù vaø ñaëc saéc nhö vaäymaø hieän nay con em caùc daân toäc lai khoù thamgia vaøo caùc lónh vöïc hoaït ñoäng vaø saùng taùc

Vaøi suy nghó xung quanh vieäc boài döôõng,phaùt trieån ñoäi nguõ vaên ngheä sóngöôøi daân toäc thieåu soáMAI LIEÃU

D IEÃN ÑAØN


vaên hoïc ngheä thuaät ñeán vaäy? Ñôn cöû nhö quamaáy naêm khaûo saùt, söu taàm söû thi TaâyNguyeân, caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ söu taàmñöôïc caû traêm pho söû thi chöa töøng ñöôïc bieátñeán, trong ñoù rieâng daân toäc M’noâng chieám soálöôïng khaù lôùn, coù nhöõng ngheä nhaân maëc duøkhoâng bieát chöõ nhöng thuoäc laøu haøng chuïc boäsöû thi cuûa daân toäc M’noâng. Ñoù laø nhöõng taøinaêng hieám coù, coù theå noùi laø ñaëc bieät, vaäy maøhieän nay khoâng coù moät taùc giaû ngöôøi daân toäcM’noâng naøo noåi leân trong saùng taùc vaên hoïc!.Daân toäc Kh’me daân soá tôùi caû trieäu ngöôøi, vôùimoät neàn vaên hoaù, vaên hoïc daân gian raát ñaëcsaéc maø hieän nay chöa coù ai laø hoäi vieân HoäiNhaø vaên Vieät Nam. Töông töï, daân toäc Ba Nacoù nhaø vaên Nay Noâ vaøo Hoäi Nhaø vaên töø thôøikhaùng chieán choáng Myõ, maáy chuïc naêm nayoâng khoâng vieát gì nöõa maø cuõng khoâng coùngöôøi Ba Na thöù hai hoaït ñoäng saùng taùc vaênhoïc. Trong soá 53 daân toäc thieåu soá chæ coùkhoaûng 15 daân toäc coù nhaø vaên laø Hoäi vieân HoäiNhaø vaên Vieät Nam trong ñoù ñoâng nhaát laø daântoäc Taøy, caùc daân toäc khaùc chæ coù töø 1 -3 ngöôøi.Phaûi chaêng, ñi ñoâi vôùi vieäc taïo cho taùc giaû daântoäc caùi neàn kieán thöùc vaên hoaù, caùi phoâng hoïcvaán caên baûn ñi cuøng vôùi vieäc phaùt hieän taøinaêng, khuyeán khích, ñoäng vieân vaø boài döôõngtaøi naêng phaùt trieån coøn phaûi coù chính saùchgiuùp ñôõ hoï phaán ñaáu lieân tuïc, beàn bæ tronghoaït ñoäng ngheà nghieäp!.

ÔÛ theá heä ñaàu tieân cuûa Vaên hoïc ngheä thuaätcaùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam hieän ñaïi laønhöõng taùc giaû ñi ra vaø tröôûng thaønh töø moätneàn vaên hoïc daân gian daân toäc, gaén vôùi phongtraøo thô ca phuïc vuï nhieäm vuï khaùng chieán vaøxaây döïng xaõ hoäi môùi. Caùc nhaø thô, nhaø vaêntheá heä ñoù nhö Noâng Quoác Chaán, Baøn TaøiÑoaøn, Noâng Minh Chaâu, Caàm Bieâu, HoaøngNoù, Noâng Vieát Toaïi, Loø Vaên Caäy, Löông QuyNhaân, Doaõn Thanh…luùc baáy giôø chöa phaûi laønhöõng ngöôøi coù hoïc vaán cao nhöng caùc oâng

ñeàu laø nhöõng ngöôøi am hieåu caùc truyeän thô,caùc baøi daân ca cuûa daân toäc mình, soáng cuøng,soáng trong loøng ñoàng baøo mình; nhieàu ngöôøicoøn laø ngheä nhaân cuûa laøng, cuûa baûn. Treân caùineàn vaên hoaù daân gian vaø coù saün naêng khieáusaùng taïo, hoï ñi vaøo phong traøo caùch maïng,saùng taùc thô ca phuïc vuï khaùng chieán, kieánquoác. Töø phong traøo, hoï ñöôïc caùc vaên ngheäsó khaùng chieán khuyeán khích, ñoäng vieân boàidöôõng vaø trôû thaønh nhaø vaên, nhaø thô cuûa daântoäc, cuûa ñaát nöôùc.

Sau caùc oâng, moät theá heä keá tieáp ñöôïc hoïcvaên hoaù coù cô baûn hôn; coäng vôùi naêng khieáu,hoï ñaõ phaán ñaáu beàn bæ vaø tröôûng thaønh, töønhöõng ngaønh ngheà khaùc nhau hoï ñeán vôùi vaênchöông, ngheä thuaät, nhö: Hoaøng Haïc, MaõTheá Vinh, Trieàu AÂn, Vi Thò Kim Bình, ÑaømLinh, Y Ñieâng, Kim Nhôù, Y Brôm, Su Man, ViNgoïc Linh, Ma Cöôøng, Noâng Ích Ñaït, ViHoàng, Vöông Trung, Loø Minh…ÔÛ giai ñoaïnnaøy, thöïc ra coù nhieàu taùc giaû saùng taùc vaø hoaïtñoäng vaên hoïc ngheä thuaät hôn soá löôïng caùcteân tuoåi maø ta bieát hoâm nay. Thôøi kyø coøn Hoäivaên ngheä khu töï trò Vieät Baéc vaø Hoäi Vaên ngheäkhu töï trò Taây Baéc. Hai Hoäi Vaên hoïc ngheäthuaät khu töï trò treân coù moät ñoâi nguõ caùc taùc giaûkhaù quen thuoäc vôùi ñoàng baøo caùc daân toäc caùctænh ôû hai khu vöïc treân. Sau khi giaûi theå khutöï trò, Hoâi vaên ngheä caùc tænh chöa thaønh laäp,nhieàu taùc giaû khoâng coù moâi tröôøng vaø khoângkhí saùng taùc, roài do ñieàu kieän coâng taùc vaøcuoäc soáng caâu thuùc, hoï nhaït daàn vôùi hoaïtñoäng saùng taùc hoaëc saùng taùc cuõng khoângñöôïc ai quan taâm, ñoäng vieân neân naêng khieáubò thui choät, bò queân laõng giöõa cuoäc soáng boänbeà!.

Naêm 2007, toâi vaøo coâng taùc taïi Tuy Hoaø –Phuù Yeân, ñöôïc anh em ôû Hoäi Vaên Hoïc NgheäThuaät Phuù Yeân ñöa ñeán thaêm nhaø vaên YÑieâng vaø nhaø nghieân cöùu Ka Soâ Lieãng ôûhuyeän Soâng Hinh. Nhaø vaên Y Ñieâng ñöa toâi

DIEÃN ÑAØN


ñeán thaêm oâng Moâ Loâ Choi, taùc giaû baøi thôCoâ gaùi voùt choâng maø nhaïc só Hoaøng Hieäp ñaõphoå nhaïc thaønh ca khuùc cuøng teân noåi tieáng(coù moät laàn giao löu qua truyeàn hình, nhaïcsó Hoaøng Hieäp coù nhaéc ñeán ca khuùc naøy vaøvaãn mong coù dòp gaëp taùc giaû baøi thô treân).OÂng Moâ Loâ Choi toâi gaëp khi ñoù ñaõ laø moätoâng giaø Taây Nguyeân gaày goø, ñen ñuùa vaøtraàm laëng. OÂng ít noùi, toâi hoûi gì oâng keå naáy,khoâng haøo höùng laém vôùi caâu chuyeän cuûacuoäc ñôøi mình. Qua caâu chuyeän, toâi ñöôïcbieát: OÂng laø moät thieáu nieân EÂ Ñeâ ñöôïc ñöara Baéc taäp keát, hoïc heát phoå thoâng ôû tröôønghoïc sinh Taây Nguyeân roài qua moät khoaù ñaøotaïo caùn boä tuyeân truyeàn, oâng trôû veà Namchieán ñaáu laøm coâng taùc tuyeân huaán ôû maëttraän Nam Trung Boä. OÂng coù saùng taùc moät soábaøi thô ñaêng baùo. Sau ngaøy mieàn Nam giaûiphoùng, oâng trôû veà buoân laøng laøm nöông raãy,hoaøn caûnh khoù khaên quaù oâng khoâng maøngñeán giaáy buùt, khoâng saùng taùc gì nöõa. Moätoâng giaø traàm laëng beân caïnh nhaø vaên YÑieâng soâi noåi, toâi khoù hình dung khi oâng vieátnhöõng caâu thô ñaày laïc quan, trong saùng:

Nhö bao coâ gaùi ôû treân non/ Coâ gaùi soângBa ñaàu buùi toùc thon/ Tay voùt choâng mieänghaùt khoâng nghæ…”

Thì trong taâm hoàn chaøng trai EÂ Ñeâ taøi hoaaáy raïo röïc yeâu ñôøi vaø haêng say coâng taùcnhö theá naøo.?. OÂng coù ao öôùc giaûn dò laøñöôïc gaëp nhaïc só Hoaøng Hieäp moät laàn vaø coùtieàn ñeå ñöa chaùu noäi bò dò taät baåm sinh ñi HaøNoäi hoaëc Tp. Hoà Chí Minh chöõa beänh chochaùu – xem ra caû hai vieäc ñoù ñeàu khoù thöïchieän ñoái vôùi oâng.!.

Tröôøng hôïp nhaø vaên Nay Noâ khoâng saùngtaùc nöõa töø sau hoaø bình laäp laïi coù leõ cuõnglaâm vaøo hoaøn caûnh töông töï chaêng?.

Theá heä sung söùc vaø chuû löïc cuûa vaên hoïcngheä thuaät daân toäc thieåu soá hieän nay laø theáheä lôùn leân trong cuoäc khaùng chieán choáng

Myõ. Nhieàu ngöôøi laø boä ñoäi choáng Myõ, laø caùnboä hoaït ñoäng tröôùc naêm 1975, nhöng chuûyeáu saùng taùc cuûa hoï vaøo khoaûng nhöõngnaêm 70, nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX trôû veàsau. Theá heä naøy phaàn loùn ñöôïc thöøa höôûngneàn giaùo duïc cuûa cheá ñoä XHCN. Haàu heát hoïtoát nghieäp phoå thoâng töø caùc tröôøng noäi truùcuûa tænh, cuûa khu töï trò Vieät Baéc, Taây Baéc,tröôøng hoïc sinh Taây Nguyeân roài vaøo Ñaïi hoïcvôùi nhieàu ngaønh ngheà khaùc nhau. Con emcaùc daân toäc ngheøo, neáu khoâng coù tröôøngcaáp III cuûa huyeän ôû gaàn nhaø hoaëc khoâng coùcheá ñoä hoïc boång cuûa Nhaø nöôùc thì khoù coùñieàu kieän hoïc heát phoå thoâng. Nhöõng naêm aáyNhaø nöôùc coøn raát khoù khaên nhöng sinh vieânñaïi hoïc vaãn ñöôïc Nhaø nöôùc caáp hoïc boång(tieàn aên, ôû kyù tuùc xaù), hoïc sinh daân toäc coønñöôïc tieàn sinh hoaït phí…Moät soá ngaønh ngheäthuaät nhö hoäi hoaï, aâm nhaïc ñöôïc ñaëc caùchchoïn con em daân toäc coù naêng khieáu veà HaøNoäi hoaëc veà tröôøng khu töï trò ñaøo taïo töø nhoû,töø sô caáp leân trung caáp roài laïi ñaøo taïo tieápleân ñaïi hoïc… Caùc hoaï só Caø Kha Sam (daântoäc Khô Muù), Loø An Quang (daân toäc Thaùi),Vi Quoác Hieäp (daân toäc Taøy), Loø Giaøng Paùo(Tieán só – daân toäc Loâ Loâ), Pôø Saûo Mìn (daântoäc Pa Dí), Hô Veâ (daân toäc H’reâ), Linh NgaNiek Dam (daân toäc EÂ Ñeâ), Rô Chaêm Phiang(daân toäc Ba Na)….ñöôïc ñaøo taïo nhö theá.

Caùch ñaøo taïo coâng phu, kieân trì vaø coù baøibaûn aáy ñaõ cung caáp cho caùc daân toäc moät ñoäinguõ trí thöùc ngöôøi daân toäc thieåu soá, trong ñoùcoù nhöõng ngöôøi laø vaên ngheä só. Chính ñoäinguõ vaên ngheä só daân toäc thieåu soá ñaõ ñemñeán cho vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam hieänñaïi nhöõng gioïng ñieäu rieâng, ña daïng vaø ñoäcñaùo veà baûn saéc.

Caùc vaên ngheä só daân toäc theá heä naøy coøngaén boù nhieàu vôùi coäng ñoàng daân toäc, vôùi queâhöông baûn quaùn neân taùc phaåm cuûa hoï coù söïhoaø quyeän cuûa vaên hoaù Vieät (Kinh) vaø vaên

DIEÃN ÑAØN


hoaù daân toäc töø trong coäi nguoàn vaø taâm linh.Trong thôøi kyø ñoåi môùi, moät theá heä taùc giaû

daân toäc thieåu soá sinh ra sau chieán tranh ñangdaàn daàn khaúng ñònh mình. Theá heä naøy coùchòu aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán theá heä sinh ravaø tröôûng thaønh trong khaùng chieán choáng Myõnhöng hoï coù nhöõng ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáurieâng. Ñieåm maïnh laø hoï nhaïy beùn vôùi caùi môùi,caùi laï, caùi phi truyeàn thoáng. Söùc saùng taïo vaøaûnh höôûng cuûa vaên hoïc ngheä thuaät Vieät(Kinh) vaø vaên hoïc ngheä thuaät phi truyeànthoáng maïnh meõ hôn caùc theá heä tröôùc. ViThuyø Linh (daân toäc Taøy) vaø moät soá taùc giaû daântoäc Chaêm ôû Tp Hoà Chí Minh laø nhöõng ví duïñieån hình. Ñieåm haïn cheá cuûa theá heä naøy laøphaàn lôùn hoï laø con em caùn boä daân toäc thieåusoá, thoaùt ly queâ höông, xa rôøi coäng ñoàng daântoäc töø nhoû hoaëc sinh ra ôû thò xaõ, thaønh phoá. Kyùöùc daân toäc vaø ñôøi soáng vaên hoaù daân toäc ñaõphai nhaït nhieàu trong tieàm thöùc cuûa hoï. Vìtheá, trong saùng taùc cuûa hoï baûn saéc vaên hoaùdaân toäc khoâng coøn höông saéc ñaäm ñaø nhötheá heä tröôùc. Ñeà taøi daân toäc cuõng coù taùc giaûhöôùng ñeáân nhöng nhìn chung cuõng chæ döønglaïi ôû beà ngoaøi; taän saâu thaúm taâm hoàn, taâmthöùc daân toäc cuõng ít taùc giaû coù khaû naêng ñaïtñeán. Noùi theá khoâng phaûi laø taát caû, cuõng vaãn coùnhöõng taùc giaû treû tuy coâng taùc ôû tænh, thaønhphoá nhöng caùc em coù tuoåi thô gaén lieàn vôùibaûn möôøng, caùc em vaãn mang trong mìnhtình caûm, nieàm ñam meâ vôùi nguoàn coäi daântoäc, saùng taùc cuûa caùc em vaãn coù nhöõnghöông vò cuûa nuùi röøng ñoäc ñaùo – Coù theå neâuteân moät soá taùc giaû vaên hoïc tieâu bieåu nhö:Noâng Quang Khieâm (Taøy – Yeân Baùi); ToøngVaên Haân (Thaùi – Ñieän Bieân); Ñaøm Thò HaûiYeán (Nuøng – Cao Baèng); Luïc Maïnh Cöôøng(Taøy – Haø Giang); Y Vieät Sa ( Ba Na – KonTum); H’trem Knul ( EÂ Ñeâ – Ñak Lak); KieàuMai Ly, Ñoàng Chuoâng Töû ( Chaêm – NinhThuaän); Thaïch Ñôø Ni (Kh’me – Baïc Lieâu);

Hoaøng Chieán Thaéng (Taøy – Baéc Kaïn); PhaïmTuù Anh (Möôøng – Thanh Hoaù), Lyù Höõu Löông( Dao – Yeân Baùi), Lyù A Kieàu ( Dao – TuyeânQuang)…

Quùa trình hình thaønh phaùt trieån ñoäi nguõvaên ngheä só daân toäc thieåu soá trong maáy chuïcnaêm qua coù theå neâu ra maáy kinh nghieäm vaøbaøi hoïc coù yù nghóa thöïc teá sau ñaây:

1.Caàn coù chính saùch ñaøo taïo vaø söû duïngñoäi nguõ trí thöùc ngöôøi daân toäc thieåu soá, ñaûmbaûo con em ngöôøi daân toäc thieåu soá toát nghieäpñaïi hoïc, cao ñaúng ñeàu coù vieäc laøm, coù thunhaäp ñeå soáng ñöôïc, soáng oån ñònh môùi coùñieàu kieän saùng taùc ñöôïc. Neáu coi vaên hoïcngheä thuaät laø lónh vöïc ñaëc thuø thì vieäc boá trívieäc laøm cho caùc em cuõng phaûi ñöôïc coi laømoät ñaëc thuø caàn löu taâm ñaàu tieân. Hieän naycoøn nhieàu em coù khaû naêng saùng taùc nhöng ratröôøng khoâng coù coâng aên vieäc laøm, cöù hôïpñoàng taïm bôï nay ñaây mai ñoù vôùi thu nhaäp ítoûi cuõng raát ñaùng suy nghó. Ñeán ñaâu xin vieäccuõng phaûi cô cheá “ñaàu tieân”, gia ñình caùc emngheøo, khoâng sao theo kòp cô cheá kyø quaùi ñoùñöôïc (!).

2.Caàn coù cô cheá phaùt hieän taøi naêng sôùm,toát nhaát laø töø khi caùc em coøn hoïc caáp II, caápIII hoaëc ñaïi hoïc. Caùc Hoäi Vaên hoïc ngheäthuaät tænh, thaønh phoá thöôøng xuyeân phoáihôïp vôùi ngaønh giaùo duïc toå chöùc caùc lôùp boàidöôõng naêng khieáu cho caùc em, moãi heø toåchöùc moät lôùp möôøi, möôøi laêm ngaøy, coù traoñoåi, toång keát, ñaùnh giaù vaø choïn in baøi vôû chocaùc em. Baøi vôû ñöôïc in treân saùch baùo vaø söïgoùp yù taän tình cuûa caùc vaên ngheä só lôùp tröôùccoù kinh nghieäm ngheà nghieäp coù taùc duïngkhuyeán khích ñoäng vieân caùc em raát lôùn, giuùpcaùc em ñi vaøo saùng taùc, töï tin vaø ñam meâhôn. Taát nhieân vieäc chính cuûa caùc em laø hoïctaäp trang bò kieán thöùc vaên hoaù caên baûn chomình. Moät soá Hoäi ñòa phöông ñaõ coù kinhnghieäm phoái hôïp laøm toát vaán ñeà naøy, vì theá

DIEÃN ÑAØN


caùc hoäi ñoù sôùm coù ñöôïc nhöõng taùc giaû treûboå sung cho ñoäi nguõ taùc giaû cuûa ñòaphöông. Haøng naêm, caùc Hoäi caàn daønh moätkhoaûn kinh phí hoã trôï saùng taïo ñeå laøm coângtaùc boài döôõng naêng khieáu saùng taùc ôû ñòaphöông mình.

3. Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaätVieät Nam, Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät caùc daântoäc thieåu soá Vieät Nam phoái hôïp caùc Hoäi Vaênhoïc ngheä thuaät tænh, thaønh phoá moãi naêm toåchöùc ít nhaát moät traïi saùng taùc hoaëc lôùp boàidöôõng saùng taùc Vaên hoïc ngheä thuaät cho caùctaùc giaû treû ngöôøi daân toäc thieåu soá nhö gaàn ñaâyñaõ laøm: caàn coù chính saùch hoã trôï tieàn taøu xeñi laïi, aên ôû, tham quan, hoäi thaûo vaø trao ñoåi taùcphaåm, laøm cho khoâng khí traïi saùng taùc, lôùp boàidöôõng coù söùc haáp daãn vaø boå ích.

4.Caùc cô quan baùo chí caàn ñaêng taûi taùcphaåm cuûa caùc taùc giaû treû ngöôøi daân toäcthieåu soá. Söï ñoäng vieân, khích leä ñoù coù yùnghóa raát lôùn ñoái vôùi caùc taùc giaû treû, taùc giaûmôùi vaøo ngheà. Neáu coù söï phoái hôïp toát giöõañôn vò toå chöùc traïi saùng taùc, giöõa caùc Hoäi vôùicô quan baùo chí ôû Trung öông, toâi tin vieäcnaøy coù theå thöïc hieän ñöôïc moät caùch khoângkhoù khaên gì.

5. Hieän nay, coù khoâng ít caùc taùc giaû treûngöôøi daân toäc thieåu soá laøm vieäc ôû moät côquan, ñôn vò nhaát ñònh. Caùc lôùp saùng taùc,boài döôõng chuyeân moân raát caàn cho caùc emveà laâu daøi. Uyû ban toaøn quoác Lieân hieäp caùcHoäi vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam vaø caùcHoäi chuyeân ngaønh Trung öông neân kieánnghò vôùi caùc caáp quaûn lyù vaø chæ ñaïo vaênhoaù, vaên hoïc ngheä thuaät cuûa Ñaûng vaø Nhaønöôùc coù chính saùch ñaëc caùch cho ngöôøisaùng taùc ñang laøm vieäc ôû caùc cô quan, ñônvò moãi naêm ñöôïc nghæ coâng vieäc ôû cô quanhai tuaàn ( ñöôïc höôûng löông) daønh cho hoaïtñoäng saùng taïo vaên hoïc ngheä thuaät. Phaûi coivieäc boài döôõng, chaêm soùc taøi naêng vaên hoïc

ngheä thuaät laø traùch nhieäm chung caùc caùccaáp caùc ngaønh.

6.Haøng naêm, caùc Hoäi Vaên hoïc ngheäthuaät caàn tuyeån choïn xuaát baûn taäp saùng taùctreû (coù theå baèng song ngöõ) vaø taùc giaû daântoäc thieåu soá ôû ñòa phöông mình. Nhaø nöôùccuõng caàn coù cheá ñoä hoã trôï taùc giaû daân toäcthieåu soá coâng boá taùc phaåm cuûa mình quanhieàu keânh phaùt haønh ñeán ñoäc giaû, nhaát laøñoäc giaû daân toäc thieåu soá vaø mieàn nuùi. Caàncoù cô quan chòu traùch nhieäm xaây döïng ñeàaùn veà vaán ñeà naøy.

7.Caùc nhaø lyù luaän pheâ bình vaên hoïc ngheäthuaät caàn quan taâm nghieân cöùu maûng vaênhoïc ngheä thuaät daân toäc thieåu soá moät caùchnghieâm tuùc, caàn coù ñaùnh giaù khaùch quan,toaøn dieän caû veà ñoäi nguõ taùc giaû, taùc phaåm –nhöõng ñoùng goùp vaø nhöõng haïn cheá caànkhaéc phuïc vaø vöôït qua; kieán nghò vôùi Ñaûng,Nhaø nöôùc coù chuû tröông, chính saùch phuøhôïp, taïo ñieàu kieän cho vaên ngheä só daân toäcthieåu soá ñoùng goùp ñöôïc nhieàu hôn cho daântoäc vaø cho ñaát nöôùc.

Nhöõng vaán ñeà neâu treân chæ mang tínhchaát taùc ñoäng töø beân ngoaøi vaøo quaù trìnhhình thaønh ñoäi nguõ taùc giaû daân toäc thieåusoá. Vaán ñeà quan troïng nhaát vaãn laø taøinaêng. Chuùng ta coù theå leân keá hoaïch ñaøotaïo kyõ sö, baùc só hoaëc thaïc só, tieán só trongmoät thôøi gian nhaát ñònh nhöng khoâng theåleân keá hoaïch, loä trình ñaøo taïo ñöôïc nhaøvaên, nhaø thô, nhaø soaïn nhaïc…Ñeán löôïtmình, khi khaúng ñònh ñöôïc naêng löïc saùngtaïo, moãi vaên ngheä só phaûi töï mình hoïc taäp,reøn giuõa buùt phaùp, phong caùch vaø tö duysaùng taùc, khoâng ngöøng tìm toøi ñoåi môùi ñeåkhoâng laëp lai ngöôøi khaùc vaø laëp laïi chínhmình. Ñoäi nguõ ñoâng ñaûo laø quyù nhöng quyùnhaát, caàn nhaát vaãn laø taøi naêng ñích thöïc.Maø taøi naêng ñích thöïc bao giôø cuõng hieám.Vaø ñaày caù tính. �

DIEÃN ÑAØN


N GHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH

Gaõ Teùp Riu laø moät tieåu thuyeát giaù trò,coù söùc haáp daãn ñaùng keå vaø laâu nayñaõ ñöôïc coâng luaän ñaùnh giaù cao caû

veà phía coâng chuùng ñoäc giaû roäng raõi vaø caûveà phía giôùi pheâ bình, saùng taùc. Ñoù thöïc söïlaø moät phaàn thöôûng quyù giaù cho ngöôøi vieátñaõ töøng coù quaù trình laø thaày giaùo ,tham giaquaân ñoäi, laøm nhaø quaûn lyù giaùo duïc vaø vaênhoaù.

Taùc phaåm ñöôïc hoaøn thaønh khaù nhanh:

Ñaët buùt vieát – 24/2/2012. Xong – 28/7. Hoaønchænh – 19/9/2012. Soá trang laø 432. Tuynhieân, ñaây laø thaønh quaû cuûa söï nhaäp thaân,söï hoùa thaân laâu daøi haøng chuïc naêm trongñôøi, trong ñoù taùc giaû ñaõ coù nhieàu naêm laømcoâng vieäc lieân quan gaàn guõi ñeán noäi dungtruyeän. Ñaõ coù ghi chuù nhoû nhö ñoâi lôøi môûsaùch: “Boái caûnh trong cuoán saùch naøy phaànlôùn laø thaät, vôùi khaù nhieàu söï vieäc coù thaät.Nhöng laø tieåu thuyeát, noù ñöôïc quyeàn hö caáunhaèm ñaït ñöôïc yù töôûng saùng taïo cuûa ngöôøivieát”.

Ñoâi ñieàu treân ñaây ñaõ theå hieän taùc giaû laømoät nhaø tieåu thuyeát ñaày traûi nghieäm,taâmhuyeát,giaø daën veà tay ngheà, moät caây buùt vaênxuoâi ñang ñoä sung söùc.

Nhìn chung, veà ñaïi theå, Gaõ Teùp Riu laøcuoán tieåu thuyeát coù taàm voùc, mang noäi haømphong phuù trong moät toå chöùc caáu taïo ñataàng (vaø ña nghóa – dó nhieân), giaøu tính hieänñaïi.

Ñaây vaãn laø loaïi tieåu thuyeát luaän ñeà môùi,luaän ñeà chính trò - xaõ hoäi döôùi daïng taâm lyùxaõ hoäi.

Neáu tinh, ta seõ thaáy moät söï lieàn maïch veàtö töôûng saùng taùc hay roäng hôn laø yù ñoà saùngtaïo ngheä thuaät töø Luaät ñôøi vaø cha con quaLöûa ñaéng.

Noùi theo kyõ thuaät vieát thì ñoù laø söï ñanloàng caùc lôùp chuû ñeà lôùn veà chính trò - xaõ hoäi,bao quaùt caû vaên hoùa vaø ñaïo ñöùc. Ta cuõngcoù theå xem ñoù laø nhöõng taàng, nhöõng væa

NNgguuyyeeããnn BBaaéécc SSôônn vvôôùùii GGaaõõ TTeeùùpp RRiiuuÑOAØN TROÏNG HUY


trong keát caáu noäi taïi.ÔÛ taàng noåi, deã thaáy laø truyeän tình yeâu vaø

ñôøi soáng vôï choàng cuûa ba nhaân vaät chính:Xuaân Tuøng – nhaø baùo, tröôûng phoøng moätSôû; vôï chính thöùc Dieäu Thuûy – leân tôùi chöùcThöù tröôûng vaø vôï “chui” Döï - nguyeân laø moätcoâ cave, gaùi goïi.

Ñaây khoâng phaûi laø tình yeâu “tay ba” kieåuchaïy ñuoåi nhau, maø chæ laø “ tay ñoâi”: Tuøng –Thuûy vaø Tuøng – Döï. Ñoù laø motip “laáy ñó veàlaøm vôï” sau, “laáy vôï veà” bò… “laøm ñó” hay“hoùa ñó” xaûy ra tröôùc.

Xeùt veà moâ hình thì ñaây laø moâ hình giañình trong khaûo saùt vaø bieåu hieän. Thôøi kyøtröôùc 1945, vaên xuoâi Töï löïc vaên ñoaøn ñaõtöøng theå hieän xung ñoät môùi – cuõ qua cuoäcñaáu tranh töø trong caùc gia ñình. Ñoù laøkhuynh höôùng uûng hoä quan nieäm môùi vì tìnhyeâu – hoân nhaân, gia ñình, chuû yeáu laø nhaèmgiaûi phoùng phuï nöõ khoûi söï troùi buoäc coå huû,laïc haäu cuûa leã giaùo phong kieán ..

Vaøo ñeâm tröôùc Ñoåi môùi, töø 1985, Ma VaênKhaùng ñaõ môû moät cöûa ñoät phaù veà moâ hìnhgia ñình qua Muøa laù ruïng trong vöôøn (hoaønthaønh töø naêm 1982). ÔÛ ñaây coù vaán ñeà xungñoät daãn ñeán bi kòch trong moät gia ñình, vaøomoät hoaøn caûnh lòch söû môùi. Thöïc chaát ñoù laøxung ñoät theá heä trong moät kieåu “gia ñìnhtruyeàn thoáng” hay “ñaïi gia ñình” môùi. Söïxung ñoät veà nhaän thöùc, nhaân sinh quan,quan nieäm tö töôûng ñaïo ñöùc vaø caùch soángbieåu hieän döôùi nhieàu daïng khaùc nhau. Coùvaán ñeà ñaïo ñöùc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc cuõngñöôïc ñeà caäp.

Rieâng vôùi Nguyeãn Baéc Sôn, moâ hình giañình ñaõ ñöôïc ñaët ra töø Luaät ñôøi vaø cha con(2005). Thöïc ra, ñaây laø moät ñeà taøi veà cô cheáñöôïc choàng leân nhieàu vaán ñeà. Ñaõ coù nhaänxeùt xaùc ñaùng: Luaät ñôøi vaø cha con laø

chuyeän gia ñình, chuyeän theá heä, chuyeäntình yeâu, chuyeän cô cheá. Chuyeän cô cheáphöùc taïp, khoù khaên, ñau ñôùn vì noù ñuïngchaïm ñeán caû neàn taûng gia ñình, xaõ hoäi vaøñeán soá phaän moãi ngöôøi. Mang tính döï baùo,cuoán tieåu thuyeát ñaõ neâu ra moät vieãn caûnhñang daàn trôû thaønh hieän thöïc: dinh luyõ cuoáicuøng cuûa con ngöôøi – gia ñình ñang bò coângphaù maïnh meõ. Ñaëc bieät laø heä luî nhaân sinhxaûy ra ngay trong caùc theá heä - theá heä chòutraùch nhieäm vaø theá heä gaùnh chòu.

Gia ñình laø teá baøo xaõ hoäi. Söï mieâu taû, theåhieän vì vaäy laø raát quan troïng. Gia ñình mangyù nghóa hay khoâng, coù yù nghóa nhieàu hay ítlaø tuyø thuoäc ngoøi buùt saùng taùc: thöôøng noùmang tính ñaïi dieän cho loaïi ngöôøi, taàng lôùp,giai caáp.Trong Gaõ Teùp Riu, ñoù laø gia ñìnhcoâng chöùc, gia ñình caùn boä nhaø nöôùc phoåbieán thôøi nay. Gia ñình naøy ban ñaàu raátthuaän hoaø, eâm aám, haïnh phuùc nhöng roài raïnnöùt daàn.Tröôùc tieân vaø sau cuøng laø do tìnhyeâu vôï choàng.Söï ñoå vôõ taát yeáu vì nghòchcaûnh nhö keát quaû cuûa moät tình yeâu giaû taïochæ coøn voû hôø hình thöùc .Vôï choàng Tuøng-Thuyû soáng ly thaân, nhö hai ngöôøi xa laïtrong moät caên nhaø. Tuøng tìm ñeán moät nôikhaùc soáng nhö vôï choàng ,hoaø hôïp taâm hoànvaø theå xaùc vôùi moät coâ gaùi töøng laø ca ve, gaùigoïi. Keát thuùc truyeän laø buoåi ra toaø ly dò ñaàykòch tính giöõa hai con ngöôøi ñaõ maát heát tìnhnghóa. Roõ raøng coù chuyeän tình yeâu,quannieäm tình yeâu nhöng ñaây khoâng phaûi laøchuyeân tình yeâu bình thöôøng, trong moät giañình thoâng thöôøng vôùi nhaân tình theá thaùithöôøng tình.Nhö laø haäu quaû cuûa söï theå “oângaên chaû,baø aên nem” daãn ñeán “anh ñi ñöôønganh,toâi ñöôøng toâi”.Nguyeân nhaân chính saâuxa laø maâu thuaãn khoâng hoaø giaûi ñöôïc cuûahai vôï choàng do xung ñoät taâm hoàn, tính

NGHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH


caùch vaø lôùn hôùn theá :xung ñoät nhaâncaùch.Tuøng ñaõ coù söï löïa choïn quyeátñònh:gaén boù vôùi coâ gaùi baùn hoa hoaønlöông,ñöôïc toân troïng yeâu thöông thöïc söï vaøchia tay vôùi ngöôøi vôï haõnh tieán,tròchthöôïng,nghieän quyeàn löïc baèng baát kyø giaùnaøo keå caû “baùn mieäng nuoâi troân”.

Ñaây laø moät moâ hình gia ñình coù tính xaõhoäi roõ reät, coù theå goïi laø gia ñình – xaõ hoäi thôøicô cheá thò tröôøng. ÔÛ gia ñình naøy coù bieåuhieän cuûa “ñaúng caáp” veà hình thöùc: caùn boäqueøn (ñaàu binh cuoái caùn) vôùi caùn boä caápcao, caùn boä caáp döôùi vôùi caùn boä caáp treân(thôøi hai vôï choàng ôû cuøng moät Boä chuûquaûn). Nhöng thöïc chaát ñoù laïi laø ñaúng caápveà trình ñoä, tính caùch: choàng coù taøi naêngthaät söï, vôï baát taøi. Choàng coù nhaân caùch caoñeïp, vôï ngöôïc laïi – xaáu xa, heøn keùm. Giöõahai cô quan cuûa vôï vaø choàng laø quan heä xaõhoäi – quan heä choàng cheùo, chaèng chòt, phöùctaïp vôùi nhöõng vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, thôøi söïroäng lôùn bao truøm.

Söï xích mích, baát ñoàng giöõa hai vôï choàngcoù nguyeân nhan ñaàu tieân chính laø vì hoï laøhai caùn boä ôû hai cô quan, hai caáp. Tuøngthaúng thaén, maïnh daïn vaïch roõ sai traùi cuûacaáp treân, ñuïng ñeán töï aùi, só dieän cuûa Thuûyñeán möùc coâ tuyeân boá chieán tranh laïnh – vôïchoàng nhö ngöôøi döng nöôùc laõ, khoâng theømnhìn maët nhau. Vì theá, vieäc caàn phaûi ñeán seõñeán, caàn xaûy ra ñaõ xaûy ra.

Thoâng ñieäp cuûa Gaõ Teùp Riu laø moät thoângñieäp coù tính xaõ hoäi.

Ñoù laø thoâng ñieäp veà vaên hoùa xaõ hoäi vaøñaïo ñöùc xaõ hoäi ôû caû hai con ngöôøi vaø roängra, trong giôùi caùn boä coâng quyeàn .Coù trìnhñoä vaên hoùa vaø öùng xöû vaên hoùa rieâng vaøchung, coù ñaïo ñöùc caù nhaân vaø ñaïo ñöùccoâng daân. Vaán ñeà bao truøm ôû ñaây laø nhaân

caùch – nhaân caùch con ngöôøi caù theå vaø vaûphaåm caùch cuûa caû coäng ñoàng, toå chöùc.

Caâu chuyeän cuõng laø söï kieän coát loõi cuûatieåu thuyeát laø cuûa moät coâng chöùc, cuûa moätcô quan coù chuyeân moân heïp laø quaûn lyù vaênhoùa. Töø chuyeän vaên hoùa cuï theå naøy, nhaøvaên ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà lôùn vaên hoùa noùichung. Ñoù laø tình traïng vaên hoùa ñang trôûthaønh moät vaán naïn xaõ hoäi.

Söï phaùt trieån vaên hoùa cuõng boäc loä nhieàubaát caäp. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø ñöôønghöôùng baûo toàn, xaây döïng, phaùt huy nhöõnggiaù trò vaên hoùa.

Coù nhöõng chuyeän cuï theå nhö gìn giöõ vaøbaûo toàn di saûn phi vaät theå, phaùt huy vaên hoùaleã hoäi, quaûn lyù truyeàn thoâng,... cuûa ngaønhnhöng bao truøm laø söï nhaän xeùt coù tính caûnhbaùo vaø vieäc thieáu huït phaåm caùch vaên hoùa vaønaêng löïc laõnh ñaïo, ñieàu haønh, öùng xöû vaênhoùa cuûa ñoäi nguõ, boä maùy tröïc tieáp. Nhieàuxaùo troän ñaõ xaûy ra, nhöng nguy cô lôùn ñangñe doïa – töø kieåu tö duy trì treä, khieân cöôõng,giaùo ñieàu, aùp ñaët, haønh chính hoùa, chính tròhoùa moät loaïi hình giaù trò tinh thaàn coù tính ñaëcthuø laø vaên hoaù.

ÔÛ moät möùc khaùi quaùt hôn, ñoù laø döï baùosöï yeáu keùm vaø sa suùt veà vaên hoùa, nhaát laøvaên hoùa quaûn lyù cuûa ñoäi nguõ caùn boä laõnhñaïo noùi chung: caû veà taøi naêng, phaåm chaátvaø öùng xöû vaên hoùa.

Taûng baêng chìm cuûa taùc phaåm daàn daànboäc loä.

Ñoù laø vaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Thöïc ra,ñaïo ñöùc cuõng naèm trong vaên hoùa nhö thaønhphaàn keát caáu noäi taïi, ñöôïc hieän nguyeânhình, nguyeân khoái. Ñaây laø vaán ñeà cuï theå veànhaân caùch, phaåm haïnh con ngöôøi, maø tröïctieáp laø ñoái töôïng coâng chöùc – töø tieåu coângchöùc nhö gaõ Teùp Riu ñeán ñoäi nguõ quan



chöùc caùc loaïi töø thaáp ñeán cao. Caùc quanchöùc caáp cao hieän ra thaáp thoaùng, khoângchæ moät laàn, laø caùc laõnh ñaïo choùp bu Thaønhphoá, Trung öông. Söï kieän, hieän töôïng cuõngchæ löôùt qua thaáp thoaùng, nhöng nghieâmtroïng. Coù leân maët cao ngaïo, töï thò môùi coù xunònh, boác thôm; coù aùp ñaûo quyeàn uy môùi coùphuïc tuøng, a dua; coù raên ñe nhaân danh taäptheå môùi coù taâm lyù ñaùm ñoâng.

Moät ñöôøng daây voâ hình ñöôïc hình thaønh,moái quan heä hai chieàu ñöôïc dieãn ra: coù muachöùc, coù baùn chöùc; coù gaï tình, coù ñoåi tình,...coù caû chia chaùc lôïi ích nhoùm töø caùc döï aùn“ma quyû”. “Voán töï coù” quan nieäm: “Ñaáy laøtrao ñoåi,mua baùn soøng phaúng” Coù bieán daïngcuûa tham nhuõng ñöôïc ñeà caäp nhö moät thöùma tuùy: tham lam ñeán nghieän quyeàn löïc vaøñaùnh ñoåi baèng baát cöù giaù naøo. Caáp treân thoåloä: “Anh saün saøng ñoåi chöùc Boä tröôûng ñeåñöôïc sôû höõu laøn da naøy” Ñoù laø aên hoái loä…tình duïc nhö moät thöù aên baån voâ lieâm sæ , phiñaïo ñöùc vaøo loaïi baäc nhaát.

Taùc giaû ñaõ neâu ra vaøi neùt chaám phaùnhöng ñuû ñeå phaùc hoïa caûnh suy thoaùi ñaïoñöùc ñaùng baùo ñoäng.

Tuy nhieân, nhö thoâng ñieäp töø Löûa ñaéng,cuoán tieåu thuyeát naøy caûnh baùo moät vaán ñeàñaïo ñöùc nghieâm troïng cuûa giôùi caàm quyeàn:söï tha hoùa quyeàn löïc – töø laõnh ñaïo caáp thaáptrôû leân, cho ñeán moät hình aûnh nhoøe môø, aånhieän tít treân cao.

Luaän ñeà chính trò nhö moät maïch caûmhöùng töø Luaät ñôøi vaø cha con, qua Löûañaéng vaãn laøm phoâng neàn cho cuoán tieåuthuyeát taâm lyù xaõ hoäi. Ñaây laø lónh vöïc nhaïycaûm, nhieàu vuøng caám kî nhöng ñöôïc ñeàcaäp ñuùng möùc vôùi tinh thaàn xaây döïng, chuûyeáu döôùi daïng ñeà xuaát, gôïi yù. Ñuùng nhönhaän xeùt ñaõ ghi ôû leà bìa saùch Löûa ñaéng:

“Luaät phaùp ñöôïc oâng ñaåy veà phía luaät ñôøi.Chính trò ñöôïc oâng keùo laïi gaàn ñaïo ñöùc”(Ñoaøn AÙnh Döông).

Quy tuï laø vaán ñeà theå cheá, cô cheá quaûn tròxaõ hoäi, nhöõng quyeát saùch chính trò. Nhaø vaênchæ laøm nhieäm vuï baét maïch, chaån ñoaùn caênbeänh xaõ hoäi vôùi thaønh taâm cuûa moät löông y.

Taùc giaû töøng coù mong muoán taát caû ñeàusoáng theo quy luaät “phaûi ñuùng quy luaät!”.Luaät soáng cuûa moät cô theå xaõ hoäi laønh laën,khoûe maïnh, cöôøng traùng. Tuy nhieân, chínhtrò ôû ñaây ñöôïc phaùt trieån qua hình töôïngngheä thuaät, laø chính trò sinh ñoäng, hieän thöïcnhö hôi thôû cuûa cuoäc soáng thôøi ñaïi..

Gaõ Teùp Riu xaây döïng ñöôïc moät soá nhaânvaät coù tính caùch tieâu bieåu, noåi baät.

Hai ngöôøi phuï nöõ - Döï vaø Thuûy ñoái nghòchnhau veà tính caùch: hieàn haäu, bieát ñieàu vaø taiquaùi, ñanh aùc; phuïc thieän, thöùc tænh vaø coáchaáp, ñònh kieán; cao thöôïng vaø heøn keùm. Duøsao, söï vöôn leân cuûa Döï cuõng chæ laø böôùcñaàu treân con ñöôøng hoaøn löông vaø Thuûycuõng coøn nhieàu thôøi cô ñeå tha hoà tunghoaønh, boäc loä heát nhaân caùch ñaõ thoaùi hoùa.

Caùn boä, coâng chöùc cuõng coù maáy loaïi,moät beân laø Tuøng vaø nhöõng ngöôøi toát coù yùthöùc, coù taâm trí vaø taám loøng – Ngöôøi thíchñuøa, Giaùm ñoác,...; moät beân laø nhöõng quanchöùc coù danh vò, caùc caáp treân, coù theå xeápvaøo dieän ñoái laäp. Hoï chöa haún laø nhaân vaätphaûn dieän, nhöng laø loaïi nhaân vaät ñaùngpheâ phaùn.

Cuõng coù theå goïi Tuøng laø “nhaân vaät ñaëcsaûn” gaàn nhö rieâng cuûa Nguyeãn Baéc Sôntheo yù kieán cuûa Ma Vaên Khaùng. “Caùn boäqueøn” nay khaùc naøo “anh giaùo coøm” xöacuûa Nam Cao. Tuy chöa phaùt trieån heát tínhcaùch, nhöng Tuøng ñaõ laø moät hình töôïng khaùhoaøn chænh. Xeùt veà loaïi hình, ñaây laø loaïi



nhaân vaät nhoû beù trong giôùi coâng chöùc (anhnhaõi nheùp, gaõ Teùp Riu), nhöng laïi mang tínhñaïi dieän lôùn cho caû “theá giôùi coâng chöùc”.

Ngoaøi ra, ñoù coøn laø moät ngöôøi nhaïybeùn, thöùc thôøi vaø duõng caûm – daùm nghó,daùm noùi, daùm baûo veä ñeán cuøng leõ phaûi,maëc duø ñoâi khi laâm vaøo theá ñôn ñoäc, leùpveá. “Gaõ töï nhuû,mình chæ laø con toát hæn trongcuoäc ñôøi, nhöng laø con toát vôùi ñònh tínhtreân baøn côø laø chæ coù tieán khoâng luøi moätböôùc khoâng sôï baát cöù theá löïc cöôøng quyeànnaøo”. Nhaø vaên ñaõ ñieån hình hoùa thaønhcoâng khi xaây döïng nhaân vaät coù nhöõng neùtcaù tính ñoäc ñaùo.Tuøng chöa phaûi laø maãungöôøi lyù töôûng, coøn caàn tieáp tuïc hoaønthieän nhaân caùch. Hình veû, ñuùng hôn laø vòtheá coù veû “teùp riu”, nhöng ñaàu oùc Tuøng laïimang taàm voùc “toâm huøm”- ngöôøi nhoû maøuy lôùn.Ñoù laø kieåu ngöôøi coù trí tueä ñoáinghòch vôùi loaïi “to ñaàu” maø daïi, maø ngu.ÔÛmöùc khaùi quaùt cao hôn , coù theå coi ñoù laøhình aûnh cuûa ngöôøi trí thöùc nhö yù ñoà saùngtaïo cuûa taùc giaû.

Vieát Gaõ Teùp Riu, Nguyeãn Baéc Sôn ñaõtheå hieän ñöôïc tay ngheà khaù thaønh thaïo veàngheä thuaät tieåu thuyeát – töø keát caáu toång theåvaø ñan xen phaùt trieån caùc maïch söï kieän, caùctuyeán nhaân vaät, theå hieän yù ñoà ngheä thuaätqua caùc phöông tieän theå hieän veà hình aûnh,ngoân ngöõ,...

Gaõ Teùp Riu laø moät taùc phaåm coù taàm voùc,giaøu tính hieän ñaïi ôû noäi haøm dung löôïng.Ñaây laø tieåu thuyeát tröôùc heát coù nhieàu söï ñanxen , keát hoaø ,chuyeån hoùa veà theå loaïi, maø roõnhaát laø truyeän vaø kyù, phoùng söï. Nhaø vaênñan loàng treân ñaïi theå khaù töï nhieân ghi cheùpñieàu tra veà gaùi maïi daâm qua töï thuaät cuûaDöï, laøm ta lieân töôûng tôùi Vuõ Troïng Phuïngqua Laøm ñó xöa kia hoaëc Hoài kyù “Taâm sida”

thôøi nay. Vaên chöông baùo chí – vaên chínhluaän xen keõ töï nhieân vôùi mieâu taû ngheä thuaättöùc vaên chöông ngheä thuaät.

Keå vaø taû linh hoaït trong moät vaên baûn ñathanh. Gioïng ñieäu phong phuù, ña daïng.Trong ñoù, gioïng khaùch quan, töï nhieân laø chuûñaïo. Tuy nhieân, coù ñan xen gioïng tröõ tình,nhieàu khi thieát tha, laéng ñoïng, ñaày xuùc caûm.Gioïng suy nghieäm, trieát lyù traàm tö noåi leântrong nhöõng ñoäc thoaïi noäi taâm hoaëc tröõ tìnhngoaïi ñeà. Deã nhaän ra gioïng hoùm hænh, haøihöôùc, gieãu nhaïi xen keõ nhöng nhieàu khi ñaõmang haøm yù chaâm bieám vôùi söùc maïnh pheâphaùn nheï maø saâu.

Gaõ Teùp Riu coù ñöôïc ngoân ngöõ ñaëc tröngcuûa tieåu thuyeát. Ngoân ngöõ ñôøi thöôøng, ngoânngöõ noùi ñöôïc vaän duïng khaù thuaàn thuïc khiñöôïc choïn loïc vaø caùch ñieäu hoùa.

*Tröôùc vaø sau khi ra ñôøi, tieåu thuyeát ñaõ coù

söï ñoùng goùp cuûa caùc baïn vaên danh tieáng,ñoù laø nhöõng yù kieán boå ích, vöøa khuyeán caùovöøa gôïi môû ñeå hieäu chænh vaø phaùt huy.

Löûa ñaéng, Gaõ Teùp Riu laø nhöõng taùcphaåm ñaõ ñöôïc “ñoùng daáu son” trong Hoäithaûo khoa hoïc toaøn quoác “Vaán ñeà ñaïo ñöùcxaõ hoäi trong vaên hoïc ngheä thuaät hieän nay”vöøa qua.

Theo döï kieán saùng taùc, seõ coù Gaõ Teùp Riutaäp 2 xuaát hieän. Tin raèng, taùc giaû seõ tieáp tuïccoâng boá troïn boä tieåu thuyeát ñaëc saéc, ñöôïcñoùn ñôïi nhö ñoùng goùp cuûa moät nhaø vaên taøinaêng, sung söùc trong saùng taïo ngheä thuaäthieän nay.

[1] MA VAÊN KHAÙNG. “Xung ñoät gia ñình,xung ñoät nhaâncaùch” - Vaên ngheä soá 12, 22/3/2014.[2] NGUYEÃN BAÉC SÔN. “Ngöôøi trí thöùc hoâm nay trongGaõ Teùp Riu” - Tham luaän Hoäi thaûo khoa hoïc “Vaán ñeàñaïo ñöùc xaõ hoäi trong vaên hoïc ngheä thuaät hieän nay”.11/2014.



T RAO ÑOÅI YÙ KIEÁN

Hoïc taøi thi phaän“Hoïc taøi thi phaän” laø caâu tuïc ngöõ noùi veà

chuyeän ñi thi noùi chung, raát nhieàu may ruûi.Caùc giaûi thöôûng vaên chöông ngheä thuaät duødöôùi daïng naøo thì cuõng laø moät cuoäc thi. Seõcoù taùc phaåm, taùc giaû ñoaït giaûi vaø taùc phaåm,taùc giaû khoâng ñoaït giaûi. Veà lyù thuyeát thìnhöõng taùc phaåm ñoaït giaûi hay hôn nhöõngtaùc phaåm bò loaïi. Ñoù laø nhôø vaøo nhöõng “conmaét xanh” cuûa hoäi ñoàng chaám giaûi töø sôkhaûo ñeán chung khaûo coäng vôùi caùi taâmtrong saùng cuûa hoï.

Dö luaän giôùi vaên chöông ngheä thuaät vaãntaâm phuïc khaåu phuïc veà Giaûi thöôûng Hoà ChíMinh vaø Giaûi thöôûng Nhaø nöôùc veà Vaên hoïcNgheä thuaät laàn thöù nhaát vaø laàn thöù hai. HaiGiaûi thöôûng Vaên ngheä 1951-1952 vaø 1954-1955 cuõng ñöôïc ñaùnh giaù cao. Caùc cuoäc thithô cuûa tuaàn baùo Vaên ngheä (Hoäi Nhaø vaênVieät Nam) nhöõng naêm 1969-1970, 1972-1973, 1975-1976, 1981-1982 cuõng ñeå laïinhöõng aán töôïng toát ñeïp... Nhöõng naêm gaànñaây caùc giaûi thöôûng vaên chöông ngheä thuaätngaøy moät maát giaù, khoâng coøn gaây ñöôïc aántöôïng trong giôùi vaên chöông ngheä thuaät vaøbaïn ñoïc, thaäm chí coøn mang laïi söï thaátvoïng. Ñaõ coù nhieàu yù kieán lyù giaûi veà söï xuoángcaáp cuûa caùc cuoäc trao giaûi thöôûng naøy.Trong baøi vieát naøy, toâi khoâng coù yù ñònh phaântích ñaùnh giaù veà caùc giaûi thöôûng vaø caùccuoäc thi aáy. Toâi chæ noùi veà duyeân phaän, söïmay ruûi cuûa caùc taùc phaåm trong moät moâi

tröôøng vaên chöông ngheä thuaät bình thöôøngmaø thoâi.

Ví duï veà nhaø thô, nhaø pheâ bình vaên hoïcLeâ Thaønh Nghò. Anh Leâ Thaønh Nghò hieän laøChuû tòch Hoäi ñoàng Lyù luaän, pheâ bình HoäiNhaø vaên Vieät Nam khoùa 8. Nhöng toâi laïi chuùyù ñeán thô cuûa anh. Thuù thöïc, bình thöôøngcaùc nhaø nghieân cöùu vaên chöông laøm thô thìtoâi khoâng chuù yù laém; maëc duø caùc taäp thô cuûahoï khi môùi ra ñôøi ñöôïc nhieàu hoïc sinh vieátbaøi ca ngôïi. Toâi cho raèng tö duy hình töôïngcuûa ngöôøi laøm thô vaø tö duy logic cuûa ngöôøilaøm nghieân cöùu laø khaùc nhau. Khi hai tö duyaáy cuøng trong moät ngöôøi thì noù seõ dung hoøanhau thoâi, neân caùi maø hoï vieát ra ôû daïng naøocuõng chæ bình thöôøng, khoâng xuaát saéc ñöôïc.Hoaëc neáu khaù veà maët naøy, thì seõ keùm veàmaët kia. Khi bieát anh Leâ Thaønh Nghò ñöôïcgiaûi thöôûng thô cuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam,tuy khoâng phaûi giaûi A cho hai taäp thô Möatrong thaønh phoá (2000) vaø Muøa khoâng gioù(2003), thì toâi tìm ñoïc xem nhö theá naøo ñeåkieåm tra laïi suy nghó cuûa mình. Khi ñoïc xonghai taäp thô ñöôïc giaûi cuûa nhaø thô, nhaø pheâbình Leâ Thaønh Nghò thì toâi hoaøn toaøn yeântaâm vôùi suy nghó cuûa mình laâu nay.

Naêm 2010, anh Leâ Thaønh Nghò taëng toâitaäp thô môùi Soâng troâi khoâng lôøi. Thuù thöïc,luùc ñaàu toâi raát hôø höõng, cho raèng chaéc noùcuõng nhö hai taäp thô tröôùc cuûa anh thoâi. Ñeåtraân troïng baïn beø taëng saùch, luùc coøn laø PhoùToång Bieân taäp Baùo Coâng an Nhaân daân, phuï

Danh phaän vaø Taøi naêngÑINH QUANG TOÁN(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)


traùch Chuyeân ñeà Vaên ngheä Coâng an, toâithöôøng ñoïc ñeå choïn laáy moät baøi ñaêng baùo.Thaät baát ngôø, ñoïc taäp thô môùi cuûa anh,caøng ñoïc toâi caøng bò cuoán huùt, bò nhöõngcaâu thô cuûa anh chinh phuïc, toâi ñaõ ñoïc moätmaïch heát caû taäp thô. Sau ñoù, maëc duø anhLeâ Thanh Nghò khoâng yeâu caàu, nhöng töï toâiñaõ vieát baøi pheâ bình taäp thô vôùi tieâu ñeà“Soâng troâi khoâng lôøi, chôû naëng phuø sa”ñaêng treân Vaên ngheä Coâng an. Baây giôø, sauboán naêm ñoïc laïi taäp thô, toâi vaãn giöõ nguyeânñaùnh giaù cuûa mình, thaäm chí bình tónh nhìnlaïi thô hôn chuïc naêm ñaàu theá kyû XXI, toâicho raèng Soâng troâi khoâng lôøi laø moät trongvaøi ba taäp thô hay nhaát. Taäp thô Soâng troâikhoâng lôøi thöïc söï ñaõ vöôït leân treân haún haitaäp thô ñöôïc giaûi thöôûng tröôùc ñaây cuûachính Leâ Thanh Nghò moät baäc. Toâi ñaõ giôùithieäu vôùi moät soá baïn beø taäp thô naøy. Saukhi ñoïc xong, hoï ñeàu ñoàng tình vôùi ñaùnh giaùcuûa toâi... Theá maø ngoaøi moät soá baøi pheâ bìnhtreân maáy tôø baùo, coù theå noùi taäp thô ñaõ hoaøntoaøn chìm trong im laëng, khoâng ñöôïc moätgiaûi thöôûng naøo, thaäm chí coøn khoâng ñöôïcHoäi ñoàng Thô cuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Namñeà cöû xeùt trao giaûi naêm ñoù.

Theá laø theá naøo? Toâi khoâng hoang mangveà söï ñaùnh giaù cuûa mình. Nhöng ñuùng laø“Thöïc taøi thi phaän”. Cuoäc ñôøi coù quy luaätrieâng chaêng? Cho neân khi thaáy ngöôøi quaùhaõnh dieän khi ñöôïc giaûi thöôûng, hay quaùcay cuù khi khoâng ñöôïc giaûi, toâi ñeàu thaáybuoàn cöôøi. Quy luaät noåi chìm trong cuoäc ñôøichæ laø töông ñoái thoâi. Coøn caùc giaûi thöôûng laïicaøng laø töông ñoái. Caùc nhaø thô nhaø vaên töïngaãm maø xem, taùc phaåm cuûa mình ñöôïccaùc giaûi thöôûng chöa haún laø taùc phaåm haynhaát cuûa mình.Ñöùng baèng ñoâi chaân cuûa chính mìnhÑöôïc gaàn caùc vó nhaân ñöông nhieân laø

moät ñieàu vinh haïnh. Bôûi vì ta coù theå hoïcñöôïc nhöõng phaåm chaát toát ñeïp cuûa hoï. Tuynhieân, caùc vó nhaân thaät thì thöôøng giaáu mìnhñi. AÙnh saùng thì toûa xa chöù khoâng saùngchaân ñeøn neân môùi coù caâu “gaàn chuøa goïi buïtbaèng anh”. Daãu troïng daãu khinh thì ñeøn vaãnsaùng, chöù ñeøn tuø muø thì tung hoâ maáy cuõngkhoâng saùng ñöôïc. ÔÛ ñaây, toâi chæ baøn ñeánvieäc ñöùng gaàn nhöõng ngoïn ñeøn saùng maøthoâi. Xung quanh vieäc naøy cuõng coù nhieàucaùch öùng xöû. Töø nhöõng caùch öùng xöû aáy, seõbieát anh laø ngöôøi nhö theá naøo.

Khi ñöôïc gaàn caùc vó nhaân, nhöõng ngöôøicoù nhaân caùch thöôøng khoâng lôïi duïng caùc vónhaân ñeå laøm lôïi cho mình. Bôûi hoï hieåu moãingöôøi coù moät söï nghieäp rieâng, moät vò trírieâng trong cuoäc ñôøi. Vò trí trong lòch söûkhoâng quyeát ñònh ôû ngoâi vò cao thaáp, maøñöôïc xaùc ñònh bôûi anh coù “toûa höông” thômthöïc hay khoâng? Khoâng theå lôïi duïng ai ñeåthay ñoåi vò trí cuûa mình ñöôïc, neân hoï thöôønglaëng leõ, chæ coi ñoù laø moät kyû nieäm ñeïp.

Moät soá khaùc thì nhaân ñaáy khueáchtröông cho mình, taïo thanh theá vaø lôïi duïngnoù ñeå kieám chaùc. Nhôù thôøi kyø ñaàu Ñoåi môùi,caùc “ñaïi gia” thöôøng tìm caùch tieáp caän caùcvó nhaân roài thueâ ngöôøi chuïp aûnh treo ôûphoøng laøm vieäc ñeå möôïn oai huøm. Taátnhieân, ñaáy chæ laø caùch thoâ thieån doïa ngöôøiyeáu boùng vía.

Trong lónh vöïc vaên chöông ngheä thuaätcuõng coù nhöõng hieän töôïng naøy. Khi vieát veàcaùc nhaø vaên, nhaø thô lôùn, moät soá ngöôøi vôùithaùi ñoä traân troïng toân kính keå laïi kyû nieämmoät caùch khaùch quan, chieáu aùnh saùng laømnoåi roõ caùc vó nhaân, coøn mình thì laëng leõkhuaát ñi. Nhöng chính söï aån giaáu mình naøymaø nhaân caùch ngöôøi vieát laïi toûa saùng. Moätsoá khaùc thì khoe khoang nhö mình laø baïnthaân thieát, ñöôïc vó nhaân khen naøy khen noï,

TRAO ÑOÅI YÙ KIEÁN


töôûng nhôø vó nhaân ñeà cao mình (maø phaànnhieàu laø bòa ra) ñeå mong ñöôïc ngöôøi ñôøi toânkính. Nhöng thöôøng gaët haùi ñöôïc keát quaûngöôïc laïi, bôûi coâng chuùng ñoâng ñaûo ñaâu deãbò ñaùnh löøa. Toâi ñöôïc ñoïc nhieàu baøi thôtöôûng nhôù, troø chuyeän cuøng caùc vó nhaân.Moät soá laø tình thöïc ñaùng quyù. Nhöng ña soácoá ñaùnh ñu vôùi teân tuoåi ngöôøi xöa nhö caùchtroàng caây löu nieäm hoaëc gaén bieån vaøo danhthaéng “toâi ñaõ ñeán ñaây ngaøy… thaùng… naêm”...Raát buoàn cöôøi.

Caùc nhaø thô lôùn Xuaân Dieäu, Cheá LanVieân thöôøng vieát veà caùc caây buùt treû. Vaäy caùcoâng töïa vaøo ñaâu? Hoï töïa vaøo chính phaåmchaát vaø taøi naêng cuûa mình. Khen nhöõngngöôøi keùm hôn mình, phaûi laø ngöôøi coù baûnlónh. Coøn thi só Toá Höõu, ngöôøi ñöôïc soánggaàn Baùc nhieàu naêm vaø ñöôïc Baùc raát yeâuquyù, nhöng oâng cuõng thaønh thöïc keå raèngthô cuûa mình khoâng maáy khi ñöôïc Baùc khenhay, Ngöôøi chæ ñoäng vieân khi baøi thô coù taùcduïng toát cho caùch maïng.

Moät soá ngöôøi thì khi ñöôïc gaàn caùc vónhaân cuõng töôûng mình laø vó nhaân. Toâi vöøañöôïc xem truyeàn hình cuoäc trao ñoåi giöõamoät nhaø thô noåi tieáng vôùi moät giaûng vieânkhoâng teân tuoåi veà moät nhaø thô lôùn. Nhaø thônoåi tieáng thì trình baøy chaân thöïc caùc giaù tròthô ca cuûa nhaø thô lôùn kia. Trong khi ñoù vògiaûng vieân khoâng teân tuoåi laïi cöù cöôùp lôøi laánaùt vaø coá tình cheâ bai nhaø thô lôùn noï, laøm nhötheå yù kieán cuûa mình môùi laø phaùt hieän caosieâu. Haï thaáp caùc vó nhaân, töôûng mìnhngang haøng vôùi hoï cuõng laø caùch boäc loä cuûanhöõng ngöôøi vaên hoùa thaáp.

Vaãn bieát lòch söû cuõng khoâng phaûi hoaøntoaøn coâng baèng. Daãu thôøi gian luøi xa thì vaãncoù moät soá söï kieän vaø con ngöôøi bò aån khuaát,moät soá ñöôïc tröng dieän quaù ñaùng, vaø moät soábò nhaàm laãn. Nhöng ña soá laø ñöôïc thôøi gian

laøm saùng toû, ñaùnh giaù coâng baèng. Vì vaäy, söïtrung thöïc laø voâ cuøng caàn thieát. Haõy laø chínhmình, ñöøng möôïn aùo cuûa ai, ñöøng döïa vaøoai caû. Moãi con ngöôøi coù moät giaù trò rieângkhoâng theå thay theá. Döïa vaøo caùc vó nhaâncuõng khoâng theå saùng hôn, khoâng theå thômhôn.

Tuy nhieân, xung quanh caùc vó nhaân baogiôø cuõng coù nhieàu ngöôøi. Vieát veà hoï cuõng laøchuyeän thöôøng tình. Bôûi caùc vó nhaân thöôøngtaäp trung nhieàu phaåm chaát toát ñeïp doàn neùnlaïi, vieát veà hoï seõ ruùt ra ñöôïc nhieàu baøi hoïccho moïi ngöôøi. Nhöng vieát nhö theá naøo môùilaø ñieàu caàn quan taâm. Ñeán nhö Xuaân Dieäu,ngöôøi ngaàm ví mình nhö ñænh Hymalaya “Talaø moät, laø rieâng, laø thöù nhaát”, khi vieát veà bathi haøo daân toäc: Nguyeãn Traõi, Nguyeãn Du,Hoà Xuaân Höông, khoâng ai baûo raèng oângngaàm so saùnh vôùi tieàn nhaân ñeå ñeà caomình. Thaäm chí, khi noùi veà Nguyeãn Du, nhaøthô Toá Höõu coøn vieát: “Khuùc vui xin laïi so daâycuøng Ngöôøi”, thì ta cuõng chæ thaáy ñaáy laøtieáng cuûa daân toäc, tieáng cuûa thôøi ñaïi ñangnoùi vôùi ñaïi thi haøo, chöù khoâng ai nghó ToáHöõu coù aån yù rieâng.

Taâm saùng thì moïi thöù seõ saùng. Ñöùng gaànvó nhaân hay ñöùng gaàn thöôøng daân cuõng vaäythoâi. Haõy chaân thöïc thì khuoân maët mình seõsaùng roõ, daãu döôùi aùnh saùng maët trôøi haydöôùi aùnh saùng maët traêng.Söï töï tinLaøm coâng vieäc gì cuõng caàn söï töï tin.

Khoâng töï tin vaøo muïc tieâu vaø keát quaû seõ ñaïtñöôïc thì laøm gì coù ñuû nghò löïc vaø quyeát taâmmang heát taøi naêng vaø söùc löïc ñeå thöïc hieän,thì sao coù keát quaû ñöôïc? Nhöng toâi thaáy giôùivaên ngheä só hình nhö coù söï töï tin hôn bìnhthöôøng. Ñoù laø moät ñieàu toát. Hôi thaùi quaù moätchuùt thì khoâng sao, noù seõ cho ta theâm söùcmaïnh. Nhöng neáu thöïc söï thaùi quaù thì laïi laø



aûo töôûng, haõo huyeàn maø khoâng bao giôø ñiñöôïc ñeán ñích.

Tuy nhieân, moãi ngöôøi töï tin moät caùchkhaùc nhau. Coù ngöôøi töï tin noùi ra lôøi, vaø coùngöôøi töï tin nhöng khoâng noùi ra maø aâm thaàmphaán ñaáu cho kyø ñöôïc muïc ñích cuûa mình.

Nhaø thô Lyù Baïch (Ñôøi Ñöôøng) cuûa nöôùcTrung Hoa coù söï töï tin vaøo taøi naêng cuûamình maø toâi chöa thaáy trong lòch söû vaênchöông nhaân loaïi coù ai töï tin ñöôïc hôn oâng.Baèng hình töôïng vaên chöông, oâng töï vímình nhö moät traùi nuùi lôùn söøng söõng giöõañaát trôøi ngaøn naêm: “Bao nhieâu maây noåi bayñi heát/ Chæ coøn nuùi Kính Ñình vaø ta”. Ñoàngthôøi, oâng cuõng noùi thaúng ra lôøi veà taøi naêngcuûa mình: “Thieân sinh ngaõ taøi taát höõu duïng”(Trôøi sinh ta taøi taát coù duøng). Vaø quaû thöïc,do taøi thô cuûa mình oâng ñaõ coù luùc ñöôïc vuaÑöôøng Minh Hoaøng raát troïng duïng. Rieângtoâi, raát khaâm phuïc söï töï tin cuûa oâng khi oângkhoâng tranh taøi vôùi nhaø thô Thoâi Hieäu luùcoâng ñeán laàu Hoaøng Haïc thaáy Thoâi Hieäu ñaõñeà thô ôû ñoù. Ngöôøi töï bieát mình laø ngöôøi töïtin nhaát. Tröôùc baøi thô “Hoaøng Haïc laâu” cuûaThoâi Hieäu, Lyù Baïch ñaõ buoâng buùt: “Nhaõntieàn höõu caûnh hoïa baát ñaéc/ Thoâi Hieäu ñeà thitaïi thöôïng ñaàu” (Tröôùc maét coù caûnh ñeïp maøkhoâng laøm thô ñöôïc/ Bôûi Thoâi Hieäu ñeà thô ôûtreân ñaàu maát roài). Ngöôøi coù taøi laø ngöôøi nhìnthaáy ñuùng taøi naêng cuûa ngöôøi khaùc. Töï tinveà taøi naêng cuûa mình nhö Lyù Baïch, nhöngoâng cuõng töï bieát trong tröôøng hôïp naøy thìmình khoâng theå taøi baèng Thoâi Hieäu ñöôïc. Söïtöï bieát aáy laø moät taøi naêng. Lòch söû vaênchöông ñeán nay ñaõ chöùng minh söï töï tin, töïbieát naøy cuûa thi tieân Lyù Baïch laø hoaøn toaønñuùng. Möôøi ba theá kyû ñaõ troâi qua, töø khi coùlôøi ñaùnh giaù cuûa Lyù Baïch, vaãn chöa coù baøithô naøo veà laàu Hoaøng Haïc saùnh ñöôïc vôùibaøi thô “Hoaøng Haïc laâu” cuûa Thoâi Hieäu.

Nhaø thô Maiakoápxki cuûa Nga cuõng coùmoät söï kieâu haõnh, töï tin vaøo taøi naêng cuûamình: “Ta töø treân moät trôøi thô böôùc xuoáng”.“Moät trôøi thô” thì quaû laø vó ñaïi. Coù moät giaithoaïi cuõng ghi nhaän söï töï tin cuûa Maia. Ñoùlaø, coù moät nhaø thô thôøi ñoù khoâng thích thôMaia vaø ñoá kî vôùi oâng, coù nhaän xeùt raèng thôMaia khoâng theå soáng laâu ñöôïc. Maia ñaõcöôøi mæm maø raèng: “Moät nghìn naêm sau neáuoâng soáng laïi, oâng seõ thaáy toâi ngoài chôø ôû ñoùroài!”.

Chuùng ta vaãn thöôøng noùi veà söï khieâmtoán cuûa Nguyeãn Du khi oâng keát thuùcTruyeän Kieàu baèng caâu thô: “Lôøi queâ chaépnhaët doâng daøi/ Mua vui cuõng ñöôïc moät vaøitroáng canh”. Vaäy Nguyeãn Du coù töï tin vaøotaøi naêng cuûa mình khoâng? OÂng coù töï tinvaøo söùc soáng cuûa Truyeän Kieàu khoâng?Ñieàu naøy thaät khoù coù theå ñöa ra lôøi keát.Nhöng toâi thaáy Nguyeãn Du ñaõ troø chuyeänvôùi thi thaùnh Ñoã Phuû raát thaønh thöïc: “Toâivaø oâng ôû hai thôøi ñaïi khaùc nhau, thöôngnhau luoáng rôi nöôùc maét”. Neáu oâng khoângtöï tin vaøo taøi thô cuûa mình coù theå tröôøngtoàn, saùnh vôùi ngöôøi ñoái thoaïi thì chaû leõ oângñaõ “thaáy ngöôøi sang baét quaøng laøm hoï” haysao? Toâi nghieâng veà yù cho raèng ñaïi thi haøodaân toäc Nguyeãn Du töï tin vaøo taøi naêng cuûamình moät caùch aâm thaàm.

Trong neàn thô Vieät Nam hieän ñaïi, thi sóCheá Lan Vieân ñaõ theå hieän söï töï tin cuûamình: “Anh toàn taïi maõi/ Khoâng baèng tuoåiteân maø nhö tro buïi/ Nhö ngoïn coû taøn ñeántieát laïi troài leân” (Töø theá chi ca). Coøn thi sóToá Höõu coù phaûi cuõng göûi loøng mình qua ñeàtaøi daân ca Quan hoï: “Ai veà, ai nhôù ai queân/Mình veà ñeán heïn laïi leân cuøng ngöôøi”. Vaâng,“ñeán heïn laïi leân” coù phaûi khoâng chæ laø leânhoäi, maø coøn caû ngaàm yù leân Thi sôn cuøngngöôøi chaêng? �



ÑINH NGOÏC LAÂM(Hoäi VHNT Ninh Bình)

Ña ñoan

MAI PHÖÔNG(Hoäi VHNT Baéc Giang)

Khoâng ñeà

VUÕ TÖØ SÔN(Hoäi VHNT Baéc Giang)

Ñaát queâ nghæ laïi(Neùn taâm nhang kính vieáng vong linh Ñaïi töôùng VOÕ NGUYEÂN GÍAÙP)

Ngöôøi ñi xuoáng nuùi tìm nhauToâi lang thang giöõa traéng phau phoá phöôøng

Phaät phôø phieân chôï muø söôngSay nghieâng ngaû nhöõng con ñöôøng vaøo ñeâm

Quen nhau chöa kòp hoûi teânMaûi mua maûi baùn maø queân loái veà

Thoâi ñôøi ñaõ troùt ñam meâChuùt tình mua baùn ngöôøi cheâ maëc ngöôøi

Giaù naøo laø giaù xinh töôiGiaù naøo laø giaù nuï cöôøi ñaéng cay

Roài ra ai keû traéng tayRoài ra ai keû traû vay nôï tình

Daàm söông giöõa chôï moät mìnhÑa ñoan. Toâi. Moät chuùt tình mong manh.

Vaïn ñeøo doác coõng vaïn ñôøi lam luõ

Ñaâu phoàn hoa sau nhoän nhòp noùi cöôøi

Giöõa Sa Pa thaáy mình thaønh maây traéng

Thöông coõi ngöôøi tuø tuùng döôùi chaân maây

Buïi traàn vöông vaán lo traû heátVeà vôùi queâ höông ngaém bieån nhaøVuõng Chuøa, Ñaûo Yeán nhö tieân caûnhVónh haèng ngôi nghæ nhöõng ngaøy xa

Ñaïi töôùng veà queâ ñôøi tieãn ñöaTöø baáy ñeán nay, nhöõng sôùm tröaKhaùch vieáng thaêm oâng khoâng keå xieátTrôøi ñaát xoay vaàn naéng naéng möa…

Ñaïi töôùng nhö oâng veû vang thayTraàn theá taø taâm ñaëng maáy ngaøy?Baøi hoïc nhaãn kieân saâu saéc vaäyVieäc ñôøi nhaân theá vuõ vaàn xoay

Ñaát queâ nghæ laïi oâng naèm ñaâyNghe soùng truøng xa ru ngaøy ngaøyBieån xanh, maây traéng nghieâng trôøi ñaátNhaân loaïi traàn gian ñaëng maáy tay?

T AÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC SA PA, THAÙNG 11/2014


Ñeâm röng röùc tieáng hoài coøi huùt maétThôøi gian ñaäp caùnh qua ga LuBaét ñaàu ngoït löø muøi söông con gaùiDa thòt ngaäm söông phaû hoàn vía nhaäp vai

Meàm nhö aùnh maét trai baûn ngoû lôøiMaây gaêm vaøo em doác chieàu löûng gioùNaãu môù aùo Moâng nuùp möa sinh nôûCaùt Caùt goïi moâi bôø baõi kieäm ngaøy

Em ñoû maét giöõa chôï tình ngöôøi laïHôùn hôû caàu may öôùm hoûi ña ñoanBieát noåi chìm raùch töôm,

bieát rong chôi soå doïcBieát heùo döa taém goäi gioït thöøa

Giôø thì chuoãi ruoåi rong caân nhaécMaét anh ñaäu phieân chôï loûng lôiGieo khaên aùo run raûy ñaùm cöôùp vôïGiaû ñoø say muoái maën men ken daøy…

Trôû veà nôi bình yeân

Ngoâi nhaø thaân yeâu

Ñaõ nhuoäm kín reâu phong

Nhuoäm veát chai saàn treân ñoâi tay meï

Nhuoäm vò maën moøi nhöõng gioït moà hoâi cha

Nhuoäm tuoåi thô hoàn nhieân chaân chaát

Ñi qua cuøng thaùng naêm


Giang roäng voøng tay

cuøng caùnh dieàu taém gioù

Xoân xao tieáng ve haùt cuøng röøng phaùch ñoû

Tieáng moõ giaät mình ñaùnh thöùc

caû chieàu queâ


Yeâu bieát maáy caên nhaø reâu phuû

Voïng tieáng ngoït ngaøo tình nghóa meï cha

Yeâu nhöõng vaït hoa sim traéng

Tím bieác taâm hoàn döôùi naéng queâ höông

THY NGUYEÂN(Hoäi Lieân hieäp VHNT Haûi Phoøng)

Vieát ngaøy laäp Ñoâng

TRAÀN XUAÂN VIEÄT(Hoäi VHNT Tuyeân Quang)

Veà nôi bình yeân

TAÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC SA PA, THAÙNG 11/2014


Töø maùi tröôøng thaân thöông thuôû aáy

Töøng ñaøn chim saûi caùnh khaép phöông trôøi

Nghe phong thanh… laëng doø tìm maáy ñoä

Xieát bao möøng giôø gaëp laïi Thaày toâi

Nhö luõ… uøa veà nhöõng kyû nieäm buoàn vui

Toâi laïi ñöôïc nghe gioïng Thaày aám aùp

Ñöôïc ngaém Thaày nhö thuôû ñaày khao khaùt

Neùt haøo hoa phong nhaõ vaãn nguyeân xöa…

Nhöõng böùc thö khoâng göûi(*) ñoïc cuoái giôø

Gioït maùu nhoû xuoáng caâu Kieàu thaày giaûng…

Thaønh yeâu thöông

chaûy laëng thaàm naêm thaùng

Thaám döôõng hoàn, nuoâi caûm xuùc thô toâi…

Chôït nhaän ra… nöûa theá kyû veøo troâi

Khi maét chaïm neáp nhaên Thaày haèn soùng…

Toâi baïc toùc boãng nhieân thaønh beù boûng

Phuùt beân Thaày… vaãn troø nhoû ngaøy xöa…

(*) Teân taùc phaåm vaên hoïc noåi tieáng cuûa nhaø vaên Xoâ vieátNga Taùc-ta A-ñen Cu-töi, sinh naêm 1903

Thoaét queân ñöôøng moøn heûm cuõQuaån quanh maáy böôùc laïi veàHeà chi ñeøo cua tay aùoVöôït röøng ngöôïc doác anh ñi…

Thaêng hoa tít mieàn hö aûoChung chieâng níu caùp caàu MaâyNgaân nga voïng töø coå tíchTieáng saùo ñöa tình ngaát ngaây

Ngôø ñaâu gaëp hoàn tieân nöõChim vaøng chao lieäng ngaây sayVaø anh, chaøng tieàu phu chöõMô em cuõng ôû choán naøy

Boãng saùng böøng leân thaûng thoátOÂ qui hoà! OÂ qui hoà! (*)

Chim keâu xoùi loøng da dieátEm ôi, thao thieát trang thô

(*) “OÂ qui hoà!” Tieáng keâu cuûa moät loaøi chim maøu vaøng ôûthaùc Tình yeâu (Sapa – Laøo Cai)Tuïc truyeàn : xöa coù naøng tieân nöõ phaûi loøng tieáng saùo cuûachaøng tieàu phu, nhöng khoâng theå thaønh vôï thaønh choàng.Naøng ñaõ hoùa thaønh chim suoát ñôøi tìm goïi.

NGUYEÃN CHÍ DUÕNG(Hoäi VHNT Nam Ñònh)

Phuùt beân Thaày(Kính taëng Thaày Vuõ Huy Laân)

NGUYEÃN THANH TUYEÀN(Hoäi Nhaø vaên Haûi Phoøng)

OÂ Qui Hoà



Veà queâ gaëp laïi ngöôøi queâThoâ nhaùm oàn aøo maø thaätBaûn saéc oâng cha khoâng maátMoäc maïc saâu laéng tình thaân

Veà queâ gaëp laïi gioïng queâBuoàn cöôøi maø hay ñeán laïGaàn guõi vaø thaân thöông quaùLoïc töø maùt ngoït phuø sa

Veà queâ gaëp laïi daùng queâDaùng baø daùng em daùng meïGoái soâng con thuyeàn laëng leõMaùi ñình boùng laù nghieâng che

Veà queâ gaëp laïi tình queâAÁm laïi chieàu ñoâng buoát giaùDòu eâm tröa heø oi aûMaën noàng chöng caát tænh say

Veà queâ gaëp laïi thaùng ngaøyChaäp chöõng ta thaønh khoân lôùnBoãng thaáy cuoäc ñôøi yeân oånKhi loøng chaïm ñeán tieáng queâ

Em laëng tìm trong gioù caâu noùi daêng buoàmLaëng tìm trong naéng nieàm vuiMuøa xuaân laø gioùLaø tieáng cöôøi trong caû coû caây

Em laëng tìm trong caây caâu noùi thì thaàmTrong caây chöùa nhieàu hoa vaø quaûMuøa xuaân laø naéngÑeå caùnh hoa phôn phôùt maøu hoàng

Em laät tìm trong maét ai nieàm vui sau ngaøy hoäiChieác oâ che nghieâng, caâu ca cuõng voøng veøoMuøa xuaân baâng khuaâng troán trong lôøi hoø heïnTreân maét ngöôøi con gaùi

Em laø caây troán trong muøa xuaânLaëng leõ caûm nhaän thinh khoângXuaân goäi leân côn möa laát phaát, xuaân toâ son leân hoa, xuaân caøi maøu laù bieácAnh laëng leõ, si meâ troán trong tình em

NGUYEÃN THÒ BÌNH(Hoäi VHNT Ninh Bình)

Tieáng queâ

ÑOÃ VAÊN DINH(Hoäi VHNT Laøo Cai)

Laëng tìm saéc xuaân



HOAØNG VIEÄT THAÉNG(Hoäi VHNT Sôn La)

Noàng naønBaéc Haø ñeán Sa Pa

HOAØNG THAÉNG NGOÙI(Hoäi VHNT Thanh Hoùa)

Chôø Teát

Heïn coù laàn em ñeán vôùi Sa PaVaãn khaùt khao hoaøi moät mieàn ñaát laïMaây traéng boàng beành troâi xuoáng phoá queâNhaáp cheùn röôïu ngoâ, ñöôïm saéc caâu môøi

Giaây phuùt ngôõ ngaøng chôït thoaùng qua mauGiöõa Sa Pa moät chieàu ñoâng yeân aûAnh ñoùn em veà say trong caâu haùtHaùt muùa ñi anh, vuõ ñieäu queâ mình

Ñaát Baéc Haø ñeïp laém phaûi khoâng anh?Tam giaùc maïch nôi ñoùn môøi du khaùchÑeïp laém nôi naøy danh thaéng queâ taChôï Luøng Phình nôi ñoùn khaùch vaøo ra…

Anh keå em nghe phieân chôï Baéc HaøCuoái moãi tuaàn “traâu veà” vui hoïp maëtLaùi baûn xa gaàn taáp naäp giao duyeânLôøi chaøo hoûi aân tình trong phieân chôï

Ñuû saéc maøu haøng hoùa baùn baøy raMôøi chaøo nhau trong aùnh maét, moâi cöôøiEm luùng lieáng trong saéc maøu thoå caåmCho anh say say nghieâng ngaû nuùi ñoài

Tôùi Caùt Caùt buoåi chieàu ñoâng se laïnhThaêm baûn laøng Moâng deät theâu thoå caåmSôïi chæ maøu ken noåi neùt hoa vaênToâ deät neân nhöõng saéc maøu daân toäc

Baûn laøng mình Caùt Caùt giöõa Sa PaMoät vuøng mieàn vang maõi khuùc daân ca.

Ai cuõng noùi lo TeátCoøn toâi laïi mong chôøDòp aâm döông hoäi ngoäCuûa caû nhaø gaëp nhau

Ngöôøi gaàn xa taän ñaâuÑeå veà ñeán nhaø caûQuaây quaàn ñaày maâm coãÑuû chuyeän ñôøi raâm ran

Anh ôû queâ loï moïEm ôû phoá xeânh xangÑöùa ñaàu traàn chaân ñaátKeû xaäp xình xe sang

Veà nhaø môùi bình ñaúngNgoâi thöù theo hoï haøngXuaân veà – Teát – xeáp laïiChaúng coøn ngöôøi heøn – sang

Laëng thaàm thôm muøi nhangAÁm baøn thôø tieân toåLaây phaây hoàn oâng baøQuyeän phaùch ngöôøi – xaáu soá

Ngöôøi bình yeân phaàn moäNgöôøi haøi coát chieán tröôøngLung linh vaø vaàn vuïGheù giaác maây tuï veà

Xuaân – Teát laøm chu kyøCho aâm döông hoäi tuïCho ñaát – trôøi gaëp nhauCho nguoâi ngoai toäi – nôï

Ai cuõng noùi lo TeátRieâng toâi coàn caøo mongChæ coù Teát, ngöôøi aáyMôùi trôû veà queâ thaêm...



Raïo röïc ñeâm trôû muøa, caùnh tay gioù noàng naøn vaïm vôõRun raåy thöùc moät phoâi maàm, giuïc nuï ñôøi chôït heù. Tieáng coân truøng doäi veà ñænh thaùc, ruû

reâ ai trong suoát gioït ñaàu nguoàn…Ta vòn ñeâm, doø daãm con ñöôøng meâ duï, chuøm sao long lanh, laáp laùnh höông muøa ñaõ traûi.

Ñaãm gioït söông trong veo thuaàn khieát, ñoïng noãi nieàm rieâng, baâng khuaâng trì tuïng vuøng uûlöûa thieâng lieâng.

Laëng thaàm ñaát, bao dung nhöõng hao gaày xanh xao, nhöõng hoàng haøo buï baãm göûi yeâuthöông tìm baát taän chaân trôøi…

AÅn vaøo ñeâm, hieän trong ñeâm nhöõng quyû ma thaàn thaùnh, nhöõng thöïc hö thieän aùc. Ta laøai? Ai laø ta? Ñi ñaâu veà ñaâu vui buoàn truù taïm, hoang maïc coàn caøo khao khaùt.

Chôït tia chôùp ngôøi leân, soi Tuyeát Baêng trinh traéng… ta côûi boû nhöõng che ñaäy röôøm raø cuõkyõ, môû ra thoâng thoaùng khoaûng troáng theânh theânh sinh nôû. Maøu môõ laøm ta hoài hoäp, e sôï,thaám ñuû saéc höông Trôøi Ñaát cho muøa maøng böøng thöùc traøo daâng, toûa saùng…

Höôùng thaùp ngaø anh linh, ta thaønh taâm caàu nguyeän, ngöôõng tin ñaáng toái cao cöùu roãi keûsi meâ. Vaø vuõ hoäi aùi aân tuoân chaûy… Döôøng nhö ñaát trôøi rung ñoäng voïng veà aâm vang huyeànthoaïi. Vôøi vôïi nieàm yeâu thöông vaãy goïi.

Chaúng baän loøng ngoâi thöù chuùng sinh. Cho vaø nhaän chia ñeàu taát thaåy; naøy quaû naøy hoathaû höông nguyeân quyeán ruõ caùnh ong bay, ta ngaäm gioït buøa meâ thuoác luù, tan ra… rí raùchcöûa tình Daâng Nguyeän!

PHAÏM VAÊN NAM(Ninh Bình)

Daâng

Ñoâi baïnÑINH DUY QUANG



Tuaán môû caùnh cöûa kính luøa, böôùc vaøophoøng, soát saéng hoûi vôï. Em ñaõ sangchoã boá chöa? Vôõ ñöôøng nöôùc soâng

Ñaø roài, caùc cuï sinh hoaït theá naøo? Haèngnhöôùng maét sau caëp kính caän nhìn choàng.Ñaõ coù luùc naøo maø sang, caùc cuï, caùc cuï, anhcöù laøm nhö laø…. Haèng ñöùng daäy, keùo Tuaán raphoøng khaùch.

Tieáng hai vôï choàng cöôøi ruùc rích. Sau khitaét maøn hình, Haèng haû daï. Anh thaáy chöa,laép camera trong nhaø laø saùng kieán cuûa emñaáy. Nhaát cöû nhaát ñoäng cuûa boá chuùng ta ñeàunaém chaéc. Heã coù bieåu hieän gì chuùng ta veøosang, vieäc gì phaûi deành dang qua laïi? Maøanh thaáy ñaáy, caùc cuï hôi bò tình cuûm nhaù.Tuaán cöôøi. Bieát roài, khoâng phaûi keå coâng.Nhöng neáu theá naøy maõi thì coù xaâm phaïmquyeàn rieâng tö cuûa boá khoâng nhæ? Haèng tôùnmoâi leân. OÂi daøo, ngoùt taùm chuïc tuoåi roài, coøngì nöõa maø rieâng vôùi tö. Cuï kia thì cuõng theá.Maø tìm ñöôïc caùi baø chaêm chæ goïn gaøng naøyveà haàu haï boá cuõng laø coâng cuûa em ñaáy nheù.Con giai cöng maø chaû ñöôïc nöôùc noâi gì.Tuaán nghe vôï keå coâng thì söôùng raâm rantrong daï. Nhaát laø caùi caûnh boá anh, oâng cuïbaûy baûy tuoåi vaø baø Thuaän ñang ríu rít chuyeàntay nhau töøng xoâ nöôùc nhoû ñoå vaøo thuøng lôùntrong nhaø beáp ñeå duøng deø. Môùi hoâm naøo,sau traän ñoät quî, cuï coøn phaûi caäy ngöôøinaâng naèm naâng daäy, boùn töøng thìa chaùo nhoû.Theá maø giôø naøy…Nöôùc muõi Tuaán cöù chaûy ra.Haèng nguyùt choàng moät caùi nhöng roõ raøng laøneùt maët coâ cuõng haân hoan phôi phôùi. Caên hoä

maët tieàn phoá coå naøy laø cuûa baø chò gaùi ruoätHaèng ñaõ ñònh cö ôû nöôùc ngoaøi ñeå laïi cho vôïchoàng coâ. Cô hoäi ngaøn naêm coù moät phaûi bieáttaän duïng. Theá nhöng boá choàng coâ döùt khoaùtkhoâng chòu baùn caên hoä ñaõ saäp xeä voán laø nhaøtaäp theå cô quan cuõ ñeå veà ñaây cuøng conchaùu. Thaønh ra moät choán ñoâi nôi, ñi ñi veà veà.Luùc cuï khoûe maïnh ñaõ ñaønh, khi traùi naéng trôûgiôøi thì cöïc laém. Bieát theá nhöng vaãn phaûichieàu vì cuõng chæ coù moät mình cuï ñeå chieàuthoâi maø.

Baø Thuaän tay xaùch caùi laøn nhöïa tróu moätbeân, moät tay kheõ khaøng môû khoùa. Cöûa vöøamôû thì oâng Ñaëng ñöùng ngay phía trong, gaétkheõ. Baø ñi sao maø laâu theá? Toâi töôûng baø laïc.Baø Thuaän ngöôùc nhìn ñoâi maét môø ñuïc ñaõsau boán laàn moå cuûa oâng Ñaëng maø thaáy aânhaän. OÂng moø ra ñaây laøm gì? Nhôõ ngaõ thìsao? Toâi gaëp ngöôøi ñoàng höông ngoaøi chôïmaø. Möøng quaù, hoûi thaêm veà nhaø xem boïn treûtheá naøo. OÂng Ñaëng kheõ ñi vaøo. Baø Thuaäntheo sau. OÂng Ñaëng noùi theá cuõng coù lyù. Hoàimôùi veà ñaây, baø Thuaän ñi laïc maáy laàn trongchính con ngoõ nhoû tí, heïp vanh vaø laém ngoùcngaùch naøy ñeán maáy laàn. Maõi roài môùi quenñaáy. Ñöùng treân ban coâng taàng ba, nhìn thaáychôï phöôøng, aáy theá maø caép laøn ra chôï, luùcveà phaûi ñònh höôùng maáy laàn môùi veà ñeán nôi.Ngöôøi ta thaïo ñöôøng, caû ñi caû veà ba chuïcphuùt, baø Thuaän phaûi maát hai giôø ñoàng hoà.OÂng Ñaëng soát ruoät laø phaûi.

Thaáy baø luïc ñuïc trong beáp roõ laâu, oângÑaëng hoûi. Baø mua gì maø nhieàu theá? Baø

Camera (Maét thaàn)Truyeän ngaén

TOÁNG NGOÏC HAÂN(Hoäi VHNT Laøo Cai)



Thuaän noùi voïng ra. Toâi mua ít traàu cau, vaønghöông thoâi maø. Chaúng phaûi oâng noùi ba hoâmnöõa laø gioã…. OÂng Ñaëng thôû daøi. Ñuùng roài, gioãmeï thaèng Tuaán, chuùng noù seõ saém söûa ñaàyñuû, ñaâu phaûi vieäc cuûa baø. Baø Thuaän khoângnoùi gì nöõa, laëng leõ lau chuøi beáp vaø chuaån bòböõa tröa. Laâu laâu khoâng thaáy baø noùi, oângÑaëng caát tieáng tröôùc. Tröa nay baø cho toâi aêngì? Baø Thuaän noùi nhoû. Toâi ñang naáu moùn oácnhoài xaùo vôùi chuoái tieâu, ñaäu phuï. OÂng Ñaënggiaät mình, veát seïo chaïy daøi treân khuoân maëtnhö öûng ñoû leân. Baø Thuaän cuõng laáy laøm choätdaï. Moät luùc sau baø môùi noùi. Qua gioã meï caäuTuaán toâi xin veà queâ maáy ngaøy xem chuùng noùgaët chöa, vôùi laïi ôû rieát ñaây ba thaùng roài, cuõngnhôù nhaø quaù. OÂng Ñaëng kheõ xoay caùi gheá,maét oâng môø quaù, chæ thoaùng thoaùng thaáy moätcaùi boùng traêng traéng tröôùc maét mình ñangchuyeån doäng. OÂng ngaïc nhieân. ÖØ, toâi cuõngñôõ roài, baø veà maáy ngaøy roài leân luoân nheù. BaøThuaän mæm cöôøi. Ñöôïc roài, toâi ñaõ chuaån bòsaün hai loï ruoác ñaây roài, oâng aên heát toâi leân laøvöøa.

OÂng Ñaëng laëng leõ aên. OÂng aên nhieàu hôn

moïi böõa. Höông vò cuûa moùn aên daân daõ nhökeùo oâng veà moät quaù khöù quaù xa. Khoaûngboán nhaêm naêm tröôùc. Hình aûnh baùt canhchuoái bay thaúng vaøo maët coâ vôï treû cuøngtieáng chì chieát: “Maøy thöông choàng theá aø, noùvöøa môùi oám daäy maø ñaõ aên tanh aên töôûisao?”. Tieáng coâ gaùi nöùc nôû “Daï, con bieát loãiroài aï, taïi nhaø con noùi laø theøm aên neân..”. “Haû,caùi loaïi nhaø queâ doát naùt coøn hay caõi, cuùtngay cho khuaát maét!”. Baùt canh chuoái oác chælaø gioït nöôùc traøn ly thoâi. Caû caùi ly ñaõ ñongñaày böùc boái, uaát öùc vì röôùc phaûi caùi gioángkhoâng bieát ñeû, naêm naêm roài khoâng ñeû thì coønnuoâi baùo coâ ñeán bao giôø? Caùi hoï Phaïm naøytuyeät noøi hay sao?

OÂng aên theá thoâi chaû laïnh buïng. Baø Thuaänbaát ngôø leân tieáng laøm oâng Ñaëng döøng nhai.Coù leõ naøo baø aáy nhaän ra mình chaêng? Teânthay ñoåi, khuoâân maët bieán daïng. Thaân hìnhtieàu tuïy. Vaø hôn thaûy laø gaàn naêm chuïc naêmñaõ qua. Mang tieáng laø naêm naêm ñaàu goái tayaáp nhöng kì thöïc gaàn nhau ñöôïc maáy laàn?OÂng ñi xuyeân töø khaùng chieán choáng Phaùpsang choáng Myõ. Bò thöông naëng thì môùi giaûi

Minh hoïa: LEÂ NGOÏC HUYEÀN



nguõ. Soá laàn vôï choàng gaàn guõi nhau naêmnaêm ñeám chöa heát hai baøn tay. Vaäymaø…Chaéc baø aáy khoâng theå nhaän ra mình.Quaû ñaát troøn theá naøo khoâng bieát. Giöõa bieånngöôøi töù xöù, con daâu oâng laïi daét baø veà ñaâyñeå chaêm soùc oâng. Qua caâu chuyeän oâng bieátbaø ñaõ laáy choàng sau caùi ngaøy bò meï oâng ñuoåiñi vaøi naêm vaø ñeû lieàn tuø tì boán ñöùa con, haitrai hai gaùi. Con caùi tröôûng thaønh ñaâu vaøoñaáy heát. Choàng cheát roài. Noâng nhaøn thì rathaønh phoá laøm oâ sin kieám theâm ñoàng ra ñoàngvaøo…

Baø Thuaän doïn maâm ñi. Vöøa röûa baùt vöøanghó. Maét oâng aáy môø theá. Gioïng noùi cuûa baøthì qua bao thaêng traàm, möa gioù daõi daàu ñaõkhaøn, ñuïc. Vôùi laïi, baø ñaõ noùi cheäch teân laøng,teân xoùm, vaø laáy teân chaùu noäi laøm teân mình,deã gì oâng aáy nhaän ra. Khoâng theå nhaän ra.Hoâm aáy, ngay sau khi nhaän ra ngöôøi choàngcuõ ngaøy xöa ñaõ töøng baïc nhöôïc, heøn nhaùt boûrôi mình, baø ñaõ toan boû ñi. Nhöng nhìn ngöôøicuõ nöûa naèm nöûa ngoài treân giöôøng, gaénggöôïng nuoát töøng mieáng chaùo loaõng ñeåchoáng laïi beänh taät, cöôõng laïi caùi cheát, baø ñaõkhoâng ñaønh loøng ñi. ÔÛ laïi, laøm oâ sin chochoàng cuõ. Trôù treâu thay.

OÂng Ñaëng doûng tai nghe ngoùng roài thuûthæ. Saép möa ñaáy, baø coù phôi phoùng gì thì caátñi nheù. Baø Thuaän uùp caùi baùt cuoái cuøng vaøochaïn thì ñi ra, môû cöûa soå. Ñuùng laø trôøi ñangvaàn vuõ maây ñen. Laøm sao oâng bieát laø trôøisaép möa? OÂng Ñaëng cöôøi. Thì caùc khôùp goái,khôùp vai toâi ñang ñau baïi ra ñaây. OÂng ñôïi laùt,toâi laáy daàu boùp cho oâng. Thoâi, baø nghæ ñi, vöøaaên no maø. Baø Thuaän laïi choät daï. Sao oâng aáybieát mình hoâm nay cuõng aên nhieàu? Hay laøoâng aáy bieát mình cuõng thích aên chuoái oác?Chaû coù nheõ laïi theá…

Haèng keùo Tuaán seành seäch vaøo tröôùc maønhình camera, gioïng töùc toái. Thaät quaù laém roài.Ñaây anh nhìn ñi. Anh xem, muï ta thaät khoângbieát mình laø ai nöõa. Caùi loaïi khoá raùch aùo oâm

môùi phaûi ñi laøm oâ sin maø khoâng bieát thaân,bieát phaän. Tuaán luøi xa caùi maøn hình ñöôïc keátnoái vôùi camera gaén ôû nhaø boá ñeû. Treân maønhình laø hình aûnh baø oâ sin ñang ñöùng sau boáanh, oâng cuï ngoài treân gheá. Baø vöøa boùp vai,boùp gaùy oâng, vöøa keùo ñaàu oâng saùt vaøo ngöïcmình. Theá thì coøn theå dieän gì nöõa. Tuaán thôûhaét ra. Hay em chòu khoù tìm ngöôøi khaùc.Haèng cau maøy. Tìm ngöôøi giuùp vieäc ñaâu coùdeã, giaø roài maø coøn laúng lô. Ñeå em cho muï tabaøi hoïc. Vöøa noùi Haèng vöøa maëc caùi aùo choángnaéng. Tuaán daën vôùi theo vôï. Em cö xöû teá nhòchuùt nheù, chaû boá tuûi thaân.

Haèng ñaët tuùi choâm choâm vaøo ngaên maùt tuûlaïnh. Ngoài treân gheá, ñoái dieän vôùi boá choàng.Coâ hoûi nhoû. Baø Thuaän ñi ñaâu haû boá? OÂngÑaëng noùi raát töï nhieân. Baø aáy vöøa ra ngoaøi,chaéc mua quaø veà cho chaùu. Mai baø aáy xinnghæ veà queâ maáy ngaøy. Haèng ñang troøn maétngaïc nhieân thì oâng ruùt ra töø tuùi aùo ngöïc caùiphong bì, ñaët leân baøn vaø daën con daâu. Maibaø aáy veà, laùt nöõa con traû löông cho baø aáy,nhôù ñöa caùi phong bì naøy, noùi laø cuûa conthöôûng theâm cho baø aáy vì taän tuïy vôùi coângvieäc. Haèng tuoân traøo noãi böùc xuùc. Baø aáy taäntuïy vôùi boá thaät loøng hay coù möu ñoà gì ñaây?Boá muoán thöôûng cho baø aáy thì ñöa vaøo taybaø aáy, sao phaûi caäy con? OÂng Ñaëng buoànbuoàn. Boá ñöa thì baø aáy seõ khoâng nhaän. Boásôï baø aáy bieát seõ tuûi. Haèng ngaïc nhieân. Boá sôïbaø aáy bieát gì? OÂng Ñaëng boái roái, noùi laûng.Chaúng gì cuõng laø ñoâng höông. Haèng thaúngthöøng. Boá rôøi queâ maáy chuïc naêm roài, anh emhoï haøng cuõng chaû coøn ai döôùi tænh caû. Queâboá laø ôû ñaây, laø Haø Noäi. Ñeán laï. Ñöôïc roài, conseõ ñöa. Baø aáy thích thì veà luoân cuõng ñöôïc.Caùi ngöõ aáy, kieám ñaâu chaû ñöôïc. OÂng Ñaëngsöõng sôø. AÁy cheát, sao con laïi noùi vaäy?

Haèng chaû noùi chaû raèng, ñi vaøo buoàng cuûahai vôï choàng coâ ngaøy tröôùc, khoùa cöûa laïi.Coøn moät mình oâng Ñaëng treân gheá. Noãi buoànaøo ñeán khoâng coù caùch naøo khuaây khoûa.



Ñuùng luùc aáy thì baø Thuaän veà. Baø tíu tít khoeoâng ñoâi giaøy vaûi maøu ñoû, chieác vaùy ren maøuvaøng, caùi muõ noài maøu xanh laù caây. Baø boáncon, taùm ñöùa chaùu. Ñöùa naøo cuõng coù quaø.OÂng cuõng thaáy vui laây. OÂng coù hai ñöùa chaùu.Ñöùa lôùn du hoïc Anh quoác, ñöùa beù môùi möôøihai tuoåi cuõng trong tröôøng quoác teá, moãi tuaànchæ veà nhaø hai ngaøy. Vaø hoïa hoaèn laém, oângnaøi næ nhieàu laém, boá meï chuùng môùi ñöa noùveà thaêm oâng. Veà thaêm oâng, maét noù daùn vaøomaùy tính baûng, cuõng khoâng chôi vôùi oângphuùt naøo. Noù veà, chuû yeáu ñeå oâng ngaém noùcho ñôõ nhôù roài noù laïi ñi. Coù theá thoâi.

Tröôùc khi veà, Haèng goïi baø Thuaän vaøo. Haingöôøi to nhoû gì ñoù. Luùc trôû ra, khuoân maët baøkeùm töôi tænh, hai maét hoe ñoû. Ñôïi Haèng ñikhuaát thì baø khoùc. Khoùc khoâng thaønh tieángneân oâng Ñaëng khoâng bieát. Ñeán maët baø oângcoøn khoâng nhìn roõ thì laøm sao oâng nhìn thaáynöôùc maét baø. Hoài xöa, luùc baø ra khoûi nhaøoâng. OÂng chæ noùi ñöôïc moät caâu. Toâi chuùcmình choùng tìm ñöôïc haïnh phuùc môùi. Sauñoù thì voäi vaøng kheùp cöûa. Roài caùnh cöûa laïimôû ra, moät soá ñoà cuõ cuûa baø ñöôïc ai ñoù neùmtheo goùt chaân baø, laên loâng loác. Trong ñoù coùcaùi hoäp kim chæ ñan baèng coùi, coù naép ñaäy raátñeïp. Hoài aáy baø coù khoùc. Giôø naøy, baø ra khoûinhaø oâng vôùi tö caùch hoaøn toaøn khaùc. CoâHaèng baûo. Boá toâi giaø roài, chaû laøm aên ñöôïc gìnöõa ñaâu maø baø phaûi giôû caùi chieâu meøo maûaáy ra ñeå quyeán ruõ oâng. Neáu baø thaáy toâi noùisai thì baø coù theå khoâng leân nöõa cuõng ñöôïc.Moät tuaàn nöõa maø baø khoâng coù maët, toâi tìmngöôøi khaùc. Toâi tìm ngöôøi haàu haï cho boá toâichöù khoâng tìm nhaân tình nhaân ngaõi cho oâng…Luùc aáy baø im laëng. Coâ Haèng coù caùi neùt gì ñoùphaûng phaát gioáng meï choàng baø ngaøy xöa…

Toâi veà ñaây, oâng giöõ gìn söùc khoûe nheù. ÖØ,baø veà roài choùng leân nheù. OÂng quôø tay, tìmbaøn tay baø, naém chaët. OÂng coøn chuû ñoängkeùo ñaàu baø vaøo ngöïc mình, xieát chaët moät caùi.Baø vuøng gôõ tay oâng ra. Baø ñaët chuøm chìa

khoùa vaøo tay oâng, xaùch tuùi ñoà, thoaên thoaét racöûa. OÂng ngô ngaùc nhìn theo.

Tuaán voø ñaàu böùt tai, neùm caùi ñieàu khieånleân neäm xa loâng. Ñeán theá laø cuøng. Coøn oâmaáp nhau. Meï anh maát, vöøa môùi gioã heát. Saoboá anh laïi laøm theá? Hoï cöù nhö laø nhaân tìnhnhaân ngaõi vôùi nhau khoâng baèng. Neáu khoângcoù heä thoáng camera, laøm sao anh bieát söïthaät naøy. Nuoâi ong tay aùo, nuoâi caùo trongnhaø. Tieáng Haèng. Anh ôi, xem tieáp naøy. OÂngÑaëng naèm beät treân giöôøng. OÂng khoâng aênuoáng gì caû. Thi thoaûng oâng ñi ra cöûa, chaïmtay vaøo caùi naém ñaám roài laïi ñi vaøo. Caùi boùngngöôøi cha giaø coâ ñôn di chuyeån moø maãmmoät mình trong caên nhaø cuõ khieán loøng Tuaánnhoùi ñau. Tuaán baûo vôï. Em goïi baø aáy leân ñi.Neáu cöù theá naøy, boá kieät söùc maát. Em khoângcoù soá ñieän thoaïi, cuõng chaúng bieát baø aáy ôûñaâu. Coù theå boá bieát. Khoâng ñôøi naøo caû, keäboá. Neáu hai ngöôøi coù tình yù vôùi nhau thaät, theánaøo baø ta cuõng moø leân. Kìa anh…Tuaán laïinhìn leân maøn hình. Boá anh ñang ñöùng tröôùcquyeån lòch treo treân töôøng, tay run run xeùmoät luùc hai tôø lòch. Tôø cuûa hoâm nay vaø ngaøymai. Hoâm nay laø haïn cuoái roài. Baø aáy chöaleân. Tuaán ñoå keành xuoáng neäm gheá, oâm ñaàu.

Baø Thuaän ñi naèm sôùm. Ñöùa con trai uùtkheõ noùi vôùi theo. Nhaø mình coù thieáu gì nöõañaâu, meï ñöøng leân Haø Noäi nöõa nheù. Con thaáymeï daïo naøy sao yù. Baø Thuaän kheõ ñaùp. ÖØ, meïôû nhaø thoâi. ÔÛ nhaø chôi vôùi caùc chaùu. Treângiöôøng, baø naèm quay vaøo trong, kheõ neùntieáng thôû daøi. Moät luùc, baø ngoài daäy, xoû deùp ñira ngoaøi, caát tieáng goïi. Haäu ôi. Coâ con daâuuùt, laøm giaùo vieân tieåu hoïc, traïc tuoåi ba laêm, ôûngoaøi saân chaïy vaøo. Con goïi cho meï vaøo caùisoá naøy. Soá ai haû meï? ÖØ, cöù goïi ñi maø. Rengreng reng. A loâ, toâi ñaây. ÖØ, oâng aên cômchöa? Haû, oâng laïi oám aø? Khoâng, aø coù, aø toâichöa leân ngay ñöôïc. Toâi seõ leân. Maáy hoâmnöõa. ÖØ, oâng nguû ñi. Coâ giaùo vieân ñöùng ngaâyngöôøi. Baø Thuaän ngoài phòch xuoáng gheá.



Nhöõng gioït nöôùc maét laên xuoáng, toûa ra, chìmvaøo nhöõng neáp nhaên. Con daâu baø thaéc maéc.Meï baûo troâng treû con cô maø. Baø Thuaän laécñaàu. Moät oâng giaø con aï, oâng aáy laø thöôngbinh, laïi bò tai bieán…

OÂng Ñaëng oâm khö khö caùi hoäp ñieän thoaïibaøn trong loøng. Theá ra baø coù ghi laïi soá ñieänthoaïi. Maø mình thaät laåm caåm. Chính mìnhñoïc cho baø aáy ghi vaøo tôø lòch ñeå trong ví tieàn,luùc baø aáy môùi ñeán ñaây coøn gì. Ñeå ñi chôï coùlaïc coøn bieát ñöôøng goïi veà ñeå oâng cho ngöôøiñi ñoùn chöù. Ngöôøi ñaâu maø ngöôøi. Vaãn caùitính öông böôùng, gan lyø nhö ngaøy xöa. Caûtuaàn môùi goïi. Laøm ngöôøi ta aên khoâng ñöôïc,nuoát khoâng troâi. Nguû khoâng ra nguû, thöùckhoâng ra thöùc. Cöù caùi ñaø naøy, coù kheùo baø aáynhaän ra mình maát. Maø nhaän ra roài thì seõkhoâng thöông mình nöõa. Ai thöông ñöôïc caùigioáng boäi baïc, heøn nhaùt chöù? Mình seõ khoângñeå baø aáy nhaän ra ñaâu. Ngaøy xöa mình laøÑang cô maø. Sau caùi laàn laøm laïi chöùng minhthö, con Haèng khai theá naøo maø caùn boä ghithaønh Ñaëng, caû nhaø quen moàm treâu oângÑaëng. Vöøa roài baûo laøm laïi nhöng chöa kòplaøm thì ñoå beänh.

Tuaán thì thaøo beân tai vôï. Mai mình ñöacon veà thaêm boá nheù. OÂng bò laøm sao aáy, cöùsuoát ngaøy oâm khö khö caùi ñieän thoaïi baøn. Thìtình yeâu goïi maø. Daïo naøy anh “cheách” cam-era ñeàu gheâ nhæ? Mai em coù heïn vôùi tuïi baïncoâng ty cuõ roài. Anh cöù ñöa con veà tröôùc. Toáiem veà nheù. Tuaán coù veû khoâng vui nhöngkhoâng phaûn öùng gì caû. Cöù taàn ngaàn nghó ñeáncaùi daùng coøm coõi cuûa boá.

Baø Thuaän xeáp vaøo laøn nhöïa hai chuïctröùng gaø nhaø ñeû ñaõ cuoän giaáy baùo töøng quaûmoät caån thaän. Chuïc na môùi vöøa nuùng tay,boïc laù chuoái khoâ. Moät naûi chuoái ngöï môùi huavaøng. Caân ñoã ñen…Nhöõng thöù quaø queâ baùnñaày Haø Noäi, nhöng ngöôøi queâ taän tay mangñi môùi quyù chöù. Khoâng bieát baø soát saéng leânluoân theá naøy coù khieán oâng nghi ngôø? OÂng

maø nhaän ra baø, lieäu oâng coù khinh baø khoâng?Khinh quaù ñi chöù. Giaø roài maø coøn tham vieäc,ñi laøm theâm laøm neám. Coøn con Haèng, condaâu oâng. Noù hoãn thaät ñaáy, nhöng baø khoângtheøm chaáp. Vì oâng, löông höu ñaïi taù, noùtöôûng baø muoán xô muùi, lôïi duïng tuùi tieàn oâng.Chöù neáu noù bieát baø thaät loøng thöông boá noù,thì ñôøi naøo noù daùm noùi theá. Mình maø chaápnoù, chaúng hoùa mình baèng noù. Coøn vieäc ñilaøm theâm. Coù xaáu xa gì ñaâu caùi vieäc laøm oâsin. Caùi baø vôï oâng cöïu chuû tòch xaõ nhaø baøñaây, muoán ñi cho khuaây khoûa maø ngöôïng vìcaùi danh cuûa choàng maø chaû daùm. Voâ danhtieåu toát, hoùa laïi hay. Coù hôn traêm caây soá,ñöôøng toát, ngoài xe chöa ñaày ba tieáng laø tôùinôi roài. Meï laïi ñi aø, saép Teát ñeán nôi roài? Nghethaèng uùt hoûi, baø mæm cöôøi. Thì meï ñi chuyeánnaøy, veà Teát laø vöøa.

Anh laáy theâm moät caùi baùt, moät ñoâi ñuõanöõa ñi. Hoâm nay nhaø mình coù khaùch haû boá?Khoâng phaûi khaùch. Hoâm nay baø aáy leân. Tuaánnghe boá noùi theá thì möøng rôõ, voäi vaøng ñöùngdaäy laáy theâm moät caùi baùt moät ñoâi ñuõa vaøsang baøn ngoài ñôïi. Thaèng beù ñoùi quaù böngbaùt laø aên luoân. Reng reng reng. OÂng Ñaënglaäp caäp ñi ñeán beân caùi ñieän thoaïi baøn, nhaáctoå hôïp leân nghe. Maët oâng xòu xuoáng. Baø aáynhôõ xe, thoâi boá con mình aên tröôùc. Tuaán ñaõtroå heát taøi naáu nöôùng maø boá anh chæ aên ñöôïcñoä hai thìa côm chan muoâi canh cua rau duùt.Caùi ñieäu boä ñöùng ngoài nhaáp nhoåm cuûa boálaøm Tuaán chaïnh buoàn, nhôù ñeán meï. Nhönganh khoâng daùm noùi gì caû. Hình nhö ngay caûkhi boá con anh trôû veà ngoâi nhaø naøy thì boá anhvaãn coâ ñôn, vaãn troáng vaéng. Anh baát löïctröôùc khoaûng troáng trong loøng boá anh roài.Thoâi, baø aáy leân cuõng toát. Cöù cho laø hai oângbaø coù tình caûm vôùi nhau ñi nöõa, thì cuõngchaúng aûnh höôûng tôùi ai. Laøng xoùm laùnggieàng cuõng chaû ai bieát ñaáy laø ñaâu. Hoï maïcthì naêm thì möôøi hoïa môùi thaêm nhau. Luùc aáy,oâ sin vaãn laø oâ sin cô maø. Cöù ñeå caùc cuï töï do,



cho thoaûi maùi caùi suy nghó. Anh phoùng baït maïng theá vôõ heát tröùng gaø

cuûa toâi chöù? Anh xe oâm chaïy chaäm laïi. Baø ñithaêm con daâu ñeû aø? Khoâng, toâi coù oâng anhtrai treân naøy. Anh xe oâm laïi tít nhanh theothoùi quen. Baø Thuaän ñeå haún caùi laøn nhöïa leânñuøi maø vaãn xoùt xa. Na, chuoái, tröùng, toaønnhöõng thöù phaûi nheï nhaøng caû… Gôùm toâi coønsoát ruoät baèng maáy anh aáy chöù, nhöng maøanh cöù chaäm laïi cho toâi nhôø. Baø boãng thaáybaâng khuaâng. Môùi coù chuïc ngaøy maø ñaèngñaüng nhö theå maáy vuï ngoâ. Laâu ñeán theá laølaâu. Theá môùi goïi laø thôøi gian chöù. AÁy theá, luùccaàn troâi nhanh, noù veøo moät caùi cuõng heát gaànnaêm möôi naêm, gaàn heát ñôøi ngöôøi. Rôøi nhaøoâng aáy môùi coù haêm ba tuoåi ñaàu. Giôø toùc ñaõhoa raâm. Laàn naøy, oâng aáy coù nhaän ra cuõngmaëc keä oâng aáy. Mình cöù choái. Cuøng quaù laønoùi caùi coâ Laøi ngaøy xöa cheát roài laø xong. Coønoâng, oâng coù thay teân, thay loát, ñoåi daïng thìcuõng khoâng thay ñöôïc caùi nuï cöôøi hôi leächmoät beân aáy ñaâu. Vöøa kieâu kyø, haáp daãn, vöøañaùng gheùt, ñaùng giaän theá naøo aáy. Naøy anh,quaù chuïc meùt roài. Anh xe oâm döøng laïi, baø leoxuoáng, ñöa tieàn ñaõ chuaån bò saün, suyùt nöõacoøn queân traû muõ baûo hieåm. Baø taát töôûi ñi vaøongoõ. Thi thoaûng laïi nghieâng ngöôøi traùnh moätcaùi xe maùy ôû trong ñi ra. Caùi con meï baùn buùnrieâu cua ôû ñoaïn ngoõ phình ra thaáy baø thì xôûilôûi. U veà queâ môùi leân haû u? Coù quaø khoâng u?Baø nhoùn cho noù moät quaû na roài thoaên thoaétñi vaøo. Laùch qua cöûa saét chæ ngoaéc caùi khoùalaáy leä, baø böôùc vaøo khu taäp theå, reõ vaøo nhaø03, leo leân caàu thang. Taàng hai ñaây roài, caênhoä soá 4, nôi troâng ra caùi saân boùng chuyeàncuûa cô quan, ñaàu giôø chieàu, vaéng tanh. Baøgoõ cöûa baèng caùn caùi quaït giaáy. Coù tieáng deùpleâ ra.

Baø Thuaän la loái. Sao coù chuïc ngaøy maøoâng gaày soïm ñi theá haû? Baø kieåm tra loï ruoáccaù. Haàu nhö coøn nguyeân. Loï ruoác thòt thì môùivôi moät tyù. OÂng hoùm hænh. Toâi daønh buïng ñeå

aên quaø queâ cuûa baø maø. Baø vöøa boùc na, vöøañöa maét quan saùt toaøn boä gian phoøng. Thaáycaùi ñieän thoaïi khoâng ñeå ñuùng choã. Ñaàugiöôøng coù maáy tôø lòch. Gheá ñoøn thì moãi choãmoät chieác. Baø bieát, vôï choàng caùi con nhaøTuaán vöøa ôû ñaây veà. Na ngoït laém, oâng nhôùnhaèn hoät ra. Gôùm, saép xuoáng loã roài baø coønphaûi daïy toâi aên quaû boû haït. Thì toâi daën khoângthöøa ñaâu…Baø bieát mình lôõ lôøi döøng laïi. OÂngthì khoâng döøng, laïi coá tình khôi gôïi. Ngaøyxöa toâi coù anh baïn aên na toaøn nuoát caû haït, vìnhaèn ra soát ruoät laém. Ñaõ laø caùi tính neát thìkhoù maø söûa ñöôïc baø aï. Chæ coù ngöôøi baûo thuûthì môùi khoâng chòu söûa caùi tính xaáu. Coù chöù,caùi xaáu thì söûa, coøn caùi toát phaûi giöõ. Baø nhìnoâng tuûm tæm cöôøi. OÂng chìa tay nhö ñöùa treûhaùu aên tröôùc maët baø. Trong khi chôø ñôïi, oângcoøn ñaët tay leân ñuøi baø.

Thaät quaù quaét, chöùng naøo taät naáy. Haènggaàm leân. Töø ngaøy thueâ oâ sin haàu haï boá. Thayvì haèng ñeâm tröôùc giôø nguû, hai vôï choàngxem moät boä phim haønh ñoäng Myõ thì giôø ñaây,hoï xem phim taâm lyù qua heä thoáng camera.Nhaân vaät chính cuûa boä phim daøi taäp naøy laømoät oâng ñaïi taù nghæ höu vaø moät baø oâ sin queâmuøa. Hoï phaûi loøng nhau töø luùc naøo khoângbieát, cöù quaán laáy nhau nhö sam. Moãi ngaøymoãi say ñaém. OÂng ñaïi taù phuïc hoài beänhnhanh ñeán noãi caùc giaùo sö ôû vieän tim phaûisöûng soát. Vì ôû ñoä tuoåi oâng, ñoù laø ñieàu kì dieäu.Tuaán möøng ra maët. Chæ coù Haèng laø töùc toái.Ñaøn baø voán lo xa. Ngöôøi ta baûo löûa gaàn rômlaâu ngaøy cuõng beùn. Löûa rôm laø löûa mau taøn.Tuaán baûo theá. Nhöng Haèng thì khoâng bieátbao giôø noù môùi taøn. Chæ sôï chuyeän naøy loït rangoaøi, vôï choàng coâ maët muõi naøo vôùi ñoàngnghieäp, con caùi. Boá choàng coâ coøn laø tröôûnghoï, tröôûng toäc nöõa chöù.

Ngaøy gì maø coù ngöôøi mang hoa töôi ñeánnhaø ta theá naøy? Baø Thuaän oâm boù hoa vaøonhaø, ngaïc nhieân nhìn oâng hoûi. OÂng cöôøi cöôøi.Ngaøy phuï nöõ Vieät Nam. Baø Thuaän caøng laáy



laøm laï. Sao ngaøy phuï nöõ laïi taëng hoa oâng?Taëng baø chöù taëng gì toâi? Taëng toâi aáy aø? Aitaëng hoa toâi chöù? Theá baø nghó oâng haøng xoùmnhaø naøy taëng hoa cho baø chaéc? Baø Thuaänñoû maët. OÂng Ñaëng laáy ra töø döôùi goái moätchieác aùo baø ba may baèng luïa tím, ñöa chobaø. Quaø cuûa baø ñaây nöõa naøy. Baø ngaàn ngaïimoät laùt roài ñaët laüng hoa xuoáng baøn, caàm laáychieác aùo öôùm vaøo ngöôøi. Gioïng baø nhö laïcñi. Sao oâng laïi taëng aùo cho toâi? Vì baø toát vôùitoâi. Baø Thuaän cöôøi nhaït. ÔÛ ñaâu ra caùi ngöôøiña tình theá, quyeán luyeán caû oâ sin. Maø cuõngôû ñaâu ra caùi ngöôøi voâ tình theá, khoâng nhaänra vôï cuõ. Hay laø nhaân luùc naøy mình noùi thaät.Maø khoâng ñöôïc. Roài con caùi, chaùu chaét haibeân khinh cho. Coøn vong linh cuûa nhöõngngöôøi ñaõ khuaát nöõa chöù. OÂng nhaø baø maát caûchuïc naêm nay ñaõ ñaønh. Baø aáy môùi vöøa ñoaïntang. OÂng Ñaëng coá môû to maét maø khoângthaáy gì roõ ngoaøi moät khoái tim tím tröôùc maëtmình. Ñuùng laø baø aáy ñaõ khoâng theå nhaän raoâng. Ngöôøi ñaâu maø mau queân. Maø thoâi,queân coøn toát hôn laø nhôù. Nhaän ra nhautrong luùc naøy, chaúng phaûi beõ baøng laém haysao?

Baø Thuaän dieän chieác aùo vaøo. Thaät vöøavaën. Theá môùi taøi cho thôï may, may hoà voùngmaø laïi vöøa ñöôïc. Baø oâm boù hoa ñöùng tröôùccöûa nhaø. Boù hoa naøy laø baø mua ñeå taëng oângnhaân ngaøy oâng moå maét laàn thöù naêm, chöõacaên beänh ñuïc thuûy tinh theå. Caùc con oângñang ñöa oâng töø beänh vieän trôû veà. Khoângbieát keát quaû theá naøo. Vöøa hay, tieáng chuoângngaân leân. Baø voäi ñaët boù hoa xuoáng baøn, ramôû cöûa. OÂng ñöôïc con daâu vaø con trai dìuvaøo nhaø. Thaáy moïi thöù tinh töôm goïn gaøng,caùc con oâng coù veû haøi loøng. Chuùng noùi, saùngmai, baùc syõ seõ ñeán taän nhaø ñeå môû baêng chemaét. Luùc aáy keát quaû theá naøo môùi bieát. Khicaùc con oâng veà caû roài. OÂng Ñaëng noùi kheõ.Toâi coù caûm giaùc laø ca moå laàn naøy thaønh coângbaø aï. Toâi seõ ñoùn xuaân baèng aùnh saùng. Luùc

aáy toâi maëc söùc maø ngaém baø, caùc con vaø caùcchaùu. Ô hay, sao laïi ngaém toâi? Baø Thuaänñaâm lo. Khoâng bieát khi nhìn thaáy baø, oâng coùsoác khoâng nhæ? Chi baèng laø gôïi yù tröôùc chooâng coøn chuaån bò tinh thaàn. Baø baûo. Tröôùckhi môû baêng che maét, toâi ñoá oâng moät vieäc.Baø ñoá gì cöù ñoá ñi. Toâi ñoá oâng, toâi ñang maëcaùo maøu gì? Baø maëc aùo toâi taëng, noù maøu tím.Toâi ñoá oâng, naêm nay caû tuoåi ñeû, toâi baonhieâu? Baø saùu taùm. OÂng gioûi thaät ñaáy. Theátoâi ñoá oâng goïi ñuùng teân cuùng côm cuûa toâi.Theá ra baø khoâng phaûi teân Thuaän? Khoâng,Thuaän laø chaùu noäi lôùn nhaát cuûa toâi, ôû laøng coùtuïc goïi theá. Ñeå toâi ñoaùn nheù. Hoàng. Khoângphaûi. Lan. Khoâng ñuùng roài. Hueä. Caøngkhoâng ñuùng. Baø thaát voïng böôùc ra phía cöûa,ñöùng döïa vaøo ñoù, khoùc. Vaãn bieát, coù ñöùnggaàn thì oâng vaãn khoâng thaáy nöôùc maét cuûabaø, vaø baø voán khoùc khoâng thaønh tieáng. OÂngkhoâng nhaän ra baø thaät roài.

- Laøi ôi…mình laïi khoùc ñaáy aø? - OÂng…oâng vöøa goïi em sao!- Khoâng goïi mình thì goïi ai? - Sao ñeán baây giôø môùi goïi teân ngöôøi ta? - Thì baây giôø mình môùi cho toâi goïi maø. Toâi

ñaõ nhaän ra mình keå töø khi mình caát tieángchaøo toâi!

- Em cuõng nhaän ra mình ngay hoâm aáy!Baø Laøi chaïy ñeán, lao vaøo, oâm chaàm laáy

oâng. OÂng ngheïn ngaøo oâm chaët laáy baø.Tuaán keùo vaït aùo lau nöôùc maét, giô ñieàu

khieån, taét ñi caùi boä phim taâm lyù töø camera.Haèng cuõng theá. Coâ ngoài daäy, böôùc laïi tuû, môûkhoùa, laáy ra caùi phong bì. “Tieàn boá thöôûngcho baø aáy ñaây, hoâm aáy, em töùc quaù neânkhoâng ñöa. Giôø phaûi laøm theá naøo?”. Tuaán suïtsòt baûo vôï. “Mai chuùng ta ñeán, anh seõ xin boámeï. Coøn moät vieäc nöõa phaûi laøm ngay emaï..”. Haèng gaät ñaàu. “Vaâng, em seõ cho ngöôøiñeán thaùo heát caùi ñaùm maét thaàn aáy ñi. Naêmnay vôï choàng mình seõ ñöa con veà nhaø aênTeát cuøng boá”. �



Vöôøn ñaøo choán bieân cöôngTruyeän ngaén

NGUYEÃN CAÅM HÖÔNG(Hoäi VHNT Thanh Hoùa)

Chieác xe Ford 16 choã ngoài löôùt eâmnhö bay treân con ñöôøng ñeøo doácuoán löôïn nhö moät con raén khoång loà

quaán quanh söôøn nuùi. Caûm giaùc vöøa sôï haõivöøa thích thuù cöù choaùn ngôïp trong toâi. Sôïhaõi vì gheù maét doøm qua cöûa kính thaáy mìnhnhö ñang bay treân maây, nhôõ moät caùi thì taátcaû seõ tan vaøo ñaùm maây traéng muoát nhöboâng kia, nhöng roài toâi laïi taëc löôõi, cheát coùsoá, toäi gì khoâng taän höôûng caùi caûm giaùcñöôïc bay treân nuùi röøng theá naøy.Thaät nöïccöôøi khi coù ai ñoù nghó raèng laàn ñaàu tieân toâibieát ñeán nuùi röøng, bôûi con ñöôøng naøy ñoái vôùitoâi ñaõ quaù quen thuoäc, caû nhöõng daõy nuùi môøaûo trong söông kia, caû caùi thung luõng quanhnaêm maây traéng xoùa nhö boâng naøy, chæ khaùcngaøy ñoù con ñöôøng khoâng trôn laùng mònmaøng nhö moät daûi luïa theá naøy, maø noù gaäpgheành soûi ñaù buïi muø vaøo muøa haï vaø nhaàynhuïa ñaát ñaù vaøo muøa möa.

Khi ñoù toâi laø moät coâ gaùi raát treû, leân daïy ôûmoät tröôøng THCS vuøng cao ngay saùt bieângiôùi Vieät – Laøo. Coâng vieäc daïy hoïc cuûa toâikhoâng baän roän laém vì hoïc sinh khoâng nhieàu,nhöng toâi laïi coù chaân trong ban chaáp haønhcuûa huyeän ñoaøn, neân coù coâng vieäc gì cuûahuyeän lieân quan ñeán coâng taùc thanh nieân,toâi ñeàu coù maët. Laàn ñoù cuõng nhö raát nhieàulaàn toâi ñöôïc veà döï moät leã khai tröông laøngvaên hoùa ôû baûn Coàng Chieâng, baûn cuûa ngöôøidaân toäc Thaùi. Sau leã hoäi laø moät böõa côm lieân

hoan ñaäm phong vò aåm thöïc ngöôøi Thaùi, ñoùlaø nhöõng maâm xoâi nguõ saéc raát baét maét, thòtlôïn haáp chaám vôùi maéc kheùn, maêng nöùa nhoûnhö chieác ñuõa chaám vôùi vöøng rang, caùc loaïirau gia vò cuûa röøng giaõ vôùi muoái ôùt toûi taïomoät moùn chaám vôùi xoâi, thôm löøng ñeán noânnao caû buïng. Ngaøy ñoù coù moät böõa lieân hoannhö theá ñöôïc coi laø quaù ñaäm ñaø. Nhöng khivaøo böõa moïi ngöôøi laïi chæ taäp trung vaøouoáng röôïu. Röôïu baøy la lieät treân maâm, caùccoâ gaùi Thaùi cöù oâm voø röôïu khö khö treân tay,baùt cuûa ai vöøa vôi ñi moät chuùt laø ñaõ coù coâmang ñeán roùt traøn. Toâi ñaõ ñoùi ngaáu, chæmuoán aên moät leøo cho ñaõ côn theøm nhöngkhoâng theå khoâng caàm baùt röôïu leân cuïngchan chaùt vôùi nhöõng tín ñoà löu linh ñangnghieâng ngaû chuùc tuïng. Khi maøn uoáng ñaõñeán hoài maõn khai thì ñeán hoài thaêng hoa cuûaröôïu, maø quy luaät theá, phaûi xaû cho heát caùikhí men chöù khoâng thì noå bung ra maát. Theálaø baét ñaàu ngheâu ngao, laø haùt töï do, laø eùpnhau phaûi haùt, cuõng nhö eùp phaûi uoáng röôïu,nhö theá môùi laø xaû heát mình, laø moi heát ruoätgan cho moïi ngöôøi thaáy, theá môùi laø ngöôøisaün saøng vì moïi ngöôøi, laø ngöôøi gaàn guõi vôùimoïi ngöôøi…Toâi laø coâ gaùi treû nhaát trong ñaùmkhaùch môøi. Thöïc ra thaønh phaàn döï lieân hoanchæ coù caùc vò giaø laøng tröôûng baûn, caùn boähuyeän, caùn boä xaõ vaø moät soá chieán só bieânphoøng ôû ñoàn gaàn ñoù. Toâi laø taâm ñieåm ñeå moïingöôøi eùp phaûi haùt, taát nhieân röôïu thì toâi coù



theå töø choái ñoâi chuùt chöù haùt thì khoâng theå, vìtoâi voán laø moät gioïng ca hieám hoi cuûa huyeänñoaøn. ÖØ haùt thì haùt, toâi cuõng ñang hôi pheâpheâ neân chaúng coù gì phaûi ngaïi ngaàn. “ Ôô…ñaàu trôøi coù sao chieàu sao sôùm, ñaàu nuùikia coù ô hai ngöôøi, duø ñi cuøng trôøi duø ñi cuoáiñaát, trôøi chæ coù sao sôùm sao chieàu, nuùi chæcoù hai ngöôøi…hai ngöôøi yeâu nhau…”. Toâi haùtnhö leân ñoàng, chaû bieát vì men röôïu ñaõ ngaámhay vì aùnh maét ñang nhö löûa chaùy cuûa maáychaøng chieán só bieân phoøng nhìn toâi nhö thoâimieân. Roài trong caùi ñaùm löûa chaùy aáy, coù moätngöôøi boãng caát tieáng haùt hoøa vaøo vôùi tieánghaùt cuûa toâi, raát aên yù, raát ngoït ngaøo, cöù nhöchuùng toâi laø moät caëp dieãn vieân haùt ñoâi ñaõñöôïc taäp nhuaàn nhuyeãn. Keát thuùc, caû haivaãn coøn chuyeánh choaùng trong aâm ñieäu vaølôøi haùt tröõ tình, roài toâi bò heát ngöôøi naøy ñeánngöôøi kia ñoøi haùt song ca, roài taát caû cuøngngeâu nghao nhö ñaõ leân ñoàng caû löôït. Khi toâigiaät mình nhìn ra beân ngoaøi, baàu trôøi toái saãmtöï luùc naøo. Quay laïi kieåm nhöõng ngöôøi trongñoaøn cuûa huyeän thì thaáy ñaõ ngaû nghieâng caû,cuõng bôûi hoï laø ñaøn oâng, neân baï ñaâu naèmñaáy, coù ngöôøi ñaõ phanh buïng ngaùy pho pho.Toâi lo laéng noùi vôùi anh Bí thö Huyeän ñoaøn laø

ñeán luùc phaûi veà roài, thì moïi ngöôøi doâ leân can:“Thoâi ñeå mai veà cuõng ñöôïc, maáy khi, ñangvui maø”. Anh Bí thö Huyeän ñoaøn cuõng leønheø: “Veà baây giôø laø bò giaän ñaáy, coâ sang nguûvôùi maáy coâ gaùi baûn kia, chuùng toâi naèm ñaâynguû luoân thoâi. Vôùi laïi khuya roài, anh laùi xecuõng say quaù roài ñi khoâng noåi ñaâu”. Toâicuõng hieåu raèng khoâng theå veà ñöôïc nöõa vìhình nhö anh cuõng ñang muoán nguû ngayroài. Nhöng toâi vaãn muoán veà vì toâi thuoäc consoá quaûn lyù beân tröôøng, thaáy toâi chöa veà theånaøo baùc baûo veä cuõng lo laéng laém, ngaøy maitoâi coøn phaûi leân lôùp, khoâng theå ñeå hoïc sinhmaát buoåi hoïc. Nhöng töø baûn Coàng Chieângveà thò traán huyeän cuõng phaûi maát boán möôicaây soá, maø chaúng coù phöông tieän gì ngoaøicaùi xe oâ toâ cuûa huyeän. Toâi nhaên nhoù boû rangoaøi hieân saøn, baàn thaàn ñöùng nhìn baàu trôøitoái mòt vôùi nhöõng boùng nuùi môø aûo, thì moättieáng noùi kheõ khaøng vaø raùo hoaûnh khoângchuùt kheâ noàng muøi röôïu: “Coâ giaùo muoán veàlaém aø?” Toâi quay laïi, teù ra anh chaøng bieânphoøng ñaõ haùt chung vôùi toâi ban naõy. “Vaâng,toâi khoâng nhöõng muoán maø phaûi veà, vì toâi coønphaûi daïy hoïc sinh vaøo saùng mai. “Vaäy thì toâiseõ ñöa coâ giaùo veà”. “Baèng caùch naøo?”.


Minh hoïa: LEÂ HUY QUAØNG


“Chuùng toâi coù oâ toâ, coâ cöù ñôïi ñaây, toâi seõ veàlaáy xe ñaùnh ñeán ñaây ñoùn coâ”.

“Mình anh aø?”. “Chaéc laø theá, vì khoâng aicho ñi vieäc rieâng vaøo luùc naøy, nhöng toâi thìcoù theå, coâ khoâng ngaïi chöù”. “Vieäc gì toâi phaûingaïi, nhaát laø ñi vôùi boä ñoäi bieân phoøng”. Noùitheá nhöng toâi boãng thaáy ngaïi ngaàn, ñi vôùimoät ngöôøi ñaøn oâng trong ñeâm toái thui theánaøy giöõa röøng saâu. Toâi hay ñoïc saùch baùo,coù nhieàu caûnh noùi veà söï saøm sôõ cuûa ñaønoâng khi hoï coù cô hoäi. Töø khi lôùn leân xa giañình, nhaát laø laïi leân moät vuøng nuùi xa xoâi theánaøy, meï toâi hay daën phaûi caån thaän giöõ mình,vì ñaøn oâng raát khoâng laøm chuû ñöôïc baûn thaânkhi hoï rôi vaøo nhöõng hoaøn caûnh khoù cöôõng.Toát nhaát laø ñöøng bao giôø ñeå hoï coù cô hoäi.Theá maø baây giôø, toâi laïi ñang taïo cô hoäi chomoät ngöôøi ñaøn oâng laï, khoâng bieát anh ta coùkieàm cheá noåi mình khoâng?. Nhöng toâi khoângcoøn löïa choïn naøo khaùc, toâi ñaønh phaùcnhanh nhöõng phöông aùn phoøng thaân. Chöakòp quyeát ñònh phöông aùn naøo toái öu nhaát thìñaõ thaáy chieác Uoat ñang ruø ruø tieán laïi ñoã saùtven ñöôøng, toâi chæ kòp daën voäi moät coâ gaùiñang phuïc vuï ôû ñoù baùo raèng toâi veà xe cuûaboä ñoäi bieân phoøng, roài taát taû chaïy ra xe.Chieác xe löø löø tieán vaøo boùng ñeâm, töø töø rôøikhoûi nhöõng caên nhaø saøn saùt beân ñöôøng cuûabaûn Coàng Chieâng thì nhö ñi vaøo röøng saâu.Con ñöôøng ban ngaøy roäng raõi theá maø banñeâm nhö bò röøng nuoát chöûng, aâm u vaø meâhoaëc, toâi nhìn phía tröôùc, phía sau ñeàu nhöthaáy röøng ñang vaây chaët, phía tröôùc cuõngcaây, phía sau cuõng caây, caây nhö luõ quyûñang hoø reo ñuoåi theo chuùng toâi. Caû hailaëng im ñeán ngheït thôû, chæ nghe coù tieáng rítaâm u cuûa gioù, tieáng chim bò ñaùnh thöùc taùotaùc bay , thænh thoaûng doïc ñöôøng laïi phaûidöøng laïi cho moät chuù sôn döông ngheãnh

ngaõng ñi qua, raát may chöa gaëp moät con thuùdöõ naøo. Toâi ñaõ caån thaän ngoài haøng gheá sau,nhöng luùc naøy thaáy aân haän quaù bôûi moät söïtroáng traûi coâ ñôn vaây boïc, neân toâi cöù nhoaøingöôøi leân phía tröôùc. Nhö hieåu ñöôïc ñieàuñoù, anh lính bieân phoøng beøn quay laïi baûo:“Coâ giaùo sôï phaûi khoâng, Leân ñaây maø ngoàinaøy”. Chæ chôø coù vaäy, toâi nhanh nheïn leo leânhaøng gheá ñaàu saùt beân tay laùi vôùi anh, luùcnaøy toâi chaû nghó ñeán vieäc anh coù saøm sôõhay khoâng maø chæ thaáy thaät vöõng taâm hônkhi coù anh beân caïnh. Thaät may laø toâi ñaõ ngoàicaïnh anh vì boãng nhieân toâi nghe tieáng uø uøroài raøo raøo, caây coái hai beân ñöôøng ngaûnghieâng nhö haøng loaït con quyû döõ baét ñaàutaán coâng chuùng toâi, “Caùi gì vaäy?”. Toâi hoáthoaûng naém laáy caùnh tay anh moät caùch voâthöùc. “Saép möa ñaáy, muøa naøy hay coù möaröøng laém”. Quaû thaät, chöa kòp noùi heát caâu thìtrôøi ñaõ ñoå möa, chieác caàn gaït nöôùc gaïtloang loaùng maø vaãn khoâng xua ñöôïc maønmöa, phía tröôùc nhoøe nhoeït khoâng phaânbieät ñöôïc ñaâu laø ñöôøng ñaâu laø röøng vaø ñaâulaø vöïc saâu. Toâi caêng thaúng ñeán cöùng caûngöôøi, laåm baåm caàu mong cho tay laùi cuûaanh vöõng chaéc. Ñi theâm moät ñoaïn nöõa thìboãng döng anh quaët xe vaøo moät baûn nhoûngay caïnh ñöôøng, toâi nín thôû chôø ñôïi maøkhoâng daùm hoûi anh. Baét ñaàu roài chaêng?, trôøimöa, ñöôøng röøng hoang vaéng, anh khoângkieàm cheá noåi mình nöõa roài, toâi phaûi laøm saoñaây? Trong tay khoâng coù moät thöù vuõ khínaøo, aø, toâi nhôù ra roài, ñoâi deùp da quai haäu.Toâi laúng laëng co chaân leân thoø moät tay xuoánglaàn laàn côûi quai deùp, khoù quaù, anh ñang maûitìm choã quay xe, toâi khoâng ñeå yù ñeán lôøi anhnoùi nöõa: “Phaûi döøng xe ôû ñaây thoâi, phíatröôùc ñöôøng khoù ñi, laïi coù vöïc saâu, ñangmöa to theá naøy ñi nguy hieåm laém, vaøo ñaây



truù möa moät laùt, taïnh ta laïi ñi tieáp, möa coùsaám cuõng nhanh thoâi”. Toâi vaãn trong tö theásaün saøng, nhaåm tính, theå naøo ñeán luùc döøngxe raûnh tay laùi, anh ta môùi giôû troø. Xe ñaõdöøng haún, caû chieác xe ñaõ neùp vaøo moätkhoaûnh saân cuûa moät nhaø daân gaàn ñaáy, toâicaûm thaáy yeân taâm hôn vì coù gì toâi seõ la to leânvaø lao vaøo ñaäp cöûa moät nhaø daân. Luùc naøychieác deùp cuõng ñaõ tuoät khoûi chaân vaø toâi ñaõcaàm noù ñöôïc treân tay. Toâi bình tónh chôø ñôïi.Anh thaû tay laùi, ngaû ngöôøi veà phía sau vaãnkhoâng quay nhìn toâi, trong khi toâi laïi quaysang nhìn anh chaèm chaèm: “Coâ giaùo haùthay thaät ñaáy, nhö vaên coâng chính hieäu”. Toâithôû phaøo. “Anh cuõng haùt hay chaúng keùm,chaéc anh tham gia vaên ngheä cuûa ñôn vò?”“Coâ giaùo ñoaùn truùng phoùc, toâi cuõng laø haïtnhaân vaên ngheä cuûa ñoàn bieân phoøng ñaáy,ñôn vò toâi thænh thoaûng laïi toå chöùc giao löuvaên ngheä vôùi caùc baûn vaø caùc ñoàn bieânphoøng khaùc, hoâm naøo môøi coâ giaùo leân döïnheù”. Toâi töø töø thaû chieác deùp xuoáng, caûmthaáy ngöôïng ngaäp vôùi anh: “Coâ giaùo teân gìnhæ?” “Em teân Thanh, coøn anh?” “TeânTuøng”. “Coâ giaùo queâ ñaâu? Leân daïy treân naøylaâu chöa?”. “Em queâ goác ôû moät vuøng venbieån, nhöng em sinh ra vaø lôùn leân ôû thaønhphoá”. “Con gaùi thaønh phoá maø daùm leân taänvuøng saâu vuøng xa theá naøy coâng taùc cô aø?”.“Thì bieát sao ñöôïc, ñaâu caàn thanh nieân coùmaø”. “Chaø ñuùng gioïng cuûa caùn boä ñoaøn”.“Coøn anh?” . “Toâi cuõng queâ döôùi xuoâi, ôû moätvuøng ñoàng baèng”. “ Theá maø cuõng caém choáttreân röøng saâu nuùi thaúm naøy chöa bieát ñeánbao giôø”, “ Thì maéc duyeân vôùi röøng maø,cuõng nhö coâ giaùo ñaáy thoâi”. Caû hai chuùng toâicuøng cöôøi vang aùt caû tieáng möa ñang aøo aøoñoå xuoáng mui xe. Töï nhieân toâi thaáy phaánchaán, khoâng lo ngaïi chôø möa bao giôø môùi

taïnh nöõa, caâu chuyeän baét ñaàu trôû neân roâmraû, anh ta thaät haøi höôùc khieán toâi cöôøi lieântuïc. Roài anh ngöøng baët, vaø thoát nhieân baätleân moät caâu haùt nho nhoû nhaùi baøi haùt maøchuùng toâi vöøa haùt ban naõy: “Trôøi chaúng coùsao sôùm sao chieàu, xe ô chæ coù hai ngöôøi…hai ngöôøi…”, toâi ñeá “hai ngöôøi ra sao” “haingöôøi baát ñaéc dó ngoài beân nhau”. Töï nhieântoâi laïi thaáy khoâng thích caâu “ baát ñaéc dó”, taïisao laïi baát ñaéc dó khi toâi ñang caûm thaáy raátthoaûi maùi. Coøn anh?, toâi leùn quay sang nhìnanh. Trong boùng toái môø môø cuûa tia chôùp khicoù tieáng saám, toâi thaáy anh thaät ñeïp ñeõ vaønam tính. Moät noãi khao khaùt buøng chaùytrong traùi tim con gaùi non nôùt cuûa toâi, toâichôït noân nao mong sao anh quay sang oâmchoaøng laáy toâi, toâi seõ ñeå yeân vaø seõ aùp khuoânmaët noùng böøng vaøo boä ngöïc vaïm vôõ cuûaanh, roài…theá naøo nöõa nhæ, roài ñoâi moâi daàydaày aáy seõ aùp vaøo vaønh moâi moûng manh cuûatoâi, roài roài…moà hoâi toâi boãng toaùt ra, tim toâiñaäp loaïn xaï. Toâi kìm mình maém moâi, trôøi ôitoâi laø moät ñöùa con gaùi xaáu xa, laïi ñang muoángôïi môû, muoán giaêng moät taám löôùi tình ra vôùianh sao. Nhöng quaû thaät laø toâi ñang khaokhaùt anh, moät ngöôøi ñaøn oâng môùi quen coùvaøi tieáng ñoàng hoà. Möa chôït taïnh nhö lôøianh noùi, möa ñuùng laø voâ duyeân. Chuùng toâiñeán thò traán khi trôøi vaãn chöa kòp saùng. Toâicöù duøng daèng chöa xuoáng ngay ñeå chaøotaïm bieät anh baèng moät lôøi caùm ôn thaät ngoïtngaøo, thaät löu luyeán, nhöng anh chæ chìabaøn tay baét tay toâi moät caùch döùt khoaùt, roàiquay xe veà, lao nhanh vaøo maøn ñeâm aâm u.

Cuõng phaûi vaøi thaùng sau, hình nhö toâi ñaõqueân caùi chuyeán xe ñeâm aáy, thöïc ra thìthænh thoaûng toâi vaãn nhôù nhöng laïi gaït ñi vaømæa mai baûn thaân mình, sao laïi cöù vu vô tôtöôûng ñeán ngöôøi ta nhö vaäy. Nhöng ñoät



nhieân, vaøo moät buoåi chieàu khi toâi ñang treânlôùp thì nhaän ra chieác Uoat ñang ñoã ngoaøicoång tröôøng. Chaân toâi nhö khoâng ñöùng vöõngnöõa, chaéc laø toâi thaãn thôø laém, ñeán noãi hoïcsinh cuõng phaûi ngaïc nhieân vaø nhao nhaoleân hoûi: “Coâ giaùo ôi, coâ laøm sao ñaáy aï?”. Toâitraán an hoïc sinh, roài baûo ra ngoaøi coù chuùtvieäc. Toâi lao laïi chieác oâ toâ, khoâng kòp chobaûo veä ra môû coång. Böôùc ra khoûi xe vaãnchính laø ngöôøi chieán só bieân phoøng hoâm aáy.Troâng anh hoâm nay thaät khaùc, boä quaânphuïc vôùi quaân haøm xanh raát chænh teà, toâinhaän ra anh laø moät trung taù. Toâi chöa kòpmôøi chaøo anh vaøo tröôøng thì anh ñaõ noùiluoân: “ Laøm phieàn coâ giaùo ñang giôø leân lôùpquaù. Ñôn vò toâi saép tôùi coù toå chöùc moät cuoäcgiao löu vôùi ñoàn bieân phoøng beân tænh HuûaPhaên, raát ñoâng caùc chieán só beân Laøo sangdöï, coù lieân hoan vaên ngheä raát baøi baûn ñaáy.Toâi môøi coâ giaùo ñeán goùp vui vôùi chuùng toâinheù. Toâi seõ ñöa xe ñeán ñoùn coâ giaùo”. Toâi gaätñaàu ñoàng yù maø chaúng bieát noùi theâm ñieàu gì,vì anh cuõng voäi vaøng leân xe quay ñaàu veàngay.

Hoâm xe ñeán ñoùn toâi laïi laø moät caäu lính treûtraïc baèng tuoåi toâi, caäu ta nhìn toâi cöù tuûm tæmcöôøi laøm toâi phaân vaân thaät khoù hieåu. Chaúngñeå toâi phaûi hoûi, caäu ta cöù moät maïch tuoân ranhöõng ñieàu maø toâi ñang muoán bieát: “ Ñoànphoù Tuøng hoâm nay ñang baän laém, vöøa phaûichæ huy chæ ñaïo toå chöùc buoåi gaëp maët giaolöu keát nghóa vôùi ñoàn baïn laïi vöøa laø dieãnvieân chính trong buoåi vaên ngheä ñaáy, anh aáyhaùt vaø thoåi kheøn hay nhö con trai Moâng vaäy.Moät thôøi anh aáy coâng taùc caém baûn cuûangöôøi Moâng maø, con gaùi Moâng thích anh aáylaém, nhöng luùc ñoù anh aáy ñaõ laáy vôï ôû queâroài”. Toâi nghe ñeán ñoù thì thaáy ñaàu oùc chao ñichao laïi nhö chieác xe ñang nghieâng ngaû

qua nhöõng ñoaïn ñöôøng gaäp gheành oå gaø oåvoi. Maø sao ñoaïn ñöôøng naøy soùc khuûngkhieáp, theá maø caùi ñeâm möa röøng aáy toâi laïikhoâng nhaän ra nhæ.

Toâi ñeán cuõng coøn ñuû thôøi gian ñeå vaøoduyeät khôùp nhaïc cho buoåi bieåu dieãn vaênngheä. Teù ra anh ñaõ ñaêng kyù cho toâi vaø anhmoät tieát muïc, ñoù chính laø baøi haùt Baøi ca treânnuùi maø chuùng toâi ñaõ coù laàn song ca ngaãuhöùng. Khoâng ngôø ôû caùi ñoàn bieân phoøng giaùpcöûa khaåu naøy laïi coù moät buoåi lieân hoan vaênngheä hoaønh traùng nhö vaäy. Beân ñoàn bieânphoøng cuûa nöôùc baïn Laøo cuõng cöû sang moätñoäi vaên ngheä raát laønh ngheà. Neân caùc tieátmuïc vaên ngheä raát phong phuù. Hoâm ñoù daâncaùc baûn laân caän cuõng noâ nöùc keùo nhau ñixem raát ñoâng.

Tieát muïc cuûa toâi vaø anh gaàn nhö laø ñaàutieân. Toâi boãng thaáy run vì lo ngaïi khoâng bieátmình coù ñaùp öùng ñöôïc nhöõng mong moûi cuûamoïi ngöôøi khoâng, maëc duø toâi cuõng ñaõ nhieàulaàn ñöùng treân saân khaáu, nhöng laàn naøy, saolaï quaù, toâi cöù nhö khoâng phaûi laø mình. Toâi vaøanh ñöôïc hoùa trang thaønh moät coâ gaùi Moângvaø chaøng trai Moâng trong ngaøy hoäi xuaân,khung caûnh saân khaáu laø moät vöôøn ñaøo,nhöõng caønh ñaøo thaät nhöng hoa thì giaû vìchöa ñeán muøa hoa nôû. Anh böôùc ra saânkhaáu vôùi boä quaàn aùo daân toäc Moâng, vöøanhaûy muùa vöøa thoåi kheøn ñieäu ngheä nhö moäthoaøng töû cuûa nuùi röøng. Toâi haùt luùc ñaàu coønrun raåy ngöôïng nguøng, nhöng chæ laùt sau ñaõtrôû neân say söa, toâi nhö laïc vaøo giai ñieäucuûa baøi haùt, ñaém say nhö hai ngöôøi ñangyeâu nhau. Coù nhöõng giaây phuùt chuùng toâi haùtvaø nhìn saâu vaøo maét nhau, nhö laø ñang haùtcho nhau nghe, ñang noùi leân noãi nieàm cuûanhau chöù khoâng phaûi phuïc vuï cho nhöõngkhaùn giaû döôùi hoäi tröôøng kia. “ Röøng chieàu



coù tieáng kheøn ai ñoù, kheøn haùt leân nhöõng lôøimong chôø, duø ñi veà röøng duø ñi xuoáng nuùi trôøichæ coù, chæ coù sao sôùm sao chieàu, nuùi chæ coùhai ngöôøi, hai ngöôøi yeâu nhau.” Coù moät phuùtlaéng ñoïng khi baøi haùt keát thuùc, taát caû hoäitröôøng laëng im nhö tôø, roài taát caû buøng noåmoät traän voã tay raøo raøo khoâng ngôùt. Coù ai ñoùcoøn heùt leân: “ Haùt laïi ñi, haùt nöõa ñi”, roài laïimoät tieáng phaán khích nöõa: “ Ñeïp ñoâi quaù ñi”.Toâi boãng xaáu hoå vuït chaïy ra ngoaøi, roài cöùtheá chaïy maõi vaøo moät vöôøn caây ngay saukhu hoäi tröôøng. Toâi chaúng bieát ñoù laø ñaâunhöng mieãn laø ñöôïc bieán vaøo boùng toái, bôûivì …bôûi vì toâi nhaän ra traùi tim toâi ñaõ thuoäc veàanh roài, toâi sôï khoâng giaáu noåi nieàm yeâuñang daâng traøn leân aùnh maét toâi trong aùnhñeøn saùng loùa. Toâi tuùm voäi moät goác caâymaûnh mai nhöng xuø xì roài töïa vaøo ñoù, muoánnhôø maøn ñeâm xoa dòu tình yeâu ñang traøodaâng ngaäp öù trong loøng. Boãng hình nhö coùboùng ngöôøi ñang ñöùng phía sau toâi, toâi giaätmình hoát hoaûng quay laïi. Thì…anh ñaõ ñöùngngay tröôùc maët. Toâi ñoå vaøo anh aùp caûkhuoân maët mình vaøo ngöïc anh, vaø toâi nhaänra ñoâi tay anh vuoát nheï leân toùc toâi, leân bôø vaitoâi. Nhöng toâi muoán nhieàu hôn theá, tình caûmcuûa toâi traøo daâng khoâng theå kìm neùn ñöôïcnöõa, toâi ngaång leân chôø ñôïi. Chuùng toâi hoânnhau, xoaén laáy nhau nhö caû ñaát trôøi ñanggioâng baõo. Khi ñaõ tænh côn say, toâi hoáthoaûng nhaän ra mình ñaõ ñi hôi xa roài, toâi thaätcoù toäi vôùi moät ngöôøi ñaøn oâng ñaõ coù vôï. Toâilyù nhí noùi lôøi xin loãi, nhöng anh laïi baät cöôøivaø laïi oâm chaët toâi hôn. Toâi hoûi anh: “ Chuùngmình ñang ñöùng ôû ñaâu theá naøy, moïi ngöôøilieäu coù bieát khoâng?”. Anh noùi: “ Chuùng mìnhñang ôû trong vöôøn ñaøo cuûa ñoàn bieân phoøng,ñaây laø vöôøn ñaøo keát nghóa, vì toaøn laø nhöõngcaây ñaøo cuûa ñoàn bieân phoøng nöôùc baïn göûi

sang laøm quaø taëng moãi dòp teát ñeán. Sau Teátanh em laïi ñem ra troàng ôû vöôøn vì theá môùigoïi laø vöôøn Vieät- Laøo. Nhöõng caây ñaøo ôû ñaâyraát laï, vaøo muøa xuaân, laù raát ít chæ coù hoa nôûthoâi . Ñeán muøa xuaân hoa nôû hoàng röïc caûmoät khu vöôøn. Anh em veà Teát bao giôø cuõngcoù moät caønh ñaøo thaät ñeïp mang veà laømquaø”.

Buoåi giao löu vaên ngheä vaãn ñang coøn raátsoâi noåi trong hoäi tröôøng, nhöng toâi khoângmuoán vaøo ñoù nöõa, nhöng toâi cuõng chaúng coùlyù do gì ñeå baét anh phaûi ñöa veà, vì ngaøy mailaø chuû nhaät. Anh baûo: “ Toái nay toaøn boä soákhaùch beân Laøo seõ nghæ laïi ôû nhaø khaùch cuûañoàn, em nguû vôùi maáy nöõ chieán só beân Laøonheù”. Toâi gaät ñaàu chaáp nhaän moät caùch mieãncöôõng. Nhöng anh hieåu yù, vaø lieàn naûy ramoät saùng kieán. “Hay laø em cöù vaøo phoønganh maø nguû, toái nay anh phaûi tröïc maø”. “Ngaïi laém”, “ Coù gì ñaâu, ôû ñaây baây giôø anh laøtoaøn quyeàn, ñoàn tröôûng ñang ñi hoïp ôû Boächæ huy döôùi thaønh phoá roài”. Toâi löôøm anh, teùra vaéng chuû nhaø gaø voïc nieâu toâm ñaây.Nhöng quaû tình toâi raát sung söôùng ñöôïc vaøophoøng anh. Anh ñöa toâi vaøo roài kheùp cöûabaûo “ Em thay trang phuïc roài nghæ ñi, anhcoøn phaûi ra giao löu tieáp vôùi caùc baïn Laøo”.Moät mình trong caên phoøng saëc muøi ñaøn oâng,toâi caûm thaáy raát khoù nguû, toâi laëng leõ quansaùt nhöõng ñoà ñaïc vaø nhöõng duïng cuï sinhhoaït cuûa anh. Töø boä quaân phuïc treo goïngaøng treân maéc aùo, ñeán chieác giöôøng vôùichaên goái thaúng neáp, roài baøn laøm vieäc vôùitöøng caùi buùt, quyeån soå… caùi gì cuõng khieán toâithaáy hôi aám cuûa anh cuõng khieán toâi thaáythaân thuoäc yeâu quyù. Toâi chuù yù ñeán moätkhung aûnh beù nhoû döïng treân keä cöûa soå giöõamoät choàng saùch daøy coäp. Ñoù laø hình moät embeù trai khoaûng boán, naêm tuoåi nhöng khung



caûnh laïi nhö khoâng phaûi ôû Vieät Nam, laø ainhæ, chaû leõ anh laïi laáy moät taám hình ñeïp ñeåtreo sao?. Toâi ñang baàn thaàn caàm taám aûnh,thì coù tieáng goõ cöûa, toâi giaät mình lo laéng:cheát roài coù ngöôøi bieát toâi ñang trong phoønganh thì bieát aên noùi laøm sao. Toâi môû cöûa, laïivaãn caäu lính treû ban saùng ñöa toâi ñeán ñaây. “Chaøo coâ giaùo, anh Tuøng daën, chò coù caàn gìthì cöù baám vaøo ñieän thoaïi baøn soá naøy laø goïiveà Ban chæ huy, anh aáy seõ ôû ñoù. Coøn baây giôømôøi coâ giaùo ra lieân hoan vôùi chuùng toâi”. “Thoâi, toâi xin caùo loãi, toâi muoán nghæ, toâi ngaïimoïi ngöôøi dò nghò laém, vì…”. “ Ñöøng ngaïi,anh Tuøng quyù coâ giaùo laém maø. Chuùng toâicuõng uûng hoä maø”, “ Sao laïi nhö vaäy, anh aáycoù vôï ôû queâ?...”. “Cheát noãi toâi queân maát, anhTuøng ñaõ li dò vôï roài, maø thöïc ra, vôï anh aáyboû anh aáy ñeå ñi xuaát khaåu lao ñoäng, con traianh aáy ñaáy, nhöng vöøa roài vôï anh aáy veàñem noù sang Ñöùc roài”. Toâi truùt moät hôi thôûdaøi nheø nheï nhö truùt moät gaùnh naëng, nhöngchaéc cuõng khoâng traùnh khoûi caùi nhìn laùu lænhcuûa chaøng lính treû. Ñeâm ñoù toâi nguû ngonlaønh trong hôi aám chieác chaên cuûa anh, vaø toâicaûm thaáy nhö ñang ñöôïc naèm beân anh.

Saùng hoâm sau, anh ñöa toâi ñi thaêm maáybaûn ngöôøi Moâng, coù moät baûn teân goïi raát gaâysöï toø moø, ñoù laø baûn Thôm, sao laïi goïi laø baûnThôm, teân chaúng Moâng chuùt naøo. “ AØ vì ôû ñoùngöôøi daân troàng moät loaïi caây, maø khi phôikhoâ ñoát leân thì toûa ra moät muøi thôm raát deãchòu vaø noù coøn coù taùc duïng khöû taát caû nhöõngmuøi tanh hoâi, neân daân baûn ôû ñoù, maëc duøcuõng raát ít taém vaø ôû baån nhöng caû baûnkhoâng heà ai coù muøi hoâi, teân baûn laø do ngöôøiKinh ñaët, chöù thöïc teân cuûa baûn naøy laø baûnLieàng ”. Khoâng ngôø anh raát am hieåu veà vuøngñaát nôi ñaây, cöù nhö ñaây môùi chính laø queâcuûa anh. Toâi khoâng nhaéc gì ñeán chuyeän vôï

con cuûa anh. Khoâng gian nuùi röøng ñeïp ñeõvaø laõng maïn theá naøy, toâi chæ muoán hieän dieänluùc naøy chæ coù chuùng toâi thoâi, chöù khoângmuoán moät keû naøo xaâm phaïm duø ñoù laø quaùkhöù. Khi ñöùng treân moät trieàn nuùi cao xungquanh vaéng ngaét duø laø ñang ôû treân ñöôøngcaùi. Toâi chôït nhôù ñeán caùi lôøi haùt sao noù laïiñuùng vôùi chuùng toâi luùc naøy theá: “Trôøi chæ coùsao sôùm sao chieàu, nuùi chæ coù hai ngöôøi… haingöôøi yeâu nhau”, chuùng toâi laïi cuøng haùtvang, vaø haùt thaät to hai tieáng yeâu nhau. Saunuï hoân ñeán chaùy hai laøn moâi, anh baûo: “ Teátnaøy, anh ñeán nhaø em ñeå ra maét vôùi boá meïem nheù, ñöôïc khoâng?. “Taát nhieân roài”, toâiñaùp: “ Anh nhôù ñeán ñaáy, em seõ giôùi thieäu vôùiboá meï em tröôùc”, “ Quaø cuûa anh laø moätcaønh ñaøo thaät ñeïp trong vöôøn kia, nhaø emnhôù ñöøng mua hoa gì nheù, chæ moät caønh ñaøocuûa anh laø ñuû”.

Teát naêm ñoù, nhaø toâi coù veû chuaån bò nhieàuthöù vì toâi baùo laø seõ coù khaùch, meï toâi khoânghoûi nhieàu, chæ bieát toâi giôùi thieäu laø moät anhchaøng só quan bieân phoøng, laø meï toâi möøngvì ñoù laø ngöôøi maø toâi coù theå laáy laøm choàng,vì daãu sao baø cuõng lo toâi bò eá, khi phaûi ñaèngñaüng choán thaâm sôn cuøng coác chöa bieátñeán bao giôø môùi xin ñöôïc veà xuoâi. Nghe noùiseõ coù moät caønh ñaøo thaät ñeïp choán nuùi röøng,meï toâi ñaõ mua moät chieác bình raát to ñeå saünngay giöõa nhaø. Vaø trang trí xung quanh nhötheå ñaõ coù caønh ñaøo roài. Toâi chôø trong noãihoài hoäp vaø haïnh phuùc, nhöng ñeán ngaøy 30,toâi baét ñaàu soát ruoät vaø aám öùc, caû nhaø toâinhìn toâi vôùi con maét thoâng caûm vaø aùi ngaïilaøm toâi raát böïc. Chieàu 30 Teát, taát caû caùc caênnhaø trong phoá ñeàu ñaõ doïn deïp haøng quaùnvaø ñoùng cöûa ñeå aên böõa coã taát nieân. Toâikhoâng daùm ñoùng cöûa vaø ra ngoaøi ñöùngngoùng,. Ñuùng luùc ñoù thì coù moät chieác xe taûi



ñang ñi töø töø laïi phía nhaø toâi, caäu lính treûñang thoø ñaàu ra hoûi thaêm, thì toâi ñaõ reo leânsung söôùng. Nhöng böôùc xuoáng xe chæ coùcaäu lính treû loâi töø trong thuøng xe ra moät caønhñaøo to töôùng ñöôïc boïc baèng moät taám ni loânglôùn. Nuï li ti chi chít treân nhöõng caønh nomkhoâ khan nhö moät que cuûi. “ Anh Tuøngkhoâng veà ñöôïc”, caäu lính treû noùi vôùi toâi saukhi caém caønh ñaøo vaøo loï hoa trong nhaø toâi,laøm meï cöù xuyùt xoa, vaø töôûng caäu lính treû laøngöôøi aáy neân cöù nhìn caäu lính treû vôùi aùnhmaét lung linh thieän caûm. “ Teát naøy anh aáyphaûi tröïc, khoaûng muøng 10 môùi ñöôïc nghæ,naêm nay vuøng bieân giôùi coù nhieàu ñieåmnoùng, anh aáy khoâng theå boû ñöôïc, caû anh emchuùng toâi cuõng khoâng ñöôïc nghæ, khoaûngsau Teát môùi thay phieân nhau nghæ. Toâi ñöôïcleänh mang caønh ñaøo ñeán cho nhöõng giañình maø anh em khoâng veà ñöôïc.

Khoâng ngôø caùi Teát naêm ñoù laïi laø moät caùiTeát buoàn nhaát trong nhaø toâi, vì söï lôõ dôû, huïthaãng. Coøn toâi chaúng thieát gì ñeán khoâng khíTeát nöõa. Toâi ôû nhaø cho phaûi pheùp vaø chôøñeán muøng boán laø xin pheùp boá meï trôû laïitröôøng. Caû nhaø toâi khoâng ai caät vaán. Toâi baétxe ca ñi leân mieàn ngöôïc tröôùc raát nhieàu conmaét ngaïc nhieân cuûa baïn beø, nhöng ñöôïc söïcaûm thoâng cuûa gia ñình. Toâi vaøo tröôøng nhömoät keû dôû hôi vì khoâng coù moät ai ngoaøi baùcbaûo veä giaø: “Chaùu boû queân caùi gì sao maø leânsôùm theá, coù quay veà nöõa khoâng?” “ Khoâng,chaùu leân ñaây laø coù chuùt vieäc, ngaøy mai baùcgoïi cho chaùu caùi xe oâm nheù, chaùu muoán ñileân baûn Coàng Chieâng”. Toâi phaûi caén raêng ñeåchi ra moät soá tieàn ñaét gaáp ñoâi ngaøy thöôøngmôùi ñieàu noåi moät tay xe oâm chuyeân nghieäpôû thò traán. Anh ta tinh ranh noùi vôùi toâi. “ Yeâuboä ñoäi bieân phoøng thì phaûi chòu khoå laø ñuùngroài coøn laên taên gì”. Toâi vaùc moät tuùi to baùnh

chöng, möùt keïo töø nhaø ñi ñeå laøm quaø choanh vaø anh em trong ñôn vò, chaéc maåm hoïseõ möøng laém ñaây. Nhöng ñeán nôi, ñieàu laømtoâi muoán ngaát xæu laø anh vaéng nhaø. Toâi ñöôïcmoät soá anh em trong ñoàn ñoùn tieáp raát nieàmnôû. Hoï baøy ra cuõng ñaày baùnh chöng, baùnhkeïo coøn ngon hôn caû thöù toâi mang ñi.Nhöng hoï vaãn cöù xuyùt xoa baûo laø ñeå daønhcho anh veà aên. Toái ñoù hoï cho toâi ñöôïc nguûtrong phoøng cuûa anh. Toâi laïi naèm treân chieácgiöôøng vaãn noàng naøn hôi thôû cuûa anh,nhöng loøng toâi thaáy coâ ñôn troáng vaéng. Töïdöng toâi thaáy thöông mình, toâi cöù nhö coïc ñitìm traâu, laën loäi thaân gaùi vöôït hôn traêm caâysoá leân ñeán ñaây chæ ñeå vaån vô ngoài moät mìnhñôïi vaø ñôïi trong noãi trô treõn voâ duyeân theánaøy. Heát moät ngaøy hoâm sau anh vaãn chöaveà, toâi nghe loaùng thoaùng tieáng nhöõng ngöôøilính trao ñoåi vôùi nhau, hình nhö ñang coù moätñôït truy kích boïn buoân haøng traéng ñang quabieân giôùi. Chöa bieát ñeán bao giôø môùi xong.Theá laø roõ roài toâi khoâng theå ñôïi theâm ñöôïcnöõa. Toâi ñeà ñaït nguyeän voïng muoán veà,nhöõng ngöôøi lính tranh nhau naøi næ toâi ôû laïi,nhöng toâi vaãn nhaát quyeát, khieán hoï buoànthæu vaø laïi tranh nhau muoán ñöa toâi veà baèngxe maùy, nhöng toâi boãng giaän doãi töø choái.

Baûn Coàng Chieâng ñaây roài. Thöïc ra thì toâikhoâng heà nhaän ra, maø chæ do ngöôøi laùi xethoâng baùo ñeå toâi xuoáng. Toâi khoâng khoù khaênlaém ñeå hoûi thaêm vaø tìm ñeán ñoàn bieân phoøngngay gaàn baûn. Nhöng toâi chôït phaân vaân, ñeålaøm gì nhæ, ñaõ 20 naêm roài, chaéc gì anh coøn ôûñoù, vaø neáu coøn chaéc gì anh ñaõ muoán gaëp toâikhi chính toâi ñaõ laø ngöôøi ñaùnh caép traùi tim cuûaanh vaø neùm noù ñi moät caùch khoâng thöôngtieác. Chaéc anh ñaõ buoàn vaø haän toâi laém. Caùihoâm gaëp nhau cuoái cuøng cuûa muøa heø naêm aáykhi toâi ñeán taïm bieät anh ñeå veà nghæ heø, chuùng



toâi cuõng ñaõ ñi vôùi nhau treân con ñöôøng naøy.Anh ñaõ baát chôït oâm chaàm laáy toâi, nhöng cuõnglaïi baát chôït buoâng tay khi nhaän ra toâi cöùng ñôtrong voøng tay anh. Toâi cuõng phaûi daèn loøngñeå noùi vôùi anh raèng: “Coù theå naêm hoïc tôùi emkhoâng trôû laïi tröôøng nöõa, vì…gia ñình ñang xinvieäc cho em ôû thaønh phoá. Anh coù bao giôø trôûveà thaønh phoá laøm vieäc khoâng?”. Toâi nhìn anhnhö caàu khaån vaø thaáy anh thaät söï ñau khoå,anh im laëng, moät söï im laëng keùo daøi cho ñeántaän baây giôø.

Ñöùng tröôùc caùnh coång saét coù anh lính gaùctreû maêng boàng suùng ñöùng nghieâm trang, toâilaïi caûm thaáy bôõ ngôõ nhö ñeán ñaây laàn ñaàutieân: “Coâ tìm ai trong ñoàn phaûi khoâng, laø ai ñeåchaùu baùo ra tieáp”. “ AØ, toâi…toâi hoûi caäuLinh…coøn ôû ñaây khoâng?”,. “ Linh naøo aï, Linhkeàu hay Linh tröôûng ñoàn”. OÂ, caäu Linh ngaøyxöa daùng thö sinh beù nhoû kia maø, chaéc chaénkhoâng phaûi Linh keàu roài. Chaû leõ caäu Linh hoàiaáy ñaõ laø tröôûng ñoàn roài sao, theá coøn anh?

Linh xuaát hieän tröôùc maét toâi vôùi veû maëtheát söùc vui möøng nhöng cuõng thoaùng chuùtngôõ ngaøng. “ Trôøi ôi chò, nghe caäu lính taû,em ñoaùn ngay laø chò. Sao ñeán giôø chò môùiquay laïi, em ñaõ chôø…aø chò leân ñaây baèng gì,coù vaát vaû khoâng?”. “ Toâi ñi xe cuûa cô quanleân huyeän coâng taùc, ñoaøn ñang ôû nhaø khaùchcuûa huyeän, toâi tranh thuû baét xe leân ñaây, baâygiôø ñaõ coù xe khaùch leân taän baûn CoàngChieâng roài”. “Noùi chung, so vôùi hoài aáy thìbaây giôø treân naøy thay ñoåi nhieàu laém. Tuynhieân, con ngöôøi thì vaãn theá thoâi”. “ Theá laøtheá naøo, nhö Linh baây giôø ñaõ laø tröôûng ñoànroài”. Toâi töôûng Linh seõ cöôøi sung söôùng,nhöng Linh laïi im laëng vaø khuoân maët tróunaëng nhö moät ñaùm maây gioâng. Toâi boãngthaáy hoang mang vaø linh tính moät ñieàu gì ñoùkhoâng laønh neân khoâng daùm hoûi ñeán anh,

loøng toâi coàn caøo nhö löûa ñoát. Anh ñang ôûñaâu? caâu hoûi vaãn hoái thuùc trong tim toâi,nhöng hình nhö Linh cuõng ñang muoán chôøtoâi noùi moät ñieàu gì ñoù. Ñuùng roài, toâi laø ngöôøigaây ra noãi ñau cho anh, toâi phaûi noùi moät lôøixin loãi tröôùc: “ Linh naøy, toâi thaät coù loãi, toâikhoâng xöùng ñaùng vôùi anh Tuøng ñuùngkhoâng?, hoâm nay toâi muoán leân ñaây laø ñeå noùivôùi anh moät lôøi xin loãi, duø raát muoän roài,nhöng toâi phaûi noùi, coù theå anh khoâng tha thöùcho toâi. Raát tieác laø anh laïi chuyeån ñi nôikhaùc roài phaûi khoâng, Linh coù theå giuùp toâigaëp anh, hoaëc chuyeån lôøi giuùp toâi tôùi anh”. “Tröôùc kia anh aáy vaãn ôû ñaây, nhöng vaøi naêmtröôùc, ngöôøi nhaø ñaõ ñöa anh aáy veà queâ roài”.“Caùi gì? Anh Tuøng ñaõ…”. “ OÂ, theá chò chöabieát gì sao? Anh Tuøng ñaõ hy sinh gaàn chuïcnaêm roài, trong moät laàn truy baét boïn buoânbaùn thuù röøng quyù hieám. Anh maûi ñuoåi theoboïn chuùng trong ñeâm toái neân sa xuoáng vöïc.Chuùng toâi ñöa anh veà trong tình traïng bòthöông naëng. Treân ñöôøng ñeán nôi caáp cöùuanh ñaõ taét thôû, luùc ñoù toâi ngoài beân anh, duøñang ñau ñôùn, anh vaãn coá noùi vôùi toâi raènghaõy cho anh naèm laïi vöôøn ñaøo cuûa ñôn vò,ñoù laø lôøi troái traêng duy nhaát cuûa anh tröôùcluùc ra ñi. Ñôn vò ñaõ laøm theo ñuùng öôùcnguyeän cuûa anh, cöù nghó anh khoâng muoánxa anh em, xa ñoàn bieân phoøng, nhöng chæcoù toâi laø bieát vì sao anh muoán naèm laïi ôûvöôøn ñaøo.

Linh daãn toâi ra vöôøn ñaøo thaêm laïi ngoâimoä tröôùc ñoù anh ñaõ naèm, trao toâi neùn höôngroài laúng laëng ñi vaøo ñeå mình toâi ôû laïi. Toâithaép leân ngoâi moä khoâng coù anh, nhöng hìnhnhö anh ñang nhìn toâi baèng traêm nghìn conmaét laù cuûa caây ñaøo ñang rung rinh nhö cöôøivôùi toâi, nuï cöôøi vaãn töôi xanh vaø bao dungthuôû naøo. �



Vaøo caùi luùc toâi böôùc chaân ñeán caênnhaø aáy, döôøng nhö nhöõng xuùc caûmlaâu nay ñaõ doàn öù laïi, ngaäp uï leân hai

baàu ngöïc. Caûm giaùc ñau nhoùi hieän leân roõmoàn moät trong saâu thaúm.

Tröôùc maët toâi laø haøng raøo baèng caâythuoác daáu vaø caùi coång ñan baèng maønh tre.Haøng raøo moûng manh ñoù ñaùnh daáu cô ngôicuûa Bieån vôùi ñöôøng caùi, vôùi ruoäng ñoàng vaømoà maû. Moät caùi nhaø hai gian lôïp proximaêngthaáp leït teït döïa vaøo khu nhaø kho vaø chuoànglôïn nhaø haøng xoùm. Ngoâi nhaø Bieån ôû treânkhoaûnh ñaát maø tröôùc kia laø baõi troàng saén loïtthoûm giöõa nghóa ñòa cuûa laøng. Baây giôø daâncö laøng ñoâng ñuùc, choã ôû chaät choäi, nghóa

ñòa laïi gaàn chôï xaõ neân moät oâng chuû nuoâilôïn ñaõ xaây chình ình caên nhaø boán taàng treânñaùm ruoäng bao boïc bôûi nhöõng maû cuõ. Nhaøñoù nuoâi haøng traêm con lôïn sieâu naïc, muøiphaân aùm ñaëc caû moät ñoaïn ñöôøng ñaàu nhaø.Ngoâi nhaø cuûa Bieån xeïp leùp, uû doät. Caùi saânchöøng möôøi böôùc chaân heät nhö khoaûngtroáng treû con doïn saïch ñeå ñaùnh ñaùo, chôibi. Ngoaøi saân naøo laø vaïi saønh, lu saønh ñöïngnöôùc. Nhaø Bieån khoâng coù gieáng, phaûi gaùnhnöôùc haøng xoùm. Coù caû caùi gaùo döøa moùc ôûchieác coïc gaàn ñoù. Cô chöøng thaáy ngaàn aáythöù ñaäp vaøo maét, chöa keå caùi daây quaàn aùocaùi thoõng thöôït, caùi vaét choàng leân nhautröôùc cöûa nhaø kia thì roõ raøng, tröôùc maét toâi,

Gioù ñoàngTruyeän ngaén

MAI PHÖÔNG


Minh hoïa: LEÂ NGOÏC HUYEÀN


caûnh töôïng aáy laø cuûa nhöõng naêm ñaàu theákyû tröôùc.

Bieån ñang naèm oâm thaèng con môùi ñeûtrong caùi nhaø noùng nhö rang aáy. Thaèng Toäñen ñuùa, con ñaàu loøng cuûa Bieån, ñang hìhuïi ñaøo bôùi gì ñoù ôû bôø ruoäng saùt nhaø. Thaáyngöôøi laï, noù ngaång leân nhìn ngô ngaùc maátmaáy giaây roài laïi cuùi xuoáng. Döôøng nhö noùñaõ quaù quen thuoäc caûnh maáy meï con noù bòngöôøi ta nhoøm ngoù roài thì phaûi. Daân laøng ñilaøm ñoàng ñeàu phaûi qua con ñöôøng beânhoâng nhaø Bieån, ai ai cuõng ngaïc nhieân saoBieån laïi coù theå soáng ñöôïc ôû ñoù. Chæ rieângngöûi muøi xuù ueá ñaõ ñuû oám, chöa noùi chaätchoäi, thieáu thoán. Vaäy maø thaèng Toä cuõngvaãn lôùn loäc ngoäc. Chaéc trôøi thöông Bieån.Toâi cuõng ñaõ nghó theá khi quyeát ñònh böôùcvaøo ngoâi nhaø Bieån.

Ñeâm tröôùc toâi ñaõ naèm nghó suoát ñeâm veàBieån khi meï toâi baûo raèng, Bieån ngheøo khoùlaém, muoán cho con ñi laøm con nuoâi, coùngöôøi ñaõ ñeán nhaø noùi thaúng thöøng laø muathaèng beù vôùi giaù maáy chuïc trieäu, nhöngBieån khoâng baùn. Coù theå ngöôøi meï vì hoaøncaûnh baàn cuøng naøo ñoù seõ röùt ruoät cho conñi laøm con nhaø khaùc ñeå mong con höôûngchuùt tình yeâu thöông, chöù baùn con ñi thìnhaãn taâm quaù. Meï toâi baûo, nhö theá mangtieáng suoát cuoäc ñôøi. Toâi nhôù laïi caùi luõ hoïctroø lôùp ba tröôøng laøng hoài aáy, Bieån ñennhöng raát khoeû, chuyeân laø ngöôøi coõng maáyñöùa chuùng toâi khi ñi qua quaõng ñöôøngngaäp luït. Nhaø Bieån ngheøo laïi ñoâng con neânchæ hoïc ñeán lôùp 5 Bieån nghæ ôû nhaø ñi gaët luùathueâ. Luùc toâi coøn ñi hoïc xa nhaø thì Bieån ñaõlaáy choàng. Cöù töôûng ñôøi con gaùi laáy choànglaø yeân phaän. Nhöng hình nhö vôùi Bieånkhoâng phaûi theá...

- Maøy coù uoáng nöôùc khoâng tao laáy cho –

Bieån noùi vôùi toâi vaãn caùi gioïng thuûa coøn ñihoïc. Daùng veû Bieån meät moûi, ñoâi maét truõngxuoáng thaâm quaàng. “Thoâi khoâng uoáng ñaâu,ñöa cu con ñaây tôù beá moät luùc” - toâi muoánbeá thaèng beù vì noù buï baãm quaù, hai maùcaêng mòn loâng tô. Khoâng bieát seõ baét ñaàuvôùi Bieån nhö theá naøo, toâi luùng tuùng:

- Nhaø noùng theá noù coù chòu nguû khoâng?Thaèng con lôùn laøm gì ngoaøi kia vaäy?

- AØ, noù ñaøo deá, thaèng ñoù taøi laém, hoâmnaøo cuõng ñöôïc aên deá rang. Coøn thaèng naøyquaáy, tao khoâng ñuû söõa, noù khoùc gheâ laém.

- Cho noù aên theâm söõa ngoaøi vaäy.Bieån im laëng. Toâi boãng aân haän, chaúng

hieåu sao laïi buoät mieäng baûo theá, trong khitröôùc luùc ñeán ñaây toâi ñaõ bieát meï con Bieånböõa ñoùi böõa no. Bieån haøng ngaøy ñi gaùnhcaùt thueâ ngoaøi caûng soâng, moãi ngaøy cuõngñöôïc vaøi chuïc ñeán traêm ngaøn. Nhöng vieäcluùc coù, luùc khoâng, thaèng con laïi ngaøy moätlôùn, ñi hoïc nöõa neân tieàn vaøo tuùi Bieån bansaùng, thì ban chieàu laïi bay ra. Nhaø Bieånchaúng coù ñoà ñaïc gì ngoaøi caùi giöôøng goã vaøcaùi baøn hoïc cuûa thaèng con, cuøng maáy baothoùc.

- Tao cho noù laøm con nuoâi maøy ñaáy,nhaát ñònh phaûi laø ngöôøi yeâu treû con môùiñöôïc – Bieån cöôøi noùi theá.

Ñeán löôït toâi im laëng, khoâng phaûi toâikhoâng thích thaèng beù, hay khoâng coù khaûnaêng nuoâi noù. Ñoàng löông cuûa moät ngöôøilaøm coâng phoït pheït neáu tieát kieäm rau chaùocuøng vôùi tieàn choàng toâi ñöa haøng thaùng thìchaéc cuõng coù theå ñuû trang traûi. Toâi thaáynhö coù moät chaûo löûa chaùy trong ngöïc mình.Phía sau nuï cöôøi cuûa Bieån laø noãi nieàm ñauxoùt röng röng. Toâi sôï nhôõ mình noùi ra ñieàugì ñoù, Bieån seõ vôõ oaø thaønh moät doøng nöôùcaøo aït, thoån thöùc. Bieån ngoài töïa vaøo thaønh



giöôøng baét ñaàu noùi töøng tieáng moät, thaûngthoát, xa vôøi. Gioïng keå cuûa Bieån ngheït laïi, ubuoàn meânh mang nhö tieáng gioù.

“ Chaéc maøy coøn nhôù u tao ñaõ maát laâuroài..”. Bieån ñaõ khoâng theå queân nhöõng gìxaûy ra.

Ngaøy aáy, laøng vaøo vuï gaët thì Bieån theochoàng leân taøu ñi vaøo vuøng kinh teá môùi maõiTaây Nguyeân. Haøng ngaøy, hai vôï choàng ñilaøm coû caø pheâ thueâ trong caùi naéng chaùy dachaùy thòt, toái veà nguû trong caùi laùn döïng taïmtreân ñoài. Roài hai vôï choàng Bieån ñöôïc nhaønöôùc caáp cho moät quaû ñoài nhoû troàng hoàtieâu. Bieån ngaøy ngaøy caém cuùi laøm luïng roàilaïi moø cua baét oác kieám soáng. Choàng Bieånthì khaùc, ñaõ chaùn ngaùn caûnh vaát vaû maøchaúng coù tieàn neân lao vaøo baøi baïc, ñoû ñen.Maát vöôøn, gaõ choàng sau khi giaùng cho vôïmoät traän ñoøn ñaõ ñònh gaùn Bieån ñi traû nôï.Bieån oâm caùi buïng coù thai gaàn ngaøy sinh nôû,khoâng moät xu dính tuùi, troán choàng, leân taøuveà queâ. Sau moät ngaøy troán veù, Bieån ñöôïcanh baûo veä treân taøu cho laøm coâng vieäc veäsinh treân toa ñeå traû tieàn veù. Coù ñeâm, ngoàitreân taøu laéc lö, Bieån chæ sôï nhôõ mình ñeû rôicon ra taøu thì sao. Nhöng lo thì cuõng bieátlaøm theá naøo.

- Naøy coâ kia, daäy ñi, sao naèm maõi treânsaøn taøu vaäy?

Bieån nghe roõ coù tieáng ngöôøi noùi theá maøkhoâng caát ñaàu leân ñöôïc. Ñoùi quaù, maáyngaøy roài Bieån coù ñöôïc aên gì ñaâu, ñeâmtröôùc, luùc doïn veä sinh toa taøu, thaáy ai ñoùvöùt nöûa caùi baùnh mì neân Bieån ñaõ aên, nhönghaàu nhö khoâng boõ beøn gì.

- Trôøi ñaát ôi, buïng to maø sao theá naøy,saép ñeû maát roài – coù tieáng ai ñoù thaûng thoát.Bieån coá heát söùc ñöa tay leân xua xua. Vöøahay luùc ñoù nhaân vieân phuïc vuï treân taøu chaïy

ñeán : - Chaéc chò aáy ñoùi quaù roài, treân ngöôøikhoâng coù ñoàng naøo maø daùm ñi taøu, buïng laïito nöõa. Bieån chæ nghe thaáy hình nhö raátnhieàu tieáng noùi quanh mình. Coù moät doøngnöôùc maùt laønh, ngoït ngaøo chaûy vaøo mieängBieån, moät luùc sau Bieån ngoài leân ñöôïc. Hoäpsöõa töôi, caùi baùnh mì maø ngöôøi khaùch naøoñaáy thöông haïi ñaõ cho Bieån laøm Bieån tænhra, bieát laø mình coøn soáng. Bieån ñaõ ngoài ñoù,beân loái ñi veä sinh treân taøu maø maëc chonöôùc maét chaûy öôùt ñaàm khuoân maët. Bieåncuõng khoâng bieát vò khaùch naøo ñaõ cho Bieånmöôïn ñieän thoaïi goïi veà queâ cho anh trai khitaøu veà Haø Noäi. Ngöôøi anh ngheøo khoù boû dôûñaùm ruoäng ñang caøy thueâ, ngoài xe oâm ñiñoùn em. Bieån vöøa veà nhaø chieàu hoâm tröôùcthì tröa hoâm sau ñi ñeû ngoaøi traïm y teá xaõ.Ngöôøi laøng keå laïi, chöa töøng thaáy ai khoånhö Bieån, con ra ñôøi maø khoâng coù taõ loùt,Bieån côûi caùi aùo ngoaøi ñaõ nhaøu cuûa mìnhboïc laáy thaèng beù. Maùu töôi thaám be beùt caùiquaàn hoa loaên xoaên gaáu. Ngöôøi ta ñeû conxong coù ngöôøi naâng niu, xoa boùp, boùn choaên thöù naøy thöù noï, Bieån ñeû xong ñöùng daäygöôïng ñi, moâi caén chaët, maù öôùt ñaàm. ÔÛ vôùianh trai ñöôïc vaøi thaùng thì nhöõng maâuthuaãn chò daâu em choàng naûy sinh, Bieån oâmcon, vay möôïn tieàn ngöôøi laøng döïng nhaø rakhu nghóa ñòa naøy ñeå ôû. Muøa noái muøa laømthueâ, ai thueâ gì laøm naáy, Bieån khoâng ñauoám, thaèng con cuõng lôùn khoâng beänh taät gì.Ngöôøi laøng cuõng quen vôùi caûnh meï conBieån laàm luõi möu sinh. Gaõ choàng khoângmoät laàn trôû laïi tìm meï con Bieån.

Seõ chaúng coù gì ñaùng noùi, seõ laïi soángyeân bình duø cô cöïc, neáu nhö khoâng coùnhöõng ñeâm gaùnh caùt.

Bieån coøn nhôù nhöõng ñeâm traéng gaùnh caùtthueâ töø döôùi taøu leân baõi soâng. Ngöôøi ñaøn



oâng vaâm vaùp treân thuyeàn luoân nhìn Bieånbaèng con maét theøm khaùt. Bieån khoâng ñeïpnhöng cao lôùn vaø nôû nang vôùi nöôùc dabaùnh maät khoeû khoaén. Sau maáy laàn chaïmmaët vaø chaøo hoûi thì Bieån bieát raèng anh talaø chuû moät beán caùt, cuõng ñang truïc traëc vôïcon. Ngaøy naøo anh ta cuõng xuoáng thuyeàncaùt nhaän haøng. Vaäy laø sau moãi laàn meät laûvì gaùnh ñuû moät thuyeàn, Bieån laïi nhaän ñöôïctöø ngöôøi ñaøn oâng ñoù khi coác nöôùc, khi caùibaùnh hoaëc maáy chuïc ngaøn giaáu dieám.Bieån cuõng nhaän ñöôïc thuø lao khaù hônnhöõng ngöôøi khaùc. Ngöôøi ñaøn baø haøngmaáy naêm khoâng bieát ñeán ñaøn oâng laïi thaáycoù gì ñoù boài hoài, xao xuyeán, troãi daäy nhöõngkhao khaùt thaàm kín. Nhöõng ngöôøi ñaøn baøcuøng phöôøng gaùnh moãi khi veà laøng laïi ngoàituùm naêm tuïm ba baøn taùn veà Bieån. Hoï baûoñaõ nhìn thaáy ngöôøi ñaøn oâng noï keùo tuoätBieån vaøo phía sau thuyeàn oâm hoân moät luùclaâu. Coù chò coøn cöôøi ruùc rích khi bìnhphaåm veà caùnh tay vaën xieát voäi vaõ cuûangöôøi ñaøn oâng cuûa Bieån. Coù ngöôøi tinhnghòch coøn ñeán ño caû veát chaân luùn saâutrong caùt cuûa hai ngöôøi. Coù chò bình phaåmveà Bieån raèng daïo naøy ñeïp leân, vui hôn. Maøsao ñaâu, Bieån coâ ñôn coù ai cuõng toát, caùcchò aâm thaàm uûng hoä thì thænh thoaûng laïiñöôïc lieân hoan böõa cuû ñaäu hay mía, baùnhña cho roâm raû. Caùc chò cuõng bieát ñöôïcraèng coù moät ñeâm Bieån ñaõ thuoäc veà ngöôøiñaøn oâng aáy. Khoâng phaûi laø Bieån ñi gaùnh ôûthuyeàn khaùc nhö oâng chuû baûo, maø Bieånñang bò cuoán ñi trong côn thaùc luõ cuûa khaokhaùt, yeâu thöông. Saùng hoâm sau caùc chòthaáy caû veát naèm cuûa hai ngöôøi treân caùt vaønhöõng sôïi toùc cuûa Bieån coøn vöông laïi. Keátquaû cuûa moái tình aáy laø ñöùa beù maø Bieånñang oâm trong loøng kia. Nhöng töø ngaøy

Bieån sinh con cuõng khoâng thaáy ngöôøi ñaønoâng aáy ñeán...

Bieån khoâng heà keå ñaõ yeâu ngöôøi aáy theánaøo. Bieån baûo, hoâm ñoù Bieån ñaõ uoáng maáybaùt röôïu cho thaät say theá maø vaãn coù con.Roài Bieån vaïch aùo leân ñeå loä ra hai caùi vuù tonhö hai caùi gioû tích. “Boá noù ñaõ cöù ngaäm haibaàu vuù cuûa tao noùi muoán buø ñaép nhöõng gìtao thieät thoøi, vaø tao ñaõ queân heát, ñaõ tin …”-Bieån hoàn nhieân laáy moät tay xoa vuù mình heätnhö coøn caûm thaáy hôi höôùng muøi ngöôøi tìnhtreân thaân theå. Thoaùng thaáy Bieån coù veû raïngrôõ, haáp daãn ñaày phoàn thöïc.

- Maøy coøn nghe khoâng? Tao cöù nghócuoäc ñôøi tao roài seõ thay ñoåi, nhöng coù khimeï tao noùi ñuùng, ñaøn oâng thöôøng baïc tình,giaù maø meï tao coøn soáng chaéc tao seõ khaùc– Bieån noùi roài ñöa tay ñoùn ñöùa beù cho buù.Maét Bieån ñoû hoe. Toâi ñaén ño maõi môùi hoûi:

- Theá boá ñöùa beù ñaâu? Sao Bieån khoânglieân laïc xem. Chaúng leõ khoâng coù traùchnhieäm gì sao?

- Maøy ñöøng nhaéc ñeán nöõa. Tao laø boánoù. Tao khoâng traùch ngöôøi ta, moät hai laàntao gaëp roài, ngöôøi ta chöa döùt khoaùt vôï con.Maøy coù laøm meï nuoâi noù khoâng?

Ñeán luùc naøy toâi khoâng theå khoâng gaätñaàu, phaàn vì thöông Bieån, phaàn thöôngñöùa beù.

- ÖØ, neáu Bieån ñoàng yù thì tôù laøm meï ñôõñaàu cho beù.

Bieån boãng oaø khoùc nöùc nôû. Nhöõng doànneùn aám öùc baáy laâu nay coù dòp xoå ra. Ñoù laøsöï caêm gheùt keû coù tieàn ñaõ mang ñeán nhaøBieån nhaèm ñoåi laáy ñöùa beù. Ñoù laø nhöõng keûñaøn oâng ñaõ ñeán maëc caû vôùi thaân xaùc Bieånkhi bieát Bieån ngheøo khoù. Ñoù laø nhöõng deømpha, khinh bæ cuûa ngöôøi ñôøi ñaõ neùm vaøongoâi nhaø Bieån. Bieån baûo, caû ñôøi, Bieån seõ



khoâng queân ñeâm möa aáy…Toâi vaø Bieån ngoài trong caên nhaø toái, chöa

baät ñeøn. Chôït nghe, ngoaøi cöûa coù tieáng goõ: - Coäc, coäc, coäc… Bieån ôi, môû cöûa ñi –

Tieáng goõ cöûa nhanh daàn vaø sau ñoù laø gioïngñaøn oâng quen quen.

Bieån môû cöûa thoø ñaàu ra nhìn. Trong aùnhtraêng môø aûo, Bieån nhaän ra gaõ ñaøn oângbuoân baùn ngoaøi xoùm chôï.

- Chuù goïi gì ñaáy?- AØ, qua cho Bieån caùi naøy. - Khuya roài, chuù coøn cho gì cô?- ÖØ, cöù laïi ñaây – Gaõ ñaøn oâng saùp laïi keùo

Bieån vaøo loøng vaø oâm thaät chaët. Muøi röôïuphaû sang maët Bieån. Bieån bò baát ngôø ra söùcvuøng vaãy, coá thoaùt khoûi caùi mieäng öôùt röôïtvaø voøng tay nhö goïng kìm cuûa gaõ.

- Chuù coù buoâng ra khoâng chaùu keâu leânbaây giôø.

- Thoâi naøo, chieàu anh moät laàn ñi, nhìnBieån theá ai chòu ñöôïc.

- Caùi oâng naøy – Bieån caén maïnh vaøo taygaõ. Gaõ rôøi Bieån ra moät phuùt roài laïi saùn tôùi.

- Cuûa em ñaáy, cho anh yeâu em ñi, roàimai em cho anh thaèng beù nheù, anh traû tieàn,anh göûi ngöôøi nuoâi cho. Em laøm gì coù ñieàukieän nuoâi noù. Khoâng coù con beù, caøng thuaänlôïi, chieàu anh, anh theøm em laâu roài, anhseõ chu caáp cho em…

Gaõ aán vaøo tay Bieån moät cuïc tieàn deã ñeánhaøng chuïc trieäu. Bieån thoaùng do döï, ngaànaáy tieàn, Bieån coù theå trang traûi nhieàu thöù,nhöng khoâng, gaõ mua con cuûa Bieån ? Haymua thaân xaùc Bieån? Baøn tay cuûa gaõ choäpvuù Bieån ñau nhoùi vaø baét ñaàu laàn xuoángphía döôùi quaàn Bieån. Bieån choaøng tænh, laáyheát söùc ñaåy gaõ ra:

- OÂng cuùt ngay ra khoûi nhaø toâi. Cuùt…! –tieáng Bieån rít leân. Luõ choù suûa inh oûi. Gaõ

ñaøn oâng thaáy theá vuït nhaûy qua haøng raøomaát huùt. Ñaõ coù nhaø trong xoùm nghe tieángngöôøi, baät ñieän saùng.

Toâi ngoài laëng im trong khoaûng toái cuûacaên nhaø, nghe roõ cuoäc ñoái ñaùp vôùi ngöôøiñaøn oâng xa laï ñònh ñeán gaï gaãm taùn tænhBieån. Toâi cuõng nhìn thaáy caû cuïc tieàn totöôùng Bieån neùm traû vaøo maët gaõ ñaøn oângmaát neát.

Khoâng gian tónh laëng. Bieån ngoài boù goáibeân theàm nhaø trong ñeâm . Côn luõ ôû saâu xatrong loøng Bieån aøo veà thoån thöùc. Bieån thaáyuaát haän vaø tuûi thaân. Ñaøn oâng caùi laøng naøycoi Bieån laø thöù deã beà mua baùn. Bieån coù ñuûthôøi gian nghó laïi moïi chuyeän roài quyeát ñònhchòu khoå cöïc laøm thueâ cuoác möôùn, nuoâicon…

- Thoâi queân moïi chuyeän ñi Bieån aï - toâioâm Bieån trong voøng tay cuûa mình, chæ bieátnoùi theá. Nhöõng chöõ nghóa cuûa toâi khoânggiuùp ñöôïc Bieån khaám khaù. Nhöng nhöõngkhoaûng im laëng vaø xoùt xa toâi vöøa coù ñaõkhieán Bieån nheï loøng hôn. Bieån khoùc nhöchöa bao giôø ñöôïc khoùc.

Toâi nhìn vaøo maét Bieån vaø thaáy aám aùp,bôûi leõ, Bieån nhö vaäy thì chaéc Bieån seõ khoângcho ñi ñöùa beù. Duø Bieån coù ngheøo ñeán noãicoøn moãi manh aùo maëc chaéc Bieån vaãn nuoâicon. Toâi nghó ñeán söï lo laéng cuûa maáy chòem trong laøng khi hoï noùi veà Bieån. Caùc chòcuõng sôï Bieån tuùng quaãn quaù maø laøm lieàu,nhö theá mang tieáng suoát ñôøi.

Ñeán löôït toâi ngheïn loøng bôûi nieàm haïnhphuùc ñöôïc laøm meï moät em beù maø mìnhkhoâng sinh nôû. Ñeán giôø toâi môùi hieåu, taïisao Bieån laïi choïn moät baø meï ngheøo nhö toâicho con mình. Toâi vaø Bieån ngoài beân nhauim laëng, nghe roõ côn gioù ñoàng maùt laønhthoaûng ñeán. �



Toâi ôû thaønh phoá Baéc Giang, caùch raëngNham Bieàn chæ moät doøng soângThöông. Coøn neáu ñi voøng qua soâng chæ

khoaûng non möôi caây soá. Toâi vaãn nhôù luùc coøntreû ñi töø thaønh phoá veà phoá Neo - huyeän lòhuyeän Yeân Duõng, nhöõng raëng thoâng xanhmöôït chaïy töø ñænh caùc ngoïn nuùi nhö ñuanhau toûa boùng maùt xuoáng meùp ñöôøng. Moätmaàu xanh dòu eâm, röôïi maùt, nghe nhö tieângnhaïc meânh mang; cuøng ñoù vôùi daùng thoâng xuøxì cöông cöùng, hieân ngang bao phuû khaépNham Bieàn nuùi tieáp nuùi chaïy xa tít taép tôùi taänchaân trôøi môø aûo. Nhöng roài thoâng bò ñoán chaëtkhoâng thöông tieác. Ñoù laø vaøo nhöõng naêm taùmmöôi theá kyû tröôùc, khi neàn kinh teá coøn taäptrung quan lieâu bao caáp. Laøm aên khoâng hieäuquaû, muøa maøng laïi thaát baùt. Naïn ñoùi traøn vaøolaøng queâ ngheøo cuûa vuøng Nham Bieàn. Ngöôøidaân ñaõ chaët phaù thoâng baùn ñeå ñoåi laáy caùi aên.Thoâng ñöôïc baùn laøm cuûi vôùi giaù reû nhö beøo.Nhöng bieát laøm sao ñöôïc, con ngöôøøi caànsoáng caùi ñaõ. Khi naïn ñoùi luøi xa, röøng thoângcuõng saïch theo. Ñoàng ñaát, ñoài nuùi cuõng theoñoù kieät khoâ, xaùc xô...! Raëng Nham Bieàn chæcoøn laïi moät hình aûnh thaûm haïi troïi trô vôùinhuõng taûng ñaù gan gaø coâ quaû nhö ñang nhoûleä döôùi maët trôøi raùt boûng, khoâ chaùy.

Nham Bieàn möôùt xanh, töôi maùt du döôngtieáng nhaïc trong gioù vôùi veû ñeïp moäng mô, vôùigiai thoaïi veà nhuõng naøng tieân da thòt noõn naø,thôm tho, ngoïc ngaø ...cuûa mieàn ñaát ven soângThöông ñaõ taét ngaám trong toâi töø ñoù! Theá

nhöng ôû nhöõng nuùi ñaù trô troïi, khoâ neû ngangdoïc haèn saâu noãi buoàn khoå kia vaãn aån chöùamoät theá giôùi kyø aûo maø toâi chöa heà bieát. Ñuùnglaø thieân nhieân voâ taän. Coøn söï hieåu bieát cuûacon ngöôøi dung chöùa khoâng ñöôïc laø bao!Caâu chuyeän baét ñaàu nhö sau:

Sau khi toát nghieäp ñaïi hoïc ôû nhaø chôø vieäc,toâi ñöôïc moät ngöôøi baïn coù caùi teân raát laï,Nhaùng, ruû cuøng veà chôi Nham Bieàn, nôi anhta coù moät ngöôøi dì ñang soáng. Toâi ñem hieåubieát cuûa mình veà vuøng Nham Bieàn keå vôùiNhaùng. Anh ta cöôøi nhaùy maét aån yù baûo :

- Caùi chaøng cöû nhaân ngoâ ngheâ naøy môùichæ nhìn ngoaøi ñaõ noùi. Xanh voû ñoû loøng, .....Coùmaø sau naøy toâi laïi sôï caäu meâ tít khoâng rôøiñöôïc nôi ñoù !

Nghe Nhaùng noùi vaø laïi ôû nhaø chôø vieäccuõng ngaùn toâi theo anh ta ñi Nham Bieàn. Quakhoûi soâng Thöông reõ traùi vaøi ba caây soá chuùngtoâi ñaõ thaáy Nham Bieàn, Doïc soâng Thöông,nhöõng ñænh nuùi nhaáp nhoâ nhö nhöõng con caùtrong moät ñaøn caù khoång loà röôït ñuoåi nhau bôicuøng soâng ra bieån caû troâng meânh mang caûñaát trôøi. Cöù caùch moät ñoaïn nuùi laïi coù moät consuoái chaûy xuoáng ñoå ngang ra soâng Thöông.Nhaø daân ôû kín hai beân suoái. Moãi moät vuøngnhö vaäy, ngöôøi daân ôû ñaây goïi laø moät khe. Ñikhoaûng möôøi khe, chuùng toâi ñeán moät khe nuùicoù caùi teân laï, nghe bí aån, cuoán huùt nhöõngngöôøi öa maïo hieåm: Khe Huøm !

Ñi saâu vaøo khe. Loøng suoái caïn nöôùc ñeå loänhöõng vieân ñaù taûng gan gaø trô nhaün. Göûi xe

Töôïng ñaøi traéng giöõa loøng Nham Bieàn Truyeän ngaén

VUÕ HUY BA(Hoäi VHNT Baéc Giang)



maùy ôû nhaø daân, hai chuùng toâi cuoác boä ñi saâuvaøo nuùi. Naéng heø doäi löûa raùt vai. Maët toâi noùngböøng, moà hoâi tuùa ra. Ñaõ vaäy con ñöôøng goàgheà nhö muoán níu chaân laïi. Roài con ñöôøng cöùnhoû daàn, nhoû daàn, sau thaét laïi chæ ñeå loä vöøamoät baøn chaân. Hai beân caây daïi, coû raøng, buùigai luùp xuùp chen laáp kín loái. Nhaùng ñi nheïnhaøng, khoâng heà thaáy vaát vaû. Tuy khi hoïc ñaïihoïc toâi coù theo hoïc moät lôùp theå thao leo nuùingaén haïn, nhöng vaãn leät beät phía sau. Thaáytheá, Nhaùng quay laïi baûo :

- Ñaõ bieát muøi cuûa nuùi theá naøo roài chöù ?Toâi gaït moà hoâi treân maët, noùi qua hôi thôû :- Ñaõ chôi thì ngaùn gì !Coù leõ troâng maët toâi luùc ñoù thaûm hai, neân

Nhaùng cöôøi, noùi lôøi coå vuõ nhö khaùn giaû cuûaVTV3 trong caùc cuoäc chôi : “ Coá leân !....Coáleân !..... Coá leân !...”. Toâi cuõng ñaønh phaûigöôïng cöôøi hoø theo :. “ Coá leân !....Coá leân ...!“. Sau nhöõng coá gaéng, chuùng toâi leo leân tôùimoät heûm nuùi hình yeân ngöïa.

Chuùng toâi ngoài nghæ. Moà hoâi vôi theonhöõng laøn gioù nuùi thôm thôm nheø nheï môn

man da thòt. Moïi böùc boái, noùng nöïc ñöôïc truùtboû nhöôøng choã cho caûm giaùc deã chòu, laânglaâng. Cuøng luùc ñoùn nhaän nhöõng höông vò ñoù,maét toâi baét gaëp moät daûi xanh nguùt ngaøn cuûacaùnh röøng thoâng bao phuû kín thung luõng giöõavuøng nuùi chaäp chuøng, ôû ngay döôùi chaânchuùng toâi. Ñaây ñoù laùc ñaùc aùnh leân ñoâi ba noùcnhaø ngoùi hoàng hoàng phuû reâu, hoaëc traêngtraéng troâng meàm nhö maây, sau naøy toâi môùibieát maàu traéng meàm maïi baét maét ñoù laø töø moätloaïi coû nan maây thaân daøi tôùi hôn meùt maøngöôøi daân ñòa phöông caét töø nuùi veà lôïp nhaø.Tieác raèng loaïi coû ñoù nay ñaõ maát gioáng nhöcam Boá Haï vuøng Yeân Theá vaäy. Giöõa caùnhröøng, moät doøng suoái traéng baïc meàm maïi vaétdoïc theo...Ñeïp ! Ñeïp quaù ! Moät veû ñeïp khoângsao taû heát....Toâi nhö thoát leân meâ say.

Nhìn toâi khoâng rôøi maét khoûi caùnh röøngthoâng, Nhaùng baûo :

- Theá naøo, taâm hoàn thi só cuûa caäu bayboång chöù !...- Roài chæ vaøo thaân caây thoâng tocaû voøng tay oâm cuõng khoâng heát cöôøi: “ Daûiröøng thoâng giaø naøy, oâng chuù toâi phaûi duøng tö

Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG



caùch thöông binh ñeå baûo veä trong ñôït taøn phaùnhöõng naêm taùm möôi cuûa theá kyû tröôùc môùicoøn soùt laïi ñöôïc. OÂng phaûi vaát vaû sôùm khuyacanh phoøng,.... vaø khoâng ít laàn suyùt boû maïngvôùi nhöõng ngöôøi ñeán chaët.... OÂng maát do veátthöông bom B52 cuõ...... Cuõng töø ñoù, ñaõ hônmöôøi naêm roài toâi khoâng trôû laïi ñaây ! GioïngNhaùng traàm xuoáng veû tieác nuoái vaø aân haän.

Nhaùng vaø toâi xuoáng nuùi, ñi vaøo röøng.Vöøañi Nhaùng vöøa cho toâi bieát: Tuy coù chöa ñaàyba chuïc hoä, nhöng do bieät laäp, neân nôi ñaâyvaãn laø moät thoân, coù ñuû boä maùy chính quyeàn :Tröôûng thoân, caùc toå chöùc quaàn chuùng....vaømoät chi boä Ñaûng rieâng.

- Nhöng...- Nhaùng nhìn toâi coù phaàn bí maät- ÔÛ ñaây hoï vaãn giöõ taäp quaùn coå xöa. Laï laém.Ví nhö ñaõ höùa vôùi nhau duø cheát vaãn phaûi thöïchieän !

- Ñoù toát chöù sao ! Ñoù môùi thaät laø Ngöôøi !Toâi baûo.

- “ Môùi thaät laø Ngöôøi !”, caùi anh chaøng mômoäng naøy. Toâi noùi ñaây laø : OÂng toäc tröôûng,oâng chuû gia ñình, cha meï ñaõ noùi, ñaõ höùa vôùiai vieäc gì thì doøng toäc, con chaùu cöù theá maøthöïc hieän, duø nuùi coù rôøi soâng coù ñoåi.

Döôùi nhöõng taùn thoâng, coû xanh töôi, simmua ñan chen, hoa daïi tím, vaøng, hoàng....ñieåm toâ. Caûnh saéc ñoåi thay theo moãi böôùcchaân cuûa chuùng toâi höôùng tôùi doøng suoái traéngbac. Roài hoa daïi vaøng röïc môûn mô, tím bieácñung ñöa theo gioù röïc leân thaønh töøng vaït maàurieâng, ñeïp nhö mô. Khoâng ngöûi thaáy muøihöông maø toâi nhö thaáy muøi höông, khoângcaûm thaáy dòu meàm maø toâi caûm thaáy meàm dòunhö nhung..... Xin noùi cuøng caùc baïn raèng :Ñuùng laø moät caûnh giôùi thaàn tieân maø toâi khoângheà toâ veõ. Caûnh giôùi thaàn tieân ñoù laïi khoâng ôûñaâu xa maø ôø ngay beân naùch thaønh phoá BaécGiang, ôû ngay trong loøng nuùi Nham Bieàn truïitrô môùi laï chöù !

Ñang ñi, Nhaùng quay ñaàu laïi, kheõ “suît”,

aùm hieäu toâi döøng böôùc. Roài khoâng ai baûo aichuùng toâi cuøng eùp ngöôøi xuoáng coû im laëngngoù qua haøng thoâng xuoáng doøng suoái. Ngaytröôùc maét khoâng xa chuùng toâi moät coâ gaùiñang röûa chaân. Duø naøng chæ ñeå loä maët, coå, tayvaø ñoâi chaân thon traàn, nhöng toâi vaãn caûmnhaän ñöôïc veû traéng ñeïp ñeán khoâng töôûngtöôïng noåi cuûa laøn da coâ. Noõn naø,...mònmaøng,...töôi non,...muoát traéng nhö taïc vaøotrôøi ñaát. Toâi quay nhìn Nhaùng, Nhaùng laïi quaylaïi yù nhò mæm cöôøi roài laïi nhìn nhö daùn maétvaøo coâ gaùi....Naøng ngaång göông maët thanh tuùvöøa vaõ nöôùc, quay ngöôøi laøm soå tung laøn toùcvaø böôùc leân bôø. Laøn toùc ñen daøi möôùt chaûyxuoáng bôø vai troøn. Toâi huùt maét vaøo laøn toùcoùng aû, daøi ñen, töï nhieân. Laøn toùc töï nhieân ñoùhoaøn toaøn khaùc vôùi nhöõng kieåu toùc laøm daùngcaét tæa tæ mæ, coâng phu. Laâu laém roài, coù leõ ñaõtrôû thaønh dó vaõng toâi môùi laïi ñöôïc chieâmngöôõng laøn toùc chaûy daøi nhö suoái.... Caùc neùttreân ngöôøi naøng meàm maïi, soáng ñoäng nhömaàm xuaân tô non khieán ta phaáp phoûng chôøñoùn....Thaät loøng maø noùi, toâi khoâng bieát dieãn taûtheá naøo cho ñaày ñuû veû ñeïp töôi toát, oùng aû maøkín ñaùo mang saéc thaùi “ AÙ Ñoâng “ cuûa naønggiöõa khung caûnh thieân nhieân tinh khieát maømyõ leä.... Ñi ñeán traûng coû hoa tím nôû daøy nhöraéc naøng ngoài xuoáng gaàn saûo rau daïi vaø moätboù caønh cuûi khoâ,coù leõ laø nhöõng thöù naøng vöøahaùi, kieám ñöôïc.....Vaø naøng naèm ngöûa hai maétkheùp hôø höôùng leân baàu trôøi trong veo coùnhöõng ñaùm maây traéng nhö boâng. Nhìn naøngtoâi nhö caûm nhaän veû ñeïp, muøi höông nheïnhaøng maø ngaát ngaây cuûa nuùi, cuûa suoái, cuûaröøng, cuûa caây coû, hoa laù, chim muoâng.....

Nhaùng keùo tay loâi toâi ra khoûi doøng suytöôûng. Toâi böøng tænh mieãn cöôõng theoNhaùng. Hai chuùng toâi ngaäm hôi ñi voøng söôønnuùi ñeán nhaø ngöôøi dì cuûa Nhaùng.

Nhaø dì cuûa Nhaùng ôû beân bôø khe suoái, gaànnguoàn nöôùc chaûy töø trong loøng nuùi ra. Nhaø



chính ba gian vaø nhaø phuï hai gian, moät gianlaøm kho, moät gian beáp. Caû hai ngoâi nhaø ñeàuñöôïc laøm cao, ñeàu lôïp coû nan maây vaø quaymaët ra moät saân roäng laùt ñaù nuùi gan gaø. Boùngthoâng haét truøm xuoáng nhaø, xuoáng saân maùtröôïi. Ñoà ñaïc trong nhaø ñôn sô nhöng ñeàuñöôïc laøm baèng goã thoâng ñaù - moât loaïi thoângmoïc ôû nuùi ñaù, goã ñanh quaùnh nay ñaõ tuyeätchuûng - phaûng phaát muøi thôm deã chòu. DìNhaùng teân laø Thuaän, tuoåi hôn naêm möôi,daùng khoûe maïnh, phuùc haäu. Gaëp chaùu baømöøng laém nhìn ngaém khaép löôït ngöôøi Nhaùngroài thoát leân :

- OÂi, chaùu cuûa dì ñaõ thaønh moät chaøng traigioûi giang theá naøy cô aø !

Baø tíu tít hoûi thaêm boá, meï, anh chò em cuûaNhaùng,...Nöôùc maét öùa ra, laáp ñaày khoùe maét,gioïng ñöôïm buoàn nhö ngöôøi coù loãi, baø baûo :

- Dì cuõng coù tuoåi, ...laïi ôû xoù nuùi,....coù coângvieäc gì maø ñi ñaâu xa.....ngay trung taâm xaõcuõng khoâng tôùi. Phaûi mua saém gì to taùt thì leânthò traán Neo cuûa huyeän cho gaàn...Thoâi thìcuõng taïi oâng Trôøi baét phaûi vaäy !

Nhaùng ngaäm nguøi im laëng.Baø Thuaän nhìn toâi hoûi :- Chaùu chaéc cuøng ôû choã Nhaùng ? - Vaâng aï ! Toâi ñaùp.- Gioûi laém, ñuùng laø con trai thaønh phoá.

Thaáy caùc chaùu dì möøng laém !Bieát dì mình ñònh noùi gì, Nhaùng cöôøi baûo:- Baïn chaùu, Hieån ñaây laø ngöôøi maãu trong

baûo taøng saéc ñeïp ñaáy ! Nieàm vui loä treân maët baø Thuaän. Coøn toâi

ngöôïng ngòïu.Nhöng duø sao ñeå traùnh hieåu nhaàm, toâi

cuõng caàn giôùi thieäu ñeå caùc baïn bieát : Toâi caomoät meùt baûy, chòu chôi theå thao neân ngöôøicuõng khoâng goïi laø eûo laû, maët muõi cuõng deã coi,neáu khoâng noùi laø “ñaõ gaëp thì khoù queân”. Coønveà kieán thöùc, ngoaøi baèng toát nghieäp ñaïi hoïcloaïi öu, toâi gioûi maùy tính, noùi thoâng thaïo tieáng

Anh vaø ñang hoïc theâm ngoaïi ngöõ thöù hai,tieáng Trung Quoác.

- Maûi noùi chuyeän queân maát, dì khoâng baûoem noù ra chaøo caùc anh - Baø Thuaän quayxuoáng nhaø ngang goïi - Trinh ôi, leân ñaây meïbaûo !

Baø Thuaän vaãn nhìn hai chuùng toâi noùi :- Chuù dì hieám hoi, muoän roài vaãn chöa coù

con. Sau nghe ngöôøi ta maùch ñi caàu mieáu BaøMuï sinh ñöôïc em Trinh ñaây. Laï caùi laø mieáu ôûngay thoân nhaø, ngöôøi quanh vuøng ngaøy raèmmoàng moät ñeán höông khoùi raàm raàm maø mìnhcuõng khoâng bieát ! Muï thieâng laém nhöõng aihieám muoän con, maø caû treû con oám ñau, quaëtqueïo khoù nuoâi ñeán caàu ñeàu ñöôïc caû....

- Daï ! Cuøng vôùi tieáng “ Daï !” eâm aùi, trong treûo

nghe ngoït ngaøo, moät coâ gaùi töø nhaø ngangböôùc qua saân vaøo nhaø.... Caû toâi vaø Nhaùngñeàu ngaïc nhieân nhö khoâng tin vaøo maét mình.Trinh, em gaùi Nhaùng, con gaùi baø Thuaän chínhlaø naøng, ngöôøi ñeïp beân suoái maø chuùng toâi“daùn maét ngaém”... Coøn chöa heát ngaïc nhieânthì naøng ñeán tröôùc maët hai chuùng toâi khoanhtay hôi cuùi ngöôøi noùi :

- Em chaøo hai anh !Naøng ngoài xuoáng hôi neùp vaøo meï. Trong

khi baø Thuaän giôùi thieäu Nhaùng vaø toâi choTrinh nghe, toâi khoâng boû lôõ dòp ngaém naøng.Göông maët naøng thanh tuù raïng ngôøi nhö toûara moät thöù aùnh saùng kyø bí, thöù aùnh saùng quaùkyø bí vì noù traøn treà söùc soáng cuûa maàm tô nonsaép baät nhuù maø chuùng ta thöôøng khoâng bieátcaùch mieâu taû cho heát yù nghóa vaø ñaønh chæbaûo: Ñoù laø thöù aùnh saùng cuûa Muøa Xuaân ! AÙnhsaùng cuûa Söï Soáng Dieäu Huyeàn !....Coøn laønmoâi cuûa naøng hoàng töôi heù loä haøm raêng traéngñeàu taêm taép ...Toâi nghó chæ coù caùi mieäng ñeïpnhö hoa ñoù môùi coù theå thoát ra tieáng noùi nghetrong nhö ngoïc. Ñoâi maét naøng hieàn dòu ñaàyaép nhöõng gôïi caûm trong saùng. Moãi khi naøng



nhìn toâi, toâi coù caûm giaùc nhö maát huùt trongñoù....Xin baïn ñoïc cho toâi ngöøng laïi vieäc mieâutaû veû ñeïp töôi saùng ñeán tinh khoâi cuûa naøng vìneáu khoâng, toâi e raèng caùc baïn seõ “khaên goùi”tìm ñeán laøng heûo laùnh trong loøng Nham Bieànnaøy....Vaø luùc ñoù toâi seõ maát hy voïng !

- Baây giôø con ñi naáu côm cho hai anh conaên ñi.- Baø Thuaän baûo Trinh vaø quay sangchuùng toâi noùi - Thöùc aên nhaø dì laø nhöõng thöùtöø röøng vaø nhaø nuoâi troàng chöù khoâng phaûimua nhö thaønh phoá....

- Chuùng chaùu giuùp em naáu côm ñöôïcchöù aï? Toâi mau mieäng vaø cuõng muoán ñöôïcôû beân naøng.

- Taát nhieân, neáu caùc chaùu thaáy thích - BaøThuaän cöôøi - Maáy laïi treû phaûi ngoài tieápchuyeän ngöôøi giaø cuõng khoâng vui ñaâu.

Coøn gì hôn nöõa, toâi böôùc ngay theo naøng,coøn Nhaùng sau toâi.

Naøng baûo Nhaùng beû cuûi nhoùm beáp, toâinhaët rau, coøn naøng vo gaïo. Khoâng noùi thì ñoäcgiaû cuõng bieát tay nhaët rau, nhöng ñaàu oùc vaømaét toâi vaãn höôùng veà phia naøng, veà phía coåtay traéng troøn nhö oáng böông ñang vuïcxuoáng raù gaïo. Loaùng sau Trinh ñaõ vo gaïoxong beâ noài vaøo cho Nhaùng ñaët leân beáp. Emngoài xuoáng beân toâi baûo :

- Trôøi, sao anh laïi ngaét theá naøy ! - Trinhcaàm moät nhaùnh rau toâi ngaét ngaén nguûn hoànnhieân cöôøi - Em ñaõ choïn haùi töø röøng veà nonroài, anh chæ caân nhaët rieâng nhöõng nhaønh saâu,giaø coøn soùt laïi thoâi.

Toâi nhìn choã rau mình nhaët. Ñuùng laø toâi ñaõboû ñi gaàn nöûa soá rau non. Mình sao ngoác,ñaàn vaäy. ÔÛ thaønh phoá ngöôøi baùn rau laáy laõineân ñeå caû cuoäng daøi cho nhieàu, coøn ñaây,...!Nghó vaäy, toâi vô phaàn rau nhaët boû cho caû vaøochoã rau ñaõ nhaët. Laàn naøy thì Trinh khoâng nhònñöôïc cöôøi phaù leân :

- AÏnh ñaùng yeâu thaät ñaáy !Taát nhieân tuy naøng “ traùch ñeïp “ laøm toâi

thaáy nheï ngöôøi. Roài nhö chöõa theïn cho söïngoâ ngheâ cuûa toâi, Trinh chæ cho toâi bieát teânnhöõng loaïi rau röøng nghe laï hoaéc. Thaät söï laøluùc ñoù toâi khoâng nhôù noåi vì ñaàu oùc toâi ñaõ “ ôûtreân maây “.....

Röûa rau vaø chuaån bò xong noài nöôùc luoäcbeâ vaøo trong beáp cho Nhaùng, naøng baûo :

- Hoâm nay em chieâu ñaõi hai anh moùn chaûtröùng laù neâm,... tuyeät !

Toâi theo Trinh ñeán khu nuoâi gaø ñeû. Ñeánluùc naøy thì tim toâi nhö phaûng phaát coù tieángnhaïc vui töôi, roän raõ,...vaø cuõng phaûi noùikhoâng giaáu gieám raèng tieáng nhaïc ñoù “ bayboång “. ÔÛ khu nuoâi gaø, toâi thaáy moät daõy coù tôùicaû chuïc gaø maùi ñang treân oå. Trinh laáy moätquaû trong xaûo tröùng giô leân baûo :

- Anh troâng coù thích khoâng. Tröùng gaø ñaâyquaû nhænh vaø loøng ñoû to hôn ôû chaân nuùi. Nhaøem khoâng phaûi mang ñi chôï baùn, ngöôøi ta tìmñeán mua maø khoâng coù baùn. Meï em chæ baùncho nhöõng ai nhaø coù ngöôøi oám, goïi laø “ laáyphuùc”. Nhöõng ngöôøi ñeán mua baûo chæ caàn aênmöôi quaû ngöôøi ñaõ thaáy khaùc, khoûe haún ra.

Toâi hieåu thöïc phaåm saûn xuaáât theo kieåucoâng nghieäp “ aên ngay” laøm sao saùnh ñöôïcthöù nuoâi töï nhieân ôû giöõa röøng treân nuùi cao naøy.

Trinh daãn toâi tôùi moät khu vöôøn raäm raïpcaây, cao coù thaáp coù, thaân goã coù leocoù.....Naøng ñeán beân caây leo, haùi nhöõng chieáclaø vaøng tím hình tim, daøy quòch baûo :

- Ñaây laø caây Chaû Neâm, em vaãn goïi laø caâyChaû. Laù cuûa noù baêm nhoû vieân laïi, neáu coù thìngaøo theâm tröùng, raùn leân aên côm thì coù maø...heát caû noài.

Ñuùng laø nhö Trinh noùi : Tôùi böõa, aên toâi môùithaáy heát ñöôïc höông vò rieâng, khoâng ñaâu coùcuûa moùn chaû Neâm ngaøo tröùng. Noù thômthôm, buøi buøi, beo beùo...Nhuoát roài, höông vòvaãn coøn vöông maõi nôi mieäng. Coøn moùn raudaïi taäp taøng luoäc ngon cuõng khoâng keùm. Ñaàuböõa Nhaùng muùc baùt nöôùc luoäc rau leân môùi



uoáng ñöôïc nguïm ñaõ thoát leân :- Ngon quaù, nöôùc duøng ninh xöông coøn

keùm ! - Khoâng caû môøi ai, Nhaùng gaép moätmieáng rau to boû vaøo moàm nhai. Vöøa loä veûkhoaùi chí chaøng ta vöøa baûo toâi - Caäu aên thöûxem, ngon laém.

Toâi cuõng ñöôïc Trinh muùc cho moät baùtnöôùc rau daïi uoáng thöû. Ñuùng laø ngon, nöôùcduøng ninh xöông cuõng khoâng saùnh ñöôïc.

Sau ñoù, böõa côm dieãn ra, khoâng noùi thìcaùc baïn cuõng bieát : Ñoái vôùi toâi khoâng gì tuyeäthôn vì coù Trinh, vì ñöôïc ôû gaàn em, vì ñöôïc thahoà nhìn ngaém em...Em laø maët trôøi, moät maëttrôøi beù nhoû khoâng chæ toûa saùng böõa aên, ngoâinhaø laù ñôn sô, toûa saùng caû caùnh röøng thoângmaø em coøn toûa saùng tim toâi, laøm thay ñoåicaùch nhìn nhaän cuûa toâi veà vuøng ñaát NhamBieàn khoâ xaùc ñaây.

Böõa côm coøn coù moät thi vò nöõa laø baøThuaän chieâu ñaõi chuùng toâi röôïu. Baø baûo Trinhlaáy ra moät huõ saønh moác vaø roùt ra ba cheùn concho toâi, Nhaùng vaø baø. Trinh khoâng uoáng.Röôïu trong vaét, long lanh. Môùi roùt ra cheùn,muøi thôm ñaõ toûa ra. Hôùp nguïm nhoû, ñaàu löôõiñaõ teâ teâ, höông röôïu ñaõ nhö thaám tôùi töøngmao maïch, gaây caûm giaùc nheø nheï laânglaâng....

Baø Thuaän ñöa cheùn röôïu leân mieäng nhaápmoät nguïm nhoû baûo:

- Taát caû nhöõng thöù treân böõa aên maø haichaùu khen ñeàu töø röøng caû. Cuõng nhôø röøngmaø chuù nhaø dì veát thöông khaép mình coønsoáng ñöôïc hôn hai möôi naêm. Sau naêm baûynhaêm phuïc vieân veà ñaây, ngöôøi chuù teo toùp. Ñikhaùm baùc só baûo oâng naøy chaïm ñeán choã naøocuõng thaáy beänh, thaáy thöông taät.... Theá maøreøn luyeän, phuïc thuoác....Maø thuoác coù gì caoxa, toaøn caây laù töø röøng caû. OÂng baûo nöôùcsuoái, caây röøng, khoâng khí röøng toaøn thöù boåquyù khoâng chæ nuoâi soáng maø coøn chöõa beänhcho ngöôøi !....- Gioïng baø Thuaän laëng xuoáng,

ñöôïm buoàn - OÂng aáy soáâng nhö vaäy,....theá maøphaûi ra ñi !

Hai chuùng toâi cuøng laéng laïi nhìn baø Thuaäncaûm thoâng. Coøn Trình quay giaáu maët ñi.

Sau böõa côm baø Thuaän nghæ tröa, coøn bachuùng toâi ra röøng chôi. Buoåi tröa, gioù laëng.Caây röøng yeân aû, im lìm nhö aån giaáu ñieàu bímaät muoân thuûa khieán caûm nghó maõi maø takhoâng hieåu, khoâng bieát veà röøng. Thôøi giannhö ngöøng troâi trong choác laùt ñeå cho ta chieâmnghieäm nhöõng kyø bí veà röøng,... Roài tieáng chimcu ñaâu ñoù vang leân, roài tieáng ve gaùy ran löønglaøm caû khu röøng soáng ñoäng....Coù leõ nghìnnaêm nöõa cuõng buoåi tröa trong röøng yeân aû theánaøy, chôït nghe tieáng chim cu laûnh loùt goïi,tieáng ve ran ñeán nao loøng ngöôøi ta vaãn coùcaûm giaùc meânh mang, môùi meû, laï luøng ñeánkhoâng cuøng,... Caùch toát nhaát laø toâi ngöøngmieâu taû, xin nhöôøng cho ñoäc giaû cuøng töôûngtöôïng veà veû ñeïp huyeàn bí cuûa röøng tröa naøy.

Chuùng toâi ra bôø suoái ngoài ngaém nhöõngvieân ñaù muoân hình daïng, ngaém nhöõng soùngnöôùc laên taên noâ ñuøa döôùi aùnh saùng maët trôøinhö daùt baïc, daùt vaøng....Doøng suoái traéng baïcmeàm maïi len loûi giöõa maàu xanh ngaên ngaét.Chuùng toâi ngoài laëng nghe suoái dìu dòu chaûynhö tieáng nhaïc thoang thoaûng, laëng thaàm,saâu xa....Ñoâi khi gioù töø suoái nheø nheï thoåi tôùiñem theo caûm giaùc man maùt, môùi meû....Toâi,moät caäu trai thaønh phoá ngôõ töôûng nhö ñöôïcsoáng trong moät caâu chuyeän thaàn tieân chöùkhoâng phaûi ôû nôi keà ngay thaønh phoá BaécGiang vaøo ñaàu theá kyû hai möôi moát naøy.....Sau cuøng Trinh ñöa chuùng toâi leân thöôïngnguoàn con suoái, nôi maïch nöôùc ngaàm chaûyra töø loøng nuùi. Laï laø khoâng saâu, maét thöôøngvaãn nhìn thaáy ñaùy. ÔÛ ñoù, nuùi taùch ra thaønhmoät khe thaêm thaúm. Nöôùc töø ñoù ñuøn leân trongvaét, maùt laïnh. Trinh voãc nöôùc vaõ leân maët roàiuoáng moät nguïm baûo :

- Nöôùc ñaây raát ngon, uoáng thích laém. Muøa



heø nöôùc maùt, coøn muøa ñoâng laïi aám.Toâi vaø Nhaùng cuõng laøm theo naøng. Nhaùng

uoáng lieàn hai ba nguïm ngöûa coå leân baûo :- Nöôùc naøy coøn hôn maáy caùi ñoà nöôùc

khoaùng tinh khieát ñoùng chai. Ñaây xaây döïngnhaø maùy nöôùc thieân nhieân ñöôïc ñaáy.

- Coøn coù theå caû moät trung taâm “ thuûy lieäuphaùp “ nöõa....Toâi noùi vaø nhìn leân moät gian nhaønhoû lôïp nan maây ñöôïc döïng treân löng chöøngnuùi, caùch khoâng xa tröôùc maët hoûi Trinh :

- Nhaø gì theá em ?- Mieáu Baø Muï ñoù ! Trinh ñaùp.- Ta leân thaép höông caàu ñi ! Khoâng hieåu

sao luùc ñoù toâi laïi baät nghó ra “ YÙ “ hay vaäy.- Ñöôïc thoâi. Trinh baûo.Ba chuùng toâi haêm hôû höôùng phía mieáu Baø

Muï leo leân. Caùc baïn coù leõ cuõng ñoaùn ñöôïctaâm traïng toâi luùc leo nuùi ñoù vui theá naøo ! MieáuBaø Muï töïa löng nuùp döôùi boùng moät caây thoângñaïi thuï, coù ñeán caû traêm naêm tuoåi. Hai beâncuõng coù hai caây thoâng lôùn taïo cho mieáu veû coåkính thaàn bí. Ñoà thôø trong mieáu ñôn sô. Treânbeä thôø baèng ñaù xeáp gheùp laïi chæ coù moät baùthöông ñaù naâu vaø moät taûng ñaù traéng. Baùthöông ñaù naâu to ñaïi caém ñaày chaân höông.Coøn taûng ñaù traéng cao ñeán gaàn nöûa meùt, nhìnkyõ coù daùng veû moät thieáu nöõ ngoài tónh maëc.Tuy trong mieáu lôø môø saùng nhöng taûng ñaùvaãn haét ra nhöõng chaám saùng loùng laùnh.Nhaùng baûo:

- Töôïng ñaù quyù ñaáy, khoâng troâng coi maátnhö chôi !

- Chaúng ai daùm laáy. - Trinh noùi - Coù ngöôøitham caép veà ñeán cöûa nhaø ñaõ hoäc maùu. Voäivaøng phaûi thueâ thaøy cuùng laøm leã ñem traû mieáu.

Ba chuùng toâi thaép höông vaø ñöùng tröôùcbaøn thôø khaán caàu. Toâi, nhìn göông maët thaønhkính, ñeïp nhö hoa cuûa Trinh xong nhaém maêtquay vaøo töôïng Baø Muï caàu nguyeän Ngöôøicho toâi ñöôïc maõi ôû beân em ! Khi rôøi khoûi mieáuñi sau nhìn Nhaùng, roài nhìn naøng loøng toâi

khaáp khôûi möøng. Nhöõng gì thaáy ôû mieáu, ôûböùc töôïng traéng maø Trinh keå, vaø lôøi baø Thuaänbaûo mieáu Baø linh thieâng. Ai ñeán caàu gì ñeàuñöôïc ñaáy thoâi !

Chuùng toâi ra veà, baø Thuaän mang ra moät cuûnhaân saâm ñöa cho Nhaùng baûo :

- Ñaây laø quaø dì göûi bieáu boá meï chaùu. Nhaùng ngaém nhìn cuû saâm maàu traéng hình

ngöôøi hoûi :- ÔÛ röøng ñaây haû dì ?- Töï chaùu hieåu. - Baø Thuaän cöôøi yù nhò -

Con ngöôøi voán dó tham, bieát choã hoï ñaøo maát.Coù bieát bao gioáng caây quyù bò tieät chuûng roài !

Trinh ñöa tieãn chuùng toâi ñeán taän nuùi YeânNgöïa. Ñoaùn chöøng choã chia tay, lui laïi sauNhaùng, toâi tha thieát noùi vôùi naøng : “ Em choanh laïi ñöôïc ñeán thaêm em chöù ?”. Naøng cöôøi:“Caùi ñoù tuûy ôû loøng anh !”. Trôøi, theá chaû phaûinaøng ñoàng yù roài sao ! Khoâng nghó ngôïi toâiheïn thôøi gian toâi ñeán vaø ñòa ñieåm ven suoái,nôi saùng nay chuùng toâi nhìn troäm naøng.Chuùng toâi xuoáng nuùi moät ñoaïn xa coøn thaáyTrinh ñöùng doõi maét troâng theo. Trong moätkhung caûnh huøng vó, chia tay vôùi moät coâ gaùitöôi ñeïp nhö muøa xuaân laøm sao loøng toâikhoâng xao xuyeán, ngaäp traøn nhôù nhung !

Thaáy toâi bòn ròn coù phaàn thaãn thôø Nhaùngbaûo :

- Chaøng trai mô moäng ôi, caäu bò huùt hoànroài.

- Toâi nhö mô !.... Toâi buoät noùi. Toâi noùi maønhö khoâng bieát mình noùi. Thaät ra toâi vaãn ñangsoáng nhö mô trong caûnh saéc thieân nhieânnguyeân sô,...cuøng veû ñeïp tinh khieát, cao quyùcuûa naøng.

- Ngöôøi ta vaãn baûo “thöù tình yeâu seùt ñaùnh”.....

Toâi vaãn mô maøng im laëng, khoâng ñaùp lôøiNhaùng.

*Ñuùng nhö heïn hai chuùng toâi gaëp nhau beân



doøng suoái. Toâi ngoài xuoáng beân Trinh, caïnhgaùnh coû to. Naøng nhìn toâi hoûi :

- Anh ñi coù meät khoâng ?Toâi cöôøi laéc ñaàu.- Ñaøn boø em thaû döôùi thung kia - Trinh noùi

vaø höôùng nhìn veà phía ñaøn boø vaøng ñangnhôûn nhô gaäm coû ôû xa beân suoái - Vöøa caét coû,em vöøa ngoù nhìn sôï anh laïc ñöôøng.

- Duø theá naøo thì anh vaãn tìm ñöôïc em ! Toâinhìn naøng baûo.

Hai maét chuùng toâi gaëp nhau. Thaáp thoûm,ngôõ ngaøng, run raûy.... Chaéc baïn ñoïc nghó toâinoùi doùc, Nhöng quaû thaät maét toâi coù caûm giaùcmôùi meû nhö vaäy. Khoâng chæ coù vaäy thoâi ñaâu,sau ñoù toâi coøn coù caûm giaùc hai caëp maétchuùng toâi nhö quaán quyùt, oâm aáp, chìm ñaémvaøo nhau,...meâ say. Ñeán baây giôø toâi môùi hieåuñöôïc yù nghóa cuûa caâu noùi “ maét hoân nhau “.Maët ñoû böøng, nhö giaáu ñi veû ngöôïng nguøng,Trinh voäi quay nhìn ra doøng suoái trong vaétnhö göông baûo :

- ÔÛ ñaây khoâng tieän. Ngöôøi ñi laïi nhieàu, hoïnhìn thaáy maát.

Toâi theo naøng len loûi qua nhöõng caây thoângleo leán söôøn nuùi, tôùi khoaûng troáng döôùi moätgoác thoâng giaø caønh laù sum sueâ. Xung quanhlaïi coù nhöõng buïi sim mua bao boïc neân vöøakín ñaùo vöøa maùt. Töø ñaây chuùng toâi coù theå nhìnbao quaùt suoât caùnh röøng.

Nhìn doøng suoái meàm maïi chuyeån sangmaàu traéng baïc. Trinh baûo :

- Chæ laùt nöõa ñi laøm veà ngöôøi ta ra suoái röûaraùy. Coù ngöôøi coøn nhaûy xuoáng “ taém tieân”....

- Taém tieân ? Toâi nhaéc laïi.- Taém tieân laø khi taém truùt boû heát quaàn aùo.-

Töôûng toâi khoâng hieåu, Trinh hoàn nhieân giaûithích.

Toâi cöôøi :- Theá ñaõ coù ngöôøi naøo yeâu nhau cuøng

“taém tieân” ? Naøng bòt mieäng toâi cöôøi :

- Anh....!Toâi caûm nhaän baûn tay meàm maïi, aám aùp

cuûa naøng töø moâi. Toâi naém laáy coå tay troøn cuûanaøng. Naøng vöøa ruùt tay ra, vöøa chuõm moâi kheõ“suøy” nhö coù yù nhaéc kheùo toâi “Ñöøng coù ñi xa”.

Toâi laáy moät tuùi keïo ra cuøng naøng aên. Vöøaaên, toâi vöøa keå cho naøng nghe veà cuoäc soángñoâ thò vaên minh, oàn aõ vôùi nhöõng ngoâi nhaøchoïc trôøi, vôùi nhöõng con ñöôøng nöôøm nöôïpxe coä, ngöôøi ñi,....Toâi thaáy naøng vaãn bìnhthaûn nhaâm nhi nhai keïo, khoâng heà quan taâm.Luùc sau, naøng baûo :

- Anh chôø em moät chuùt !Trinh luûi nhanh vaøo nhöõng buïi caây trong

röøng. Chæ moät thoaùng naøng ñaõ loù maët ra töôicöôøi ñöa cho toâi moät chuøm nhöõng quaû chínmoïng, to baèng ngoùn tay caùi baûo :

- AÊn keïo xong khaùt nöôùc, em haùi quaû naøycho anh aên thöû xem ?

Toâi böùt moät quaû boû vaøo mieäng nhai. Vòngoøn ngoït, man maùt. Khoâng chæ côn khaùt dòuñi maø ngöôøi coøn caûm thaáy nheï nhaøng deã chòunöõa. Toâi aên lieàn maáy quaû vaø baûo :

- Ngon hôn caû thöù keïo “ thöôïng haïng” cuûaanh !

Thaáy toâi khen, naøng vui ra maët baûo :- Quaû naøy goïi laø pheøn ñen, vò noù chua maùt

nhö ñöôøng pheøn vaø maàu saãm ñen.Caâu chuyeän baâng quô, maây gioù cuûa

chuùng toâi cöù vaäy, nhöng ñoái vôùi hai chuùng toâilaïi coù yù nghóa vaø saâu saéc. Chaéc chaén vì ôû ñoùtraøn ngaäp tình yeâu. Maø tình yeâu thì laï laém,nhöõng caâu noùi “ dôù daån” cuõng laøm tim ta thoånthöùc, say ñaém !

Cuoái cuøng toâi laáy ra moät chieác ñieän thoaïidi ñoäng coù caû naïp ñieän nöõa taëng Trinh. Ñoâimaét ñeïp coù hoàn cuûa naøng môû to loä roõ veû thíchthuù. Toâi höôùng daãn naøng caùch söû duïng. Trinhthoâng minh, chæ noùi moät laàn laø naøng ñaõ hieåu.Ngay luùc ñoù, naøng duøng ñieän thoaïi goïi chotoâi. Toâi baät maùy cuûa mình nghe. Vaø toâi laïi goïi



cho naøng, taát nhieân chæ laø lôøi yeâu thöông.Naøng nghe vaø cöôøi khanh khaùch.....

Khi chia tay, toâi ñoïc thaáy ôû maét Trinh nieàmnhôù nhung,...chöùa chan hy voïng.

Sau buoåi ñoù nhôø chieác ñieän thoaïi di ñoäng,chuùng toâi coù theå trao ñoåi tình caûm vôùi nhaubaát cöù luùc naùo, vaø cuõng baát cöù luùc naùo, neáumuoán laø chuùng toâi gaëp ñöôïc nhau ôû döôùi goácthoâng giaø ñoù. Moái quan heä giöõa toâi vaø Trinhtieán trieån ñuùng nhö lôøi caàu nguyeän cuûa toâi ôûmieáu Baø Muï.

Roài thôøi ñieåm ñoù ñaõ ñeán. Treân thaûm coû,beân goác thoâng giaø, döôùi baàu trôøi trong veo,Trinh caàm tay toâi keùo laïi gaàn beân em.

- Anh vaãn yeâu thích laøn toùc cuûa em.... Nayem.... - Ngaäp ngöøng coù phaàn run raåy noùi,naøng caàm loïn toùc ñen daøi oùng möôït ñaët vaøotay toâi.

Duø Trinh noùi chöa heát, nhöng toâi hieåu:Naøng ñaõ daønh cho toâi,...ñaõ cho pheùp toâi,.. ñaõhieán cho toâi,... laøn toùc , moät phaàn cô theå tuyeätñeïp cuûa naøng. Laøn toùc ñoù toâi ñaõ bao laàn ngaâymaét nhìn vaø thaàm mong. Toâi caàm laây loïn toùcñen daøi aùp vaøo maët, aáp vaøo moâi mình....RoàiTrinh keùo toâi cuøng naèm xuoáng beân naøng. Haichuùng toâi ngöôùc leân baàu trôøi trong veo maø toâithaáy thaêm thaúm thieâng lieâng. Trinh thì thaàmnhöng raønh roït noùi :

- Em luoân ghi nhôù lôøi cha em. OÂng ñaõ daïyem : Caùi quyù baùu cuûa con ngöôøi khoâng phaûilaø ôû xaùc thaân....

Trinh ngöøng lôøi, coøn toâi thì ngaïc nhieân.Sao laïi vaäy ñöôïc ? Toâi töï hoûi. Suy nghó cuûacon ngöôøi thì loâng boâng, laøm gì coù thaät. Chæcoù con ngöôøi nhö naøng ñaây vôùi caëp maéthuyeàn aûo, vôùi laøn toùc oùng aû, vôùi caùi mieängtöôi nhö hoa, vôùi thaân hình gôïi caûm.... môùi laøhieän thöïc, môùi thaät söï laø thaät. Ngoaøi ra coøn gìlaø chaân thaät quyù baùu hôn ! Taát caû caùc saùchgiaùo khoa trong nhaø tröôøng ngöôøi ta ñaõ daïytoâi, vaø ñaõ xaây thaønh ñaép luõy trong ñaàu naõo toâi

raèng : Vaät chaát coù tröôùc, tinh thaàn coùsau....Vaät chaát quyeát ñònh taát caû...Vaø taátnhieân con ngöôøi vaät chaát baèng xöông baèngthòt cuûa naøng ñaây ñaõ, ñang vaø seõ maõi maõi quyùbaùu ñoái vôùi toâi, vôùi cuoäc ñôøi toâi !.

Baøn tay nhoû nhaén noùng aám cuûa Trinh vaãnnaém laáy tay toâi. Vaø naøng laïi noùi :

- Cha em baûo treân ñôøi naøy maët trôøi quyùbaùu. Khoâng moät luùc naøo noù khoâng toûa saùng.Maët trôøi ngöng nghæ taát caû seõ cheát trong laïnhgiaù....Caùc ngoâi sao quyù baùu duø ñeâm toái mòtmuøng, gioù baõo theá naøo thì ôû tít treân cao noùvaãn toûa saùng. Thôøi ñaùnh Myõ vöôït Tröôøng Sôncha em vaø khoâng ít ñoàng ñoäi cuûa oâng ñaõ thoaùthieåm nhôø coù aùnh sao soi ñöôøng... ÔÛ conngöôøi, traùi tim quyù baùu. Traùi tim ngöøng ñaäpgioáng nhö thieáu söï toûa saùng cuûa maët trôøi, tacuõng seõ cheát...Coøn nöõa, chính traùi tim ñaõthaép saùng nieàm tin cho con ngöôøi ñeå conngöôøi vöôn tôùi cuoäc soáng cao ñeïp.....

Trôøi ôi, laøm sao maø Trinh, moät coâ gaùi thoândaõ ít hoïc, laïi ôû moät vuøng queâ heûo laùnh.... laïicaát leân ñöôïc nhöõng lôøi hoaøn myõ, saâu saéc nhövaäy. Nhaát ñònh cuõng töø traùi tim chaân thaønhyeâu thöông maø thoâi !

- Anh ôi ! - Gioïng Trinh tha thieát - Ñeán moätluùc naøo ñoù chuùng ta seõ trao traùi tim cho nhau!

Nghe Trinh noùi, toâi caûng yeâu naøng, caøngtöï haøo veà naøng.... Vaø toâi caøng ñinh ninh raèngchính naøng laø nöûa phaàn cuûa toâi trong coõi theágian roäng lôùn ñeán voâ cuøng naøy, chính naøngmôùi ñem laïi haïnh phuùc cho toâi, chæ coù naøngvaø tình yeâu cuûa naøng môùùi daãn daét toâi tôùi aùnhsaùng yù nghóa cuûa cuoäc ñôøi.

Cuõng nhö bao thanh nieân hoïc ñaïi hoïc, toâicuõng choùt ñoâi laàn sa vaøo moái tình chôùp nhoaùngmaø baùo chí vaãn mæa baèng nhöõng danh töø:“Tình yeâu sinh vieân”, “Tình yeâu qua ri ñoâ”,“Tình yeâu cuûa nhöõng keû ñaàu xanh khaùt yeâu”,...Tình yeâu só dieän “.....vaân vaân vaø vaân vaân

Naèm beân Trinh, caûm bieát ñöôïc veû ñeïp



ñích thöïc vónh haèng, neáu khoâng noùi laø “ baáttöû” cuûa tình yeâu, toâi nhö muoán gaøo to leân :Nhaân loaïi hôõi ! Loaøi ngöôøi hôõi sao maø phungphí tình yeâu moät caùch daïi doät nhö vaäy. Tìnhyeâu ñích thöïc bao giôø cuõng laø haèng soá, Noùchæ coù haïn. Ñeán moät luùc naøo ñoù cöù tieâu saøi, cöùphung phí, voán quyù baùu ñoù seõ caïn kieät,chuùng ta seõ töï thieâu mình thaønh tro laïnh.

Töø laàn gaëp ñoù cöù nghó ñeán Trinh laø toâi laïihöùng khôûi nhö ñöôïc tieáp söùc löïc. Coøn naøngcuõng töø hoâm ghi nhôù ñoù coù nhöõng thay ñoåi.Ban ñaàu naøng coù veû traàm ngaâm. Toâi nghó coùleõ Trinh cuõng nhö toâi ñang soáng nhöõng giôøphuùt haïnh phuùc, nhöõng giôø phuùt maät ngoïtcuûa tình yeâu. Nhöng roài, naøng ruït reø, engaïi....Tuy nhöõng khi khoâng gaëp nhau, noùichuyeän qua ñieän thoaïi di ñoäng, gioïng naøngvaãn töôi vui, ñaèm thaém neân toâi khoâng baênkhoaên.

Nhöng roài ôû Trinh xuaát hieän nhöõng thayñoåi deã nhaän ra. Khi gaëp nhau naøng nhìn tröôùcnhìn sau veû baát an. Toâi hoûi theá naøo naøng vaãnchæ cöôøi laéc ñaàu thaûn nhieân baûo :

- Coù chuyeän gì ñaâu anh !Cho ñeán khi thaáy Trinh gaày suùt, hai quaàng

maét thaâm truõng.khoâng chòu noåi ñöôïc nöõa, toâiraïp xuoáng van naøng :

- Cöù xa caùch, nhôù nhung theá naøy em oámmaát...Hay anh xin vôùi meï em cho anh ñöôïccöôùi em....

Vaø toâi keå khoâng giaáu gieám veà nhöõng döïñònh cho moät cuoäc soáng toát ñeïp, haïnh phuùccuûa toâi vaø naøng ôû thaønh phoá khi toâi coù vieäclaøm oån ñònh vaø cha meï toâi mua cho moät caênhoä ôû rieâng..... Nghe ñeán ñoù Trinh vöøa laéc ñaàuvöøa oøa leân khoùc :

- Khoâng ñöôïc ñaâu anh ôi ! Ñeán noãi naøy thìem cuõng khoâng giaáu anh nöõa. Meï em ñaõ bieátheát tình caûm giöõa chuùng mình. Meï baûo khoângtheå ñöôïc, Meï coøn noùi thaúng ra raèng em ñaõñöôïc gaû cho con trai oâng tröôûng thoân ñaây -

ngöôøi cuøng boá em ñi ñaùnh Myõ moät ngaøy. Haingöôøi baïn cuøng chieán haøo ñoù ñaõ höùa gaû concho nhau. Cuoäc höùa gaû ñoù, Meï em cuõngchöùng kieán trong böõa côm ôû nhaø oâng tröôûngthoân. Leã vaät daïm hoûi laø moät can daàu taây....Tröôùc khi maát boá em coøn daën doø laïi meï em !

Nghe Trinh keå toâi baøng hoaøng, tai nhö uøñaëc. Toâi noùi :

- Khoâng, khoâng ! Khoâng theå ñöôïc ! Baâygiôø laø theá kyû 21, khoâng theå coøn toàn taïi chuyeängaû baùn khoâi haøi theá ñöôïc.....Anh seõ ñeán xinmeï em !

Toâi vuøng troãi daäy. Trinh baät ñöùng leân theo,gioïng khaån thieát :

- Em xin anh, khoâng theå ñöôïc ñaâu. Meï emkhoå ñau laém roài.... Em ngaøn laàn xin anh !

- Theá em coù yeâu anh khoâng ? Toâi nhìnthaúng vaøo naøng hoûi.

Trinh oâm maët kheõ gaät ñaàu, noùi trong nöôùcmaét :

- Coù !Toâi lao veà phía nhaø Trinh. Naøng naém voäi

laáy tay toâi keùo laïi. Toâi giaèng ra chaïy. Khoângngaên ñöôïc naøng ñaønh chaïy theo. Xoâng thaúngvaøo trong nhaø, toâi thuïp quyø xuoáng tröôùc maëtbaø Thuaän noùi :

- Baùc ôi, con caàu xin baùc !... Baùc cho conñöôïc soáng vôùi Trinh. Con yeâu Trinh. Con khaåncaàu baùc cho con ñöôïc laáy con gaùi baùc...Xanhau chuùng con khoâng theå soáng ñöôïc.

Baø Thuaän nhìn toâi nheï nhaøng baûo :- Khoâng ñöôïc ñaâu chaùu aï. Lôøi höùa cuûa

daân vuøng chuùng toâi vôùi nhau laø vaøng, khoângñoåi thay. Em noù coi nhö ñaõ coù choàng roài. Caäuhaõy buoâng noù ra, toâi xin caäu.... Vaû laïi, Trinhkhoâng theå rôøi xa toâi ñöôïc. Toâi vaø em noù cuõngkhoâng theå xa lìa röøng ñöôïc. Röøng laø söï soáng,laø maùu thòt chuùng toâi. Choàng toâi, cha cuûa emnoù, ba chuùng toâi ñaõ nguyeän öôùc nhövaäy....Toâi xin caäu ñaáy !

Toâi vaãn quyø khoâng nhuùc nhích, hai maét



vaãn tha thieát höôùng leân caàu xin baø Thuaän. - Thoâi ñöôïc, caäu seõ thaáy. - Baø Thuaän quay

sang Trinh - Laïi gaàn ñaây meï baûo !Trinh böôùc ñeán beân meï. Baø Thuaän caàm

laáy tay traùi Trinh, veùn cao oáng tay aùo leân ñeåloä ôû ra moät veät daøi baàm tím. Toâi troøn maét nhìn,ngôõ ngaøng, roài xoùt xa. Sau naøy toâi ñöôïc bieáttrong luùc ñôùn ñau Trinh ñaõ duøng caønh maâygai quaát vaøo caùnh tay....Veát baàm tím, cöùa dacaét thòt ñoù ñaõ theo suoát cuoäc ñôøi toâi, ñaõ ñeå laïitrong loøng toâi khoaûng troáng saâu thaúm, khoângcuøng....Toâi vaãn ngaây daïi nhìn : Veát baàm tímñoù ñang keát seïo haèn saâu, hieån loä giöõa vuøngda thòt traéng muoát....

- Baây giôø chaùu ñaõ bieát ñöôïc tình yeâu cuûaem noù daønh cho chaùu. Noù ñaõ huûy hoaïi caûthaân xaùc maø cha meï sinh döôõng, chaêm baãmñeå ghi nhôù veà chaùu. Theá laø ñuû. Chaùu ñi ñi !

Baø Thuaän böôùc ra cöûa hai tay giô ra ngoaøinhö môøi toâi ra khoûi nhaø.

Khoâng coù caùch naøo khaùc, toâi ñaønh mieãncöôõng ñöùng leân leâ böôùc ñi. Trinh ñua tieãn toâi.Khi chia tay naøng nhaøo ñeán oâm chaët laáy toâi,gaén chaët laøn moâi noùng hoåi vaøo moâi toâi. Chuùngtoâi hoân nhau raát daøi. Khoâng bieát bao laâu. Coùnhaø vaên ñaõ ví “caùi hoân daøi moät ñôøi”. Ñoái vôùitoâi luùc ñoù khoâng phaûi laø khoa tröông.

Toâi ñi xa vaãn thaáy Trinh ñöùng nhö trôøitroàng. Ñoâi maét ñeïp ñaãm nöôùc maét cuûa naøngvaãn môû to doõi theo toâi. Xin ñöôïc vónh bieät em,vónh bieät tình yeâu cuûa em,,,Ñau ñôùn quaù söùctöôûng töôïng, tim toâi nhö tan vôõ ra töøng maûnh.Suoát ñoaïn ñöôøng veà toâi lieân tuïc goïi ñieän diñoäng cho Trinh nhöng khoâng ñöôïc.

Caû ñeâm toâi ñau khoå. Ban ñaàu, noãi thaátvoïng khoâng buoâng tha toâi, nhöng roài nieàm tinlaïi troãi daäy vôùi moät söùc maïnh maø ngay toâicuõng khoâng hieåu noåi. Baây giôø nghó laïi toâi môùibieát söùc maïnh to lôùn ñoù baét nguoàn töø tình yeâuchaân thaønh, cao ñeïp. Toâi khoâng ñöôïc pheùpñaàu haøng. Toâi phaûi giaønh laáy tình yeâu cuûa

mình, giaønh laáy tình yeâu trong saùng, töï nhieân,thuaàn khieát nhö suoái röøng, caây röøng, baàu trôøiröøng maø naøng ñaõ daønh cho toâi. Roài nhöõnghình aûnh giôø phuùt ban ñaàu thaáy naøng beân suoáinöôùc vaên vaét, giöõa thaûm coû hoa röïcmaàu,...ngôõ ngaøng tröôùc veû ñeïp hoàn nhieân cuûanaøng,....nhöõng lôøi noùi chaân thaønh, saâu xa töøtraùi tim cuûa naøng,...veát seïo tím baàm haèn leântreân caùnh tay ngaàn traéng maø naøng töï huûy ñeåghi nhaän tình yeâu,....nuï hoân daøi chöùa chaát ñôùnñau luùc chia tay...Toâi goïi ñieän di ñoäng choTrinh. Coù tieáng chuoâng ñoå nhöng khoâng thaáynghe. Sau naøy toâi môùi bieát ñeå meï yeân loøngraèng mình ñaõ thuaän theo lôøi meï döùt khoaùt töøboû toâi, naøng ñaõ ñöa chieác ñieän thoaïi di ñoängmaø toâi taëng naøng cho baø caát giöõ.

Khoâng, khoâng ! toâi khoâng theå töï ñaùnh maátnieàm tin. Duø nöûa ñeâm toâi vaãn goïi ñieän choNhaùng. Caäu ta uûng hoä toâi vaø baûo : Tình yeâuchaân chính cuoái cuøng seõ xua tan boùng toái cuøngmoïi trôû ngaïi. Vaø duø theá naøo chaêng nöõa cuoáicuøng toâi vaø Trinh seõ ñaït ñöôïc öôùc nguyeän, maõimaõi ñöôïc soáng haïnh phuùc beân nhau.

Hoâm sau oâm aáp moät döï ñình taùo baïo. toâileân Nham Bieàn tìm Trinh.Tröôùc khi ñi toâi thaygiaày vaø maëc boä quaàn aùo leo nuùi. Nhö treân toâikeå, khi ôû ñaïi hoïc toâi coù theo hoïc moät lôùp theåthao leo nuùi ngaén haïn. Vaø toâi cuõng khoângqueân mang theo moät con dao leâ gaäp vaø moätsaûi daây duø. OÂng thaøy daïy leo nuùi toâi baûo baátcöù luùc naøo leân nuùi cuõng phaûi mang chuùngcuøng, nhöõng luùc thoaùt hieåm nhöõng thöù ñoù seõlaø trôï thuû ñaéc löïc. Taát caû nhöõng thöù ñoù cuøngñieän thoaïi di ñoäng toâi boû vaøo moät tuùi da loàngqua thaét löng, ñeo chaët beân hoâng.

Ñang ñi saâu vaøo trong röøng, doõi maéttìmTrinh, toâi chôït troâng thaáy moät toaùn ngöôøitay caàm gaäy goäc huøng hoå xoâng veà phía toâi.Duø töø xa toâi vaãn nghe roõ tieáng hoï gaøo leân “Noù! Noù kia kìa ! Thaèng ñoù ñaáy ! “. Theo phaûnxaï, toâi co caúng chaïy. Ngaõ ! Laïi vaáp ngaõ, toâi



vaãn vuøng leân chaïy. Chaân tay toâi baät maùu vìsöùt raùch. Trong khi ñoù, boïn ngöôøi hung döõkia vaãn baùm theo. Khoaûng caùch giöõa toâi vaøhoï cöù ngaøy moät gaàn laïi. Ñuùng luùc thaát voïngñoù thì Trinh hieän ra nhö töø treân trôøi xuoáng.Naøng caàm tay toâi keùo ñi. Toâi theo naøng khoângchaïy theo ñöôøng thaúng maø luoàn luûi ngangqua nhöõng buïi caây luùp xuùp cao ngang ñaàu.Ñaùm ngöôøi caàm gaäy goäc ñoù xa daàn. Döøng laïithôû, naøng baûo : Trong ñaùm ngöôøi ñoù coù contrai oâng tröôûng thoân, ngöôøi seõ laøm choàng emnhö cha em ñaõ höùa gaû. Boïn ngöôøi hung haõnñoù laïi xuaát hieän. Toâi troâng thaáy gaõ ñi ñaàu caoto, maét traùi leùp. Gaõ maëc ñoäc quaàn daøi, löngtraàn haèn goà leân baép thòt cuoàn cuoän. Tay giôgaäy, mieäng gaõ ngoaùc to gaøo leân ñaày saùt khí:“Baét laáy chuùng noù. Baét caû hai ñöùa, caû conTrinh nöõa!”. Trinh vöøa thôû gaáp vöøa chæ tay vaøogaõ maét leùp ñi ñaàu baûo: “Noù ñaáy, thaèng Buøicon oâng tröôûng thoân. Caäy theá boá, noù ngoãngöôïc. Ai traùi yù noù ñaùnh daèn maët”. Trinh keùotoâi sang traùi, ñöùng laïi nghó baûo “Nguy maátanh aï, ôû ñaây ngoaøi chuùng ra khoâng coù ai giuùpmình!”. Roài Trinh laïi keùo toâi sang phaûi. Cöùvaäy luoàn luûi, toâi chaïy theo söï daãn daét cuûanaøng. Toâi khoâng coøn nhôù loøng voøng chui luûi,troán traùnh theá naøo nöõa. Cuoái cuøng hai chuùngtoâi neùp trong moät buïi raäm ngay treân moät vaùchnuùi döïng ñöùng, phía döôùi laø moät thaûm daây leochaèng chòt. Boïn ngöôøi hung haõn ñoù caøngngaøy caøng ñeán gaàn. Chuùng taït phaûi, voøngtraùi, loanh quanh tìm trong caùc buïi raäm. Coù leõchuùng vaãn chöa thaáy chuùng toâi, Vaø roài chuùngtôùi gaàn, raát gaàn chuùng toâi. Trinh boãng ngöûamaët leân trôøi. Gioïng naøng ngheïn öù laïi: “ Anh ôi,em....”. Tay vaãn naém chaët tay toâi baát ngôøTrinh keùo toâi tung ngöôøi cuøng lao xuoáng vaùchnuùi. Loaùng moät caùi, maët maøy toái saàm toâikhoâng bieát gì nöõa..... Vaø roài toâi thaáy mình vuùtbay leân, nhaäp vaøo trong moät caàu voàng muoânsaéc röïc rôõ saùng.....

Khoâng bieát bao laâu sau toâi môùi tænh daäy.Môû maét ra toâi thaáy Trinh naèm uùp maët vaøongöïc toâi, coøn hai tay naøng giang ra trong tötheá oâm toâi. Xung quanh chuùng toâi nhöõng ñaùmdaây leo tô hoàng coù, gai nhoïn coù cuoán chaèngchòt. Toâi voäi choaøng hai tay oâm laáy Trinh laygoïi. Hai maét nhaém, mieäng naøng vaãn khoângheà maáp maùy. Noãi sôï haõi mô hoà thoaùng nhöboùp laáy tim toâi, tuy ngöôøi naøng vaãn meàm maïinhö ñang nguû. Toâi töï nhuû mình phaûi bình tónh,thaät bình tónh môùi thoaùt khoûi ñaây vaø cöùu ñöôïcnaøng....Sau khi ñaõ deïp boû ñöôïc nhöõng lo sôï,vieäc ñaàu tieân laø toâi laáy ñieän thoaïi di ñoäng ragoïi soá 113 cho coâng an, soá 115 caáp cöùu vaøbaùo cho cha meï toâi bieát tình caûnh nguy kòchcuûa toâi. Sau ñoù toâi ñeå Trinh naèm uùp ngöôøi vaøolöng toâi, coøn hai tay naøng buoâng thoõng quavai xuoáng ngöïc toâi. Ñeå chaéc aên toâi caét sôïi daâyduø laøm hai ñoaïn, coät chaët löng vaø eo naøngvaøo toâi. Khi ñaõ thaáy thaät söï an toaøn, cuøng condao leâ gaäp trong tay toâi tìm caùch thoaùt khoûiñaùm daây dôï, gai goùc, caây röøng bung nhuøng.Ñuùng nhö oâng thaøy daïy leo nuùi noùi, con daoleâ gaäp ñaõ trôû thaønh trôï thuû ñaéc löïc giuùp toâi.Toâi baám choát keùo daøi noù ra thaønh moät condao phaùt, löôõi noù laøm baèng moät thöù theùp ñaëcbieät saéc leïm, neân tay toâi vung ñeán ñaâu, caønhlaù, daây gai ñöùt rôøi, ngaû xuoáng nhö giaõn thaønhloái. Noùi vaäy thoâi nhöng khi thoaùt ra khoûi ñaùmdaây gai buøng nhuøng ñoù, xuoáng ñöôïc tôùi maëtñaát, roài vöôït ra ngoaøi ñeán moät khoaûng troángbaèng phaúng, maët toâi saây saùt, con hai tay töôùpraùch, maùu chaûy loang ñoû.

Toâi ñaët Trinh naèm xuoáng khoaûng ñaát troángtìm ñöôïc ñoù. Khi vöøa xong, coâng an 113,nhaân vieân caáp cöùu,... vaø daân trong vuøng ñoåxoâ ñeán. Gaõ maét leùp chaïy tröôùc. Tuy khoânghuøng hoå caåm gaäy nhö khi truy ñuoåi chuùng toâi,nhöng daùng veû baêm trôïn, gaõ vaãn chæ maëc ñoäcquaàn daøi, ngöôøi vaãn ñeå traàn loà loä baép thòtboùng nhaãy moà hoâi. Toâi quay laïi, ngoaét loaùng



muõi dao veà phía gaõ. Maét toâi nhìn gaõ nhö toùelöûa. Gioïng khaûn ñaëc toâi gaàm leân :

- Maøy böôùc qua xaùc tao thì haõy muoán ñeánbeân Trinh !

Gaõ maét leùp chuøn laïi. Moät thaøy thuoác muõ aùobô lu traéng chaïy röôït leân, thuïp ngoài xuoángbeân Trinh. OÂng ta khaån tröông laáy oáng nghera thaêm khaùm cho naøng. Cuoái cuøng vaïch mímaét naøng leân xem, oâng kheõ laéc ñaàu. Trinhnaèm ñoù, veû töôi ñeïp, trinh traéng vaãn rôø rôõ.Ngoù naøng naèm nhö ñang thieâm thieáp nguû,traùn nhíu laïi nghó, sau cuøng oâng thaøy thuoáccaäy töø trong mieäng Trinh ra moät nhuùm baõ laùñaõ nhai vaø giô leân. Moïi ngöôøi troøn maét nhìn.Gaõ maét leùp keâu leân :

- Laù löôõi raén chuùa, ñoäc laém....! - Tieáng nhoûlaïi gaõ laåm baåm - Coâ aáy ñaõ töï töû !

OÂng thaøy thuoác ñöùng daäïy. Coøn toâi ñau ñôùnñeán toät ñænh. Toâi nhao xuoáng oâm laáy xaùcTrinh naác leân :

- Khoâng ! Khoâng theå....!Roài toâi ngaát ñi. Toâi thaáy mình vaø Trinh

cuøng bay tít vaøo khoaûng khoâng bao la saùngñeïp voâ cuøng. Toùc naøng ñen daøi thôm thômtruøm khaép ngöôøi toâi. Haøm raêng traéngmuoát,... vaønh moâi meàm töôi nhö caùnh hoacuûa naøng gaén vaøo moâi toâi. Chuùng toâi ñaõ hoânnhau, chieác hoân daøi “ moät ñôøi, moät kieápngöôøi !” .....

Tænh daäy toâi thaáy mình ôû trong beänh vieän.Moïi chuyeän laïi hieån hieän leân trong taâm trí toâi.Chaû nheõ naøng laø moät “ Juliet “ baèng xöôngbaèng thòt ôû ngay trong loøng nuùi Nham Bieànhay sao ? Ñuùng roài, khoâng coøn nghi ngôø gìnöõa ! Toâi ñaõ ngaát ñi sau khi lao xuoáng vaùchnuùi.... Khi môû maét ra sau cuù choaùng Trinh laygoïi, lay goïi maõi. Töôûng toâi cheát, naøng tuyeätvoïng. Trong luùc ñau ñôùn toät cuøng naøng chæcoøn moät öôùc nguyeän ñöôïc maõi maõi cuøngngöôøi mình yeâu ôû beân nhau. Tình côø nhìnthaáy laù löôõi raén chuùa ngay tröôùc maét trong

ñaùm caây röøng buøng nhuøng, naøng ñaõ ngaét boûvaøo mieäng nhai....OÂi ! Naøng ñuùng laø “Juliet”trong vôû kòch Romeo vaø Juliet cuûa ñaïi vaênhaøo ngöôøi Anh William Shakespeare. Naønglaø “Juliet” cuûa theá kyû hai möôi moát. “Juliet” ôûnuùi Nham Bieàn. Daõy nuùi muoân ñôøi soi boùng,song haønh cuøng doøng soâng Thöông ñoå rabieån caû !

Ñeàu ñaën cöù chuû nhaät, toâi vaø meï toâi, baøThuaän - toâi ñaõ nhaän baø Thuaän laø meï laïileân moä thaép höông cho Trinh. Chuùng toâicuõng khoâng queân ñaët treân moä naøng moätboù hoa röøng. OÂi !....Nhöõng ñoùa hoa röøngvaøng röïc, tim tím khoâng phai...Nhöõng ñoùahoa röøng caøi treân toùc naøng....Nhöõng ñoùahoa röøng ñaõ bao boïc khi chuùng toâi beânnhau...,ñaõ chöùng kieán chuùng toâi heïn öôùc,theà nguyeàn.

Coù ñieàu laï laø nhieàu ñoâi nam nöõ cuõng tìmleân moä Trinh ñaët hoa, thaép höông Hoï moätloøng thaønh kính caàu mong naøng phuø hoä....MoäTrinh ñöôïc an toïa gaàn maïch nöôùc nguoàntrong vaét chaûy töø giöõa loøng nuùi ra, keà beânmieáu Baø Muï. Toâi xaây moä naøng baèng nhöõngkhoái ñaù traéng. Treân Bia moä toâi khaéc doøng chöõlôùn töø xa ñaõ ñoïc thaáy :

“Nôi ñaây vónh haèng yeân nghæ ngöôøi con gaùicoù TRAÙI TIM MAËT TRÔØI, TRAÙI TIM VÌ SAO”

Coù ngöôøi baûo moä Trinh troâng gioáng moättöôïng ñaøi traéng giöõa loøng röøng nuùi NhamBieàn ! Coøn Nhaùng vaø baïn toâi ôû Haø Noäi leânbaûo: Troâng xa moä Trinh phaûng phaát gioángmoät naøng tieân giang hai tay muoát traéng oâmlaáy nuùi röøng.

Hôn ba möôi tuoåi toâi vaãn khoâng laáy vôï. MeïThuaän giuïc toâi hoaøi. Vaø laàn naøo toâi cuõng baûo:“Chuùng con ñaõ trao TRAÙI TIM MAËT TRÔØI,TRAÙI TIM VÌ SAO cho nhau ! “. Taát nhieân meïThuaän khoâng hieåu theá naøo laø TRAÙI TIM MAËTTRÔØI, TRAÙI TIM VÌ SAO. Chæ coù toâi vaø naøng,vaâng chæ coù toâi vaø naøng môùi hieåu ñöôïc ! �



Thaáy choàng mình daïo naøy cöù ñi ñeâmveà hoâm coù veû khaùc thöôøng, baø Söïlaáy laøm lo. Baø lo khoâng phaûi vì nghi

oâng ñi giai gaùi (tính cuûa oâng, baø bieát khoângcoù caùi maùu aáy). Baø lo laø lo thôøi buoåi ñoùikeùm, loaïn laïc, quaân hoài voâ pheøng naøy lôõ rañöôøng gaëp boïn keû cöôùp, luõ ñaàu ñöôøng xoùchôï noù haïi thì nguy.

Cuoái naêm aâm lòch. Trôøi buoát giaù. Ñaéplaïi chieác chaên sui moûng cho cu Khoaùi, baøSöï kheõ nhoùn daäy ra beáp khôi löûa. Ngoïnlöûa baäp buøng soi roõ khuoân maët ñeïp raïngngôøi cuûa ngöôøi phuï nöõ Taøy ñang ôû ñoä tuoåisinh nôû. ÔÛ laøng queâ, ngöôøi ñeïp nhö baøthöôøng laáy choàng vaøo nhöõng nhaø quyeànquyù haøng toång. Baø cuõng ñaõ töøng loït vaøomaét cuûa moät vò lí tröôûng nhöng baø kieânquyeát choái töø. Thaân phaän baø ñaõ thuoäc veàoâng Söï, moät thanh nieân ngheøo ôû laøng KimLong naøy. Ngheøo nhöng taám loøng oângtrung thöïc vaø nhaân haäu.

Baø Söï ngoài ñôïi ñeán nöûa ñeâm thì oâng Söïmôùi veà. Thaáy vôï ngoài moät mình giöõa khuyakhoaét, oâng Söï bieát laø vôï ñang chôø. Môû taámlieáp vaøo nhaø, oâng kheõ hoûi:

- Khuya roài meï thaèng cu Khoaùi vaãnchöa ñi nguû aø?

- OÂng cöù ñi ñeâm hoâm khuya khoaét theáai maø nguû ñöôïc.

- Ghen roài phaûi khoâng? OÂng Söï ngoài

xuoáng caïnh vaø ñuøa.- Ghen tuoâng caùi noãi gì. Toâi lo laø lo caùi

khaùc. Thôøi buoåi loaïn laïc naøy ñi ra ngoaøi,ñaàu chaû phaûi, phaûi tai, bieát ñaâu maø laàn.

Thaáy neùt maët cuûa vôï lo laéng ra maët,oâng Söï ñoäng vieân

- Baø noù cöù yeân taâm, khoâng aùi baét naïtñöôïc toâi ñaâu.

- Toâi nghe noù daïo nay caùc quan Chaâu,quan Phuû ñi baét bôù ñeâm hoâm gheâ laém.Nhôõ…

Chöa ñeå vôï noùi heát, oâng Söï caét lôøi:- Saép ñoåi ñôøi roài, saép heát boïn quan

Chaâu, quan Phuû roài baø aï. Bon noù chaúngcoøn o eùp daân ta ñöôïc bao laâu nöõa ñaâu.

- Ai noùi vôùi oâng nhö theá?- Caùn boä Vieät Minh- Vieät Minh laø ai?- Laø ngöôøi daân ta, cuøng bò aùp böùc nhö

ta ñi laøm caùch maïng ñaùnh Taây, ñuoåi Nhaät,ñem côm no aùo aám veà cho daân.

- Theá ai noùi vôùi oâng nhö theá?- Chính laø caùn boä Vieät Minh ñaáy. Baø

khoâng bieát toâi ñaõ gia nhaäp Vieät minh roàisao?

Baø Söï voäi laáy tay bòt moàm oâng Söï laïi vaøbaûo:

- Kheõ chöù keûo coù boïn lính doõng ñi tuaànOÂng Söï cöôøi baûo:- Baø yeân trí. Taát caû boïn chaùnh toång, lyù

Ngaøy aáy ôû Kim LongTruyeän kyù

TRIEÄU ÑAÊNG KHOA(Hoäi VHNT Tuyeân Quang)



tröôûng ôû caùi toång naøy ñeàu quy phuïc VieätMinh roài. Baây giôø khu ta laø khu hoaït ñoängcuûa Vieät Minh. Baø bieát khoâng, nay maiVieät Minh seõ veà ñaây, seõ ñoùng ôû laøng talaõnh ñaïo khaùng chieán.

Nhöõng ñieàu oâng Söï noùi baø Söï chæ hieåumang maùng laø saép coù nhöõng ngöôøi trongtoå chöùc kín ñeán ñaây. Hoï laø ai, hieàn aùc theánaøo baø chöa hình dung ra.

*Hoâm nay baø Söï ôû nhaø ñeå laøm baùnh aên

Teát moàng Ba thaùng Ba. Thöù baùnh baø laømlaø gaïo neáp troän vôùi tröùng kieán ngaït (loaïikieán laøm toå ôû treân ngoïn caây), cuoän laù ngoõañem haáp. Baø con trong laøng ai cuõng laømvaø goïi laø baùnh ngaït. Loaïi baùnh naøy chæ coùvaøo Teát moàng Ba thaùng Ba bôûi thôøi ñieåmnaøy caùc oå kieán ngaït môùi coù tröùng. Thaèngcu Khoaùi ngoài giuùp meï lau nhöõng chieác laùngoõa non môõ maøng. Noù hoûi meï:

- Baàm ôi sao boá ñi ñaâu töø hoâm quakhoâng thaáy veà?

Baø Söï cuõng chaúng bieát gì hôn thaèngKhoaùi, chæ bieát laø hoâm qua tröôùc khi ñi oângcoù daën:

- Toâi ñi coù vieäc quan troïng, toái nay chöachaéc ñaõ veà, ôû nhaø baø cöù yeân taâm, chuaånbò Teát cho con noù aên. Vaäy maø giôø ñaây quaùbuoåi saùng vaãn chöa thaáy oâng veà. Thaáy cuKhoaùi hoûi baø laïi caøng soát ruoät hôn. Tuyvaäy baø vaãn giaáu con vaø baûo:

- Tyù nöõa boá veà ñaáy.Töôûng noùi doái con cho qua, ai ngôø oâng

Söï veà thaät. Ñi ñöôøng xa, moà hoâi öôùt ñaàmaùo. OÂng qua choã maùng nöôùc laàn, doäi aøo aøomaáy baéng roài leân nhaø thoâng baùo tin quantroïng:

- Laõnh tuï Vieät Minh saép veà laøng ta. Nhaø

mình cuõng coù ngöôøi ôû. Baø boû vieäc ñaáy ñideïp ñoà ñaïc trong nhaø ñi. Toâi coøn phaûi ñicaùc nhaø ñeå thoâng baùo.

Noùi roài oâng Söï phaêm phaêm ñi xuoángcaàu thang, vaøo xoùm. Söï vieäc baát ngôø laømbaø Söï chaúng bieát ñaâu maø laàn. Baéc choõbaùnh leân beáp, baûo thaèng Khoaùi troâng ñeåbaø doïn deïp nhaø cöûa. Baø luùng tuùng chaúngbieát saép xeáp caùi gì vaøo caùi gì. Nhaø coù moätcaùi phaûn toát, baø traûi leân ñaáy moät caùi chieáuhoa maø baø caát baáy laâu nay ñeå choã chokhaùch tí nöõa ngoài. Vöøa laøm baø vöøa nghó:“Laõnh tuï Vieät Minh chaéc laø soáng sangtroïng laém, maø nhaø mình tuyeành toaøng theánaøy thì laøm sao maø cho vöøa loøng hoï ñöôïc“.Duø vaäy baø cuõng khoâng theå laøm gì khaùc bôûitrong nhaø chaû coù gì sang troïng hôn caùichieáu môùi cuûa baø.

Buoåi toái hoâm aáy boãng döng laøng KimLong choän roän haún leân. Ñaàu tieân laø moätñôn vò boä ñoäi ñeán vaø toûa ñi caùc nhaø theochæ daãn cuûa oâng Söï vaø moät soá caùn boä VieätMinh cuûa xaõ. Ngöôøi ñeán ñoâng maø traät töï,kæ luaät. Khoâng coù tieáng quaùt naït, ñaäp phaùnhö boïn lính Taây hay lính khoá ñoû ñoâi khivaãn ñi qua laøng tröôùc ñaây. Trong luùc chôøñôïi choàng ñöa khaùch veà nhaø, baø Söï baécnoài baùnh xuoáng vaø rôõ ra raù. Muøi thôm ngaäycuûa baùnh laøm cu Khoaùi khoâng chòu noåi caùiñoùi coàn caøo trong buïng. Noù nhaët laáy moätcaùi boùc aên ngaáu nghieán. Baø Söï nhìn conmæm cöôøi baûo: “Con aên moät caùi thoâi, ñeåbuïng ñeå tí nöõa boá veà caû nhaø aên Teát”. Noùiroài baø ñi saép maâm chôø choàng veà. Maâm coãTeát ngaøy ñoù chaúng coù gì cao sang: Moätcon gaø luoäc vôùi hai baùt canh cuû saén haàmxöông. Vöøa luùc aáy thì phía ngoaøi coång coùtieáng ngöôøi. OÂng Söï leân nhaø tröôùc vaø baûo:



- Nhaø ta coù thöôïng caáp ñeán ôû ñaáy, baøchuaån bò choã nghæ chöa?

- Nhaø mình tuyeành toaøng theá naøy, saolaïi cho thöôïng caáp veà ôû ñaây?

- Ñaõ löïa choïn roài, nhaø mình roäng raõi,thoaùng maùt hôn caû. Thoâi baø chuaån bò ñoùnkhaùch ñi.

Baø Söï ngoù ra thaáy coù ba boán boùngngöôøi ñang ñi töø coång vaøo nhaø. Ñi giöõa laømoät oâng cuï giaø ñoäi noùn thoå (noùn daân toäc)ñaàu truøm chieác khaên maët vaø maëc quaàn aùonhö ñaøn oâng trong laøng. Hoï ñeán chaân caàuthang vaø döøng laïi. OÂng cuï laáy gaùo muùcnöôùc ôû maùng röûa chaân roài môùi leân nhaø. BaøSöï ra ñöùng gaàn cöûa kheùp neùp chaøo:

- Con chaøo caùc quan lôùn.Cuï giaø boû noùn ra vaø boû khaên ñoäi ñaàu

cöôøi baûo:- Khoâng coù quan caùch maïng. Coâ cöù

chaøo laø caùc baùc, caùc anh laø ñöôïc. Theá coâvaø caùc chaùu ñaõ aên côm chöa?

Ngaém thaáy moät oâng giaø hieàn töø laïi coùcaùch noùi deã gaàn, baø Söï caûm thaáy maïnhbaïo hôn. Baø traû lôøi.

- Daï thöa cuï, meï con chaùu coøn chôø boáchaùu chöa aên aï…

- AØ ñuùng roài, hoâm nay laø ngaøy Teátmuøng Ba thaùng Ba coù ñuùng khoâng?

Ngaøy Teát duø Teát lôùn, Teát nhoû ñeàu phaûiñoaøn tuï gia ñình, theá môùi vui. Hoâm naynhaø ta laïi coù khaùch cuøng aên Teát ñaáy.

Noùi roài oâng cuï baûo moïi ngöôøi cuøng laáyñoà aên caù nhaân ra baøy leân maâm ñeå cuøng aênvôùi gia ñình. Ñoà aên cuûa thöôïng caáp Vieätminh cuõng chaúng coù gì cao sang: moãingöôøi moät naém côm vôùi moät ít thòt baêm khoârang muoái ôùt. Voán baûn tính cuûa ngöôøi phuïnöõ Taøy hieáu khaùch, baø Söï ñònh ñi thòt theâm

con gaø. OÂng cuï gaït ñi vaø baûo:- Ñöøng baøy veõ laøm gì, gia ñình coù theá

naøo thì aên theá vaû laïi aên theá naøy cuõng ñaõ laøsang chaùn.

Theá roài taát caû quaây quaàn vaøo maâm, nhötheå khaùch vaø chuû ñaõ quen thaân töø laâu.Thaáy baø Söï kheùp neùp khoâng daùm ngoàicuøng khaùch, oâng cuï lieàn baûo:

- Thím leân ngoåi cuøng maâm cho vui.Caùch maïng roài, khoâng phaân bieät ñoái xöûnam nöõ.

OÂng cuï luoân gaép thöùc aên cho hai meïcon baø Söï vaø hoûi chuyeän ñôøi soáng, laømaên. Caùi khoaûng caùch giöõa chuû vaø khaùchkhoâng coøn. Böõa aên thaät vui veû vaø ñaàm aám.

*Saùng hoâm aáy oâng cuï daäy sôùm. Cuï

xuoáng baõi vaø ra moät moâ ñaát baèng taäp theåduïc. Maáy anh em ôû cuøng cuõng luïc ñuïc daäytaäp theo cuï. Taäp theå duïc xong oâng cuï goïioâng Söï xuoáng baõi vaø baûo: “ Töø ngaøy maichuù phaûi chuyeån chuoàng traâu ra ngoaøi,khoâng buoäc ôû trong baõi maát veä sinh. Caùnboä phaûi laøm göông cho daân.” Noùi roài cuï hoâhaøo anh em quyeùt doïn veä sinh quanh nhaø.Trong choác laùt caùc ñoáng raùc ñaày phaântraâu, buïi raäm ñöôïc doïn quang ñaõng. Caênnhaø saøn 5 gian trôû neân saïch seõ, phongquang khaùc thöôøng.

Moïi hoâm cu Khoaùi nguû tröa laém, nhönghoâm nay noù tænh daäy raát sôùm vì nhöõngtieáng ñoäng laï. Noù xuoáng baõi ñöùng nhìn moïingöôøi ñang haêng say laøm vieäc cho nhaø noùmaø caùi ñaàu chaúng hieåu toaùn ngöôøi naøy laøai maø toát theá. Thaáy noù ñöùng taàn ngaàn moätmình, oâng cuï vaãy tay noù laïi, ñöa cho noùcaùi choåi vaø hoûi:

- Chaùu coù bieát queùt saân khoâng?



- Daï coù - cu Khoaùi ruït reø.- Vaäy thì baùc chaùu mình cuøng lao ñoäng

xong ñi taém.Töôûng cuï chæ noùi theá, vaäy maø lao ñoäng

xong cuï laáy nöôùc noùng pha ra chaäu taémcho cu Khoaùi thaät. Cuï coøn xoa cho noù thöùxaø phoøng gì thôm nöùc maø noù chöa ñöôïcbieát ñeán bao giôø. Taém xong cuï laïi hoûi:

- Chaùu coù thích ñi hoïc khoâng?Noùi ñeán ñi hoïc thì cu Khoaùi saùng maét

leân. Ñaáy laø noãi khao khaùt cuûa noù. ÔÛ caùilaøng naøy treû con ngheøo nhö noù khoâng baogiôø daùm nghó ñeán chuyeän hoïc haønh. Noùnoùi lí nhí trong coå:

- Daï, coù aï.Theá töø ngaøy mai oâng seõ daïy chaùu hoïc.Nhöõng cöû chæ aân caàn vaø chu ñaùo nhö

ngöôøi oâng trong gia ñình khoâng qua maétñöôïc ngöôøi phuï nöõ yeâu con nhö baø Söï. Baøxuùc ñoäng töï hoûi: “Baûo laø thöôïng caáp saocuï soáng hieàn theá? Hay laø choàng mìnhnhaàm? Trong soá khaùch ôû nhaø baø coù moät vòthöôïng caáp khaùc hay sao?” Duø gì thì baøcuõng thaáy caùn boä Vieät Minh khaùc vôùi boïnTaây, boïn Nhaät. Ñuùng nhö choàng baø ñaõnoùi” Vieät Minh cuõng laø ngöôøi ngheøo nhö tañöùng leân ñaùnh Phaùp, ñuoåi Nhaät”.

Ñoaøn caùn boä Vieät Minh ôû nhaø oâng baøSöï hôn moät tuaàn thì chuyeån leân laùn ôû treânnuùi. Moät hoâm oâng Söï ñi hoïp veà vaø khoevôùi vôï:

- Naøy baø bieát khoâng, oâng keù giaø ôû nhaøta chính laø laõnh tuï Hoà Chí Minh ñaáy.

Baø Söï khoâng tin ôû caùi tai mình nöõa.Maáy thaùng tröôùc baø ñaõ nghe ngöôøi ta ræ tainhau laø nöôùc mình coù laõnh tuï Hoà Chí Minhñang tranh ñaáu cho daân ngheøo. Nghe noùioâng Hoà Chí Minh oai laém, ñang boân ba ôû

Taây, ôû Taøu, vaäy thì côù gì maø oâng veà taän caùinôi heo huùt naøy? Nhöng roài baø cuõng tinvaøo choàng mình. Chaû gì oâng aáy cuõng laøPhoù Chuû tòch Vieät Minh cuûa xaõ, chaéc laøoâng aáy noùi ñuùng. Bôûi theá vöøa saøng gaïo baøvöøa nghó:” Nöôùc mình theá laø coù phuùc”. YÙnghó cuûa ngöôøi phuï nöõ Taøy bao giôø cuõngtìm veà chöõ “phuùc”. Coù phuùc laø coù phaàn,ngöôøi ñôøi noùi vaäy.

Nhöõng ngaøy naøy ôû Kim Long raàm raäpngöôøi qua laïi. Trong soá aáy coù caû ngöôøi töømieàn Nam, mieàn Trung vaø ôû Haø Noäi leân.Khoâng khí suïc soâi nhö coù ñieàu gì saép buøngnoå nay mai.(*)

(*) Trích töø truyeän daøi: Muøa hoa phaùch tím

Ngoõ nhoû Sa Pa NGUYEÃN CHÍNH



S AÙNG TAÙC

NGUYEÃN NGOÏC TUNG(Vónh Phuùc)

Nieàm rieâng cuøng chò

Taàng möôøi baûynhìn ra thaønh phoá

Veà laøng

Ngaøy mai em ñi laáy choàngÑoâi quang ôû laïi gaùnh goàng naéng möa

Ngaøy mai em leân xe hoaGaøu dai ñaây gaùc, chò qua gaøu soøng

Ngaøy mai em veà nhaø choàngGoái ñoâi chò taëng, khaên hoàng chò theâu

Nieàm vui hoa thaém chæ ñieàuMaø rieâng phaän chò bao nhieâu baõo buøng

Ngaøy nao chò coù laáy choàngNgaøy nao duyeân ñeán hay khoâng... ngaøy naøo! Taàng möôøi baûy nhìn ra thaønh phoá

Naéng muøa thu thaãm laù muøa thuChim vaïc veà lao xao Ñaàm VaïcNoõn chieàu maây ngaån ngô.

Taàng möôøi baûy nhìn ra thaønh phoáÑöôøng roäng hôn phoá cuõng cao hônÑoâ thò môùi,quaûng tröôøng,nhaø haùtCaàu qua soâng voàng nhöõng nhòp ñöôøng.

Taàng möôøi baûy nhìn ra thaønh phoáTaøu vaøo ga em coù xuoâi cuøng?Xe buyùt khuaát laøng vaøo khu coâng nghieäpKhoùi vôøn maây Tam Ñaûo môø söông.

Taàng möôøi baûy nhìn ra thaønh phoáMuøa thanh long ñoû löïng löng ñoàiChôï beán soâng ñaày thuyeàn toâm caù Luùa ñoàng vaøng nhuoäm naéng phôi.

Taàng möôøi baûy nhìn ra thaønh phoáCaùnh vaïc bay… nhöõng caùnh vaïc bay.

Em coù veà queâ anh Chuyeán xe ngöôøi quen ngöôøi laïChò vaøo ca, anh ra nhaø maùyToâi theo naêm thaùng tìm veà.

Ñöôøng roäng theânh theânh trieàn ñeâRaâm ran chuyeän caøy chuyeän caáyCaùnh ñoàng gioøn vang tieáng maùyÑaâu ñaây vaéng caây rôm vaøng.

Tuyeành toaøng chôï caù beán soângGioïng queâ baùn mua thöông laémNuï cöôøi ai nghieâng vaønh noùn Ñeå toâi queân chuùt thò thaønh.

Ñaâu roài nhöõng luyõ tre xanhNhôù giaäu muøng tôi ngaøy aáy Luõy tre bôø ao ve goïiCôn möa daét naéng qua caàu.

Veà laøng ta ñi tìm nhau Ñöôøng naøo nay thaønh maët phoáBaâng khuaâng maùi ñình, coå thuï Nghe caây ru laù nhöõng lôøi...


NGOÏC CAÊN(Hoäi Nhaø vaên Haø Noäi)

Xuaân traéng

NOÂNG THÒ HÖNG(Hoäi VHNT Baéc Giang)

Beân cheù röôïu caàn

Beân em muøa Xuaân

Caùnh eùn naøo ñaõ löôùt qua ñaâyCho muøa em noàng naøn nhöõng phoáGioù voâ tình hôøn ghen xaáu hoåKhi baày ong chaáp chôùi caùnh meàm

Muøa xuaân naøy ai ñaõ ñaët teânMaø kí öùc theâm phaàn nhung nhôùÔi maù thaém moâi hoàng traên trôûKhi tình yeâu chaïm phaûi beán bôø ?

Naøo baëm moâi vaøo anh nheùBeân cheù röôïu ñeâm nayDuø say hay khoâng sayTa cuõng caïn

Ôi em gaùi baûn Möôøng Ôi chaøng trai baûn ThaùiTa cuøng xoay voøm naéngTa cuøng quay voøng xoeøGoïi cho oâng traêng moïcNuùi ô hôøi xuoáng thaápCaây ô hôøi leân caoTa vít cong caàn thaùng Ta vít cong caàn naêmCho caêng voàng ngöïc suoáiCho ñaép boài nhöõng mong…

Naøo ta haõy cuøng uoángHôõi baûn laøng vuøng cao !

Ñi leã

Trôøi xaùm, buïi raây chuùt möa xuaânHoa mai, hoa böôûi vaãy traéng ngaànBaùnh troâi noåi traéng sao vieân maõnCoâ daâu laàn choùt aùo thanh taân

Ngaøy xuaân ñi leã theo nghi leãThaàm yeâu mieàn ñaát noåi cao caoSay theâm hö aûo maøu höông khoùiAi cuõng töø bi choán laïc vaøo

Röôùc ÑaøoTeát ñeán töø ngaøy ta gaëp emRöôùc ñaøo daïo phoá ñeå ngöôøi xemÑoùn xuaân meâ maûi nhìn hoa thaémTa lôõ voâ tình queân goác - Em

Hoa Traïng Nguyeân

Ra Teát ta caém caønh Traïng NguyeânGöûi vaøo khoa cöû chuùt duyeân thieânMuøa xuaân tieàn boái ñi öôm TraïngMai moát haäu sinh ñoû röïc tuyeàn

SAÙNG TAÙC


Coïc Saùu

TRÒNH COÂNG LOÄC(Haø Noäi)

Soâng Maõñoâi tay sôn cöôùc

Than, ñöùa con moät

Coïc Saùuthaêm thaúm moong saâu hun huùt ñaát

Saùu nghìn con ngöôøiSaùu nghìn göông maëtSaùu nghìn göông than...

Caåm Phaû muøa nöôùc luõ, than troâisaùu traêm loø “thoå phæ”caøo caáu xaùc xôthi theå than roøng roøng chaûy...

Saùu nghìn con ngöôøiSaùu nghìn ñoâi tayOÂm maët khoùc!

Saùu nghìn con ngöôøiSaùu nghìn ñoâi tayGhì oâm ñaát!

Than ! ñöùa con moätTrieäu trieäu naêm ñaát naëng, ñeû ñau

Khoâng töôûng töôïng ra ñaâuKhoâng rong ruoåi nhö maây ñuoåi gioùKhoâng röïc rôõ saéc maøu, khoâng nheï nhaøng,

thon thaûLôùp lôùp taàng saâuÑaïi thuï than moïc töø boùng toái…

Roài meï ñaát qua töøng côn vöôït caïnThan sinh ra, löûa bay leânHoàng haøo vaø tinh khieátNgoïn löûa chöa bao giôø taétBöøng leân nhö saùng cuûa ngaøy…Than laø vaøng, laø baïc hoâm nay !

Than! trôøi cho- ñöùa con moät

- meï ñaát sinh raSao cöù vung tay tôi taûMeï ñaát xaùc xô ,taøn uùa …

Than! thaép löûaXin ñöøng taét löûa ñôøi sau !

Chuïm baøn tay,truï caàu

Giöõa trôøi vaø nöôùcHaøm Roàng vaø Ñoø LeønÑoâi baøn tay chai saàn, gan goùcGaït phaêng ngaøn taán bom huûy dieätThaàn toác,

nhöõng ñoaøn taøuRa Baéc vaøo Nam …

Leï laøngnhö khoâng coù chieán tranh!

Soâng Maõ ,ñoâi baøn tay sôn cöôùc

Ñaép neân bôø baõi, muøa maøngChuoát oùng toát töôi caâu hoø, ñieäu haùtÑeâm hoäi nhòp caàu Giaøu leân ñoâi maétÑaày aép xöù Thanh…

Ñoâi baøn tay khoâng caàn bieát mình ngheøo!

Soâng Maõ ñoâi baøn tay sôn cöôùc

Gaït phaêng ngaøn taán bom huûy dieätGaït phaêng taøn khoác ñaát naøy !

* Trích trong chuøm thô Giaûi nhì - Giaûi thöôûng 5 naêm(2009-2014) veà ñeà taøi coâng nhaân do Hoäi Nhaø vaênVieät Nam vaø Toång Lieân ñoaøn Lao ñoäng Vieät Namphaùt ñoäng, trao giaûi .

SAÙNG TAÙC


TRÖÔNG ÑÌNH TÖÔÛNG(Ninh Bình)

Tìm laïi tuoåi thô

Ñeâm möaToâi trôû veà tìm tuoåi thô toâiDoøng soâng Ñaùy beân boài beân lôûThuôû aáu thô chaên traâu caét coûLieàm cöùa tay veát seïo haõy coøn.

Nhöõng tröa heø naéng chaùy chaân coànMeâ maûi baét cua ngoâm chaân raïKhuùc ngoøi caïn taùt moø toâm caùCuû khoai haø nöôùng seùm hoaøng hoân.

Toâi tìm veà tuoåi thô cuûa toâiCon chuoàn ôùt xaäp xeø maët nöôùcLoã chuoät bôø ñeâ chaên traâu hun khoùiGiôø beâ toâng thaúng tôùi chaân trôøi.

Loø gaïch cuõ nhôù hoài traän giaû“Hoa haäu treû traâu” nay ñaõ neân baøMaáy thaèng baïn nghòch nhö quyû söùVaøo chieán tröôøng maõi maõi ñi xa...

Maùi ñình cong ñaùnh ñaùo, chôi oâBaàu baïn cuõ moãi ngöôøi moãi ngaûNgöôøi vaùc caøy giong traâu qua ngoõLaø chaùu oâng ñaùnh moõ ngaøy xöa.

Laøng queâ toâi beân doøng soâng thôPhieân chôï toaøn ngöôøi quen mua baùnNhôù sao baùt buùn rieâu chôï BoátGaïch cua chöng thôm ñeán baây giôø !

Toâi mô tìm tuoåi thô cuûa toâiNôi queâ kieång bao ñôøi lam luõMeï môùm buùng côm chaét chiu gioït söõaHaït thoùc, cuû khoai neân maùu nuoâi ngöôøi.

Ôi tuoåi thô, tuoåi thô....Tuoåi thôTaát caû chæ coøn trong kyù öùcAi baùn chieác ñoàng hoà quay ngöôïcVeà tuoåi thô ñaét maáy cuõng mua !

Ai doã ñöôïc Giôøi ñeâm nay ñöøng khoùc?Ai thí ta ñeâm nay ngöng buoàn?

Khoâng ai doã neân Giôøi uaát khoùcChaúng ai thí neân ta quaën loøng...

Giôøi meânh moâng Ñaày giaêngÑaày gioù Ñaày sao Coøn nöùc nôû ñôn coâiTa nhoû nhoi Tha thuûi Treân coõi nhaân gianChaân ñaát ñaàu traànTrô gan tueá nguyeätThaûo naøo…!

Goái ñaàu treân choàng saùch cuõ Ngaâm ngôïi maáy caâu thô coåNgheânh caùi maët luïc tuaànNgoïn ñeøn saâu roùmToùc raâu lôûm chôûmBaàm giaäpTaùp ñaãy phong baHa ha...Ha ha...Raøn ruïa cöôøi vôùi bao la Giôøi coù hôn chi ta?Ha ha ha...Ta coù keùm chi Giôøi....?

SAÙNG TAÙC


4Naêm toâi 14 tuoåi, toát nghieäp phoå thoâng cô

sôû ñaït ñieåm öu. Cha toâi cuøng vôùi maáy ngöôøi laøm coâng caét

hoa hoàng, ñoùng voâ thuøng, nhìn thaáy toâi caàmtaám baèng khoâng giaáu ñöôïc veû vui möøng.

OÂng cöôøi, khen: “- Khaù laém! Heø naêm naycha seõ thöôûng”.

- “ Thöôûng chi cha?” - Toâi hoûi. - “ Bí maät!”. - Cha toâi cöôøi.Buoåi toái cha toâi laëng leõ leân phoøng thôø, caàm

theo taám baèng toát nghieäp cuûa toâi, thaép höôngkhaán vaùi. Nhö theå oâng baùo caùo vôùi meï toâiraèng: Toâi laø moät ñöùa con ngoan, troø gioûi, ñaõlaøm ñöôïc ñieàu höùa vôùi meï toâi tröôùc vong linhcuûa ngöôøi. Sau naøy toâi cuõng nhieãm thoùi quenaáy cuûa cha toâi. Trong cuoäc soáng coù ñieàu gìphieàn muoän, coâng vieäc laøm aên khoâng ñöôïc

nhö yù, thaäm chí trong loøng khoâng vui, toâi laïitôùi baøn thôø thaép nhang, loøng thaáy thanh thaûn.Nhöõng luùc aáy toâi laïi nhìn aûnh meï, aûnh cha,aûnh baø noäi. Toâi ngoài troø chuyeän taâm söï nhötheå cha meï toâi ñang ngoài tröôùc baøn traø nghetoâi keå leå.

Cha toâi queâ xöù Baéc. Meï toâi ôû Hueá. Toâi sinhra ôû Nha Trang. Cho ñeán khi ñaõ trôû thaønhmoät thieáu nöõ böôùc sang tuoåi daäy thì, toâi vaãnchöa böôùc chaân ra khoûi vuøng Ñaàm Vòt. Nghecha toâi höùa cho veà thaêm queâ, toâi haùo höùc chôøñôïi töøng ñeâm.

Chuyeán xe ñoø khôûi haønh töø Baûo Loäc luùctrôøi coøn môø toái. Quaù tröa, cha con toâi ñaõ coùmaët ôû Saøi Goøn. YÙ nieäm veà moät thaønh phoá lôùnnhaát phía Nam, ñeán baây giôø vaãn haèn saâutrong kyù öùc cuûa toâi laø nhöõng con ñöôøng ngöôøixe ñi laïi ñoâng ñuùc chen laán nhö moät ñaøn kieán.

Trang traïi Hoa Hoàng(Trích tieåu thuyeát)

ÑOÃ KIM CUOÂNG

LTS: Trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc cuûa daân toäc coù nhieàu ngöôøi línhñaõ hy sinh cho Toå quoác. Coù ngöôøi trôû thaønh anh huøng, nhöng cuõng coù nhöõng ngöôøirôi vaøo hoaøn caûnh eùo le, khoác lieät. Song, duø trong hoaøn caûnh naøo, nhöõng ”anh boä ñoäiCuï Hoà” luoân ñaáu tranh, vöôït qua khoù khaên, thöû thaùch ñeå giöõ vöõng phaåm chaát toát ñeïpcuûa ngöôøi chieán só caùch maïng, giöõ nieàm tin ôû cuoäc soáng, con ngöôøi. Taïp chí Dieãn ñaønVaên ngheä Vieät Nam xin traân troïng giôùi thieäu trích tieåu thuyeát Trang traïi Hoa Hoàngcuûa nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng. Nhaân vaät chính cuûa cuoán tieåu thuyeát naøy laø Ñeä, moät ñaïiñoäi tröôûng chieán ñaáu ôû chieán tröôøng Trò Thieân – Hueá. Anh bò thöông naëng trong moättraän chieán ñaáu, ñöôïc cô sôû caùch maïng cöùu soáng, nuoâi döôõng vaø hoaït ñoäng hôïp phaùptrong noäi thaønh... Nhöng coù keû toá caùo, nghi ngôø Ñeä chieâu hoài...

Chuùng toâi xin trích chöông I, phaàn 4, noùi veà cha con Ñeä trôû laïi queâ höông vieángmoä ngöôøi cha giaø sau 30 naêm xa caùch.

DÑVNVN

SAÙNG TAÙC


Xe ñaïp, xe maùy, xe ba gaùc, xe ñoø nhö moätdoøng thaùc ngöôøi ñoå veà trung taâm thaønhphoá…Ga Saøi Goøn hoâi haùm vaø nheách nhaùc.Cha daét toâi vaøo moät quaùn caø pheâ beân ñöôøngvöøa ñaët tuùi xaùch, ngoài chöa aám choã ñaõ coù haiba ngöôøi tôùi gaï.

“- Baùc mua veù ñi Ñaø Naüng, Hueá hay HaøNoäi?” - Coâ phe veù gaï theâm: “- Giöôøng naèm,gheá ngoài, chaùu coù caû. Baùc maø chôø mua veùnhaø nöôùc thì chaúng coù ñaâu!”.

Cha toâi hoûi: “- Veù ñi Haø Noäi maéc hôn baonhieâu?”.

“- Daï ba chuïc…” . Cha toâi ñoàng yù mua veù ngoaøi ñeå coù theå leân

taøu ngay chieàu hoâm ñoù. Hai möôi phuùt saungöôøi ñaøn baø baùn veù mang ra cho cha toâi moätcaëp veù giöôøng naèm. Taøu Thoáng Nhaát ba. Veàñeán Haø Noäi ñi troïn ba ngaøy ba ñeâm.

Chuyeán taøu xuyeân Vieät cuûa nhöõng naêm“taùm möôi” vaät vaõ, naëng neà bôûi haøng hoùa gaïocôm. Mieàn Baéc thieáu gaïo, thieáu thöïc phaåm vaøvaät duïng thoâng thöôøng. Treân caùc toa taøu,giaáu kín döôùi caùc baêng gheá, treân khoang ñeåhaønh lí chaát ñaày caùc bao gaïo, bao xoaøi, döøa,caù khoâ, maém ruoác… Nhöõng con taøu chaïyngöôïc vaøo Nam ngoài laãn vôùi ngöôøi laø nhöõngbao boät myø, aùo quaàn, chaên meàn Con Coâng,vaûi hoa, ñeøn pin, baät löûa…cuûa caùc baø ñi buoânñaùnh haøng laäu töø bieân giôùi Vieät - Trung, ngaøyaáy hai “nhaø” vaãn coøn ñang ñoùng cöûa. Nhôømua ñöôïc veù chôï ñen, cha con toâi coù ñöôïchai khoang giöôøng naèm ôû taàng hai vaø taàngba. Toâi naèm ôû khoang giöõa, thoûa söùc ngaémcaûnh vaät suoát doïc ñöôøng. Coøn cha toâi haàunhö nguû. OÂng naèm beïp treân khoang thöôïngaùp maùi. Chæ khi naøo caàn ñi veä sinh, huùt thuoác,uoáng caø pheâ oâng môùi xuoáng. Laàn ñaàu ñöôïc ñitaøu hoûa toâi haùo höùc. Nhöõng teân ga taøu toâi ñaõthuoäc loøng trong cuoán lòch soå tay nhö SoùngThaàn, Möôøng Maùn, Thaùp Chaøm, Nha Trang,Ñaïi Laõnh… Nhöõng ñòa danh nghe vöøa laï vöøaquen luoân gôïi trong toâi nhöõng suy töôûng kyø

thuù veà moät vuøng ñaát môùi. Baây giôø nhöõng vuøngñaát aáy ñang laàn löôït troâi qua trong maét toâi.Con taøu troâi trong ñeâm. Ngoïn ñeøn pha saùngquaéc xeù tan boùng toái nhö troâi veà coõi voâ ñònh.Ga taøu naøo cuõng hao hao gioáng nhau. Ngöôøileân taøu, ngöôøi xuoáng taøu oàn aõ huyeân naùo. Khitaøu döøng, haøng traêm ngöôøi baùn haøng rong töøtrong nhöõng vuøng toái lao ra chìa tröôùc maëtkhaùch ñoà aên thöùc uoáng chaøo môøi. Laâu laâumoät tieáng la reù leân: “Keû caép!”. “- Toâi bò noù moùcmaát boùp roài…”.

Toâi khoâng baän taâm nhieàu tôùi nhöõngchuyeän vuïn vaët maét thaáy tai nghe. Taâm trí toâimaûi doõi theo nhöõng caûnh saéc, nhöõng khungtrôøi môùi cöù laàn löôït môû ra theo töøng cungñöôøng. Con taøu qua Ñeøo Caû, Vuõng Roâ vaøokhuya. Traêng raèm vaèng vaëc soi roõ nhöõnggheành ñaù, soùng ñaùnh tung boït traéng xoùa. Taøuqua Haûi Vaân, Laêng Coâ giöõa buoåi bình minh.Maët trôøi ñoû nhö moät quaû caàu löûa troài leân ngoaøibieån. Taøu veà tôùi ga Vinh. Cuoäc mua baùn giöõangöôøi treân taøu vaø ngöôøi döôùi saân ga hoãn loaïn.Nhöõng bao gaïo, khoai saén, soït xoaøi, caù khoânhö coù caùnh bay voït qua cöûa soå. Chæ moätloaùng, nhöõng moùn haøng hoùa quyù giaù aáy ñaõbieán maát vaøo trong caùc ngoùc ngaùch naèm doïctheo con ñöôøng saét daãn vaøo ga. ÔÛ khoangtaàng 1 laø nôi ôû vaø chöùa haøng hoùa cuûa vôïchoàng anh chò nhaø gíaùo, ñaâu nhö daïy ôûTröôøng Cao ñaúng sö phaïm N. Toâi nghe roõgioïng coâ giaùo co keùo veà giaù caû vôùi maáy ngöôøibuoân ôû ga Vinh. Chæ ñeán khi con taøu huù coøirôøi ga toâi môùi caûm thaáy khoâng khí ñôõ ngoätngaït, xoâ boà. Naèm ôû taàng treân, toâi nghe roõtieáng cuûa coâ giaùo khoe vôùi choàng: “Naøy oâng,caû gaïo, caû xoaøi vôùi maáy buoàng cau laõi hôn haitraêm. Thích khoâng!”. OÂng choàng, moät thaàygiaùo daïy moân trieát, chính trò gaàm göø trong coåhoïng: “Buoân vôùi chaû baùn… Hay hôùm gì maø coâkhoe cho caû laøng nghe…”. Gioïng chò vôï rin rít:“AÙ… aø… Gaàn gaáp ñoâi löông cuûa oâng ñaáynheù…!”. Nghe ngöôøi lôùn caõi nhau, toâi muoán

SAÙNG TAÙC


cöôøi. Laïi sôï. Ñi ñöôøng, cha toâi ñaõ daën: “Thieânhaï noùi chi, hoï caõi vaõ, ñaùnh chöûi nhau, conmaëc hoï, nghe con. Mình laø con nít, chaû bieátñaâu chuyeän ngöôøi lôùn”.

Vaøi laàn, toâi xuoáng giöôøng ñi ra ngoaøi cöûasoå. Thaáy toâi hôi gaày, xanh xao, coâ giaùo toû veûaùi ngaïi vaø baét chuyeän. Toâi traû lôùi caàm chöøng,chieáu leä. Böõa aên cuûa thaày coâ giaùo chaúng khaùhôn cha con toâi. Côm naém, muoái vöøng, theâmkhoanh gioø naïc.

Con taøu veà caøng gaàn ñeán ñích, haøng hoùacaøng nheï bôùt. Qua caùc ga Vinh, Thanh Hoùa,Nam Ñònh, ngöôøi ñi taøu cuõng xuoáng bôùt. Ñeánga Quaùn Haønh, cha toâi baûo: “Ngaøy tröôùc, chañi boä ñoäi, taøu vaøo ñeán ñaây roài döøng. Cha vaøcaùc chuù boä ñoäi phaûi ñi boä töø ñaây ñeå voâ Nam”.Toâi nghe, bieát vaäy chöù khoâng hoûi theâm. Neùtmaët cha toâi öu tö, nghó ngôïi. Taøu veà ñeán gaHaø Noäi vaøo luùc ba giôø chieàu. Cha toâi thueâphoøng troï coù choã cho toâi nghæ ngôi, taém giaëtsau maáy ngaøy ñi ñöôøng vaát vaû, baån thæu.

Toâi nguû thieáp ñi luùc naøo khoâng hay, chæ ñeánkhi nghe tieáng môû khoùa toâi môùi chôït tænh. Chatoâi veà, ñi theo oâng laø moät thanh nieân coøn treû.Troâng qua caùch aên maëc toâi ñoaùn anh ta laø boäñoäi. Chæ nghe cha toâi noùi vôùi ngöôøi thanh nieân:“- Chaùu caàm taïm ít tieàn ñi mua xaêng. Gaànnaêm giôø chaùu ñeán ñaây ñoùn chuùng toâi”.

Anh thanh nieân caàm tieàn ñuùt vaøo tuùi aùo,leùn nhìn troäm toâi. Göông maët anh chaøng coøntreû nhöng raén roûi, chín chaén. Da ngaêm ñen,ñaàu huùi cua. AÙnh maét cuûa anh ta lieác nhìn toâinhö theå anh ta vaãn xem toâi laø moät ñöùa con nít.

Toâi hoûi cha: “- Laùt nöõa ñi ñaâu cha?”. Chatoâi thu doïn ñoà ñaïc cho vaøo chieác ba loâ, baûo:“- Veà queâ thaêm moä oâng noäi. Cha mua saünmaáy oå baùnh myø laùt nöõa con mang theo ñeå aêndoïc ñöôøng. Baây giôø cha ñöa con ñi aên phôû”.

Sau naøy, khi ñaõ tröôûng thaønh, toâi ñi Namveà Baéc, sang caû Paris, Tokyo, Baéc Kinh,Thöôïng Haûi, nhieàu laàn qua Thaùi Lan… Moãi khichaùn caùc böõa aên Taây Taøu, theøm côm Vieät

Nam, moùn ñaàu tieân toâi nghó ñeán laø phôû. Ñaõ haøng traêm nghìn laàn aên phôû nhöng toâi

luoân aùm aûnh bôûi yù nghó, baùt phôû cha toâi choaên vaøo caùi buoåi chieàu ñoâng laàn ñaàu tieân ra HaøNoäi coù leõ laø toâ phôû ngon nhaát, khoâng ñaâu coùcaû. Coù theå toâi cöïc ñoan, coá chaáp, baûo thuûnöõa. Khoâng sao! Toâi luoân tin vaäy. Cha con toâingoài aên phôû ngay treân chieác gheá baêng saùt væaheø, caïnh moät con heûm daøi saâu hun huùt. Caùchchoã toâi ngoài chöa ñaày hai meùt laø ñöôøng coángthoaùt nöôùc chaûy ra töø nhöõng ngoâi nhaø chaïydoïc theo daõy phoá. Nöôùc töø trong caùc nhaøchaûy ra ñoå vaøo coáng chính thaønh doøng nöôùcñen ñaëc, laãn vôùi nöôùc laø caùc coïng rau muoáng,haït côm, haït gaïo, ñaàu maåu xöông. Thænhthoaûng töø trong mieäng loã ñen ngoøm, moät chuùchuoät coáng thoø ra, caïp laáy maåu xöông thöøaroài laïi chui toït vaøo hang. Khaùch ngoài aên phôûquanh ñaáy haàu nhö khoâng ai ñeå yù ñeán nhöõngcon chuoät vaø ngöôøi ngoài aên caïnh mình laø ai.Moïi con maét ñoå doàn vaøo noài nöôùc phôû ñangsoâi suøng suïc, phía döôùi laø moät beáp than chaùyñoû röïc, muøi phôû toûa thôm ngaøo ngaït. Moãi baùtphôû chæ coù ít sôïi baùnh meàm vaø moûng, daêm laùtthòt boø, chuùt coïng haønh, haït tieâu sao maø thômngon ñeán vaäy. Coù theå laø toâi ñoùi. Vaø laàn ñaàutieân toâi ñöôïc aên phôû Baéc, trôøi laïi hôi heo heoreùt… Caùi ngon vaø höông vò ñaëc bieät cuûa toâ phôûvæa heø thaám vaøo taän da thòt vaø kí öùc cuûa toâiñeán taän baây giôø.

Cuøng aên vôùi cha con toâi coøn coù nhöõng baùcxích loâ, xe thoà, moät vaøi anh coâng chöùc maëcaùo boán tuùi caép caëp ngoài treân nhöõng chieác gheágoã, gheá nhöïa xì xuïp aên phôû. Nhieàu naêm sau,coù dòp ra Haø Noäi lo coâng chuyeän, raûnh roãi toâiñi tha thaån khaép caùc ngaû ñöôøng, trôû laïi ga HaøNoäi, suïc saïo trong caùc con phoá, toâi coù yù tìmngöôøi ñaøn oâng vôùi gaùnh haøng phôû ôû væa heønaêm naøo nhöng khoâng bao giôø gaëp laïi.

Ñuùng giôø heïn, anh thanh nieân laùi xe ñeánnhaø troï baèng chieác xe Commaêng-ca cuõ kó.Chuùng toâi nhanh choùng leân ñöôøng. Cha toâi

SAÙNG TAÙC


ngoài caïnh anh laùi xe chæ ñöôøng. Toâi ngoài ôûbaêng gheá sau roäng raõi.

Cha toâi baûo: “- Khi naøo meät con naèmxuoáng gheá maø nguû”. Ñöôøng ñi vöøa xa laïi xoùc.Toâi nguû sao noåi! Xe ra khoûi thaønh phoá trôøi ñaõnhaäp nhoaïng toái. Moät vaøi haøng quaùn ñaõ leânñeøn. Con ñöôøng loä xuoâi veà phía Nam hun huùtgioù, baêng qua laøng maïc, ñoàng ruoäng. Nhöõngngoâi nhaø ngoùi, nhaø laù, nhaø raï naèm laån khuaátgiöõa nhöõng buïi tre, caây rôm ñang chìm daàntrong aùnh hoaøng hoân cuoái ngaøy.

Toâi meâ ñoïc vaên cuûa Thaïch Lam, NhaátLinh, Hoaøng Ñaïo, Vuõ Troïng Phuïng, NamCao töø nhoû. Sau naøy ñoïc theâm truyeän cuûacaùc oâng Nhaät Tuaán, Duyeân Anh, Vuõ Baèng,Toâ Hoaøi, Nguyeân Hoàng ñeå hieåu theâm veà xöùBaéc, queâ noäi. Nhöng trong buoåi chieàu u aùm,laïnh leõo naøy, toâi caøng thaám thía khi ñöôïc taänmaét nhìn nhöõng laøng queâ, con ngöôøi nôi chatoâi sinh ra. Moät ñoaïn ñöôøng daøi chieác xe nhötroâi ñi trong maøn söông khoùi töø caùc thoân xoùmbeân ñöôøng loang ra phuû môø caûnh vaät, phaûngphaát muøi ngoâ, khoai nöôùng. Caâu chuyeän cuûacha toâi vaø ngöôøi laùi xe caøng luùc caøng roâm raû,khieán toâi caøng chuù yù, xua toâi ra khoûi caûm giaùcbuoàn teû, coâ ñôn. Nhöõng caâu ñoái thoaïi cuûa haingöôøi luùc to luùc nhoû.

“ - Caäu ñi lính ñöôïc maáy naêm roài?”. “- Daï moät naêm ba thaùng chuù! Chuù ôû mieàn

Nam soáng ôû tænh naøo?”. “-Laâm Ñoàng”. “- Chuù laøm ngheà gì?”. “- Laøm ruoäng! Caäu laø con thöù maáy trong

nhaø?”. “- Daï thöù hai. Thaày chaùu hi sinh. Meï chaùu

ñi laáy choàng, chaùu coøn coù theâm hai ngöôøi emnöõa…Nghe noùi trong Nam laøm aên deã phaûikhoâng chuù?”.

“-Cuõng taøm taïm…ÔÛ ñaâu chaêm chæ laøm aêncuõng soáng ñöôïc. Caäu hoïc tôùi lôùp maáy roài?Sao laïi ñi boä ñoäi?”.

“- Daï chaùu hoïc heát caáp hai. Gia ñình chaùu

ngheøo, chaùu xin ñi boä ñoäi. Töø ngaøy giaûiphoùng ñeán nay chuù veà queâ maáy laàn roài?”.

“- Ñaây laø laàn ñaàu…”Gioïng cha toâi hôi nhoû laïi – “laàn naøy toâi ñöa

con gaùi veà thaêm queâ noäi!”. Anh laùi xe nhìn toâiqua chieác göông chieáu haäu. Toâi traùnh aùnhmaét cuûa anh ta.

- Chaéc coâ beù laàn ñaàu veà queâ vui laém”.Anh laùi xe cöôøi. Toâi im laëng, caûm thaáy

töng töùc khi anh ta goïi toâi baèng “coâ beù”. Laømnhö khoâng ñeå yù ñeán caâu chuyeän cuûa hoï, toâingoù lô ra ngoaøi con ñöôøng ñang chìm vaøoboùng toái.

Toâi thöùc giaác luùc chieác xe ñaõ döøng laïi. Aiñoù ñaõ ñaép leân ngöôøi toâi taám aùo boâng daày,phaûng phaát muøi xaêng nhôùt. Qua taám kính xetoâi thaáy cha toâi vaø ngöôøi laùi xe ñang ngoàiuoáng nöôùc, huùt thuoác ôû moät quaùn ven ñöôøng.Nhöõng chieác xe taûi, xe khaùch, xe con xeáphaøng daøi ñang chôø xuoáng phaø. Nhöõng ngöôøibaùn haøng rong beâ nhöõng meït taùo, oåi, cuû aáuchaøo môøi khaùch trong quaàng saùng cuûa nhöõngngoïn ñeøn ñieän ñoû quaïch haét ra töø caùc quaùnven ñöôøng. Chieác xe comaêngca quaân ñoäiñöôïc öu tieân. Khi ñaõ yeân vò treân phaø toâi môùihoûi: “- Ñaây laø ñaâu haû cha?”. “- Phaø Taân Ñeäcon aï. Soâng Hoàng ñaáy. Ñi moät luùc nöõa laø tôùinhaø ta”.

Suoát chaëng ñöôøng veà laøng, cha toâi vaøngöôøi laùi xe khoâng noùi chuyeän nöõa. Göôngmaët cha toâi thænh thoaûng laïi hieän leân khi coùmoät chieác xe chaïy ngöôïc chieàu haét ñeøn phavaøo maët. OÂng traàm tö ra chieàu nghó ngôïi.Nhieàu naêm sau nghó veà cha, nhôù laïi chuyeánthaêm queâ laàn ñaàu, toâi vaãn khoâng sao caétnghóa lí giaûi noåi taâm traïng cuûa cha toâi ñeâm aáy.OÂng ñaõ nghó gì sau gaàn hai möôi naêm xa queâ!Khoâng haún oâng vui. Cuõng khoâng thaáy oângbieåu loä taâm traïng haùo höùc hoài hoäp cuûa moätñöùa con bieàn bieät laâu ngaøy. Coù luùc hình nhöcha toâi khoùc. Khoâng thaønh tieáng. Doøng nöôùcmaét laên daøi treân goø maù, gaëp luoàng saùng cuûa

SAÙNG TAÙC


ñeøn pha oâtoâ roïi chieáu aùnh leân nhö moät sôïibaïc roài vuït taét. Trong luùc aáy, ngöôøi laùi xechaêm chuù quan saùt phía tröôùc, traùnh oå gaø vaøngöôøi ñi boä, ñi xe ñaïp saùt beân veä ñöôøng. Hoïcuõng laëng leõ, aâm thaàm nhö nhöõng caùi boùng diñoäng. Chieác xe con raàm rì lao ñi treân conñöôøng raûi ñaù. AÙnh ñeøn pha oâ toâ nhö bò nuoáttroïn trong khoaûng toái cuûa hai haøng caây xaø cöøcoå thuï.

Coù luùc chieác xe baêng qua moät ngoâi laøngnaøo ñoù. Ñeâm chöa khuya nhöng trong caùcngoâi nhaø ñeàu im aéng. Moät vaøi nhaø le loùi aùnhñeøn daàu. Baày choù nghe tieáng maùy xe gaàm göøthi nhau suûa. Ñi maõi nhöng cha toâi khoâng chæcho ngöôøi laùi xe loái reõ vaøo laøng. Ñeán moät caâyña coå thuï coù ngoâi chuøa nhoû giöõa caùnh ñoàngoâng môùi baûo anh ta döøng laïi.

“- Neáu chaùu voäi phaûi veà Haø Noäi thì ñöachuùng toâi ñeán ñaây laø ñöôïc. Coøn neáu khoângraùng chôø chuùng toâi coù chuùt vieäc, khoaûng hônmoät giôø ñoàng hoà roài ta cuøng veà”. Cha toâi baûongöôøi laùi xe nhö vaäy.

Toâi vöøa meät laïi vöøa buoàn nguû. Nieàm haùohöùc ñöôïc veà queâ thaêm nhaø noäi ñaõ tan bieán töøluùc naøo. Ñöùng giöõa ñoàng khoâng moâng quaïnh,laïnh leõo hoang vaéng, noãi aùm aûnh sôï ma, sôïbò cöôùp giaät lôûn vôûn trong ñaàu oùc toâi. Cha toâinhö theå khoâng nghó tôùi ñieàu ñoù. OÂng khoaùcba loâ vaø daét toâi trong tay laøm cho toâi caûm thaáyyeân taâm.

“- Cha con ta ra moä thaép cho oâng noäi neùnnhang”.

AÙnh traêng haï tuaàn bò che phuû bôûi baàu trôøiñaày maây. Toâi nhaän ra khu nghóa ñòa roängmeânh moâng naèm giöõa caùnh ñoàng. ÔÛ phía xa,sau buïi tre coù ngoâi nhaø nhoû leo leùt aùnh ñeøndaàu. Sau naøy toâi môùi bieát ñaáy laø ngoâi nhaø cuûangöôøi troâng coi nghóa trang. Cha ñöa toâi ñitreân con ñöôøng ñaát nhoû luoàn laùch giöõa caùcngoâi moä ñaát. Thænh thoaûng coù moät vaøi ngoâimoä xaây gaïch. Nhö theå ñaõ bieát roõ moä oâng noäinaèm ôû ñaâu, cha toâi nhaém thaúng tôùi moät buïi

caây ñen ôû giöõa khu moä. Ñaáy laø moät khoùm döùadaïi moïc treân moät goø ñaát cao, caønh laù raäm raïp,phieán laù coù nhieàu gai saéc nhoïn. Cha toâi ñaëtchieác ba loâ xuoáng moät vaït coû, oâng chaäm raõimôû ra laáy maáy phong baùnh, naém nhang, giaáyvaøng maõ cuøng vôùi moät caùi ñeøn pin chæ nhoûbaèng ngoùn tay. Moät luoàng aùnh saùng to baèngñaàu ñuõa phaùt ra töø caây ñeøn pin, oâng lia nhanhqua moät vaøi ngoâi moä naèm quanh buïi döùa daïi.OÂng baûo nhoû toâi:

“- Con ñoïc treân bia ñaù coù taám naøo ghi teâncuï Buøi Vaên Ñeâ laø moä oâng noäi nhaø ta”.

Khi ñoïc tôùi ngoâi moä thöù tö toâi ñaõ nhìn thaáytaám bia ghi teân oâng noäi. Taám bia ñaù chæ voûnveïn coù maáy chöõ: ‘Cuï Buøi Vaên Ñeâ. Laøng Loâi,thoân Ñoâng Xaù. Maát ngaøy 28 thaùng Baûy naêmQuyù Maõo”. Cha toâi soi ñeøn pin ñoïc laïi moät laànnöõa. OÂng caån troïng ñaët leân ngoâi moä maáyphong baùnh vaø chaâm höông. Toâi quyø xuoángbeân caïnh oâng. Trong giaây phuùt tónh laëng giöõañeâm khuya toâi ñaõ nghe cha toâi khaán oâng noäi:

“Thaày ôi! Con laø ñöùa con baát hieáu. Ñöôïcthaày meï cho aên hoïc roài ra traän ñaùnh giaëc. Aingôø cuoäc ñôøi con gaëp bao gian truaân, nhöõngtöôûng chæ moät mình con gaùnh chòu noãi oankhuaát tuûi cöïc naøo ngôø con laïi giaùng hoïa chothaày meï ñeå thaày cheát oan uoång nhö theánaøy…Con coù cheát cuõng khoâng röûa heát noãinhuïc cuûa thaày…Thaày ôi!”.

Gioïng cha toâi laïc ñi. Nghe oâng taï toäi vôùioâng noäi, toâi chæ muoán khoùc. Toâi mô hoà hieåuraèng trong quan heä gia ñình nhaø toâi, giöõa chatoâi vaø oâng noäi coù uaån khuùc gì ñoù…nhöng chöabao giôø toâi thaáy cha meï toâi keå cho toâinghe…Cuõng nhö luùc naøy, khi cha con toâi vöôïtqua quaõng ñöôøng caû ngaøn caây soá, naèm taøusuoát maáy ngaøy trôøi, cha ñöa toâi veà queâ chælaøm moãi moät vieäc laø ñöa toâi ra thaép höông ôûmoä oâng noäi giöõa ñeâm ñoâng laïnh giaù.

Cuõng ñeâm aáy, giöõa baõi tha ma cuûa laøngLoâi, toâi ñaõ gaëp phaûi moät phen kinh haõi. Noãi sôïhaõi aáy e seõ ñeo ñaúng toâi ñeán suoát ñôøi. Vaøo luùc

SAÙNG TAÙC


cha toâi ñoát taøn naém giaáy tieàn, vaøng maõ, baátngôø töø sau buïi duoái giaø, moät boùng ngöôøi hieänra. Toâi khoâng roõ maët haén. Haén chuïp treân ñaàuchieác muõ vaûi nhaøu naùt nhö cuûa anh haøngphôû, taám aùo daï khoaùc ngoaøi maøu xaùm, daøiñeán ñaàu goái. Cha toâi chöa nhìn thaáy ngöôøi laï,oâng vaãn coøn ñang chaâm laïi maáy caây höôngchöa chaùy heát. Ngöôøi ñaøn oâng laï maët ñaõ quyøsuïp xuoáng sau löng cha toâi vaø laïy:

“- Thöa oâng, oâng coù phaûi laø anh Ñeäkhoâng?”.

Cha toâi giaät mình quay laïi ngô ngaùc nhìnngöôøi laï. Ngöôøi laï maët noùi tieáp:

“- Em laø thaèng Ca ôû trung ñoäi 2, ñaïi ñoäi 3,lính KX ñaây”.

Cha toâi ñöùng leân. Toâi naém chaët tay cha.Ngöôøi ñaøn oâng ngaång maët leân nhìn cha toâiroài noùi:

“- Chæ vì laàm lôõ cuûa em khieán gia ñình cuïÑeâ tan cöûa naùt nhaø…Giôøi coù maét oâng aï…Baonaêm môùi gaëp laïi oâng ôû laøng naøy. Vong hoàn cuïÑeâ coù linh thieâng chöùng giaùm cho toäi loãi cuûaem…OÂng giôøi ñaõ quaû baùo…Con vôï em vì nghelôøi em leân xaõ toá ñieâu maø roài bò seùt ñaùnh cheátôû ngoaøi Coáng Vaøng. Thaèng con trai em ñitheo maáy ngöôøi leân röøng buoân goã veà ngaõnöôùc roài cuõng cheát…Coøn laïi thaân em giôøi ñaátñaøy ñoïa ñeå chòu kieáp naïn naøy”.

Keû laï maët noùi moät thoâi moät hoài keå leå caâuchuyeän bi thaûm veà gia ñình haén. Coù leõ cha toâicuõng chaúng hieåu söï theå caâu chuyeän ra sao.Luùc haén oâm maët khoùc röng röùc, cha toâi chóacaây ñeøn pin vaøo maët haén roài hoûi:

“- Anh laø ai? Toâi khoâng bieát! Chaéc anhcuõng chaúng bieát toâi laø ai, giöõa ñeâm hoâm khuyakhoaét naøy ra ñaây keå chuyeän vôï con anh!”.

Ngöôøi laï maët quyø suïp xuoáng döôùi ñaát, teásoáng cha toâi, noùi nhö van lôn:

“- Em laø thaèng Ca ôû xoùm Chung, cuønglaøng vôùi oâng. OÂng khoâng nhaän ra em thaätsao? Em laø lính cuøng ñôn vò vôùi oâng ôû ñaïi ñoäi3 ñaây…Em coù toäi …coù toäi. OÂng cöù gieát em ñi”.

Göông maët cha toâi ñôø ñaãn nhìn ngöôøi ñaønoâng laï maët. Toâi lôø môø ñoaùn hieåu hình nhö chatoâi cuõng ñaõ bieát haén laø ai. OÂng khoâng noùi gì,boû maëc haén naèm uùp saáp treân maët coû öôùt ñaãmsöông. Ñi vaøi böôùc, chôït cha toâi quay laïi, hoûi:

“- Anh noùi laø lính trung ñoäi 2, cuøng ñaïi ñoäivôùi anh Ñeä, nhöng ôû chieán tröôøng naøo môùiñöôïc chöù?”.

“- Daï, chieán tröôøng Trò Thieân Hueá, thöaoâng”. Haén noùi hoån heån.

“- Sao anh bieát anh Ñeä, ngöôøi laøng Loâi?”. “- Daï thöa, anh Ñeä laø ñaïi ñoäi phoù cuûa ñaïi

ñoäi em, ngöôøi ñoàng höông vôùi em”. Cha toâi laïi hoûi: “- Baây giôø anh laøm gì ôû ñaây?”.Ngöôøi ñaøn oâng laï maët ñaõ coù veû tónh taâm,

traû lôøi:“- Vôï con em cheát, caûnh nhaø tuùng ñoùi, caùc

cuï trong laøng cho em ra ñaây troâng coi moà maû!”.Cha toâi laëng leõ laáy thuoác huùt vaø chìa ra

tröôùc maët ngöôøi ñaøn oâng bao thuoác. Haén giôbaøn tay ra nhoùn laáy moät ñieáu nhöng khoânghuùt maø laïi gaøi leân vaønh tai.

“- Toâi ôû xa veà nhaân tieän gheù qua ñaây thaêmmoä, thaép höông cho cuï thaân sinh ra anh Ñeä,ngöôøi laøng Loâi. Anh Ñeä boä ñoäi cuøng ñôn vò vôùianh ngaøy tröôùc, cheát laâu roài”. Cha toâi baûongöôøi ñaøn oâng laï maët.

Döôùi aùnh traêng môø aûo, toâi nhìn roõ cha toâiruùt ra töø trong tuùi aùo khoaùc chieác ví, oâng duùivaøo tay keû laï maët moät xaáp tieàn.

Taùm naêm sau, toâi ñaõ laø moät kyõ sö ratröôøng veà laïi traïi Ñaàm Vòt, môû coâng ty rieâng.Nhieàu laàn toâi veà laïi laøng Loâi ñeå khaûo saùt muahaøng maây tre ôû vuøng naøy, xuaát khaåu sang thòtröôøng Ñoâng AÂu. Nhaân luùc raûnh roãi, toâi hoûithaêm ngöôøi laøng môùi hay, ngöôøi coù teân laø Ca,troâng coi nghóa ñòa cuûa laøng cuõng ñaõ cheát.Phaàn vieäc troâng coi moà maû ñaõ ñöôïc giao chomoät ngöôøi khaùc. Gia ñình nhaø Ca chæ coøn soùtlaïi moät ngöôøi con gaùi hôn toâi vaøi tuoåi, “hôi dôûngöôøi”, vaãn chöa coù choàng, soáng ngheøo khoù,

SAÙNG TAÙC


chuyeân ñi caáy thueâ, cuoác coû, ñan laùt thueâ chocaû laøng. Toâi ñaõ tìm gaëp ngöôøi con rieâng cuûalaõo Ca, chính laø coâ Thoa baây giôø. Ngaøy trôû veàNam, toâi ñaõ daét theo Thoa. Möôøi maáy naêmnay, coâ Thoa ñaõ trôû thaønh moät phaàn trong giañình nhoû beù cuûa toâi, chaêm lo vieäc côm nöôùc,cai quaûn vieäc nhaø.

Nhöõng luùc raûnh roãi, toâi hay taån maån giôûtöøng cuoán soå cuûa cha toâi ñeå laïi. Tình côø toâiñöôïc ñoïc nhöõng doøng naøy cuûa oâng ghi caâuchuyeän hai cha con ngaøy veà laøng Loâi.

“Gaàn hai möôi naêm môùi trôû veà queâ. Doøngsoâng Hoàng vaø beán phaø T.Ñ coøn ñoù. Chæ muoánkhoùc. Sôï caäu laùi xe vaø con gaùi cöôøi. Loøng ñauquaën thaét. Caû ñôøi, Höông Giang ao öôùc moätlaàn veà Haø Noäi, veà thaêm queâ vaäy maø khoângñöôïc…Coù ngöôøi lính naøo nhö ta, veà laïi coáhöông trong caûnh trôù treâu naøy…Ca naøo ñaâyta? Nhôù ra roài. Thaèng Ca laøm lính giöõ B40cuûa trung ñoäi caäu Toan B2. Noù ñaõ gaëp ta ôûNinh Hoøa vaøo caùi ngaøy cuoái thaùng 3 naêm1975.Chæ moät caâu noùi cuûa mi maø laøm oângkhoå…Khoán naïn thaân thaèng Ca sao baây giôø ñoåñoán ra noâng noãi naøy!”.

Ñoaïn vieát aáy, cha toâi ghi ôû taäp saùch thöùnaêm theo caùch ñaùnh soá thöù töï cuûa oâng. Keûmang teân laø Ca aáy, toâi coøn ñöôïc ñoïc moät vaøilaàn nöõa trong taäp ghi cheùp cuûa cha toâi. Thôøiñieåm aáy, cha toâi bò ñöa ñi traïi caûi taïo ôû NgaânÑieàn. Baø noäi toâi ngaøy coøn soáng thi thoaûngcuõng moät ñoâi laàn keå chuyeän laøng queâ vôùi meïtoâi coù nhaéc ñeán ngöôøi teân laø Ca. Ñaõ bao naêm,toâi vaãn khoâng queân caâu chöûi cuûa baø. “- Tieânnhaân boá noù! Ñoà baát nhaân baát nghóa laøm ñôøicon trai baø khoå! OÂng giôøi quaû baùo con aï”.

Veà laõo Ca ñaõ coù laàn toâi hoûi chuù Hoaøi. Nhaécñeán teân laõo, chuù Hoaøi coù bieát nhöng xem rachuù khoâng öa laõo Ca. Toâi gaëng hoûi, chuù Hoaøichæ noùi:

“Chuù gheùt thaèng cha aáy. Noù cuøng nhaäpnguõ vôùi chuù, ôû chung moät tieåu ñoaøn huaánluyeän vaøo Nam. Thaèng Ca laø lính giöõ B40 cuûa

trung ñoäi. Trong moät laàn noù cuøng vôùi anhtrung ñoäi phoù ñöa thöông beänh binh leân phaãuNhoâ ôû bôø Baéc soâng Boà. Chæ vì voâ traùchnhieäm, sôï bò ñòch phuïc kích doïc ñöôøng, noù ñaõboû queân moät ngöôøi trong ñôn vò, bò soát reùt,naèm laïi doïc ñöôøng. Cho ñeán nay, cuõngkhoâng roõ ngöôøi lính aáy bò hoå voà hay bò cheátñaâu ñoù trong röøng. Khoâng ai bieát. Ngöôøi línhtreû aáy laø thaèng baïn thaân cuûa chuù, hai ñöùacuøng hoïc moät tröôøng, cuøng ñi lính moät ngaøy,vaøo Nam chieán ñaáu”.

Nghe chuù Hoaøi noùi vaäây, toâi khoâng daùm hoûitheâm gì nöõa veà laõo Ca. Luùc cha con toâi trôû laïi,anh lính laùi xe comaêngca treû tuoåi vaãn kieânnhaãn chôø ôû döôùi goác caây ña giaø. Trôøi laïnhanh ta chui vaøo khu mieáu nhoû traùnh reùt.Trong luùc ñöùng döôùi goác ña, cha toâi ñaõ huôtay chæ veà phía laøng, noùi vôùi toâi:

“- Con coù nhìn thaáy caùi vaït nhaø traêng traéngkia khoâng? Ñaát nhaø ta ñaáy, oâng baø ñaõ sinh racha ôû ñaáy. Baây giôø hôïp taùc xaõ laáy laøm traïichaên nuoâi, laøm saân phôi luùa”.

Toâi nghe vaø bieát vaäy. Khoâng buoàn cuõngkhoâng vui. Chæ thaáy thöông cha.

Gioù baác vaãn thoåi aøo aït treân caùnh ñoàng.Chuùng toâi chui caû vaøo xe, laëng leõ rôøi laøng Loâi.Ñaõ quaù nöûa ñeâm. Baày choù ôû trong laøng nghetieáng xe oâtoâ ngoaøi ñöôøng suûa vu vô. Coù concoøn lieàu maïng ñuoåi theo xe oâ toâ moät quaõngroài ñöùng söõng laïi giöõa ñöôøng. Eo oùc tieáng gaøgaùy… Moät con traâu nhaø ai soång chuoàng ñöùngtha thaån gaëm coû beân möông nöôùc.

Taûng saùng, cha con toâi ñaõ veà tôùi Haø Noäi.Ngöôøi laùi xe laëng leõ chia tay cha toâi. Anhchaøng xoa nheï leân ñaàu toâi. Chæ nghe anh noùiphaûi ñi gaáp vaøo moät beänh vieän naøo ñoù trongHaø Ñoâng ñeå ñoùn thuû tröôûng. Luùc chieác xemaát huùt treân ñöôøng ñeâm, toâi môùi chôït nhaän ravaãn khoaùc treân mình chieác aùo boâng cuûangöôøi lính. Chieác aùo daøi tôùi gaàn ñaàu goái, hôinaëng nhöng aám. Ngöôøi laùi xe teân Khang. - “Chuù Khang!”. Toâi nhôù vaäy. �

SAÙNG TAÙC


H OÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU

Laàn naøo cuõng vaäy, coù dòp sang Ñöùctoâi laïi ñeán thaêm caùc nhaø baùo töøngcoâng taùc ôû Thoâng taán xaõ ADN, tröôùc

heát laø nhöõng ngöôøi ñaõ thöôøng truù ôû VieätNam hoaëc ñaõ sang thaêm Vieät Nam. Trongnhöõng caâu chuyeän thaân tình, hoï nhaéc laïinhieàu kæ nieäm toát ñeïp veà con ngöôøi vaø ñaátnöôùc ta. Moät soá vò ñaõ giaø, tuoåi ngoùt 80, 90nhöng vaãn soâi noåi keå cho toâi nghe nhöõnglaàn ñöôïc gaëp Baùc Hoà. Coù leõ soâi noåi nhaátvaãn laø cuï Franz Faber, nhaø baùo Ñöùc ñaàutieân ñaõ sang coâng taùc ôû Vieät Nam vaø laøngöôøi cuøng vôï laø Irene dòch Truyeän Kieàu ratieáng Ñöùc. Khi vieát nhöõng doøng naøy, toâi raát

buoàn ñöôïc tin cuï ñaõ quañôøi.

Naêm 1954, ôû tuoåi 38,Faber laø uûy vieân Banbieân taäp baùo Nöôùc ÑöùcMôùi, daãn ñaàu moät ñoaønnhaø baùo vaø ñieän aûnh Ñöùctôùi nöôùc ta ñeå vieát baùo,ghi hình trong hai naêm.Sau chuyeán ñi aáy, oânghoaøn thaønh taäp buùt kyùSoâng Caùi röïc hoàng, ñöôïcNhaø xuaát baûn Kongressaán haønh vôùi soá löôïng lôùncuøng lôøi thuyeát minh chohai boä phim taøi lieäu quyù

veà Vieät Nam do caùc nhaø ñieän aûnh Ñöùcthöïc hieän.

OÂng giaø Faber coù trí nhôù tuyeät vôøi vaøgioïng noùi roõ raøng, nhieàu khi hoùm hænh. Cuïkeå: “Cuoái naêm 1954, toâi coù dòp ñöôïc theoBaùc Hoà leân Vieät Baéc. Khi nghæ chaân treânmoät khu ñoài thoaùng maùt, Baùc baûo toâi cuøngaên côm vôùi Ngöôøi. Vöøa aên vöøa noùi chuyeän,Ngöôøi hoûi toâi: “Chuù coù bieát nhieàu veà vaênhoïc Vieät Nam khoâng?”. Toâi thöa vôùi Baùc:“ÔÛ Ñöùc, döôøng nhö vaên hoïc Vieät Namchöa ñöôïc giôùi thieäu gì caû!”. Ngöôøi noùi:“Muoán hieåu vaên hoïc Vieät Nam, tröôùc heát

Nhöõng kyû nieäm saâu saéc cuûa caùcnhaø baùo Ñöùc veà Baùc HoàTRAÀN ÑÖÔNG

Nhaø baùo FRANZ FABER trong chuyeán coâng taùc thaùp tuøng Baùc Hoà taïi Vieät Baéc (cuoái 1954)


neân ñoïc Kieàu. Ñoù laø taùc phaåm cuûa NguyeãnDu, nhaø thô lôùn nhaát cuûa chuùng toâi. ÔÛ taùcphaåm aáy keát tinh noäi dung nhaân vaên vaø taøinaêng ngheä thuaät ñeán ñoä cao hieám thaáy...”.Roài Ngöôøi khuyeân toâi: Haõy gaéng ñoïc Kieàu,hieåu Kieàu. Neáu thaáy hay, thaáy ñöôïc, chuùhaõy dòch vaø giôùi thieäu vôùi caùc baïn ôû Ñöùc.Theá laø, giöõa moät buoåi saùng ñeïp trôøi ôû VieätBaéc, nôi coù caûnh nuùi non huøng vó, neân thô,coù nhöõng con ngöôøi bình dò, duõng caûm, toâiñöôïc nghe Baùc Hoà giôùi thieäu veà TruyeänKieàu. Hôn theá, chính Ngöôøi ñaõ khích leä toâidòch Truyeän Kieàu ra tieáng Ñöùc”.

Cuï Faber nhìn toâi, nheo nheo maét: “Anhbieát khoâng, khi veà nöôùc, toâi noùi vôùi vôï toâi:“Anh ñaõ “phaûi loøng” moät coâ gaùi Vieät Namroài em aï!” Vaø toâi keå chuyeän naøng Kieàu -moät thieáu nöõ taøi hoa xinh ñeïp ñaõ phaûi traûiqua bao noãi truaân chuyeân. Ñeán löôït vôï toâi,sau khi ñoïc nguyeân baûn Truyeän Kieàu,cuõng khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Vôïchoàng toâi ñaët quyeát taâm chuyeån ngöõTruyeän Kieàu ra tieáng Ñöùc. Nhaø toâi hoïctieáng Vieät, ñoàng thôøi goïi ñieän sang Phaùphoûi caùc chuyeân gia veà haøng loaït ñieån tíchtrong Truyeän Kieàu. Nhaø toâi dòch nghóa töøngñoaïn vaø toâi chuyeån thaønh thô. Nhö vaäycoâng lao vôï toâi lôùn hôn, neân toâi ñeå teânIrene leân tröôùc teân toâi. Sau 7naêm baûn dòchhoaøn thaønh vaø ñöôïc xuaát baûn”.

Ñuùng vaøo naêm baûn dòch Truyeän Kieàu rañôøi ôû Ñöùc, oâng baø Faber ñöôïc cöû sangthöôøng truù taïi Vieät Nam, vôùi tö caùch ñaïidieän cuûa Thoâng taán xaõ Ñöùc ADN vaø baùoNöôùc Ñöùc Môùi. Baùc Hoà vaø nhieàu nhaø laõnhñaïo, nhaø vaên hoùa nöôùc ta ñöôïc göûi bieáubaûn dòch naøy vôùi lôøi ñeà taëng cuûa Chuû tòch

Quoác hoäi Ñöùc Johannes Dickmann. Gaëpoâng baø Faber trong dòp möøng Quoác khaùnhCoäng hoøa Daân chuû Ñöùc ôû Haø Noäi, Baùc Hoàhoûi: “Anh chò ñaõ dòch Truyeän Kieàu trongbao laâu?”. Hoï thöa vôùi Baùc: “Thöa ñoàngchí Chuû tòch, trong 7 naêm aï!”. Baùc cöôøi:“Theá laø trong 7 naêm ñoù caùc baïn chæ nghóñeán Vieät Nam“.

Khi toâi hoûi veà nhöõng laàn khaùc ñöôïcgaëp Baùc Hoà, cuï Faber noùi: “Toâi khoângtheå keå heát, vì laø nhaø baùo, laïi laø nhaø baùocuûa nöôùc anh em neân toâi raát nhieàu laànñöôïc gaàn Baùc. Nhö ngaøy môùi sang VieätNam, vaøo moät buoåi toái muøa ñoâng giaùlaïnh, toâi vaø nhaø baùo UÙc Burchett, nhaøbaùo Phaùp Riffaud ñöôïc Baùc môøi ñeán nhaørieâng taïi Phuû Chuû tòch noùi chuyeän thaântình. Ngöôøi noùi veà noâng daân, veà boä ñoäivôùi taát caû tình thöông yeâu bao la cuûa moätvò cha giaø. Toâi coøn coù dòp ñi theo Ngöôøiñeán döï moät hoäi nghò caûi caùch ruoäng ñaát.Toâi nhieàu laàn ñöôïc phoûng vaán Ngöôøi vaøNgöôøi ñaõ vui loøng traû lôøi ñeå chuyeån ñaêngroäng raõi treân caùc baùo Ñöùc. Laàn sau cuøngñöôïc gaëp Ngöôøi laø moät ngaøy thaùng hainaêm 1965. Chuùng toâi goàm maáy nhaø baùoLieân Xoâ, Ñöùc, Tieäp Khaéc ñeán thaêm Ngöôøisau khi ôû Ñoàng Hôùi veà. Ñaây laø laàn ñaàutieân maùy bay Myõ bò baén rôi treân mieànBaéc. Baùc Hoà noùi vôùi chuùng toâi:”Vôùi ÑoàngHôùi, Myõ baét ñaàu thua ôû Vieät Nam roàiñaáy!“.

Toâi cuõng ñaõ ñeán thaêm cuï ArturMannbar, Cöïu Phoù Toång Giaùm ñoác thöùnhaát kieâm Toång Bieân taäp Thoâng taán xaõADN. Cuï cho bieát: Cuï ñaõ ñöôïc Chuû tòchHoà Chí Minh tieáp vaøo buoåi saùng ngaøy

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU


10/7/1961 trong dòp daãn ñaàu ñoaøn caùn boäThoâng taán xaõ Ñöùc sang thaêm Vieät Namlaàn ñaàu Tröôùc ñoù ít hoâm,cuï coù nhôø Banlaõnh ñaïo Thoâng taán xaõ Vieät Nam chuyeånleân Phuû Chuû tòch moät soá caâu phoûng vaánvôùi mong öôùc ñöôïc Hoà Chuû tòch traû lôøi.

Cuï Mannbar keå: “Ñoù laø moät buoåi saùngmuøa heø raát ñeïp trôøi maø toâi khoâng theå naøoqueân ñöôïc. Haø Noäi vôùi nhöõng voøm caây caoxanh vaø hoà nöôùc trong maùt.Nhöõng ñöôøngnhöïa phaúng lì. Ngay töø saùng sôùm, ôû thaønhphoá naøy dieãn ra moät nhòp soáng thaät naùonhieät. Tieáng xe ñieän, tieáng rao haøng, tieángchuoâng reo cuûa nhöõng doøng ngöôøi ñi xeñaïp...

Xe nheï nhaøng ñoã tröôùc coång Phuû Chuûtòch. Chuùng toâi ñöôïc daãn vaøo taàng döôùingoâi nhaø saøn cuûa Baùc Hoà. Chuùng toâi ñôïiNgöôøi ôû ñaáy. Toâi coøn kòp löôùt nhìn moïi thöùñöôïc saép xeáp trong phoøng khaùch cuûaNgöôøi. Goïi laø phoøng khaùch cuûa moät vònguyeân thuû quoác gia maø thaät voâ cuøng ñôngiaûn, coù leõ khoâng khaùc nhöõng ngoâi nhaøcuûa noâng daân Vieät Nam maø toâi töøng coù dòpñeán. Trong gian phoøng naøy, coù leõ chæ coùboä baøn gheá maây ñöôïc coi laø noåi baät vaøsang troïng nhaát. Vaø cuõng coù leõ ñaây laø nôiyeân tónh hôn baát cöù ôû ñaâu. Toâi nghe roõtieáng chim hoùt trong nhöõng luøm caây loùanaéng trong vöôøn...

Raát ñuùng giôø, Baùc Hoà töø treân thang gaùcnhanh nheïn böôùc xuoáng. Ngöôøi maëc boäquaàn aùo maøu traéng, aùo ngaén tay, may theokieåu quaàn aùo noâng daân Vieät Nam. Ngöôøi ñideùp cao su ñen, mang bít taát ngaén cuõngmaøu traéng. Baét tay chuùng toâi. Ngöôøi chaøohoûi raát thaân maät. Ngöôøi vui veû noùi: “Toâi

cuõng laø nhaø baùo ñaây caùc ñoàng chí aï!”.Nghe caâu noùi aáy, loøng toâi khoâng khoûi töï

haøo vì ñöôïc Baùc nhaän laø ñoàng nghieäp. Toâicaûm thaáy thaät vöõng taâm, bôûi vì coøn gì hônlaø ñöôïc ngoài beân moät ñoàng chí caùch maïnglaõo thaønh maø teân tuoåi ñaõ trôû neân thaân thieátvôùi nhöõng ngöôøi coäng saûn.

Baùc môøi chuùng toâi uoáng traø, hoûi thaêmsöùc khoûe gia ñình, nhaéc laïi moät vaøi kyûnieäm cuûa Ngöôøi veà nöôùc Ñöùc döôùi thôøi bímaät cuõng nhö veà nöôùc Coäng hoøa Daân chuûÑöùc maø Ngöôøi ñaõ sang thaêm caùch ñoù boánnaêm”…

Cuï Mannbar sung söôùng keå laïi vôùi BaùcHoà caùc caûm töôûng trong thôøi gian ôû thaêmVieät Nam, nhaát laø veà Vónh Linh vôùi laù côøñoû sao vaøng tung bay ôû phía bôø Baéc soângHieàn Löông. Trong khi baùo caùo vôùi Baùc,cuï ñöôïc Ngöôøi hoûi thaêm raát kyõ veà tình hìnhCoäng hoøa Daân chuû Ñöùc trong söï nghieäpxaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi. Sau ñoù, nhìnnhaø baùo Mannbar, Ngöôøi noùi dòu daøng:

- Toâi ñaõ ñoïc kyõ nhöõng caâu phoûng vaáncuûa ñoàng chí. Nhöng toâi seõ khoâng traû lôøibaèng vaên baûn ñaâu Hoâm nay toâi cöù phaùtbieåu roài tuøy ñoàng chí choïn loïc, saép xeáp,muoán vieát theá naøo thì vieát...

Cuï Mannbar noùi vôùi toâi: “Nghe Baùc Hoàchæ roõ caùch laøm vieäc nhu vaäy toâi thaáy töïhaøo vì ñöôïc Ngöôøi tin töôûng, song cuõngkhoâng ít lo laéng, vì traùch nhieäm caønglôùn,caøng naëng neà hôn . Thoâng thöôøng, caùcvò laõnh ñaïo caáp cao ñeàu traû lôøi baèng vaênbaûn, chuùng toâi chæ vieäc dòch nguyeân vaênbaûn vaø cho coâng boá. Ñaèng naøy chuùng toâiphaûi taäp trung nghe, ghi cheùp vaø sau ñoùvieát laïi, ñaùnh maùy saïch seõ roài göûi leân xin



Ngöôøi cho duyeät moät laàn nöõa“.Ñaõ nhieàu naêm troâi qua, keå töø ngaøy cuï

Mannbar gaëp Chuû tòch Hoà Chí Minh.Song trong kyù öùc, cuï vaãn coøn xuùc ñoängveà thaùi ñoä aân caàn cuûa vò laõnh tuï, veànhöõng laäp luaän saùng roõ, suùc tích keømtheo nhieàu soá lieäu, maåu chuyeän sinhñoäng tröôùc nhöõng vaán ñeà chính trò lôùncuûa Vieät Nam. Cuï cho bieát: Caùc vaán ñeàchính trò troïng ñaïi ñöôïc Hoà Chuû tòch dieãnñaït raát loâi cuoán, haáp daãn. Cuï ñaõ cheùpñaày moät cuoán soå tay nhöõng ñieàu Baùc Hoàñaõ noùi, sau ñoù chuyeån baèng teâ-leách veàCoäng hoøa Daân chuû Ñöùc vaø ñöôïc coâng boátreân taát caû caùc baùo ôû Trung öông vaø ñòaphöông.

Sau ñoù gaàn 10 naêm, cuï Mannbar laïi coùdòp sang thaêm Vieät Nam. Toâi ñöôïc côquan TTXVN cöû ñi laøm phieân dòch cho cuïvaø caùc thaønh vieân cuûa ñoaøn. Ñoù laø vaøocuoái naêm 1970. Cuï laáy laøm tieác laø khoângñöôïc gaëp Baùc Hoà nöõa. Nhöng buø vaøo ñoù,cuï vaø caùc nhaø baùo Ñöùc ñaõ vaøo Ngheä Anthaêm queâ Baùc. Cuï Mannbar raát xuùc ñoängghi laïi nhöõng doøng töï ñaùy loøng vaøo soå caûmtöôûng cuûa Baûo taøng Kim Lieân.

Toâi töøng vieát veà caùc kyû nieäm cuûa cuïWalter Heilig, Chuû nhieäm Trung taâm aûnh(ZB) tröïc thuoäc Thoâng taán xaõ ADN vaø cuïHorst Sturm, phoùng vieân aûnh vaø chính trò -ngoaïi giao qua nhöõng laàn ñuôïc thaùp tuøngvaø chuïp aûnh caùc hoaït ñoäng cuûa Baùc Hoàtaïi Ñöùc trong dòp Ngöôøi sang thaêm höõunghò chính thöùc nöôùc Coäng hoøa Daân chuûÑöùc (thaùng 7/1957). Ñöôïc chuïp aûnh BaùcHoà, Walter Heilig coi ñoù laø “nieàm vinh döïcuûa toâi”. Taám aûnh Baùc Hoà vaø Chuû tòch

Wilhelm Pieck oâm hoân nhau thaân thieát taïinhaø rieâng cuûa Chuû tòch ôû Berlin ñöôïc löutruyeàn roäng raõi, ñaõ trôû thaønh bieåu töôïngñeïp ñeõ cuûa tình höõu nghò giöõa hai daân toäcVieät - Ñöùc. Cuï noùi vôùi toâi: “Ñôøi ngöôøiphoùng vieân thaät coù nhöõng phuùt sungsöôùng, vinh döï khoâng ngôø. Ñoái vôùi chuùngtoâi, Baùc Hoà ñaõ trôû thaønh moät con ngöôøivöøa gaàn guõi vöøa thaân thieát, vöøa nhö moätnhaân vaät trong truyeàn thuyeát... Ñieàu toâinhôù nhaát trong giôø phuùt Ngöôøi ñeán thaêmChuû tòch Wilhelm Pieck cuûa chuùng toâi laø cöûchæ heát söùc nheï nhaøng, heát söùc dòu daøngcuûa Ngöôøi, khoâng coù gì laø voà vaäp, oân aøo,xaõ giao caû. Moät söï dòu daøng xuaát phaùt töøtình caûm voâ cuøng ñaèm thaém cuûa Ngöôøi ñoáivôùi cuï Chuû tòch. Chuùng toâi bieát, trongnhöõng ngaøy ñoù, Ngöôøi ñaõ raát baên khoaên,lo laéng tröôùc söùc khoûe cuûa ngöôøi laõo ñoàngchí. Nghó ñeán noãi nieàm ñoù, moãi chuùng toâiôû Coäng hoøa Daân chuû Ñöùc ñeàu raát caûm ônNgöôøi”.

Do quan heä thaân thieát vôùi nhau ñaõ töølaâu, vöøa qua, trong chuyeán thaêm Ñöùc daøingaøy, cuï Horst Sturm môøi toâi ñeán ôû nhaø cuïvaø heát loøng saên soùc. Chính vì ñöôïc ôûcuøng, cuï ñaõ coù theå giôùi thieäu cho toâi xemhaøng traêm böùc aûnh cuï chuïp vôùi Baùc Hoà.Caûm töôûng bao truøm cuûa cuï veà Baùc Hoà laø:“Moät con ngöôøi troïn veïn“. Cuï noùi raèng, duøôû hôïp taùc xaõ noâng nghieäp hay ñôn vò quaânñoäi, Baùc Hoà luoân luoân theå hieän moät taámloøng gaén boù cuûa vò laõnh tuï ñoái vôùi quaànchuùng nhaân daân. Cuï ñaõ taëng toâi moät soáaûnh Baùc Hoà do cuï chuïp gaàn 60 naêm tröôùc.Vôùi toâi, ñoù laø moùn quaø xuaân coù yù nghóañaëc bieät. �



V AÊN NGHEÄ NÖÔÙC NGOAØI

Quaù trình saùng taùc cuûa Lermontov chothaáy oâng quaû laø ngöôøi tieáp tuïc nhöõngtruyeàn thoáng öu tuù nhaát cuûa vaên hoïc

Nga, ngöôøi thöøa keá tröïc tieáp cuûa Pushkin. Thôca anh huøng cuûa oâng ñaõ ra ñôøi trong thôøi ñaïimaø caùch maïng quí toäc Nga - sau khi phong traøothaùng Chaïp bò ñaøn aùp naêm 1825 - ñaõ tìm ranhöõng hình thöùc vaø nhöõng con ñöôøng phaùt trieån môùi. Tuoåi thô cuûa Lermontov ñaõ troâi quatrong hoaøn caûnh lòch söû ñen toái. OÂng khoângñöôïc nhö Pushkin, chöùng kieán nhöõng söï kieänvó ñaïi naêm 1812 vaø tham gia nhöõng cao traøo xaõhoäi vaø tö töôûng tieáp theo ñoù. Thay vì, voán laø moätchuù beù oâng ñaõ phaûi nghe noùi veà soá phaän bithaûm ñaõ aäp leân ñaàu nhöõng chieán só thaùng Chaïp(cuoäc khôûi nghóa bò ñaøn aùp, naêm thuû lónh bò xöûgiaûo, hôn moät traêm hai möôi ngöôøi bò ñi ñaày,binh lính tham gia khôûi nghóa bò ñoøn roi...) vaøsau ñoù chính baûn thaân gaùnh chòu aùch naëng neàcuûa thôøi kyø phaûn ñoäng. Ngöôøi cuøng löùa tuoåi vôùiA.I.Ghertxen, N.P.Ogarieâp, V.G.Belinski,Lermontov thuoäc trong soá caùc nhaø hoaït ñoängNga, ñöôïc tieáng suùng treân quaûng tröôøng Senatôû Peterburg naêm 1825 thöùc tænh. Nhaø thô tötöôûng, nhaø vieát kòch, nhaø vaên taøi naêng loãi laïc,Lermontov ñaõ trôû thaønh ca só vaø ngöôøi theå hieännhöõng hy voïng vaø chí höôùng cuûa nhöõng ngöôøicaùch maïng thaùng Chaïp. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïcGhertxen khaúng ñònh trong nhöõng suy nghó veàLermontov: “OÂng hoaøn toaøn thuoäc veà theá heäcuûa chuùng toâi. Taát caû chuùng toâi luùc ñoù coøn quaùnon treû, khoâng theå tham gia ngaøy 14 thaùngChaïp. Ñöôïc caùi ngaøy vó ñaïi ñoù thöùc tænh, chuùngtoâi ñaõ chæ nhìn thaáy nhöõng cuoäc haønh hình vaøñaày aûi. Buoäc phaûi im laëng, nuoát leä, chuùng toâi ñaõ

hoïc ñöôïc caùch aån giaáu mình, nung naáu nhöõngsuy nghó cuûa mình - maø nhöõng suy nghó nhötheá naøo kia chöù!... Ñoù laø nhöõng ngôø vöïc, phuûñònh, nhöõng suy nghó traøn ñaày caêm phaãn. Quenvôùi nhöõng tình caûm naøy, Lermontov khoâng theåtìm söï cöùu thoaùt trong tröõ tình... Suy nghó duõngcaûm, aûm ñaïm bao giôø cuõng naèm trong ñaàuoâng, suy nghó aáy tröôøn trong taát caû moïi baøi thôcuûa oâng”. Noùi veà Lermontov vaø nhöõng naêm uaùm tieáp theo ngaøy 14 thaùng Chaïp naêm 1825,Ghertxen vieát: “Caàn phaûi bieát caêm thuø vì tìnhyeâu, khinh reû vì loøng nhaân ñaïo; caàn phaûi coù moätloøng töï haøo voâ bôø beán, ñeå ngöûng cao ñaàu, khichaân tay mang xieàng xích”.

Ngay thô tröõ tình thôøi nieân thieáu cuûaLermontov cuõng ñaõ traøn ñaày nieàm mô öôùcmaïnh meõ veà töï do, söï phuû nhaän moïi caùi huû laäuvaø tuø ñoïng, chöùa ñöïng nhöõng lôøi keâu goïi haønh

Ngöôøi thöøa keá PushkinKyû nieäm 200 naêm ngaøy sinh cuûa M. LERMONTOV (15/10/1814 – 15/10/2014)

THUÙY TOAØN


ñoäng (“Nhöõng lôøi ca thaùn cuûa moät ngöôøi ThoåNhó Kyø”. “Ñoäc thoaïi”, “Caùnh buoàm“). Nhaân vaätcaùc baøi thô, tröôøng ca vaø vôû kòch thôøi kyø naøy,trong ñoù hieän roõ hoài aâm cuûa caùc tö töôûng chuûnghóa xaõ hoäi khoâng töôûng, suy nghó day döùt veàthieân chöùc cuûa mình, veà khaû naêng khoâng theåñem söû duïng söùc löïc thöøa thaõi cuûa mình vaøo söïnghieäp soáng ñoäng, mô öôùc veà chieán coâng khaokhaùt baõo toá, khao khaùt haønh ñoäng, mong moûinhöõng bieán ñoåi - ñoù laø taát caû Lermontov, khoáitinh thaàn khôûi loaïn cuûa oâng:

Toâi caûm thaáy ñôøi sao ngaén nguûi/ Toâi cöù sôïraèng khoâng kòp maø thoâi/ laøm ñöôïc moät caùi gì ñoùñeå laïi cho ñôøi

vaø:Toâi caàn haønh ñoäng, moãi ngaøy/ Toâi laïimuoán moät laàn thaønh baát töû/ Nhö boùng hình cuûangöôøi anh huøng cao caû/ vaø toâi khoâng hieåu noåinghæ ngôi laø nghóa ra sao

Theo göông caùc nhaø thô - chieán só caùchmaïng Thaùng Chaïp, nhaø thô treû Lermontov trôûlaïi quaù khöù lòch söû cuûa nöôùc Nga, ca ngôïi cuoäcñaáu tranh cuûa nhaân daân choáng aùp böùc. VadimNovgorodski cuûa oâng (tröôøng ca Ñöùa con traicuoái cuøng cuûa töï do, 1831) - laø moät ngöôøi coänghoøa, ñöùng leân choáng laïi chuyeân cheá cuûa Ryurik,cuõng gioáng vieäc nhöõng ngöôøi Thaùng Chaïp khôûinghóa choáng laïi cheá ñoä chuyeân cheá cuûa NikolaiI. Chieán coâng cuûa nhöõng ngöôøi Novgorodskiyeâu töï do ñöôïc Lermontov lieân heä vôùi chieáncoâng cuûa caùc chieán só Thaùng Chaïp vaø noùi thaúngra raèng söï nghieäp cuûa hoï coøn chöa chaám döùt:

Hoï nhìn thaáy saám gaàm uïp xuoáng/ Vaãn khoângthoâi nôi ñaày aûi hoang sô -/ Nghó tôùi vieäc roài ñaây laïithöùc tænh töï do/ Nhöõng ñöùa con trung thaønh cuûaToå quoác/ Vaãn traøn ñaày nieàm hy voïng cao xa...

Caùc söï kieän chính trò ñöông thôøi cuõng thuhuùt söï chuù yù caêng thaúng cuûa nhaø thô. Nhöõngcuoäc noåi daäy cuûa noâng daân naêm 1830 gôïi chooâng suy nghó tôùi thôøi kyø maø “vöông mieän taátphaûi rôi” (baøi Lôøi tieân tri, 1830). Traän dòch taû lantraøn gieát haïi daân laønh gaây neân nhöõng cuoäc noåidaäy cuûa noâng daân (“Beänh dòch ôû Saratov”, “Böõa

tieäc cuûa Amodei”). Laøn soùng caùch maïng ôû TaâyAÂu cuõng ñöôïc Lermontov haân hoan ñaùp laïi:oâng laøm thô noùi veà Caùch maïng Thaùng Baåy naêm1830 ôû Phaùp, vui söôùng vì vieäc suïp ñoå cuûahoaøng ñeá Charles X. Ñeà taøi caùch maïng Phaùpvöõng chaéc ñi saâu vaøo yù thöùc cuûa Lermontov caûtrong nhöõng phaùc thaûo ñaàu tieân, caû trong caùctaùc phaåm chín muoài sau naøy cuûa oâng. Nhötrong “Sashka“, nhaø thô nhaéc ñeán moät “haàutöôùc giaàu coù” ñaõ trôû thaønh “naïn nhaân trong moätcuoäc noåi daäy cuûa nhaân daân: moät böõa haén ñaõ bòtreo löûng lô treân coät ñeøn, thay cho vaät trang trí,theo caùi “moát thôøi ñaïi”. Tieáp theo Lermontov ñaõveõ caûnh töôïng caùc söï kieän caùch maïng 1789(“Nhöõng ñaùm ñoâng nhaân daân tuï taäp”, “Nhöõngcaùi thuû thieâng lieâng rôi xuoáng“ vaø v.v...). Cuoäckhôûi nghóa cuûa nhaân daân Ba Lan cuõng ñöôïc cangôïi trong baøi Nhöõng ngöôøi con kieâu haõnh laïidaáy leân vì neàn ñoäc laäp cuûa ñaát nöôùc“...

Hoaøn caûnh theá löïc phaûn ñoäng ngöï trò giaiñoaïn sau khôûi nghóa Thaùng Chaïp ghi roõ daáu aánleân saùng taùc cuûa Lermontov, mang laïi cho saùngtaùc cuûa oâng moät aâm saéc bi quan, nhöng chínhhoaøn caûnh ñoù laïi gôïi cho oâng caùi nhìn pheâ phaùnsaâu saéc ñoái vôùi thöïc taïi vaø nieàm khaùt khao khaéckhoaûi veà lyù töôûng maø chuû nghóa hoaøi nghi khoângkieàm cheá ñöôïc vaø nhöõng suy tö: “traøn ñaày nieàmphaãn uaát”. Laø moät nhaø thô thöïc söï daân toäc vaømang tính thôøi ñaïi saâu saéc, Lermontov cuõngkhoâng theå nhìn ñöôïc “söï cöùu thoaùt trong tröõ tìnhcho chính taøi naêng cuûa mình”... Tieáp tuïc söï nghieäp cuûa Pushkin, phaùt trieån caùc nguyeân taécngheä thuaät cuûa Pushkin, oâng bieåu hieän giaiñoaïn môùi trong böôùc phaùt trieån cuûa yù thöùc xaõ hoäiNga, vaø ñieàu ñoù xaùc ñònh söï khaùc bieät giöõa thôcuûa Lermontov vôùi thô cuûa ngöôøi thaày cuûa oâng,ñieàu maø Belinski ñaõ nhaän xeùt thaáy moät caùch tinhteá. “... Con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi chuùng ta, -Belinski vieát trong baøi noùi veà thô Lermontov, -cuõng töông töï hoaëc coøn traøn ñaày hôn nieàm khaùtkhao nhöõng mong öôùc, noãi phieàn muoän chímaïng cuûa nhöõng söï ñoaïn tuyeät vaø nhöõng chí



höôùng. Ñoù chæ laø moät côn khuûng hoaûng beänhhoaïn, tieáp theo ñoù phaûi laø tình traïng söùc khoûe toáthôn; cao hôn tröôùc”. Söï thaát voïng khoâng loaïi tröøhy voïng, söï phuû ñònh mang trong baûn thaân nieàmkhaùt khao khaúng ñònh. Belinski ñaõ nhaän thaáy söïkeát hôïp aáy giöõa hai yeáu toá ñoái laäp nhau trong töchaát cuûa chính Lermontov. Nhaän xeùt ôûLermontov coù “söï thöøa thaõi söùc maïnh khoâng gìlay chuyeån ñöôïc cuûa tinh thaàn vaø söùc maïnhtraùng só trong söï bieåu hieän” nhaø pheâ bình noùitheâm: “Khoâng coøn tìm ñaâu ra söï phoùng tuùng saysöa trong böõa tieäc cuoäc ñôøi kieåu Pushkin; maøchoã naøo cuõng laø nhöõng caâu hoûi laøm aûm ñaïm taâmhoàn, laïnh giaù traùi tim... Phaûi, roõ raøng Lermontovlaø nhaø thô cuûa moät thôøi ñaïi hoaøn toaøn khaùc, vaøthô cuûa oâng - moät khaâu hoaøn toaøn môùi trongchuoãi maét xích phaùt trieån lòch söû cuûa xaõ hoäi nhaândaân”. Saùng taùc cuûa Lermontov, lôùn leân treânmaûnh ñaát hieän thöïc lòch söû nhöõng naêm 30 theá kyûXIX, ñöôïc nuoâi döôõng bôûi caùc truyeàn thoáng anhhuøng cuûa nhöõng chieán só Thaùng Chaïp, thô calaõng maïn cuûa hoï vaø caùc aûnh höôûng vaên hoïckhaùc, trong ñoù coù aûnh höôûng cuûa chuû nghóaBairon maø coù thôøi caû Pushkin cuõng ñaõ traûi qua.Hieån nhieân laø trong caùc ñieàu kieän aáy chính chuûnghóa laõng maïn ñoái vôùi Lermontov ñaõ laø moätkhuynh höôùng ngheä thuaät gaàn guõi hôn caû. Caùcñaëc ñieåm cuûa ngheä thuaät laõng maïn chuû nghóahoaøn toaøn phuø hôïp vôùi tö chaát caù bieät cuûaLermontov - ngheä só, giaûm bôùt khoù khaên nhieämvuï cho oâng: theå hieän baèng thô nhöõng lyù töôûngkieâu haõnh vaø khôûi loaïn, hoã trôï vieäc khaúng ñònhtö töôûng trung taâm cuûa toaøn boä saùng taùc cuûaLermontov: tö töôûng töï do cuûa nhaân caùch.Chuùng ta ñaõ gaëp thaáy tö töôûng naøy vôùi caùc khuùcxaï khaùc nhau caû ôû thô tröõ tình thuôû thieáu thôøi laãnthô tröõ tình giai ñoaïn chín chaén cuûa Lermontov,trong caùc vôû kòch vaø tröôøng ca cuõng nhö trongvaên xuoâi cuûa oâng. Chuû nghóa laõng maïn cuûaLermontov xa laï ñoái vôùi moïi söï thuï ñoäng haytröïc quan, maø traøn ñaày söùc maïnh cuûa tình caûmnhaïy beùn, traøn ñaày suy tö caêng thaúng.

Theâm vaøo ñoù chuû nghóa laõng maïn ñoù coønbao goàm caû nhöõng yeáu toá cuûa caùi nhìn hieänthöïc - khi naèm trong moät söï xen keõ ñoäc ñaùo, khilaø caùi neàn cuoäc soáng cuûa caâu chuyeän (cuõng ôûñaáy, haún ñoù laø nhöõng coäi nguoàn vaø khaû naêngphaùt trieån tuyeán hieän thöïc ñaày ñuû sinh löïc ôûLermontov, caøng ngaøy caøng chieám ñòa vò lôùntrong saùng taùc cuûa oâng).

Töø nöûa thöù hai nhöõng naêm 30, saùng taùc cuûaLermontov trôû neân ña daïng hôn veà noäi dung,phong phuù hôn veà theå loaïi vaø vaên phong.Phöông phaùp laõng maïn chuû nghóa ñoái vôùi thöïctaïi caøng ngaøy caøng hay nhöôøng choã cho vieäcmieâu taû khaùch quan, gaén vôùi vieäc taùi hieän moâitröôøng xaõ hoäi nhaát ñònh, cuõng nhö sinh hoaït vaøcaùc nhaân vaät töø nhaân daân maø ra. Tieáp tuïc saùngtaùc caùc tröôøng ca laõng maïn vaø anh huøngLermontov ñoàng thôøi vieát caùc truyeän thô veàcuoäc soáng hieän thöïc (Sashka (1835-36), Nöõ thuûkho Tambov (1837-38), Chuyeän coå cho treû em(1840) vaø v.v...) trong ñoù ñeà caäp ñeán nhöõngxung ñoät “thaáp heøn” cuûa ñôøi soáng, ñöa vaøo caùcnhaân vaät taàm thöôøng, khaù xa laï vôùi moïi thöù anhhuøng, söû duïng caùc maàu saéc traøo phuùng moätcaùch kheùo leùo. Tieåu thuyeát Coâng töôùc phu nhaânLigovskaya (1836), trong ñoù ñaõ ñöa hình töôïnganh vieân chöùc ngheøo - moät trong nhöõng hìnhtöôïng vieân chöùc ngheøo ñaàu tieân trong vaên hoïcNga - vôùi yù muoán phôi baày caùc maâu thuaãn xaõhoäi, noåi roõ tính chaát giaûn dò vaø chính xaùc cuûa buùtkyù hieän thöïc. Trong moät soá taùc phaåm,Lermontov nhìn nhaän laïi caùc nguyeân taéc laõngmaïn chuû nghóa tröôùc ñaây, roài sau ñoù oâng laïi tuy-eân boá thaúng vieäc caàn thieát khaéc phuïc caùc khu-oân saùo, pheâ phaùn “ngoân ngöõ rôøi raïc vaø oàn aøo”cuûa nhöõng khuoân saùo aáy” (baøi thô “Caû toâi trongnhöõng naêm dó vaõng cuõng ñaõ yeâu...”, 1841).

Cuøng vôùi söï phaùt trieån caùc yeáu toá hieän thöïc,trong saùng taùc cuûa mình, Lermontov khaúngñònh chuû ñeà nhaân daân vaø hình töôïng con ngöôøitöø trong nhaân daân maø ra. Treân cô sôû anh huøngca vaø caùc baøi ca lòch söû, Baøi ca veà Sa hoaøng



Ivan Vaxilievits ñaõ ra ñôøi töø caùc ngoïn nguoànsaùng taùc daân gian truyeàn mieäng. Trung taâm taùcphaåm naøy laø nhaân vaät thöông gia Kalashnikovñaày söùc maïnh kòch tính vaø chaân dung hoaønhtraùng cuûa Ivan IV “töïa hoà ñuùc baèng ñoàng”(Belinski); “Baøi ca...” mang chuû ñeà yeâu thíchcuûa Lermontov: ñaáu tranh cuûa con ngöôøi vì ñoäclaäp vaø phaåm giaù cuûa mình. Tính caùch nhaân daânNga ñöôïc theå hieän trong hình töôïng chieán só laõothaønh tham gia chieán ñaáu Veä quoác 1812, quacon maét cuûa nhaân vaät ñoù Lermontov taùi taïo laïiböùc tranh traän chieán ñaáu Borodino (Borodino,1837). Nhaân vaät truyeän anh huøng ca baèng thôcuûa mình Lermontov ñaõ choïn laàn ñaàu tieân trongvaên hoïc Nga - moät con ngöôøi bình daân, moät anhlính, baèng vieäc laøm ñoù oâng ñaõ môû ñöôøng chonhöõng tìm toøi môùi cuûa chuû nghóa hieän thöïc. Conñöôøng aáy veà sau ñaõ daãn tôùi L.N.Tolstoi, ngöôøiñaõ coi “Borodino“ cuûa Lermontov laø haït gioáng töøñoù moïc leân boä söû thi Chieán tranh vaø hoøa bình.Beân caïnh anh huøng naêm 1812, trong loaït nhaânvaät töø nhaân daân maø ra cuûa Lermontov coù caûnhöõng ngöôøi ñöông thôøi cuûa nhaø thô, nhöõngngöôøi tham gia chieán ñaáu Kavkaz - nhaân vaätcuûa Di chuùc (1804), Moät giaác mô (1840) (1841)nhöõng ngöôøi lính duõng caûm nhaân ñaïo, chieánñaáu ôû beân soâng Valerik - (“Toâi vieát veà cho caùcbaïn...”) vieân só quan Maksim Maksimich (“Moätanh huøng thôøi ñaïi “) baø meï Kazak - (“Baøi haùt rucon cuûa ngöôøi Kazak“, 1838). Lermontov ñoáilaäp söï trong saïch vaø söùc maïnh taâm hoàn cuûanhöõng con ngöôøi ñoù vôùi söï hö hoûng cuûa giôùi“thöôïng löu”. Ñeà taøi hieän thöïc nhaân daân ñöôïc toâñieåm baèng nhöõng baøi thô cuûa Lermontov vieátveà nöôùc Nga vaø tröôùc heát laø baøi thô Toå quoác(1841), trong ñoù nhaø thô tuyeân boá veà vieäc mìnhkhoâng thöøa nhaän chuû nghóa yeâu nöôùc chínhthoáng, ñem ra hình aûnh khaùi quaùt vaø thô moängñaát nöôùc cuûa noâng daân vaø baøy toû tình caûm yeâuthöông ñoái vôùi ñaát nöôùc ñoù. Theo yù kieán cuûanhaø pheâ bình daân chuû N.A.Dobroliubov, thìnhöõng caâu thô naøy cho thaáy raèng Lermontov

“...hieåu tình yeâu Toå quoác moät caùch chaân thöïcthieâng lieâng vaø thoâng minh”.

Theá giôùi thô cuûa Lermontov thu naïp caùc vaánñeà lôùn cuûa thôøi ñaïi, caùc suy tö veà soá phaän cuûamoät theá heä, veà söï coâ ñôn bi thaûm cuûa con ngöôøiyeâu töï do, veà tình traïng ñaïo ñöùc cuûa xaõ hoäi. Laømoät nhaø thô chaân chính, khoâng bieát giôùi haïngiöõa lyù trí vaø tình caûm, Lermontov khoâng theåthoaùt ly caùc vaán ñeà cuûa thôøi ñaïi. Trong thô tröõtình cuûa oâng caùi rieâng tö vaø caùi xaõ hoäi khoâng coùbieân cöông taùch baïch. Ngay trong thô veà tìnhyeâu cuûa oâng, nhöõng chuû ñeà khôûi loaïn vaø trieát lyùcuõng aøo vaøo moät caùch ñaày quyeàn löïc. Trongcaùc saùng taùc tröôûng thaønh cuûa mình, oâng toû roõlaø nhaø thô dieãn ñaøn, khoâng chæ laø moät ngöôøi toácaùo ñaày phaãn noä ñoái vôùi giôùi thöôïng löu, maøcoøn laø keû thuø coù yù thöùc cuûa xaõ hoäi quyù toäc, noângnoâ. Trong “Veà caùi cheát cuûa nhaø thô“ oâng canñaûm vaïch maët giôùi choùp bu cuûa boä maùy nhaønöôùc cuûa ñeá cheá Nikolai I; trong “Suy töôûng“(1838) oâng leân aùn söï baát haønh ñoäng cuûa caùcbaïn ñoàng nieân, thôø ô ñoái vôùi “caùi thieän vaø caùiaùc”; trong baøi “Khi nhöõng ñaùm ngöôøi saëc sôõ vaâyquanh” (1840) nhaø thô neùm “caâu thô saét theùp,ñaày vò ñaéng cay vaø giaän töùc “vaøo maët ñaùm giundeá quí toäc”. Trong baøi thô Nhaø thô (1838)Lermontov tuyeân boá caùc lyù töôûng cao caû cuûathô laø coâng daân, thô ca coù nhieäm vuï kích ñoäng“Ngöôøi chieán só xoâng vaøo traän”, coøn trong baøithô “Nhaø baùo, baïn ñoïc, nhaø vaên“ (1840) oângkhaúng ñònh söï caàn thieát ñoái vôùi vaên hoïc laø phaûitìm ñöôïc “ngoân ngöõ giaûn dò vaø tieáng noùi khaúngkhaùi cuûa nhieät tình”.

Trong thô tröõ tình cuûa Lermontov, caùc ñeà taøixaõ hoäi - coâng daân, trieát lyù vaø chuû quan, rieâng tösaâu saéc queän vôùi nhau chaët cheõ. Lermontovñöa vaøo thô Nga aâm saéc “caâu thô saét theùp”,vang leân moät caùch haøo huøng, ñaày nghò löïc,tröôùc ñaây chöa töøng coù trong söï bieåu hieän suytö. Ñieàu naøy raát ñieån hình khoâng chæ ñoái vôùi khítheá huøng bieän cuûa nhaø thô “Veà caùi cheát cuûa nhaøthô“, maø caû vôùi nhöõng doøng saàu ca “Suy töôûng“,



caû vôùi nhöõng ñoäc thoaïi soâi noåi cuûa nhaân vaättrong tröôøng ca Mtsyri. Veà caâu thô cuûa tröôøngca naøy Belinski vieát: “Caâu thô yamb boán chaânvôùi nhöõng vó töø döông vaän... ngaân vang vaø rôixuoáng nhaùt göøng, töïa hoà nhaùt cheùm cuûa löôõikieám, quaät ngaõ naïn nhaân cuûa mình. Ñaøn tính,nghò löïc vaø tieáng ñoå xuoáng ngaân vang ñôn ñieäucuûa caâu thô aáy haøi hoøa moät caùch kyø laï vôùi tìnhcaûm taäp trung, vôùi söùc maïnh khoâng lay chuyeånñöôïc cuûa tö chaát cöôøng traùng...”.

Söï phaûn khaùng cuûa Lermontov thöôøngmang aâm saéc aûm ñaïm, voâ voïng. Nhöng söï phuûñònh cuûa oâng ñoái vôùi cuoäc soáng hieän taïi sinh rabôûi nieàm khaùt khao vó ñaïi veà töï do vaø coâng lyù.Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø Belinski, trong khitröïc tieáp gaëp gôõ vôùi nhaø thô ñaõ nhìn thaáy ratrong caùi nhìn giaän döõ vaø laõnh ñaïm cuûa oâng ñoáivôùi cuoäc soáng “nhöõng haït gioáng cuûa nieàm tinsaâu saéc vaøo phaåm giaù cuûa con ngöôøi, nieàm tinvaøo töông lai”. Nieàm tin cuõng hun ñuùc khí theá toácaùo cuûa Lermontov, mang cho oâng nhieät tìnhcuûa nhaø thô nhaân ñaïo vaø ca só cuûa töï do. Söï ñaubuoàn vaø aûm ñaïm trong thô cuûa oâng - ñoù laø daáuveát cuûa nhöõng söï suy tö chua xoùt veà nhöõng ñaukhoå cuûa nhaân caùch trong theá giôùi cuûa noâ leä vaøaùp böùc. Nhöng beân caïnh söï aûm ñaïm aáy, ôûLermontov nhöõng mô öôùc cuûa con ngöôøi veàhaïnh phuùc, chí höôùng khaéc phuïc noãi coâ ñôn, tìmra con ñöôøng ñeán vôùi nhaân daân ñöôïc bieåu hieänvôùi söùc maïnh to lôùn. OÂng coù ôû möùc ñoä cao “nieàmtin kieâu haõnh vaøo con ngöôøi vaø cuoäc soáng khaùc”(baøi thô Taëng höông hoàn A.I.Odoievski, (1839).

Baèng saùng taùc cuûa mình Lermontov keátthuùc caùi quaù trình trong thô tröõ tình Nga, ñaõtöøng ñöôïc bieåu hieän roõ raøng ôû Pushkin vaø ñaõgaén boù vôùi vieäc khaúng ñònh chuû nghóa hieän thöïctrong vaên hoïc Nga. Ñoù laø vieäc töø boû nhöõng hìnhthöùc theå loaïi nghieâm ngaët cuûa thô tröõ tình, dochuû nghóa coå ñieån quy ñònh: tuïng ca, saàu ca,traøo phuùng,... Neáu nhö ôû Pushkin thôøi treû,chuùng ta coøn gaëp caùc hình thöùc theå loaïi naøy,maëc duø cuõng ñaõ mang moät noäi dung môùi, thì

theo söùc lôùn leân cuûa chuû nghóa hieän thöïcPushkin ta thaáy roõ böôùc xaây döïng laïi thô tröõ tìnhtheo höôùng thô tröõ tình töï do veà maët hình thöùc,coøn tính chaát theå loaïi cuûa noù ñöôïc xaùc ñònh bôûinoäi dung chuû ñeà tö töôûng cuûa caùc taùc phaåm.Ñieàu ñoù môû roäng khaùc thöôøng caùc phaïm vi cuûasaùng taùc thô tröõ tình, laøm cho taát caû söï ña daïngcuûa tình caûm con ngöôøi trôû neân gaàn guõi vôùisaùng taùc aáy. Lermontov tieáp tuïc ñieàu maøPushkin môû ñaàu, baèng thô tröõ tình noàng chaùy,xuùc ñoäng cuûa mình laøm phong phuù theâm böôùcphaùt trieån cuûa thô tröõ tình Nga.

Saùng taùc cuûa Lermontov, höôùng veà töônglai, traøn ñaày mô öôùc veà con ngöôøi töï do, ñaõ chu-aån bò cho böôùc phaùt trieån maïnh meõ môùi cuûa neànvaên hoïc daân toäc Nga. Ñaøn thô cuûa Lermontovñaõ ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi caàn thieát cuûa cuoäc soángtinh thaàn Nga vaø phong traøo giaûi phoùng, ñaõ coåvuõ nhieàu theá heä caùc nhaø hoaït ñoäng Nga vaø vaênhoïc caùc thaäp nieân noái tieáp nhau.

Ngay töø sau khi Lermontov qua ñôøi, coù laànBelinski ñaõ tieân ñoaùn raèng saùng taùc cuûaLermontov coøn ñöôïc say meâ, yeâu meán maõi maõi“chöøng naøo ngöôøi Nga coøn noùi tieáng Nga”. Cuõngvaãn Belinski coù laàn baøn noùi veà Pushkin, ñaõ vieát:Nhaø thô vó ñaïi “thuoäc veà nhöõng hieän töôïng vónhvieãn soáng vaø chuyeån ñoäng, khoâng döøng laïi ôûmoät ñieåm maø caùi cheát ñaõ baét gaëp, lieân tuïc phaùttrieån trong yù thöùc xaõ hoäi. Moãi thôøi ñaïi seõ phaùtbieåu yù kieán cuûa mình veà hoï”. Cuõng nhö saùng taùccuûa Pushkin vaø caùc nhaø thô vó ñaïi khaùc, thôøigian caøng ñaåy luøi nhöõng naêm thaùng cuoäc ñôøicuûa Lermontov vaøo dó vaõng, saùng taùc cuûa oângcaøng saùng roõ hôn, gaàn guõi vaø thaân thieát hôn ñoáivôùi caùc theá heä sau. Sau caùi cheát tröôùc tuoåi naêm1841, Lermontov hoà nhö tieáp tuïc lôùn leân vaø bieánñoåi maõi khoâng ngöøng, ngaøy caøng cao lôùn hôn.Caùc theá heä baïn ñoïc Nga sau naøy, maø khoâng chæbaïn ñoïc Nga, maø haøng trieäu haøng trieäu baïn ñoïckhaùc treân khaép theá giôùi, trong ñoù coù caùc baïn ñoïcVieät Nam seõ maõi maõi nhôù Lermontov nhö moättrong nhöõng thieân taøi cuûa thô ca. �



Ñ OÏC SAÙCH

Ñoà teå laø teân truyeän ngaén laøm ñaàu ñeà cuûa taäp saùch goàm nhieàu truyeän ngaén

môùi cuûa Nguyeãn Trí. Ñoà teå haáp daãn ôûcoát truyeän, ôû caùch keå. Nhö nhieàu truyeän ngaéncuûa Trí. Ñoïc roài môùi thaáy taùc giaû laø ngöôøi coùtình, nghó ngôïi thaâm saâu, nhaân haäu, coù caùi runsôï khi soáng vaø haønh xöû vôùi ñôøi. Truyeän Ñoà teåkeå veà ngheà laøm thòt heo cho quaùn chaùo loøng,laø moät trong caùc ngheà taùc giaû töøng theo khi

kieám soáng. Neân Trí raønh laém, tæ mæ laém vaø cuõngrun laém. Söï run raåy cuûa moät ngöôøi bieát giôùihaïn, laïi ñaõ ñoïc raát nhieàu saùch, saùch khoù, nghenoùi ñoïc caû Leânin toaøn taäp. Ñoïc thieân kinh vaïnquyeån ñeå xem caùc taùc giaû lôùn mieâu taû cuoäcsoáng theo caùch naøo. Trí mieâu taû cuoäc soángtheo caùch Trí. Baûn thaân Trí töøng laø ngöôøi ôû Beántaém ngöïa, goïi theo caùch giang hoà ñaët teân chonôi taäp hôïp nhöõng ngöôøi khoå cöïc nhaát gaàmtrôøi. Khi gaëp Trí thaáy anh coù khuoân maët cuûangöôøi ôû beán naøy nhöng laïi coù moät taâm hoàn nhötreû thô, chaân thaønh, côûi môû, coù veû khoâng giaáugieám caùi gì, vaø coù caû söï boàn choàn cuûa moätngöôøi say vieäc. Trí ñang say vieát. Nhieàu truyeänngaén ñaõ ñöôïc ngöôøi ñoïc ñoùn nhaän, Trí ñaõ laøngöôøi coù beán rieâng trong ngheà vaø khoâng theåtruøng laëp vôùi ai. Coù chaêng caùi caùch anh caûm vaønghó, vaø loái vieát taøi hoa aáy gaàn vôùi thô cuûa BuøiChí Vinh, moät ngöôøi thô taøi coù maøu saécphöông Nam ñoäc ñaùo.

Nhöõng caâu chuyeän Trí keå coù theå gaëp raátnhieàu trong caùc trang baùo, nhaát laø baùo veà phaùpluaät vaø an ninh. Nhöng caùc caâu chuyeän baùochí ñoù ñôn thuaàn thoâng tin cho ngöôøi ñoïc caùivöøa xaûy ra. Coù nhieàu ngöôøi môùi vaøo ngheà nontay ñaõ chæ thoâng tin moät chuyeän ñoïc vaäy ñeåbieát vaäy. Ñôn thuaàn thoâng tin (chöõ Hoà AnhThaùi hay duøng) khoâng heà coù trong truyeän ngaéncuûa Trí. Trí coù voâ soá thoâng tin vaø ñaõ bieán thoângtin ñoù thaønh theá giôùi töôûng töôïng cuûa rieâng anhñeå truyeän naøo cuõng coù nhaân vaät roõ tôùi sôø thaáyñöôïc vaø tình huoáng truyeän raát kyø laï vaø caùi quantroïng laø caûm xuùc nhaân vaên traøn ñaày ôû ngöôøivieát bieán nhöõng caùi thoâng thöôøng thaønh caûm

Ñeïp vaø Thieän(Ñoïc Ñoà teå, taäp truyeän ngaéên cuûa NGUYEÃN TRÍ, Nxb. Treû, TP. Hoà Chí Minh, 2014, 392 tr.)

LEÂ MINH KHUEÂ


xuùc chung lôùn lao. Nhö truyeän Ñoà teå. Moätchaøng ñeïp trai coù chaân trong ñoäi boùng chuyeàncoù haøng chuïc nhan saéc vaây vo nhöng chaøngyeâu tieåu thö con nhaø coù cha vaø anh daïng sóquan trieàu cuõ. Caû nhaø chuaån bò phoûng vaán ñeåñi Hoa Kyø. Naøng ôû laïi theo trai ngheøo ñeû bañöùa con roài cuøng choàng traèn löng qua khoánkhoù. Truyeän naøy khoâng coù chöõ tình yeâu cuõngchaúng coù moät doøng muøi maãn cho tình yeâunhöng tình huoáng cuoäc ñôøi cuûa hai con ngöôøilaø baøi ca tình yeâu lôùn lao ñeán ñoä noù khoûa laápcaùi söï baïo taøn cuûa ngheà ñoà teå. Gieát lôïn. Moâ taûcon lôïn khoâng ngu maø coù giaùc quan thöù saùu ñeåtìm caùch laån troán caùi cheát. Taû con traâu vaø caùchñoà teå loät da traâu daõ man khi con traâu bò loät dachôùp nhoaùng toaøn thaân ñoû loøm ñaõ keâu caùi tieángkeâu thaûm thieát cuûa moät sinh linh tröôùc caùi cheátñau ñôùn. Coù nhöõng chi tieát ñoù ñoïc laø thaáy runsôï. Run sôï caû khi oâng chuû quaùn muùc tieát ñoïngcuûa lôïn pha röôïu uoáng ñeå laáy söùc khoûe. Nhöõngchi tieát ruøng rôïn aáy coù nhieàu. Nhöng caùi gioûicuûa taùc giaû laø phía sau ñoù ngôøi ngôïi khuoân maëtmoät ngöôøi ñaøn baø töøng laø tieåu thö danh giaùñang chôø ñôïi ñoàng tieàn chính ñaùng maø ngöôøiñaøn oâng cöïc nhoïc laøm luïng ñem veà. Phía sauñoù laø khuoân maët ba ñöùa treû khaùu khænh sinh ratöø tình yeâu. Phía sau ñoù coù caên choøi maø baïncuøng ñoäi boùng chuyeàn döïng leân cho hai vôïchoàng “ñoà teå” taù tuùc. Phía sau ñoù laø caùch ñi veàthaúng ñöôøng cuûa ngöôøi choàng khoâng reõngang doïc nhö nhieàu bôïm nhaäu khaùc, veà vôùivôï con trong tuùp leàu raùch… Beân caïnh ñoù laøkhuoân maët khaùt khao laøm meï cuûa baø chuû quaùngiaøu… Roài ñaùm baïn teáu taùo cuûa chaøng “ñoà teå”lyù giaûi caùi chuyeän chaøng naøy maéc baãy ôû nhaøchuû quaùn… Taùc giaû thaáu hieåu moïi leõ ôû cuoäc ñôøimaø anh quen thuoäc laøm nhö laø thaûn nhieân nhövoâ tình ñi löôùt qua nhöng ñeå laïi aán töôïng thaätsaâu ñaäm laøm nhoøe ñi caùi cöïc maø toân caùi ñeïpleân. Raát nhieàu truyeän ngaén cuûa Trí coù maøu saécnaøy. Ñôøi soáng trong truyeän döõ doäi vaø ñau khoå,nhö ta vaãn noùi laø hieän thöïc traàn truïi – nhöngcaùch Trí mieâu taû khoâng duïng taâm chæ laø mieâu

taû. Trí quan saùt ñeå maét tôùi nhieàu caûnh ngoä thöïcloøng chia seû vôùi caùc thaân phaän nhoïc nhaèn cuûaBeán taém ngöïa.

Caùc truyeän ñeàu khoâng daøi doøng. Trí vieáttheo caùch tæ mæ quan saùt. Caùi caùch chaám pheátnhöng raát ra maøu saéc, coù goùc coù caïnh noåi roõcoù theå caàm naém ñöôïc töø tính caùch nhaân vaätñeán tình huoáng truyeän. Truyeän cuûa Trí thu huùtngöôøi ñoïc töø moät soá caâu raát thoâng thöôøng.Trong taäp Baõi vaøng, Ñaù quí, Traàm höông ngöôøivieát baøi naøy ñuïng moät caâu maø khoaùi maõi: “Toâiñaõ qua nhieàu nhöõng baõi vaøng ñaù quí. Baõi naøocuõng gian khoù ñaày mình.” Kieåu caâu naøy aicuõng coù theå noùi nhöng caùi chöõ ñaày mình trongcaâu khoâng phaûi ai duøng cuõng leân ñöôïc nhö Trí.Trong vaên chöông ñeå ngöôøi ñoïc nhìn ra ñöôïcmoät caù tính, moät caùi gì nhö trôøi cho ngöôøi caàmbuùt laø caû moät söï vui möøng.

Caùc truyeän ngaén cuûa Trí thöôøng coù moät caâuchuyeän, laø theá giôùi cuûa caùi aùc neáu laàn ñaàu ñoïcnoù, khoâng truyeän naøo yeân oån maø raát baát an vaømong manh. Nhöng haõy ñoïc laïi noù vaø seõ thaáycaùi aâm höôûng chung laø caùi tình giöõa con ngöôøiluùc naøo cuõng hieän höõu. Trong taäp coù truyeänNgoaïi tình moâ taû hai vuï ngoaïi tình coù giaèng coùkeùo töø vuï naøy tôùi vuï kia. Cuõng laø truyeän coù ñoälaïnh nhaát nhöng vaãn gôïi tôùi loøng thöông.Ngöôøi ngheøo vaãn khoå ngay caû khi coù tieàn…

Sau cuøng thöû noùi tôùi truyeän Chaû coù gì laø baátthöôøng vì noù tieâu bieåu cho moät caùch nhìn khaùccuûa Trí. Coù moät coâ Linh cöïc kì xinh ñeïp. Luùcvoâ truyeän Linh möôøi saùu tuoåi. Truyeän coù gaànmoät taù caùi cheát. Cha Linh thôï hoà coù taät hay moømaãm quaùn xaù moät hoâm ñi moø bò xe ñuïng cheát.Meï ñi moùc cua bò raén caén cheát. Ñaït, thieáu giañeïp trai nho nhaõ aên noùi ngoït ngaøo coù keøm caûthô – choàng thöù nhaát cuûa Linh cheát vì ngoä ñoäcröôïu. Coù moät con vôùi Linh.

Huøng daân ñi xe coù ngöôøi laùi cheát vì noå loápxe. Choàng thöù hai coù moät con vôùi Linh.

Thaày Nam meâ Linh bò ñaùnh ghen tôùi maát trí.Ñeán Linh bò caùi ly cuûa Hieáu neùm truùng ñaàu

do ghen, Linh cheát… Hieáu laø choàng thöù ba coù

ÑOÏC SAÙCH


moät con vôùi Linh…Nhö vaäy maø khoâng coù gì baát thöôøng bôûi

cuoäc ñôøi coù voâ soá caùi raàu loøng hôn. Trí keåvôùi gioïng döôøng nhö boâng ñuøa thöïc söï laømdòu bôùt caùi aùc lieät. Quan troïng nhaát, phaàn aånduï saâu saéc cuûa truyeän ngaén naøy laø caùi ñeïpñöôïc theo ñuoåi ñöôïc baûo veä ñöôïc ñaùnh giaùñuùng. Linh ñeïp. Nhieàu ngöôøi cheát trongcuoäc ñôøi Linh. Hai ngöôøi choàng ñaàu cheát baátñaéc kyø töû, Linh mang tieáng saùt choàng töôûnglaø chaám heát nhöng caùi ñeïp röïc rôõ aáy khoângtheå ñeå hoaøi phí. Hieáu chaøng trai ngoã ngöôïcnhaát caùi gia ñình giaøu coù ñaõ lao vaøo ngöôøicon gaùi mang tieáng saùt phu ñeå laáy coâ ñeå cöumang caû nhöõng ñöùa con coâ. Caùc chaøng traiñeán vôùi Linh ñeàu laø ngöôøi ñaùng giaù, giaøu coù,ñaøng hoaøng, hoï ñaùnh giaù cao caùi ñeïp… Vaøcaû caâu chuyeän coá laøm gioïng khoâng coù gì baátthöôøng, Trí ñaõ mieâu taû moät khoâng khí ñeïp

cuûa vuøng queâ ngheøo nôi caùc chaøng traiphöông xa ñoå ñeán vì moät boâng hoa. Linhngheøo coâi cuùt, caû moät röøng caùnh tay daânruoäng ñöa ra naâng ñôõ. Linh cheát nhöng caùiñeïp khoâng cheát. Nhöõng ñöùa con Linh ñöôïcchia cho oâng baø ruoät thòt chaêm soùc… Duø coùchuyeän gì thì caùi ñeïp vaãn ñöôïc baûo veä.

Taùc giaû coù leõ cuõng khoâng yù thöùc ñöôïc cuoäcsoáng vaø taâm hoàn mình duø xaùo troän phöùc taïpgiaèng keùo vaãn coù moät khoaûng lôùn lao daønh chosöï Thieän cho caùi Ñeïp. Ñieàu ñoù in daáu raát ñaämtrong saùng taùc cuûa anh. Sau nöõa, caùc truyeänngaén cuûa Trí phaàn lôùn coù coát truyeän. Nhöõngtruyeän nhö Ñoà teå; Ngoaïi tình; Chaû coù gì laø baátthöôøng ñeàu coù dung löôïng tieåu thuyeát. Caùc tìnhhuoáng môû ra raát nhieàu loái ñi vaø nhaân vaät thì aicoù gioïng aáy, raát aán töôïng.

Chuùc möøng Nguyeãn Trí, caây buùt thaät nhieàunaêng löôïng. �

Vöøa qua, Toaø soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc saùch bieáu cuûa caùc taùc giaû,Nhaø xuaát baûn:

- ANH HOÀNG – Ngöôøi ñaøn baø qua hai muøa toùc (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 96tr.- TRAÀN HOAØI ANH - Vaên hoïc nhìn töø vaên hoùa (Tieåu luaän - Pheâ bình) Nxb. Thanh Nieân,

H., 2012, 336tr.- VUÕ DUY THOÂNG – Giaõ bieät xa xaêm (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 80tr.- PHAÏM THÒ BÍCH THUÛY – Ñoài caùt bay (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 200tr.- NGUYEÃN DIEÄU LINH – Theo nhöõng trang thô (pheâ bình, tieåu luaän), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2014, 224tr.- NG.THANH TUÙ - Tieåu thuyeát vaø chieán tranh (chuyeân luaän), Nxb. Quaân ñoäi nhaân daân,

H., 2014, 232tr.- MAI NAM THAÉNG – Vôùi Meï vaø soâng (pheâ bình vaø giôùi thieäu), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2014, 244tr.- HOAØNG KIM DUNG – Nhöõng saéc maøu tình yeâu (tieåu luaän – pheâ bình – taïp vaên),

Nxb. Vaên hoùa – Thoâng tin, H., 2014, 260tr.- PHAÏM QUANG TRUNG – Ngheä thuaät cuûa ngoân töø (tieåu luaän – pheâ bình),

Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 496tr.- THUÙY TOAØN – Söùc lan toûa cuûa thi ca vaø cuoäc ñôøi Hoà Chí Minh (tieåu luaän vaø

tö lieäu dòch), Nxb. Vaên hoïc, H., 2014, 280tr.- M. LERMONTOV – Tuyeån taäp thô vaên (tuyeån dòch, Thuùy Toaøn chuû bieân), Nxb. Vaên hoïc,

H., 2014, 436tr.Traân troïng caûm ôn. Xin giôùi thieäu cuøng Quyù vò baïn ñoïc.

DÑVNVN

SAÙCH BIEÁU

ÑOÏC SAÙCH


Khoâng chæ laø tri giaùc(Ñoïc Chuyeän coû, caây, ong, kieán (taäp thô thieáu nhi) cuûa PHAÏM ÑOÂNG HÖNG, Nxb. Vaênhoïc - Trung taâm vaên hoaù ngoân ngöõ Ñoâng Taây, H., 2013, 92 tr.)

ÑAËNG HIEÅN(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

Coù nhöõng baøi thô cho thieáu nhi nhaát laønhi ñoàng (nhö ñoàng dao) chæ coù chöùcnaêng tri giaùc töùc laø chuû yeáu giuùp cho

treû em nhaän bieát söï vaät chung quanh (loaøivaät, caây coû...), qua hình daùng, aâm thanh, muøivò hoaëc nhieàu laém laø coâng duïng (hoaëc taùchaïi) cuûa noù. Nhöng thô cho treû em vöôït leânnhöõng caùi ñoù ñeå ñöa ñeán nhöõng baøi hoïc veàñaïo ñöùc, veà tö töôûng. Vaø gaén lieàn vôùi taát caû,töø luùc baét ñaàu ñeán khi keát baøi vaø caû sau ñoù

nöõa laø caûm xuùc veà caùi ñeïp. Caùi ñeïp cuûa thieânnhieân, söï soáng vaø caû ngoân ngöõ thô. Noù cuoánhuùt treû em, khieán caùc em phaûi ñoïc, töø ñoùquïan saùt, khaùm phaù theá giôùi vaø baét ñaàu suynghó veà öùng xöû cuûa mình trong cuoäc soáng.Ñaït ñeán nhöõng tieâu chí ñoù, ta coù thô hay chotreû em. Chuyeän coû caây, ong, kieán cuûa nhaøthô Phaïm Ñoâng Höng ñaõ phaán ñaáu theohöôùng ñoù.

Trong khi noùi veà caùc loaøi vaät, loaøi caây nhaøthô Phaïm Ñoâng Höng ñaõ nhaân hoùa, thi hoùabaèng nhöõng hình aûnh, ñoäng taùc cuûa chuùnglaøm cho treû em gaàn guõi hôn vôùi thieân nhieânvaø yeâu theâm thieân nhieân vaø cuoäc soáng.

Tröôùc heát keå ñeán nhöõng baøi thô thieân veàtri giaùc söï vaät. Caùi baép ngoâ ngôø laø moät baøi trigiaùc thuaàn tuùy “Baép ngoâ coù nhieàu voû/ Phaûiboùc taùch noõn ra/ Môùi bieát maåy hay leùp/ Vaøngsaãm hay traéng ngaø”. Baøi Chôù hoà ñoà nhaänbieát veà thöùc aên cuûa moät soá con vaät “Thoû thíchaên caø roát/ Haït deû, Soùc khoaùi xôi/ Ngöïa - coû,voi - mía chuoái/ Chôù hoà ñoà, cheâ bai”. Baøi Caùhoài coù nhieàu khaùm phaù môùi laï hôn nhöngchöa deã hình dung vôùi caùc em: “Sinh ra ôûngoïn suoái / Lôùn leân cuøng ñaïi döông/ Trôû veàgoác ñeû tröùng/ Roài lòm ñi taïi nguoàn”. Baøi Muoãivaèn deã hieåu hôn, ñaëc bieät neâu taùc haïi cuûagioáng coân truøng naøy “Muoãi vaèn nhö ngöïavaèn/ Chæ nhoû nhö caùi taêm/ Ñoát ngöôøi phaùt soátreùt/ Vaøng buûng heát laøm aên”.

ÑOÏC SAÙCH


Baøi Quaû laïc phaùt hieän söï ngoä nhaän baáylaâu cuûa ngöôøi (keå caû ngöôøi lôùn): “Caây laïc nôûhoa vaøng/ Quaû non nöông nhôø ñaát/ Chöa tìmhieåu roõ raøng/ Quaû sao baûo laø cuû”.

Ñeå tri giaùc, coù khi phaûi lieân töôûng, so saùnhvaø ñaây cuõng laø caùch boài döôõng khaû naêngquan saùt, nhaän bieát, kheâu gôïi trí töôûng töôïngôû caùc em. Baøi Con cuoán chieáu, so saùnh vôùiñoaøn taøu coù nhieàu toa chæ khaùc laø khoâng keâuxình xòch maø boø eâm nhö luïa laø”.

Coù baøi muïc ñích laø tri giaùc nhöng coù yù cangôïi ñöùc tính, lôïi ích, lôïi ích hoaëc veû ñeïp cuûacon vaät. Ví duï Ong maät vöøa ca ngôïi tính caàncuø, vöøa ca ngôïi tính laïc quan, yeâu ñôøi cuûaloaøi ong “Ong chuyeân ngheà laøm maät Thöôønghay kieám nhuïy hoa/ Ñöôøng xa, naéng gioù, buïi/Ong vöøa laøm vöøa ca”. Möôùp con coøn beùkhoâng baét ñöôïc chuoät nhöng ñaõ bieát keâumeo meo ñeå ñuoåi chuoät (chuoät sôï, chaïy).Giun ñaát môùi ñoïc töôûng chæ laø tri giaùc nhöngñoïc laïi môùi bieát laø ca ngôïi söï soáng, söï soángdeûo dai, khoâng deã gì tieâu dieät ñöôïc (Ñaøo muønnuoâi döôõng ñaát/ Thaân giun nhö buùn meàm / Bòcuoác xeûng xaén ñöùt/ Thaønh hai phaàn soángnguyeân.Laïc ñaø ca ngôïi söùc löïc khoûe, tính chòu

khoù, chòu khoù cuõng laø coâng tích cuûa laïc ñaøñoái vôùi ngöôøi. Con vaät naøo cuõng coù íchcho con ngöôøi. Con gaø thì baùo saùng, congiun ñaát thì taïo muøn cho ñaát. Caû nhöõngbaøi töôûng nhö khoâng coù ích hay khoângñeïp nhöng laïi cho ta caùi ñeïp khaùc, caùiñeïp sinh ñoäng raát thô nhö Vòt con “ñeïpnhö mô” khi bôi.

Moãi con cho ta moät baøi hoïc. Gaø vaø reátcho ta 2 tri thöùc: gaø coù theå moå reát laøm thöùcaên, nhöng reát coù noïc ñoäc, caén raát ñau, coønbaøi hoïc ôû ñaây laø: Loaøi gì cuõng coù caùi maïnhcuûa noù khi duøng ñuùng luùc, ñuùng choã nhö reát

ban ngaøy bò gaø moå nhöng reát caén gaø veà ñeâm.Hay kieán beù nhoû theá (chöa baèng caùi loâng

voi) nhöng coù theå ñoát tai voi laøm cho voi phaùtñieân (Kieán vaø voi). Böôùm thì cho ta baøi hoïcmuoán ñeïp phaûi loät xaùc, phaûi chòu söï ñau ñôùncuûa vieäc loät xaùc (Böôùm maøu).

Taùc giaû khai thaùc maâu thuaãn giöõa hìnhthöùc xöa vaø coâng duïng toát hoaëc ngöôïc laïi ñeåvöøa giuùp caùc em nhaän bieát söï vaät, vöøa giaùoduïc baøi hoïc: Khoâng neân troâng maët maøø baéthình dong. Baøi Coùc vaø Veït laø nhöõng baøi nhötheá. Coùc xuø xì xaáu xí nhöng ngöôïc laïi giuùpbaùo möa; veït tuy maøu meø ñeïp nhöng khoânghieåu bieát gì (noùi nhö veït). Boï hung hoâi haùmñeán gheâ tôûm nhöng laïi phaân huûy ñöôïc raùc(Boï hung).

Coù baøi ca ngôïi ñöùc tính cuûa loaøi vaät (ñeåqua ñoù giaùo duïc ñöôïc tính ñoù cho ngöôøi) víduï tính keát ñoaøn (laøm neân söùc maïnh) nhöTraâu ñaøn, tính höõu nghò (vôùi loaøi nhoû yeáu voâhaïi), nhö teâ giaùc hình thuø to döõ, hoå baùo phaûitraùnh nhöng laïi ñeå chim cöôõi treân löng baétsaâu (Teâ giaùc)

Taùc giaû phaùt hieän ca ngôïi söï taøi gioûi ñaëcbieät cuûa moät soá loaøi nhö nheän giaêng löôùi saênñöôïc ruoài muoãi (Nheän), Thaïch suøng boø ngöûañeå baét muoài (Thaïch suøng). Caù chuoái leâncaïn, chòu ñeå kieán baâu ñaày mình roài môùi laënxuoáng nöôùc ñeå coù moài kieán nuoâi con (chi tieátnaøy khoâng noùi nhöng raát hay, ca ngôïi ñöùc hisinh, loøng thöông con voâ haïn cuûa meï). Taùcgiaû cuõng ñaõ khai thaùc nhöõng caâu tuïc ngöõ(trong baøi Veït ñaõ noùi treân). Rieâng caâu thaønhngöõ “troâng gaø hoùa cuoác” ñöôïc phaùt trieånthaønh chuyeän nguï ngoân “Duø cuoác coù nhuoämloâng gioáng gaø nhöng cuoác vaãn laø cuoác”. Coùbaøi phaùt trieån nguyeân veïn töø 1 caâu “ngöïa ñaucaû taøu khoâng aên coû”.

Taùc giaû cuõng saùng taïo nhöõng nguï ngoân

ÑOÏC SAÙCH


môùi nhö Ruøa ruït coå : “Ruøa caäy mai nhö ñaù/Ruït coå töôûng tröôøng toàn/ Qua maët ñöôïc baùohoå/ Ñaïi baøng neùm tan xöông”. Baøi hoïc veàchoáng chuû quan, töï kieâu, töï maõn. Hoaëc Deá“Hung haêng deá choïi nhau/ Gaõy chaân böôusöùt traùn/ Xong roài reân ræ ñau/ Môùi bieát mìnhnoùng daïi”.

Coù nhöõng baøi nhö bieåu töôïng Maêng laøbieåu töôïng cuûa söï tröôûng thaønh maïnh meõ“Nhuù leân laø caùi buùp maêng/ Traûi bao möanaéng môùi thaønh tre böông”. Ngöôïc laïi Tresaâu laø bieáu töôïng ngöôïc laïi, caây non ñeåâ bòsaâu töø beù seõ coøi coïc, eõo ôït...

Coù moät soá baøi taùc giaû ñaõ keát hôïp hö caáuvaø nhaân hoùa ñeå göûi thoâng ñieäp vaøo hìnhtöôïng. Ví duï thaûnh thôi ca ngôïi söï hieànlaønh, tính thieän cuûa thoû khieán “caûnh saùt choùkính neå/ Voi môøi cöôõi daïo chôi”. Khoângkhoe khoang ca ngôïi taøi cuûa soùc “nhanhnhö teân bay” “Vöôïn chuyeàn caây hôn xieác”,taùc giaû theâm “khoâng moät lôøi khoe khoang/Hoå, traâu/ nai ñeàu bieát” ñeå giaùo duïc tínhkhieâm toán, baøi Caùo giaø hö caáu chuyeän caùohoùa trang thaønh hoå ñeå doïa traâu, deâ, nai.Raén qua ñöôøng hö caáu chuyeän raén caénñuoâi nhau thaønh moät con vaät daøi laøm ngöôøitöôûng laø raén thaàn.

Cuõng coù baøi hoaøn toaøn duøng loaøi vaät ñeåtaû ngöôøi nhö Anh em khæ chæ maûi chôi, xôiñieåm 2. Caùch naøy cuõng khieán baïn ñoïc treûem thích thuù vì thaáy khæ cuõng coù nhöõng tínhxaáu nhö mình vaø töï cöôøi mình, töï heïn mìnhsöûa chöõa neáu khoâng thì cuõng chæ nhö... khæ. Nai ôi cuõng laø moät baøi nhö theá : “Ngoàitrong lôùp hoïc/ Luoân mô moäng ñaát trôøi/ Toaùnsai, chính taû loãi/ Chuyeän taát nhieân, Nai ôi”.Loaïi baøi naøy phaûi vaän duïng truùng neùt tínhcaùch cuûa con vaät nhö khæ hieáu ñoäng, naingô ngaùc.

Moät soá baøi laø baøi hoïc ruùt ra töø söï pheâ phaùnthoùi xaáu (cuûa con vaät) nhö Caù haùm moài pheâphaùn thoùi tham aên vaø söï nguy haïi cuûa noù.Khæ con pheâ phaùn thoùi nghòch daïi (treøo caâyphaù toå ong) daãn ñeán haäu quaû “ong ñoát ngaõcheát ngaát”.

Moät soá baøi coù noäi dung tröõ tình, ca ngôïithieân nhieân vaø söï soáng. Ví duï “Tröùng” :“Tröùng nôû ra eách nhaùi/ Tröùng nôû thaønh chimbay/ Tröùng nôû caù bôi loäi/ Töï nhieân kì dieäuthay.

Caùc baøi Ñaát, coû cuõng thuoäc loaïi naøy. Ñaëcbieät 2 baøi Xuaân, Thu laø nhöõng baøi boài döôõngmó caûm cho caùc em moät caùch töï nhieân, tinhteá “Böôûi, chín vaøng khoe naéng/ Na môû maétnhìn trôøi/ Gioù xanh meàm caùnh luïa/ AÁy thu veà!Hoaüng ôi”

Nhìn chung nhöõng baøi thô veà coû caây,ong, kieán... cuûa nhaø thô Phaïm Ñoâng Höngphuø hôïp vôùi taâm trí töôûng töôïng cuûa treûem, khôi gôïi ôû caùc em trí töôûng töôïng, khaûnaêng lieân töôûng vaø ñoàng caûm. Nhöõng baøihoïc tö töôûng ôû ñaây cuõng nheï nhaøng töïnhieân, gaén vôùi hình töôïng thô. Taäp thô ñaõvöôït qua chöùc naêng tri giaùc cuûa ñoàng daomaø ñaït tôùi chöùc naêng giaùo duïc, chöùc naêngthaåm mó cuûa thô ca ñích thöïc. Chæ coù ñoâibaøi, baøi hoïc hoaëc thoâng ñieäp tö töôûng ítnhieàu coøn tö bieän hoaëc ngoân ngöõ thô chöathaêng hoa, haïn cheá söï lan toaû cuûa baøi thôtrong taâm trí baïn ñoïc nhaát laø baïn ñoïc nhoûmaø tö duy thieân veà caûm tính vaø tröïc quannhöng laïi raát nhaïy caûm moät caùch hoànnhieân vôùi caùi ñeïp vaø caùi thaät. (Ví duï Caâycoû, Bay vaø thaúng).

Maëc duø soá baøi naøy raát ít nhöng cuõng neâuleân ñeå ruùt kinh nghieäm chung, ñeå thô chothieáu nhi cuûa chuùng ta ngaøy caøng hay hôn,toaøn bích hôn. �

ÑOÏC SAÙCH


T IN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

Trong thaùng 12/2014, töø ngaøy 2 ñeán 17, taïi Haø Noäi laàn löôït caùc Hoäi VHNT chuyeânngaønh döôùi ñaây ñaõ tieán haønh Ñaïi hoäi nhieäm kyø, toång keát coâng taùc nhieäm kyø ñaõqua, baøn baïc vaø quyeát ñònh phöông höôùng nhieäm vuï trong nhieäm kyø tôùi vaø baàu

Ban chaáp haønh Hoäi khoùa môùi : * Ngaøy 2/12, Hoäi Vaên ngheä caùc DTTS Vieät Nam toå chöùc Ñaïi hoäi laàn thöù V (nhieäm

kyø 2014 - 2019), taïi Haø Noäi, vôùi söï coù maët cuûa hôn 500 ñaïi bieåu chính thöùc ñaïi dieän cho943 hoäi vieân cuûa 48 tænh, thaønh phoá. Ñeán döï coù: UÛy vieân TÖ Ñaûng, Phoù Thuû töôùng Chínhphuû Vuõ Ñöùc Ñam cuøng ñaïi dieän laønh ñaïo UBTQ Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ;UÛy ban daân toäc, Boä Vaên hoùa – Theå thao vaø Du lòch ; caùc Hoäi VHNT ôû Trung öông vaøñòa phöông. Phaùt bieåu taïi Ñaïi hoäi, Phoù Thuû töôùng Vuõ Ñöùc Ñam löu yù : Hoäi caàn chaêm lohôn nöõa cho coâng taùc phaùt hieän, boài döôõng, phaùt trieån ñoäi nguõ vaên ngheä só daân toäc thieåusoá, baûo toàn vaø phaùt huy nhöõng giaù trò di saûn vaên hoùa cuûa caùc daân toäc thieåu soá, ñeå töø ñoùhình thaønh nhöõng giaù trò VHNT môùi.

Ñaïi hoäi ñaõ baàu Ban chaáp haønh Hoäi VHNT caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam khoùa V goàm21 thaønh vieân. Nhaïc só Noâng Quoác Bình ñöôïc tieáp tuïc baàu choïn laøm Chuû tòch Hoäi nhieämkyø 2014 – 2019.

* Ngaøy 6/12, Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam toå chöùc Ñaïi hoäi laàn thöù VIII(nhieäm kyø 2014 - 2019), taïi Haø Noäi vôùi söï tham döï cuûa hôn 500 ñaïi bieåu chính thöùc,ñaïi dieän cho hoäi vieân caû nöôùc. Ñeán döï, coù Phoù Chuû tòch Quoác hoäi Uoâng Chu Löu ; ñaïidieän laõnh ñaïo Ban Tuyeân giaùo Trung öông ; UBTQ Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ;Boä Vaên hoùa – Theå thao vaø Du lòch ; caùc Hoäi VHNT chuyeân ngaønh ôû TÖ. vaø Hoäi ñòaphöông.

Ñaïi hoäi nhieäm kyø caùc Hoäi chuyeân ngaønh: Vaênngheä caùc DTTS Vieät Nam; Ngheä só Nhieáp aûnh VieätNam; Myõ thuaät Vieät Nam vaø Ngheä só Saân khaáuVieät Nam


Phaùt bieåu yù kieán vôùi Ñaïi hoäi, Phoù Chuû tòch Quoác hoäi Uoâng Chu Löu yeâu caàu Hoäi caàntieáp tuïc naâng cao trình ñoä chuyeân moân vaø nhaõn quan chính trò, ñaïo ñöùc ngheà nghieäp chohoäi vieân, giuùp hoäi vieân tieáp caän caùc hoaït ñoäng lôùn cuûa ñaát nöôùc, taïo ñieàu kieän cho hoï coùcô hoäi saùng taùc vaø coáng hieán. Ñaïi hoäi ñaõ baàu 11 thaønh vieân vaøo Ban chaáp haønh HoäiNgheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam khoùa VIII. Ngheä só nhieáp aûnh Vuõ Quoác Khaùnh taùi ñaéc cöûcöông vò Chuû tòch Hoäi nhieäm kyø 2014 – 2019.

* Ngaøy 16/12, taïi Haø Noäi, Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam toå chöùc Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaønquoác laàn thöù VIII (nhieäm kyø 2014 - 2019). Tham döï coù 443 ñaïi bieåu chính thöùc vaø 24ñaïi bieåu chæ ñònh, laø hoäi vieân Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam. Ñoàng chí Vuõ Ñöùc Ñam, UÛy vieânTÖ. Ñaûng, Phoù Thuû töôùng Chính phuû ; ñ/c Vuõ Ngoïc Hoaøng, UÛy vieân TÖ. Ñaûng, PhoùTröôûng ban Thöôøng tröïc Ban Tuyeân giaùo TÖ. ; nhaø thô Höõu Thænh, Chuû tòch UBTQ Lieânhieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ñeán döï ; Ñ/c Ñinh Theá Huynh, UÛy vieân Boä Chính trò ; Bíthö TÖ. Daûng, Tröôûng Ban Tuyeân giaùo TÖ. göûi laüng hoa chuùc möøng.

Phoù Thuû töôùng Vuõ Ñöùc Ñam phaùt bieåu yù kieán, neâu roõ : Hoäi caàn phaùt huy cao ñoä tínhsaùng taïo gaén vôùi traùch nhieäm ngöôøi ngheä só, goùp söùc xaây döïng neàn myõ thuaät mang ñaämtính daân toäc vaø thôøi ñaïi, höôùng tôùi Chaân – Thieän – Myõ, khaúng ñònh vò theá cuûa myõ thuaätVieät Nam trong khu vöïc vaø theá giôùi.

Ñaïi hoäi ñaõ baàu Ban chaáp haønh khoùa môùi goàm 11 thaønh vieân. Ban chaáp haønh ñaõ hoïpbaàu caùc chöùc danh laõnh ñaïo, Ban Thöôøng vuï vaø Ban kieåm tra Hoäi. Hoïa só Traàn KhaùnhChöông taùi ñaéc cöû Chuû tòch Hoäi nhieäm kyø khoùa VIII (2014 - 2019).

* Ngaøy 17/12, taïi Nhaø haùt Lôùn thaønh phoá Haø Noäi, Hoäi Ngheä só Saân khaáu Vieät Namtoå chöùc Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VIII (2014 - 2019). Ñeán döï coù caùc ñoàngchí: Tröông Taán Sang, UÛy vieân Boä Chính trò, Chuû tòch nöôùc ; Vuõ Ngoïc Hoaøng, UÛy vieânTÖ. Ñaûng, Phoù Tröôûng ban Thöôøng tröïc Ban Tuyeân giaùo TÖ.; Höõu Thænh, Chuû tòchUBTQ Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ; ñaïi dieän laõnh ñaïo caùc Boä, Ban, ngaønh lieânquan, caùc Hoäi VHNT chuyeân ngaønh TÖ., ñòa phöông cuøng hôn 500 ñaïi bieåu laø caùc ngheäsó saân khaáu caû nöôùc.

Phaùt bieåu yù kieán chæ ñaïo taïi Ñaïi hoäi, Chuû tòch nöôùc Tröông Taán Sang löu yù : SauÑaïi hoäi, caùc caáp Hoäi caàn tieáp tuïc ñoåi môùi noäi dung vaø phöông thöùc hoaït ñoäng, coù keáhoaïch vaø phöông phaùp cuï theå, thieát thöïc, nhaèm taäp hôïp vaø ñoaøn keát roäng raõi caùc ngheäsó saân khaáu vì söï nghieäp vaên hoùa cuûa daân toäc (AÛnh). Tröôùc ñoù, chieàu 16/12, taïi PhuûChuû tòch, Chuû tòch nöôùc Tröông Taán Sang ñaõ gaëp maët thaân maät Ñoaøn ñaïi bieåu caùcNSND. NSÖT. ; caùc ngheä só ñoaït Giaûi thöôûng Hoà Chí Minh, Giaûi thöôûng Nhaø nöôùc,nhaân dòp dieãn ra Ñaïi hoäi Hoäi Ngheä só Saân khaáu Vieät Nam..

Ñaïi hoäi ñaõ baàu Ban chaáp haønh Hoäi Ngheä só Saân khaáu Vieät Nam khoùa VIII vôùi 21 thaønhvieân chính thöùc. NSND. Leâ Tieán Thoï tieáp tuïc taùi ñaéc cöû cöông vò Chuû tòch Hoäi.

Tin: THEÁ UAÅN

TIN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG


TIN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

Ngaøy 22/12/2014, kyû nieäm 70 naêm Thaønh laäp Quaân ñoäi Nhaân daân Vieät Nam, taïi hoäitröôøng Baûo taøng Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam ñaõ tieán haønh Hoäi thaûo «Theá heä nhaø vaên tröôûngthaønh trong khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc» do Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam toå chöùc

Ñeán döï Hoäi thaûo coù: Nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng, Phoù Chuû tòch thöôøng tröïc Lieân hieäp caùcHoäi Vaên hoïc Ngheä thuaät Vieät Nam; PGS. TS. Ñaøo Duy Quaùt, Phoù Chuû tòch Thöôøng tröïcHoäi ñoàng Lyù luaän Pheâ bình VHNT TÖ.; nhaø vaên TS. Leâ Thò Bích Hoàng, Phoù Vuï tröôûng VuïVaên ngheä Ban Tuyeân giaùo TÖ.... cuøng hôn moät traêm nhaø thô, nhaø vaên, nhaø lyù luaän pheâbình vaên hoïc töø khaép moïi mieàn ñaát nöôùc.

Nhaø thô Höõu Thænh, Chuû tòch UBTQ Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam, Chuû tòch HoäiNhaø vaên Vieät Nam cuøng caùc ñoàng chí Chuû tòch caùc Hoäi ñoàng chuyeân ngaønh cuûa Hoäi Nhaøvaên Vieät Nam chuû trì hoäi thaûo.

Buoåi saùng, sau caùc Ñeà daãn cuûa: nhaø thô Baèng Vieät, Chuû tòch Hoäi ñoàng Thô ; nhaø vaênNguyeãn Khaéc Tröôøng, Chuû tòch Hoäi ñoàng Vaên xuoâi ; Tieán só Leâ Thaønh Nghò, Chuû tòchHoäi ñoàng Lyù luaän Pheâ bình, laø phaùt bieåu tham luaän cuûa caùc nhaø thô, nhaø vaên, nhaø lyù luaänpheâ bình : Giang Nam, Leâ Vaên Thaûo, Ñoã Trung Lai, Phong Leâ, Toâ Ñöùc Chieâu, Leâ MinhKhueâ, Ñaëng Hieån, Vuõ Quaàn Phöông, Traàn Nhuaän Minh Ñaëng Huy Giang, Toân PhöôngLan, Traàn Quang Quyù... Caùc phaùt bieåu tham luaän ñaõ taäp trung laøm noåi baät söï xuaát hieäncuûa theá heä nhaø vaên tröôûng thaønh trong khaùng chieán choáng Myõ laø xuaát phaùt töø yeâu caàu cuûacuoäc soáng. Phaàn lôùn hoï laø nhöõng chieán só caàm suùng laøm thô, vieát vaên noùi veà cuoäc soáng vaøchieán ñaáu cuûa mình «Thô chuùng ta laøm ca ngôïi chuùng ta». Noäi dung vaên hoïc thôøi kyø naøylaø moät baûn anh huøng ca toân vinh chuû nghóa anh huøng caùch maïng cuûa quaân vaø daân ta trongcuoäc choáng Myõ cöùu nöôùc, töø tieàn tuyeán ñeán haäu phöông. Nhieàu yù kieán phaùt bieåu coù tínhchaát tranh luaän veà giaù trò tö töôûng vaø giaù trò ngheä thuaät cuûa vaên hoïc choáng Myõ, ñeàu khaúngñònh vò trí ñaëc bieät cuûa vaên hoïc choáng Myõ, ghi nhaän caùc nhaø vaên nhaø thô theá heä naøy ñaõhoaøn thaønh xuaát saéc söù meänh lòch söû ñöôïc giao phoù, goùp phaàn cuøng quaân daân caû nöôùcñaùnh thaéng giaëc Myõ xaâm löôïc, giaûi phoùng hoaøn toaøn mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc . Saucuoäc khaùng chieán, theá heä nhaø vaên tröôûng thaønh trong khaùng chieán choáng Myõ vaãn ñi ñaàu,laø löïc löôïng chuû ñaïo cuûa vaên ñaøn cho ñeán nay.

Buoåi chieàu, hoäi nghò tieáp tuïc vôùi gaàn chuïc yù kieán phaùt bieåu tham luaän boå sung. Toång soá coù46 baûn tham luaän, nhöng do giôùi haïn thôøi gian, nhieàu taùc giaû chöa coù ñieàu kieän trình baøy. Toångkeát Hoäi thaûo, nhaø thô Höõu Thænh, thay maët Ñoaøn Chuû tòch ñaõ khaúng ñònh nhöõng ñaëc ñieåmchính cuûa vaên hoïc vaø caùc nhaø vaên thôøi kyø naøy laø moät doøng chaûy lieân tuïc, keá thöøa vaø phaùt trieåntöø vaên hoïc thôøi kyø choáng Phaùp, treân cô sôû truyeàn thoáng vaên hoïc choáng ngoaïi xaâm haøng nghìnnaêm cuûa daân toäc. Nhaø thô nhaán maïnh: ñaây laø thôøi kyø phaùt trieån huøng haäu vaø röïc rôõ cuûa vaênhoïc daân toäc; Vaên hoïc choáng Myõ ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï vaø coøn phaùt huy hieäu quaû laâu daøi...

Tin: NGUYEÂN QUYØNH THÖ

Hoäi thaûo «Theá heä nhaø vaên tröôûng thaønh trongkhaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc»

News & Politics

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam - Số 01-2015