Diễn đàn văn nghệ Việt Nam - Số 8-2014

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (235) - 8 / 2014 1

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (235) - 8 / 20142

Ngaøy 13 thaùng 7 naêm 2014, Ñoaøn Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam trieäu taäpHoäi nghò thöôøng nieân, nhaèm sô keát hoaït ñoäng 6 thaùng ñaàu naêm 2014 vaø ñònh höôùngmoätsoá coâng vieäc chuû yeáu 6 thaùng cuoái naêm cuûa Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam. Ñaây laø

Hoäi nghò laàn thöù 4 cuûa Ñoaøn Chuû tòch trong nhieäm kyø khoùa VIII, ñöôïc tieán haønh taïi TP. Ñaø Naüng.Ñoâng ñuû caùc thaønh vieân cuûa Ñoaøn Chuû tòch ñeàu coù maët tham gia phieân hoïp. Tham döï phieân hoïp

laø khaùchmôøi coù: ñaïi dieän laõnh ñaïoThaønhuûy, UBND thaønhphoá Ñaø Naüng cuøng laõnhñaïoLieân hieäp caùcHoäi VHNTÑaø Naüng– ñôn vò ñaêng cai ñòa ñieåm Hoäi nghò; ñaïi dieänVuï toå chöùc – caùn boä Boä Noäi vuï; ñaïidieän laõnh ñaïo Tænh uûy vaø UBND tænh Ñieän Bieân (AÛnh 1)Sau phaùt bieåu khai maïc Hoäi nghò cuûa nhaø thô Höõu Thænh – Bí thö Ñaûng ñoaøn, Chuû tòch Lieân

hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam, ñ/c Voõ Coâng Trí – Phoù Bí thö Thaønh uûy Ñaø Naüng phaùt bieåu chaøomöøng Hoäi nghò. Ñoàng chí thoâng baùo vôùi Hoäi nghò veà moät soá thaønh töïu vaø vaán ñeà ñaët ra trong tìnhhình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi – vaên hoùa – vaên ngheä cuûa Ñaø Naüng; taëng Lieân hieäp caùc HoäiVHNT Vieät Nam hoa vaø böùc aûnh lôùn chuïp Caàu Roàng – moät coâng trình kieán truùc tieâu bieåu cuûaÑaø Naüng töôïng tröng cho söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa thaønh phoá sau gaàn 4 thaäp nieân mieànNam ñöôïc giaûi phoùng, ñaát nöôùc thoáng nhaát lieàn moät giaûi.Nhaø thôHöõu Thænh, Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ñaõ traân troïng tieáp nhaänmoùn

quaø taëng ñaày yù nghóa naøy vaø ñaõ trao taëng Tænh uûy vaø UBND Ñaø Naüng taám aûnh “Baùc Hoà baét nhòp

HOÄI NGHÒ ÑOAØN CHUÛ TÒCH LIEÂN HIEÄP CAÙCHOÄI VHNT VIEÄT NAM LAÀN THÖÙ 4, KHOÙA VIII

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (235) - 8 / 2014 3

H OÄI NGHÒ ÑOAØN CHUÛ TÒCH LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI VAÊN HOÏC NGHEÄ THUAÄT VIEÄT NAM

4 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (235) - 8 / 2014

baøi haùt Keát ñoaøn” – taùc phaåm noåitieáng cuûa NSNA. Laâm HoàngLong – Giaûi thöôûngHoà Chí Minhveà vaên hoïc – Ngheä thuaät (AÛnh 2)Ñoàng chí Nguyeãn Vaân

Chöông, ñaïi dieän laõnh ñaïoÑaûng vaø chính quyeàn tænhÑieän Bieân ñaõ taëng Lieân hieäpcaùc Hoäi VHNT Vieät Nam, HoäiNhaïc só Vieät Nam, Hoäi Ngheäsó Nhieáp aûnh Vieät Nam, HoäiMyõ thuaät Vieät Nam..., Baèngkhen vaø quaø taëng do ñaõ phoáihôïp toå chöùc thaønh coângchöông trình Haønh höôngngheä thuaät veà Ñieän Bieân Phuûnhaân kyû nieäm 60 naêm chieánthaéng Ñieän Bieân Phuû (1954 –2014). (AÛnh 3)Trong phaàn chính cuûa Hoäi

nghò, caùc thaønh vieân trongÑoaøn Chuû tòch sau khi ngheBaùo caùo cuûa Ñoaøn Chuû tòchveà keát quaû hoaït ñoäng 6 thaùng

ñaàu naêm 2014 vaø moät soá troïng taâm cuûa nhieäm vuï 6 thaùng cuoái naêm 2014 do Phoù Chuû tòchThöôøng tröïc Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam – nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng trình baøy (xemtrích Baùo caùo ñaêng trong soá naøy), ñaõ phaùt bieåu soâi noåi vaø trao ñoåi moät soá yù kieán xung quanhmaáy vaán ñeà maø Baùo caùo ñaõ ñeà caäp; ñeå coù moät söï nhaát trí cao veà ñaùnh giaù tình hình ñaõ quavaø xaùc ñònh phöông höôùng nhieäm vuï chuû yeáu töø nay ñeán cuoái naêm.Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam – nhaø thô Höõu Thænh, toång keát Hoäi nghò, khaúng

ñònh nhöõng noã löïc cuûa Laõnh ñaïo caùc Hoäi VHNT chuyeân ngaønh TW, caùc Hoäi VHNT ñòa phöôngcuøng vaên ngheä só trong caû nöôùc ñaõ kòp thôøi leân tieáng maïnh meõ, theå hieän loøng yeâu nöôùc noàngnaøn, quyeát taâm cuøng vôùi ñoàng baøo caû nöôùc kieân quyeát baûo veä Toå quoác, phaûn ñoái haønh ñoäng cuûaTrung Quoác ngang ngöôïc xaâm phaïm vuøng bieån chuû quyeàn cuûa Vieät Nam. Nhieàu saùng taùc môùiñaõ ra ñôøi goùp vaøo vieäc coå vuõ, khôi daäy haøo khí quaät cöôøng cuûa daân toäc. Laø thaønh vieân cuûa Maëttraän Toå quoác Vieät Nam, Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ñaõ ñi ñaàu trong vieäc chaøo möøng kyûnieäm 60 naêm Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû baèng caùc hoaït ñoäng vaên ngheä phong phuù, doài daøo yùnghóa, theå hieän söï tieáp noái, phaùt huy truyeàn thoáng quyeát chieán, quyeát thaéng cuûa toaøn daân toäc,khoâng keû thuø naøo khuaát phuïc ñöôïc.6 thaùng vöøa qua, Lieân hieäp ñaõ ñeà nghò Nhaø nöôùc, ñöôïc chaáp thuaän trieån khai hoã trôï haøng

HOÄI NGHÒ ÑOAØN CHUÛ TÒCH LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI VAÊN HOÏC NGHEÄ THUAÄT VIEÄT NAM

thaùng cho caùc VNS laõothaønh coù khoù khaên trongñôøi soáng; xuùc tieán trìnhcaùc Ñeà aùn ñeà nghò Chínhphuû tieáp tuïc hoã trôï ñaàu töcho VHNT, cho baùo chíVHNT (nhieäm kyø 2015 –2020), cho vieäc tu taïosöûa chöõa truï sôû 51 TraànHöng Ñaïo, Haø Noäi; ñaáutranh vôùi nhöõng bieåuhieän traùi chieàu, leäch laïc ,ñaûm baûo giöõ vöõng söïñoaøn keát chaët cheõ veà toåchöùc moät soá Hoäi chuyeânngaønh, veà hoaït ñoäng lyùluaän pheâ bình ñaûm baûo daân chuû, ñuùng ñaén, trung thöïc, khaùch quan vaø khoa hoïc.Ñoàng chí nhaán maïnh nhöõng coâng vieäc caàn trieån khai trong 6 thaùng cuoái naêm laø: Toå chöùc

VNS hoïc taäp quaùn trieät Nghò quyeát Hoäi nghò TÖ 9 khoùa XI veà Xaây döïng vaø phaùt trieån vaênhoùa, con ngöôøi Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng ñaát nöôùc, töø ñoù xaùc ñònhcaùc Chöông trình haønh ñoäng cuï theå ñöa caùc maët hoaït ñoäng saùng taùc, lyù luaän pheâ bình,quaûng baù, giao löu quoác teá veà VHNT, coù nhöõng chuyeån bieán maïnh meõ ñaït chaát löôïng vaøhieäu quaû hôn nöõa.Moät vieäc troïng taâm khaùc laø tieán haønh Ñaïi hoäi nhieäm kyø cuûa 4 Hoäi VHNT chuyeân ngaønh theo

ñuùng Chæ thò cuûa Ban Bí thö, höôùng daãn cuûa Ban Tuyeân giaùo TÖ. Töø ñoù seõ ruùt ra ñöôïc nhöõngkinh nghieäm boå ích ñeå sang naêm 2015 tieáp tuïc hoaøn thaønh Ñaïi hoäi caùc Hoäi chuyeân ngaønh khaùc,tieán tôùi Ñaïi hoäi Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam nhieäm kyø khoùa XI (2015 – 2020).Ñeå ñaûm baûo cho hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc Hoäi töø Trung öông ñeán ñòa phöông ñi vaøo neàn

neáp, Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam quan taâm xem troïng vieäc phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc Boä,Ban ngaønh lieân quan (Boä Vaên hoùa – Theå thao vaø Du lòch, Boä Thoâng tin – Truyeàn thoâng, Boä Noäivuï, Boä Taøi Chính, Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu Tö, Maët traän Toå quoác Vieät Nam…) ñeå tieáp tuïc trieån khaithöïc hieän toát Nghi quyeát 23 cuûa Boä Chính trò, Nghò quyeát 9 cuûa Ban Chaáp haønh TÖ Ñaûng khoùaXI, ñöa hoaït ñoäng VHNT leân taàm vò trí xöùng ñaùng trong vieäc xaây döïng neàn taûng tinh thaàn laønhmaïnh cuûa xaõ hoäi, goùp vaøo vieäc xaây döïng con ngöôøi coù nhaân caùch, vaên hoùa cao, ñaûm baûo nguoànlöïc thieát yeáu cho söï phaùt trieån beàn vöõng, ñoäc laäp töï chuû cuûa ñaát nöôùc, hoäi nhaäp vaøo theá giôùi vaênminh, tieán boä.Nhaân dòp hoïp Hoäi nghò, caùc thaønh vieân trong Ñoaøn Chuû tòch ñaõ ñi tham quan vaø tìm hieåu thöïc

teá xaõ ñaûo Cuø lao Chaøm vaø laøng ñaù myõ ngheä Nguõ Haønh Sôn, khu du lòch taâm linh Chuøa NgoïcThaïch Quan Theá AÂm ñang ñöôïc trieån khai theo Döï aùn khôûi coâng töø naêm 2010. (AÛnh 4)

Tin vaø aûnh: THEÁ UAÅN

5DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (235) - 8 / 2014



1. Ñoäng vieân vaên ngheä só caû nöôùc ñaåy maïnh saùng taùc, caùc hoaït ñoäng Lyù luaän - Pheâbình, quaûng baù caùc taùc phaåm vaên hoïc ngheä thuaät… Ñoäng vieân vaên ngheä só tích cöïc thamgia vaøo cuoäc vaän ñoäng saùng taùc Hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh giaiñoaïn 2013 – 2015. Döï kieán trao giaûi vaøo ngaøy 19/5/2015. Caùc Hoäi VHNT chuyeân ngaønhtrung öông chaám sô khaûo xong tröôùc thaùng 2/2015 vaø göûi cho Ban chæ ñaïo Trung öông(Ban Tuyeân giaùo). Toå chöùc chaám sô khaûo vaø chung khaûo cuoäc vaän ñoäng saùng taùc veà Ñeàtaøi caùch maïng vaø khaùng chieán giai ñoaïn 1930 – 1975 do Thuû töôùng Chính phuû phaùt ñoäng.2. Toå chöùc toát cuoäc Hoäi thaûo Lyù luaän pheâ bình vaên hoïc ngheä thuaät veà ñeà taøi “Xaây döïng

con ngöôøi Vieät Nam hoâm nay vaø traùch nhieäm cuûa vaên hoïc ngheä thuaät” do Hoäi ñoàng Lyù luaän- Pheâ bình VHNT thuoäc Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam toå chöùc vaøo ñaàu thaùng 9 naêm2014 taïi Haø Noäi.3. Ñeà nghò Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam vaø caùc Hoäi chuyeân ngaønh

trung öông chæ ñaïo chaám giaûi thöôûng vaên hoïc ngheä thuaät naêm 2014 (do caùc Hoäi chuyeânngaønh toå chöùc) ñaït keát quaû toát.4. Veà coâng taùc chæ ñaïo cuûa 4 ñaïi hoäi: Hoäi VHNT caùc Daân toäc thieåu soá Vieät Nam, Hoäi Myõ

thuaät Vieät Nam, Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam, Hoäi Ngheä só Saân khaáu Vieät Nam.Ñeà nghò caùc Hoäi thöïc hieän theo ñuùng loä trình; toå chöùc toát ñaïi hoäi cô sôû, thaêm doø nhaân

söï; hoaøn thieän caùc vaên kieän ñaïi hoäi trình ban chæ ñaïo. Tröôùc khi caùc Hoäi laøm vieäc vôùi Banchæ ñaïo Trung öông, Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam seõ coù buoåi laøm vieäc vôùilaõnh ñaïo caùc Hoäi, raø soaùt nhaân söï chuû choát.Döï kieán trong cuoäc hoïp Ñaûng ñoaøn cuoái thaùng 7 naêm 2014, ñoàng chí Bí thö Ñaûng Ñoaøn

seõ trieån khai moät soá vaán ñeà veà coâng taùc chuaån bò Ñaïi hoäi cho caùc Hoäi.5. Vaên phoøng Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam theo doõi, ñoân ñoác thöïc hieän caùc Ñeà aùn

ñaõ ñöôïc Thöôøng tröïc Ñoaøn Chuû tòch trieån khai (3 ñeà aùn lôùn).Xaây döïng kinh phí cho naêm 2015. Ngoaøi kinh phí thöôøng xuyeân, caàn boå sung xin theâm

kinh phí toå chöùc caùc hoaït ñoäng sau ñaây:- Trieån khai vieäc hoïc taäp Nghò quyeát TW 9, khoùa XI veà Xaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoùa,

con ngöôøi Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng ñaát nöôùc.- Kinh phí chuaån bò Ñaïi hoäi Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam naêm 2015.- Kinh phí hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng Lyù luaän - Pheâ bình VHNT, quaûng baù caùc taùc phaåm

vaên hoïc ngheä thuaät phuïc vuï cho caùc ngaøy leã lôùn trong naêm 2015.Kinh phí toå chöùc chaám chung khaûo vaø trao giaûi thöôûng saùng taùc veà Ñeà taøi caùch maïng

vaø khaùng chieán 1930 – 1975, trình Boä Vaên hoùa Theå thao & Du lòch vaø Boä Taøi chính.6. Cuûng coá cô quan vaên phoøng, xaây döïng quy cheá hoaït ñoäng cuûa vaên phoøng Lieân hieäp

caùc Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam.

(*) Trích Baùo caùo cuûa Ñoaøn Chuû tòch do nhaø vaên ÑOÃ KIM CUOÂNG – Phoù Chuû tòch Thöôøng tröïcÑoaøn Chuû tòch trình baøy taïi Hoäi nghò Ñoaøn Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ngaøy13.7.2014.

ÑÒNH HÖÔÙNG MOÄT SOÁ HOAÏT ÑOÄNG6 THAÙNG CUOÁI NAÊM 2014 (*)



K IEÂN QUYEÁT BAÛO VEÄ CHUÛ QUYEÀN TOAØN VEÏN LAÕNH THOÅ CUÛA TOÅ QUOÁC !

NGUYEÃN THEÁ KYÛ(Thanh Hoùa)

Vaøng thaukhoâng laãn loänTöø laâu thuø – baïn cöù gaàn xa,

Chôït ñeán hoâm nay thaáy vôõ oøa!

Taøu “Haûi Döông” giaøn khoan 981,

Treân vuøng kinh teá ñaëc quyeàn ta?

Baïn naøo baïn cöù nhö thuø vaäy?

Noøng theùp, voøi roàng, laãn maùy bay…

Thuø ñaõ troài leân treân soùng daäy,

Baïn sao khoâng leänh ruùt veà ngay?

Ta noùi baèng lôøi baïn chaúng nghe,

Moãi ngaøy cöôøng baïo, baïn caøng khoe?

Haøng ñeâm chính nghóa, ta caøng toû…

Ñöøng coù hoøng che maét “Baïn beø!”

Vaãn bieát baïn traêm, coøn quaù ít!

Thuø nhau moät keû, ñaõ theâm nhieàu!

Nhöng thuø chaúng leõ nhö laø baïn?

Nhieàu ít baây giôø chæ baáy nhieâu!

Ñöøng nhaéc chuyeän xöa ôû Raïch Gaàm

Hay laø Haøm Töû, Baïch Ñaèng Giang…

Nhaéc chi, baïn nhöõng khoâng traèn troïc,

Coøn trôû neân thuø ñeán daõ man!

Baïn thöû loøng ta yeâu Toå quoác,

Baèng troø huøng hoå chöïc leo thang?

Tình ta yeâu nöôùc theo ngöôøi tröôùc:

“Hoäi nghò Dieân Hoàng” maõi voïng vang!

Ngö daân baùm bieån khoâng luøi böôùc

Daãu tröôùc keû thuø thaät, Bieån Ñoâng…

Caûnh Saùt Bieån hieân ngang, baát khuaát!

Kieåm ngö nhö maïn saét, neo ñoàng!

“Moä gioù Lyù Sôn” vaøng chöùng tích

“Khao leà Theá lính” ñoû höông raèm,

Ngö tröôøng Truyeàn thoáng laø lai lòch:

Quaàn ñaûo Hoaøng Sa cuûa Vieät Nam!

Baïn ñeán nhaø ta, laïi ñuoåi ta?

Khaùc chi mieäng löôõi keû gian taø.

Vaøng thau laãn loän ñaâu coøn nöõa?

Giaø treû mau mau giöõ nöôùc nhaø!Tröôøng Sa - söùc maïnh Vieät Nam (trích ñoaïn tranh goám665cm x 442cm) Nhoùm hoïa só NGUYEÃN THU THUÛY


Laïi moät laàn toùc meï baïc theâmKhi bieån Ñoâng daäy soùngKhi vaønh tang baõo gioâng

coøn trong aùc moängNhöõng caùnh röøng vaøng da kia

vöøa môùi kòp ñôm boâng

Quaân cöôùp bieån ö ! Meï laïi naëng loøngChöa ñuû hay sao ? Nhöõng Chi Laêng,

Baïch Ñaèng … coøn ñoùThöông bieån ñaày vôi,

maùu cha oâng nhuoám ñoûGiöõ hình haøi Toå quoác boán ngaøn naêm

Maét meï doõi xa xaêmKeå cho chaùu con nghe chuyeän

cha Laïc Long giöõ bieånCon thuyeàn ñoäc moäc vaø muõi ñao

chôø giaëc ñeán

Phi thöôøng cöôõi soùng dieät Ngö Tinh …

Chöa ñuû hay sao ? Hôõi luõ Ngö Kình

Queân ñaïo lyù, hung haêng

muoán bieán khoâng thaønh coù

Haûi phaän Vieät Nam raønh raønh

trang söû ñoû

Taïo hoùa coâng baèng ñaâu ai deã ñoåi thay

Khoâng theå laëng im, loøng meï

chaúng nguoâi ngoai

Bieån vaãn maën bình yeân

maø chuùng hoøng gaây haán

Caùc con meï theâm moät laàn xung traän

Toån thöông treân ngöôøi con,

veát raïn vôõ maïn taøu

ñeå loøng meï nhoùi ñau

Khoâng theå laëng im, thöông nhöõng con taøu

Thöông nhöõng ngö daân

vaãn moät ñôøi yeâu bieån

Daãu baõo toá, hieåm nguy

vaãn can tröôøng thaúng tieán

Neùn noãi ñau, queân va ñaäp

bôûi Hoaøng Sa …

Meï chaúng khoùc ñaâu, loøng chæ xoùt xa

Thao thöùc cuøng caùc con vöõng böôùc

Hoaøng Sa – Tröôøng Sa

khoâng theå naøo maát ñöôïc

Khi Toå quoác caàn –

caû nöôùc theá tieán coâng.

DUY HOAØN(Nha Trang - Khaùnh Hoøa)

Khoâng theå laëng im

KIEÂN QUYEÁT BAÛO VEÄ CHUÛ QUYEÀN TOAØN VEÏN LAÕNH THOÅ CUÛA TOÅ QUOÁC !



Bieån Ñaûo cuûa ta!

Tieáng goïi thieát tha!

Höôùng veà Bieån Ñaûo!

Keû thuø hung baïo

Ñaõ ñaët giaøn khoan!

Phôi baøy möu gian

Cuûa quaân baønh tröôùng!

Caû daân toäc ta

Chín möôi trieäu ngöôøi!

Cuøng chung moät loøng

Cuøng chung moät höôùng!

Baûo veä Bieån Ñoâng

Ñuoåi quaân baønh tröôùng!

Tieáp noái Cha OÂng

Nghìn naêm lòch söû!

Baûo veä chuû quyeàn

Thieâng lieâng Ñaát Meï!


Maùu thòt cuûa ta!

Tieáng goïi thieát tha

Höôùng veà Bieån Ñaûo!

Keû cöôùp bieån hung baïo!Muoán baù chuû Bieån ÑoângCaùc ngöôi coù nghe khoâng?Caû loaøi ngöôøi leân aùn:Haõy ruùt giaøn khoan veà!Haõy co “voøi roàng” laïi!Taøu chieán vaø maùy bayHaõy veà nöôùc caùc ngöôøi!Ñeå trôøi nöôùc Bieån ÑoângÑöôïc xanh trong maõi maõi!Ñeå Hoaøng Sa – Tröôøng SaSôùm yeân bình trôû laïi!

Hoaøng Sa – Tröôøng Sa!Maùu thòt cuûa ta!Tieáng goïi thieát thaHöôùng veà Bieån Ñaûo!

Hoaøng Sa – Tröôøng SaChuû quyeàn cuûa ta!Danh döï cuûa ta!Chín möôi trieäu daân Vieät!Toå quoác goïi chuùng ta:Raøo cho chaët pheân daäuGiöõ Hoaøng Sa – Tröôøng Sa!

NGUYEÃN THÒ MYÕ DUNG(Hoäi Nhaø vaên Haø Noäi)

Toå quoácgoïi chuùng ta



Xin caùc anh cöù nguû yeânNôi caùc anh naèm xuoáng

laø bieån trôøi mình ñoù!caû nhöõng ñôït soùng xoâ, nhöõng gheành ñaù nhoûñeàu laø cuûa cha oâng mình truyeàn laïi Hoâm nay

Xin caùc anh cöù yeân giaác nguû sayDuø bieån ñaûo queâ höông

chöa moät giôø laëng soùngKhi nhöõng traùi tim thanh xuaân

vôùi baàu maùu noùngñaõ döøng ñaäp roài, vaøo moät ngaøy thaùng Ba

Ñaát Nöôùc ñoùn caùc anh vaøo loøng bieån bao laSaùu möôi tö linh hoàn baát töûBieån queâ mình coù caùc anh

ngaøy ñeâm canh giöõnhöõng chaùu con cuûa Laïc Long Quaân…

Seõ coù nhöõng gioït leä laêntreân göông maët ngöôøi thaân

vaø nhöõng ñoàng ñoäi ñangngaøy ñeâm canh ñaûo

Cuõng seõ coù nhöõng traän cuoàng phongtreân ñaïi döông ñaày gioù baõo

queùt qua thaâm u nhöõng tham voïng voâ bôø

Bieån seõ laïi hieàn hoaø cho thi só laøm thôKhi caùi aùc ñaõ luøi theo boùng toáiBình minh cuoái chaân trôøi ñang goïiTia naéng naøo cuõng coù boùng caùc anh.

ÑOAØN HUY CAÛNH(Baéc Giang)

Vôùi 64 linh hoàn baát töû(Kính taëng linh hoàn nhöõng lieät só ñaõ ngaõ xuoáng traänchieán baûo veä baõi ñaù Gaïc Ma thuoäc quaàn ñaûoTröôøng Sa naêm 1988)

TRAÀN COÂNG SAÛN(Baéc Ninh)

Con cuûa bieånChuùng con töø ñaûo Gaïc MaÑeâm ñeâm theo soùng veà beân meïDaãu khoâng ñuû hình haøiMeï vaãn nhaän ra con

Con laïi doãi hôønCon laïi lon tonHaùt meï nghe baøi caBieån ñaûoKeå meï nghe veà loaøi chimBaùo baõoSoùng baïc ñaàuChim vaãn saûi caùnh bay.

Toå quoác goïi con roàiBieån ñaûo vaãy tayChuùng con veà giöõ ñaûoMeï nhôù maõiNgaøy möôøi boán thaùng baMoät ngaøy gioâng baõoChuùng con ñöùng thaønh voøngTay naém chaët tayCôø ñoû quaán quanh mìnhBaûo veä ñaát Gaïc MaMaét röïc löûa ngaên keû thuø hung baïo!Con ngaõ xuoángÑoàng ñoäi con ngaõ xuoáng!Maùu nhuoäm hoàng côø Toå quoác thieâng lieângChuùng con laø con chaùu Roàng TieânTrôøi saép saùngCon phaûi veà vôùi bieån.



Treân cô sôû toång keát 15 naêm thöïc hieänNghò quyeát Trung öông 5 khoùa VIII –moät Nghò quyeát coù yù nghóa nhö

chieán löôïc vaên hoùa cuûa Ñaûng trong thôøi kyøñaàu ñoåi môùi, taïi hoäi nghò laàn thöù chín ngaøy09/6/2014, Ban Chaáp haønh Trung öôngkhoùa XI ñaõ ra Nghò quyeát veà Xaây döïng vaøphaùt trieån vaên hoùa, con ngöôøi Vieät Namñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõngñaát nöôùc. So vôùi tieâu ñeà Nghò quyeát Trungöông 5 khoùa VIII thì taïi Nghò quyeát naøy,xaây döïng con ngöôøi Vieät Nam ñöôïc ñöaleân tieâu ñeà xaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoaù,con ngöôøi Vieät Nam cuûa Nghò quyeát vaø xaâydöïng con ngöôøi Vieät Nam phaùt trieån toaøndieän laø nhieäm vuï ñaàu tieân trong 6 nhieäm vuïxaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoùa. Ñaây laø neùtñaëc saéc cuûa Nghò quyeát Trung öông 9 veàvaên hoùa, laø keát quaû tröïc tieáp cuûa thaønh töïuphaùt trieån tö duy lyù luaän cuûa Ñaûng ta veàvaên hoùa, veà vò trí, vai troø cuûa vaên hoùa trongthôøi kyø môùi.Naêm 1998, khi ban haønh Nghò quyeát

Trung öông 5 khoùa VIII, Ñaûng ta quannieäm vaên hoùa Vieät Nam laø thaønh quaû haøngnghìn naêm lao ñoäng saùng taïo, ñaáu tranhkieân cöôøng döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûacoäng ñoàng caùc daân toäc Vieät Nam, laø keátquaû giao löu vaø tieáp thu tinh hoa cuûa nhieàu

neàn vaên minh theá giôùi ñeå khoâng ngöønghoaøn thieän mình. Vaên hoùa Vieät Nam ñaõhun ñuùc neân taâm hoàn, khi phaùch baûn lónhVieät Nam, laøm raïng rôõ lòch söû veû vang cuûadaân toäc. Vaên hoùa bao goàm caùc lónh vöïcsau ñaây: Tö töôûng chính trò, ñaïo ñöùc loáisoáng, giaùo duïc ñaøo taïo, khoa hoïc coângngheä, vaên hoïc, ngheä thuaät, baùo chí truyeànthoâng, di saûn vaên hoùa, vaên hoùa toân giaùo,giao löu hôïp taùc quoác teá veà vaên hoùa… Xaùcñònh vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõhoäi, laø muïc tieâu ñoäng löïc cuûa phaùt trieånkinh teá xaõ hoäi.Toång keát 15 naêm thöïc hieän chieán löôïc

vaên hoùa naøy cuûa Ñaûng, chuùng ta nhaänthöùc saâu saéc hôn veà vaên hoùa – moät lónhvöïc raát roäng lôùn voâ cuøng phong phuù vaø ñadaïng thuoäc ñôøi soáng tinh thaàn cuûa xaõ hoäivaø con ngöôøi, vì theá ñaõ coù haøng traêm ñònhnghóa veà vaên hoùa. Chuùng ta coù theå coù 3höôùng tieáp caän cô baûn quan nieäm veà vaênhoùa:- Theo nghóa roäng nhaát, vaên hoùa laø toaøn

boä giaù trò vaät chaát, tinh thaàn do lao ñoäng cuûacon ngöôøi saùng taïo vaø tích luõy laïi, taïo neânbaûn saéc cuûa töøng toäc ngöôøi, töøng daân toäc,töøng xaõ hoäi. Ñoù laø “thieân nhieân thöù hai” docon ngöôøi saùng taïo ra laøm thaønh caùc giaù tròvónh haèng cuûa nhaân loaïi.

Xaây döïng vaên hoùa, con ngöôøi Vieät Namtrong Nghò quyeát Trung öông 9 khoùa XIPGS. TS. ÑAØO DUY QUAÙT(Hoäi ñoàng Lyù luaän - Pheâ bình VHNT Trung öông)

D IEÃN ÑAØN


- Tieáp caän töø caáu truùc, thì yeáu toá haøngñaàu cuûa vaên hoùa laø söï hieåu bieát, khaû naêngsaùng taïo maø con ngöôøi tích luõy ñöôïc trongquaù trình hoïc taäp, lao ñoäng vaø ñaáu tranh.Nhöng söï hieåu bieát chæ trôû thaønh vaên hoùakhi noù trôû thaønh neàn taûng cho haønh vi öùngxöû cuûa con ngöôøi trong caùc quan heä cuûacon ngöôøi vôùi xaõ hoäi, vôùi töï nhieân, vôùi baûnthaân mình.- Theo quan ñieåm giaù trò vaên hoùa laø

trình ñoä phaùt trieån caùc quan heä nhaân tínhcuûa moät xaõ hoäi, cuûa moãi con ngöôøi. Noùñöôïc coäng ñoàng khaúng ñònh thaønh moät heägiaù trò maø chuaån möïc cô baûn laø: Chaân,Thieän, Myõ.Theo chuaån möïc cô baûn naøy, ta phaân

bieät ñöôïc caùi gì laø vaên hoùa, caùi gì laø phaûnvaên hoùa, voâ vaên hoùa theå hieän ôû ba caëpphaïm truø cô baûn: Ñuùng – Sai, Thieän – AÙc,Ñeïp – Xaáu.Coát loõi cuûa caùc giaù trò vaên hoùa laø Heä tö

töôûng (Heä tö töôûng laø söï phaûn aùnh lôïi íchgiai caáp döôùi hình thöùc lyù luaän, cho neân noùmang baûn chaát giai caáp, heä tö töôûng laø heäthoáng nhöõng tö töôûng vaø quan ñieåm lyù luaäntheå hieän söï nhaän thöùc vaø ñaùnh giaù hieänthöïc xung quanh xuaát phaùt töø nhöõng lôïi íchxaõ hoäi nhaát ñònh. Heä tö töôûng mang tính lyùluaän nghóa laø heä thoáng hoùa moät caùch duylyù, noù khaùc vôùi taâm lyù xaõ hoäi, gaén lieàn vôùicaûm giaùc soáng cuûa yù thöùc ñôøi thöôøng. Heätö töôûng goàm caùc tö töôûng vaø quan ñieåmveà chính trò, kinh teá, xaõ hoäi, phaùp quyeàn,toân giaùo, ñaïo ñöùc, thaåm myõ, trieát hoïc…Heä tö töôûng laø coát loõi cuûa caùc giaù trò

vaên hoùa, vì noù giöõ vai troø keát dính, ñònhhöôùng caùc chuaån möïc giaù trò cuûa caùc coängñoàng vaên hoùa. Vaên hoùa bieåu hieän trongcaùc giaù trò cô baûn, trong caùc ñoäng cô, nieàm

tin khi con ngöôøi öùng xöû trong moïi hoaïtñoäng, moïi lónh vöïc ñôøi soáng. Do ñoù ta coùtheå noùi ñeán: vaên hoùa chính trò, vaên hoùaphaùp luaät, vaên hoùa lao ñoäng, vaên hoùadoanh nghieäp, vaên hoùa doanh nhaân, vaênhoùa giao tieáp, vaên hoùa thaåm myõ, vaên hoùasinh thaùi, vaên hoùa toân giaùo, vaên hoùa giañình.Töø nhöõng quan nieäm cô baûn veà vaên hoùa

treân ñaây chuùng ta nhaän thöùc saâu saéc baûnchaát cuûa khaùi nieäm vaên hoaù.- Noùi vaên hoaù laø noùi tôùi con ngöôøi, laø noùi

tôùi vieäc phaùt huy nhöõng naêng löïc baûn chaátcuûa con ngöôøi nhaèm hoaøn thieän con ngöôøi,hoaøn thieän xaõ hoäi. Do ñoù, khaùi nieäm vaênhoaù chöùa ñöïng tính chaát nhaân vaên. Cô sôûcuûa moïi hoaït ñoäng vaên hoaù laø khaùt voïnghöôùng tôùi chaân, thieän, myõ. Vì vaên hoaù laø söïphaùt huy caùc naêng löïc baûn chaát cuûa conngöôøi, laø söï theå hieän ñaày ñuû nhaát chaátngöôøi, neân vaên hoaù coù trong taát caû caùchoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Cuõng töø quannieäm baûn chaát vaên hoaù treân, chuùng tanhaän thöùc ñöôïc vò trí, vai troø ñaëc bieät quantroïng cuûa vaên hoùa.- Vaên hoùa laø muïc tieâu phaùt trieån cuûa

kinh teá xaõ hoäi vaø cuûa ñaát nöôùc. Vaên hoùatheå hieän trình ñoä ñöôïc vun troàng ngaøy caøngcao, ngaøy caøng toaøn dieän cuûa con ngöôøi vaøcuûa xaõ hoäi, khieán con ngöôøi, xaõ hoäi ngaøycaøng ñoåi môùi tieán boä, tieán tôùi cuoäc soáng töïdo, aám no, haïnh phuùc vaø vaên minh. Trongñoù baûn chaát nhaân vaên, nhaân ñaïo cuûa moãicaù nhaân vaø cuûa caû coäng ñoàng ñöôïc boàidöôõng phaùt huy vaø trôû thaønh heä giaù trò caoñeïp vaø chuaån möïc cuûa toaøn xaõ hoäi. Muïcñích naøy laø khaùt voïng cuûa toaøn nhaân loaïi.Ñaây cuõng laø muïc tieâu lyù töôûng phaán ñaáucuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc.

DIEÃN ÑAØN


- Vaên hoùa laø ñoäng löïc phaùt trieån vì vaênhoùa keát tinh, khôi daäy vaø nhaân leân moïi tieàmnaêng saùng taïo cuûa con ngöôøi.Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, ñeå phaán ñaáu

ñaït muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh khoângchæ phuï thuoäc vaøo nhieàu hay ít lao ñoängvoán, kyõ thuaät, coâng ngheä, taøi nguyeânthieân nhieân maø chuû yeáu laø khaû naêng phaùthuy ñeán möùc cao nhaát tieàm naêng saùngtaïo cuûa nguoàn löïc con ngöôøi. Tieàm naêngsaùng taïo naøy naèm trong caùc yeáu toá caáuthaønh vaên hoùa, nghóa laø trong yù chí töïcöôøng vaø khaû naêng hieåu bieát, trong taâmhoàn, ñaïo lyù, loái soáng, trình ñoä thaåm myõcuûa moãi caù nhaân vaø cuûa caû coäng ñoàng.Ñeå vaên hoùa trôû thaønh ñoäng löïc thì giaûiphaùp cuûa moïi giaûi phaùp phaûi höôùng vaøogiaûi phaùp xaây döïng vaø phaùt trieån nguoànnhaân löïc; caùc chính saùch cô cheá cho phaùttrieån phaûi höôùng vaøo taïo ñieàu kieän, cô sôûcho caùc yeáu toá caáu thaønh vaên hoùa thaámsaâu vaøo taát caû caùc lónh vöïc saùng taïo cuûacon ngöôøi. Vaên hoùa trong laõnh ñaïo, vaênhoùa trong quaûn lyù, vaên hoùa trong saûn xuaátkinh doanh, vaên hoùa trong giao tieáp, vaênhoùa sinh hoaït gia ñình vaø ngoaøi xaõ hoäi,vaên hoùa trong giao löu vaø hôïp taùc quoácteá. Noùi caùch khaùc haøm löôïng trí tueä, vaênhoùa trong caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõhoäi con ngöôøi ngaøy caøng cao bao nhieâuthì khaû naêng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi,phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc caøng trôû neân hieänthöïc baáy nhieâu.- Vaên hoùa laø heä ñieàu tieát cuûa söï phaùt

trieån. Vaên hoùa phaùt huy maët tích cöïc, haïncheá maët tieâu cöïc cuûa caùc nhaân toá khaùchquan, chuû quan, cuûa caùc ñieàu kieän beântrong vaø beân ngoaøi ñaûm baûo cho söï phaùttrieån beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc.

Trong neàn kinh teá thò tröôøng, vaên hoùadöïa vaøo chuaån möïc cuûa caùi ñuùng, caùi toát,caùi ñeïp ñeå höôùng daãn vaø thuùc ñaåy ngöôøilao ñoäng khoâng ngöøng phaùt huy saùng kieán,caûi tieán kyõ thuaät naâng cao tay ngheà saûnxuaát haøng hoùa vôùi naêng suaát, chaát löôïng,hieäu quaû, söùc caïnh tranh ngaøy caøng cao.Vaên hoùa doanh nhaân, vaên hoùa doanhnghieäp höôùng daãn, ñoäng vieân caùc doanhnghieäp caïnh tranh laønh maïnh, chuû ñoänglieân keát, hôïp taùc ñeå phaùt trieån vôùi söùcmaïnh cuûa caùc giaù trò vaên hoùa, môùi coù khaûnaêng haïn cheá, ñaåy luøi taùc ñoäng tieâu cöïccuûa cô cheá thò tröôøng. Trong thôøi kyø môûcöûa hoäi nhaäp quoác teá, vaên hoùa goùp phaàntaêng cöôøng söï hieåu bieát môû roäng giao löuhôïp taùc veà nhieàu maët giöõa nöôùc ta vôùi caùcnöôùc khaùc treân cô sôû bình ñaúng cuøng coùlôïi. Trong lónh vöïc kinh teá, môû cöûa hoäinhaäp kinh teá laø ñeå taêng cöôøng hôïp taùc, lieânkeát, lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi, song moïiyeáu toá ngoaïi sinh nhö voán, kyõ thuaät, coângngheä, kinh nghieäm quaûn lyù vaø thò tröôøngnöôùc ngoaøi… chæ coù theå bieán thaønh ñoänglöïc beân trong cuûa söï phaùt trieån neáu chuùngñöôïc vaän duïng phuø hôïp vôùi caùc yeáu toá noäisinh nhö laø yeáu toá troïng taâm, töùc laø conngöôøi Vieät Nam vôùi truyeàn thoáng vaên hoùa,ñaïo ñöùc, taâm hoàn, loái soáng daân toäc VieätNam. ÔÛ ñaây vaên hoùa daân toäc phaûi ñoùng vaitroø ñònh höôùng, ñieàu tieát ñeå môû cöûa hoäinhaäp nhöng vaãn giöõ vöõng ñoäc laäp chuûquyeàn, xaây döïng ñöôïc neàn kinh teá ñoäc laäp;hôïp taùc vôùi beân ngoaøi, nhöng khoâng bòngöôøi ta lôïi duïng bieán mình thaønh keû ñi vaynaëng laõi, thaønh nôi cung caáp nguyeân lieäuvaø nhaân coâng reû maït, thaønh nôi tieâu thuïhaøng hoùa eá thöøa, thaønh “baõi raùc coâng ngheälaïc haäu”, nôi tieáp nhaän loái soáng khoâng laønh

DIEÃN ÑAØN


maïnh, trôû thaønh caùi boùng môø cuûa ngöôøikhaùc, cuûa daân toäc khaùc.Töø nhaän thöùc saâu saéc noäi haøm cuûa vaên

hoùa vaø vai troø cuûa vaên hoùa trong söï nghieäpñoåi môùi toaøn dieän ñaát nöôùc, ñaåy maïnhcoâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, hoäi nhaäpquoác teá, xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác ñaõtaïo cô sôû lyù luaän cho Ñaûng ta, trong Nghòquyeát Trung öông 9 ñaõ boå sung phaùt trieån3 quan ñieåm chæ ñaïo cuûa Nghò quyeát Trungöông 5 laø:- Vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ

hoäi, laø muïc tieâu, ñoäng löïc phaùt trieån beànvöõng ñaát nöôùc. Vaên hoùa phaûi ñaët nganghaøng vôùi kinh teá, chính trò, xaõ hoäi.- Xaây döïng neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân

tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc, thoáng nhaáttrong ña daïng cuûa coäng ñoàng caùc daân toäcVieät Nam, vôùi caùc ñaëc tröng: daân toäc, nhaânvaên, daân chuû vaø khoa hoïc.- Xaây döïng vaø phaùt trieån vaên hoùa laø söï

nghieäp cuûa toaøn daân, do Ñaûng laõnh ñaïo,nhaø nöôùc quaûn lyù, nhaân daân laø chuû theåsaùng taïo, ñoäi nguõ trí thöùc giöõ vai troø quantroïng.Cuõng treân cô sôû nhaän thöùc saâu saéc

quan nieäm veà vaên hoùa vaø vai troø cuûa vaênhoùa trong thôøi kyø phaùt trieån môùi, trong Nghòquyeát Trung öông 9, Ñaûng ta ñaõ hìnhthaønh môùi 2 quan ñieåm chæ ñaïo raát ñaëc saéc– ñaây laø böôùc phaùt trieån môùi trong tö duy lyùluaän veà vaên hoùa cuûa Ñaûng taÑoù laø: quan ñieåm: Phaùt trieån vaên hoùa

vì söï hoaøn thieän nhaân caùch con ngöôøivaø xaây döïng con ngöôøi ñeå phaùt trieånvaên hoùa. Trong xaây döïng vaên hoùa, troïngtaâm laø chaêm lo xaây döïng con ngöôøi coùnhaân caùch, loái soáng toát ñeïp, vôùi caùc ñaëctính cô baûn: yeâu nöôùc, nhaân aùi, nghóa

tình, trung thöïc, ñoaøn keát, caàn cuø, saùngtaïoVaø quan ñieåm: Xaây döïng ñoàng boä moâi

tröôøng vaên hoùa, trong ñoù chuù troïng vaitroø cuûa gia ñình, coäng ñoàng. Phaùt trieånhaøi hoøa kinh teá vaø vaên hoùa, caàn chuù yùñaày ñuû ñeán yeáu toá vaên hoùa vaø con ngöôøitrong phaùt trieån kinh teá.Söï hình thaønh hai quan ñieåm chæ ñaïo

môùi naøy cuõng treân cô sôû nhaän roõ nhöõngyeáu keùm haïn cheá trong vieäc xaây döïng conngöôøi vaø xaây döïng moâi tröôøng vaên hoùa thôøigian qua. Ñuùng nhö Nghò quyeát Trungöông 9 ñaõ chæ roõ: “So vôùi nhöõng thaønh töïutrong lónh vöïc chính trò, kinh teá, quoácphoøng, an ninh, ñoái ngoaïi, thaønh töïu tronglónh vöïc vaên hoùa chöa töông xöùng, chöa ñuûñeå taùc ñoäng coù hieäu quaû xaây döïng conngöôøi vaø xaây döïng moâi tröôøng vaên hoùalaønh maïnh. Tình traïng suy thoaùi veà tötöôûng chính trò, ñaïo ñöùc, loái soáng trongÑaûng vaø trong xaõ hoäi coù chieàu höôùng giataêng… moâi tröôøng vaên hoùa coøn toàn taïi tìnhtraïng thieáu laønh maïnh, ngoaïi lai, traùi vôùithuaàn phong myõ tuïc, teä naïn xaõ hoäi, toäiphaïm coù chieàu höôùng gia taêng”. Vaø ñaâycuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân cuûa“kinh teá phaùt trieån chöa beàn vöõng. Chaátlöôïng, hieäu quaû söùc caïnh tranh thaáp”.Nguy cô tuït haäu xa hôn nöõa veà kinh teá sovôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùichöa ñöôïc ñaåy luøi maø coøn coù chieàu höôùnggia taêng.Hai quan ñieåm chæ ñaïo treân ñaây, ñoøi hoûi

caùc caáp uûy chính quyeàn vaø toaøn boä heäthoáng chính trò khi trieån khai thöïc hieän phaûiquaùn trieät vaø xöû lyù toát moái quan heä bieänchöùng giöõa xaây döïng kinh teá vôùi phaùt trieånvaên hoùa, phaûi xaây döïng vaø thöïc hieän ñoàng

DIEÃN ÑAØN


boä chính saùch vaên hoùa trong kinh teá vaøchính saùch kinh teá trong vaên hoùa, ñaûm baûocho vaên hoùa theå hieän roõ trong caùc hoaïtñoäng kinh teá, thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng kinhteá taïo ñieàu kieän nhieàu hôn cho söï nghieäpphaùt trieån vaên hoùa. Vieäc xaây döïng caùc muïctieâu giaûi phaùp kinh teá phaûi gaén vôùi caùc muïctieâu giaûi phaùp vaên hoùa, chaêm lo con ngöôøi,neâu cao ñaïo ñöùc trong saûn xuaát kinhdoanh. Xaây döïng vaên minh thöông nghieäp,vaên hoùa kinh doanh, vaên hoùa sinh thaùi…Chöông trình xaây döïng vaø phaùt trieån

vaên hoùa phaûi vì muïc tieâu phaùt trieån toaøndieän con ngöôøi, hoaøn thieän nhaân caùch conngöôøi, vôùi nhieäm vuï troïng taâm laø chaêm loxaây döïng con ngöôøi coù nhaân caùch, loái soángtoát ñeïp vôùi caùc ñaëc tính cô baûn: Yeâu nöôùc,nhaân aùi, nghóa tình, trung thöïc, ñoaøn keát,caàn cuø, saùng taïo.Caùc hoaït ñoäng cuûa heä thoáng giaùo duïc

ñaøo taïo, cuûa heä thoáng thieát cheá vaên hoaù,khoa hoïc phaûi höôùng vaøo vieäc xaây döïngcon ngöôøi Vieät Nam coù theá giôùi quan khoahoïc, gaén giaùo duïc reøn luyeän ñaïo ñöùc vôùithöïc hieän quyeàn con ngöôøi, quyeàn vaønghóa vuï coâng daân, boài döôõng tri thöùc,naâng cao trí löïc vaø kyõ naêng soáng, ñaùp öùngyeâu caàu cuûa thôøi kyø ñaåy maïnh coângnghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù, cuûa neàn kinh teáthò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaøhoäi nhaäp quoác teá, cuûa kinh teá tri thöùc vaøxaõ hoäi hoïc taäp, cuûa söï nghieäp xaây döïng vaøbaûo veä vöõng chaéc Toå quoác Vieät Nam.Phaûi thöïc söï coi troïng giaùo duïc, boài

döôõng, xaây döïng loái soáng cao ñeïp: “Moãingöôøi vì moïi ngöôøi, moïi ngöôøi vì moãingöôøi”, loái soáng coù yù thöùc töï toân, töï troïng,töï chuû; soáng vaø laøm vieäc theo Hieán phaùpvaø phaùp luaät, yù thöùc baûo veä moâi tröôøng,

loái soáng keát hôïp haøi hoaø tính tích cöïc caùnhaân vaø tích cöïc xaõ hoäi, ñeà cao traùchnhieäm cuûa caù nhaân vôùi baûn thaân, vôùi giañình vaø xaõ hoäi, bieát khaúng ñònh, toân vinhcaùi Ñuùng, caùi Thieän, caùi Ñeïp, caùi Caothöôïng vaø nhaân roäng caùc giaù trò nhaân vaêncao ñeïp. Coi troïng phaùt trieån vaên hoïcngheä thuaät vaø phaùt huy vai troø cuûa vaênhoïc, ngheä thuaät trong vieäc boài döôõng taâmhoàn, tình caûm, nhaân caùch cuûa con ngöôøi.Taêng cöôøng giaùo duïc ngheä thuaät, naângcao naêng löïc caûm thuï thaåm myõ cho nhaândaân, ñaëc bieät cho lôùp treû. Baûo ñaûm quyeànhöôûng thuï vaø saùng taïo vaên hoaù cuûa moãingöôøi daân vaø cuûa caû coäng ñoàng. Thöïc söïcoi troïng giaùo duïc, boài döôõng, reøn luyeännaâng cao theå löïc, taàm voùc con ngöôøi VieätNam.Do ñoù caùc lónh vöïc vaên hoùa nhö giaùo

duïc ñaøo taïo, khoa hoïc coâng ngheä, vaênhoïc, ngheä thuaät, baùo chí truyeàn thoâng, disaûn vaên hoùa, theå cheá, thieát cheá vaên hoùa,vaên hoùa toân giaùo, giao löu vaên hoùa vaø taátcaû caùc thaønh toá cuûa moâi tröôøng vaên hoùa(gia ñình, caùc cô quan, ñôn vò, tröôøng hoïc,beänh vieän, ñôn vò löïc löôïng vuõ trang, caùcbaûn laøng, phöôøng, xaõ…) trong chöông trìnhhoaït ñoäng cuûa mình phaûi höôùng tôùi hieänthöïc hoùa muïc tieâu chung: Xaây döïng neànvaên hoùa vaø con ngöôøi Vieät Nam phaùt trieåntoaøn dieän höôùng ñeán Chaân – Thieän – Myõ,thaám nhuaàn tinh thaàn daân toäc, nhaân vaên,daân chuû vaø khoa hoïc ñeå vaên hoùa thöïc söïtrôû thaønh neàn taûng tinh thaàn vöõng chaéccuûa xaõ hoäi, laø söùc maïnh noäi sinh quantroïng, baûo ñaûm söï phaùt trieån beàn vöõng vaøbaûo veä vöõng chaéc Toå quoác, vì muïc tieâu:Daân giaøu, nöôùc maïnh, daân chuû, coâng baèngvaên minh. �

DIEÃN ÑAØN


Toâi coù moät ít duyeân vôùi vaên hoïc caùcdaân toäc thieåu soá - keå töø caùch ñaâyhôn 25 naêm, khi laàn ñaàu tieân cuøng

vieát chung vôùi moät soá taùc giaû cuoán saùchBoán möôi naêm vaên hoaù ngheä thuaät caùc daântoäc thieåu soá Vieät Nam 1945-1985 (1985)(1)

vaø tieáp ñoù laø cuoán Nhaø vaên caùc daân toäcthieåu soá Vieät Nam hieän ñaïi (1988)(2). Caûhai ñeàu coù söï coäng taùc vôùi nhaø thô, Thöùtröôûng Boä Vaên hoaù Noâng Quoác Chaán. Tieápñoù laø moät hoäi thaûo veà nhaø thô Taøy HoaøngÑöùc Haäu, toâi vaø oâng cuøng chuû trì vaøo naêm1995.Cuoán Nhaø vaên caùc daân toäc thieåu soá Vieät

Nam hieän ñaïi, vôùi tieâu chí choïn phaûi laø hoäivieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam - cho ñeán naêm1988, goàm 16 ngöôøi. Ñoù laø Vöông Anh,Trieàu AÂn, Caàm Bieâu, Vi Thò Kim Bình,Noâng Quoác Chaán, Noâng Minh Chaâu, YÑieâng, Baøn Taøi Ñoaøn, Hoaøng Haïc, ViHoàng, Maõ A Leành, Löông Quy Nhaân,Hoaøng Noù, Noâng Vieát Toaïi, Vöông Trung,Maõ Theá Vinh - xeáp theo thöù töï anphabeâ.16 ngöôøi treân toång soá 400 hoäi vieân Hoäi Nhaøvaên Vieät Nam luùc aáy chæ laø con soá nhoû;nhöng ñaõ laø raát ñaùng keå, neáu trôû laïi thôøi kyø1945-1960, noùi ñeán vaên hoïc caùc daân toäcthieåu soá cô baûn vaãn chæ laø ba teân tuoåi:Noâng Quoác Chaán, Baøn Taøi Ñoaøn vaø Caàm

Bieâu, ñaïi dieän cho ba daân toäc Taøy, Dao,Thaùi trong toång soá treân naêm möôi daân toäcthieåu soá anh em.Ñeán nay, con soá hoäi vieân laø taùc giaû caùc

daân toäc thieåu soá trong Hoäi Nhaø vaên VieätNam ñaõ coù khoaûng 40 treân toång soá hôn900 hoäi vieân. Moät tyû leä vaãn laø khieâmnhöôøng; neáu nhìn vaøo soá löôïng thì chöa coùgì ñaùng keå. Nhöng sau hôn 20 naêm phaùttrieån trong thôøi kyø ñaát nöôùc chuyeån vaøo ñoåimôùi vaø hoäi nhaäp thì quaû laø coù nhöõng ñieàuñaùng noùi veà chaát löôïng.

*Tröôùc heát nhìn vaøo ñoäi nguõ, goàm maáy

theá heä.Sau theá heä nhöõng ngöôøi khai saùng nhö

Baøn Taøi Ñoaøn, Noâng Quoác Chaán, CaàmBieâu, Hoaøng Noù, Ñinh Sôn, Löông QuyNhaân, Noâng Minh Chaâu, Y Ñieâng vaø nhöõngteân tuoåi sinh vaøo nhöõng naêm 30 nhö TrieàuAÂn, Hoaøng Haïc, Maõ Theá Vinh, Vi Hoàng,Vöông Trung… laø theá heä 4X, goàm: Vi ThòKim Bình, Maõ A Leành, Ma Tröôøng Nguyeân,Vöông Anh, Poø Saøo Mìn, Loø Ngaân Suûn,Trieäu Kim Vaên, Sa Phong Ba, Nga Hôveâ,Laâm Quyù, Linh Nga, Y Phöông…Nhieàu ngöôøi trong soá naøy vaãn tieáp tuïc

khaúng ñònh söï saùng taïo cuûa mình nhöVöông Anh, Y Phöông, Poø Saøo Mìn, Maõ A

N GHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH

Vaên hoïc caùc Daân toäc thieåu soá trong ñaïi giañình vaên hoïc Vieät - Rieâng vaø Chung trongña daïng vaø thoáng nhaát

PHONG LEÂ


Leành, Ma Tröôøng Nguyeân…Theá heä vaøo tuoåi 5X ít hôn nhöng chöùa

ñöïng nhieàu tieàm naêng cho moät phaùt trieåncoù maët laø ñoät xuaát ñeå ñaït moät taàm caotöông xöùng vôùi thôøi ñoåi môùi vaø hoäi nhaäptrong boái caûnh kyû nguyeân thoâng tin vaøcuoäc Toaøn caàu hoaù laàn thöù ba.Ñoù laø Mai Lieãu, Trieäu Lam Chaâu, Loø

Cao Nhum, Cao Duy Sôn, Inrasara PhuùTraïm, Döông Thuaán…Ngöôøi lôùn tuoåi nhaát thuoäc theá heä naøy ñaõ

ngoaøi 60, vaø ngöôøi treû nhaát ñaõ ngoaøi 50.Vaäy laø cuõng khoâng coøn laø treû. Khoâng coøntreû nhöng hoï ñaõ khaúng ñònh ñöôïc nhöõngcaùi môùi trong saùng taïo, vaø ñang coøn nhieàuhöùa heïn.Ñieàu ñaùng löu yù laø sau theá heä naøy chöa

coù ngöôøi treû hôn. Hoaëc ñaõ coù nhöng vaãntrong quyõ ñaïo hoaït ñoäng cuûa caùc Hoäi ñòaphöông.Xeùt treân söï phaùt trieån veà soá löôïng cuûa

ñoäi nguõ, vaø soá daân toäc ñaõ coù ngöôøi vieát ñaïidieän – nhö ao öôùc cuûa nhaø thô Noâng QuoácChaán caùch ñaây hôn 20 naêm:“Möùc phaánñaáu cuûa chuùng ta laø daân toäc naøo cuõng coùnhaø vaên vaø ngheä só cuûa mình”(3), thì caùc tyûleä neâu treân chöa phaûi laø con soá laïc quan.Raát nhieàu daân toäc trong soá 54 daân toäc anhem coøn chöa coù nhaø vaên, nhaø thô cuûamình beân caïnh moät soá daân toäc treân moät soávuøng mieàn ñaõ coù ngöôøi vieát ñaïi dieän. NgoaøiThaùi, Möôøng, Taøy-Nuøng, Dao, Hmoâng,EÂñeâ… ñaõ coù theâm Giaùy, Padí, Nhaéng, CaoLan, Hôreâ, Giarai, Chaêm… Nhöng laïi coùnhöõng hieän töôïng ñoät xuaát ñem laïi nhöõngdaáu aán môùi trong söï phaùt trieån cuûa vaên hoïccaùc daân toäc thieåu soá trong töông quan vôùilòch söû, vôùi thôøi ñaïi. Ñoù laø söï phaùt trieånvöôït baäc cuûa vaên xuoâi, qua hai teân tuoåi Vi

Hoàng vaø Cao Duy Sôn. Laø thô trong keáthôïp khaêng khít vaø saéc neùt giöõa baûn saécdaân toäc vaø tính hieän ñaïi, ôû Inrasara vaøDöông Thuaán...

*Vaên xuoâi trong söï phaùt trieån vaên hoïc

caùc daân toäc thieåu soá theo toâi, ñoù laø moät giatoác raát lôùn, tính töø Ñôøi ngöôøi Dao (1948)cuûa Baøn Taøi Ñoaøn qua Cheù Meøn ñöôïc ñihoïp (1959) vaø Muoái leân röøng (1964) cuûaNoâng Minh Chaâu ñeán caùc tieåu thuyeát cuûaVi Hoàng vaø Cao Duy Sôn trong hai thaäpnieân cuoái theá kyû XX.Nhìn chung, söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc

caùc daân toäc thieåu soá laø con ñöôøng töø thôsang vaên xuoâi. Cuõng nhö söï phaùt trieånchung cuûa vaên hoaù Vieät, vaên hoïc Vieättrong lòch söû laø con ñöôøng töø thô Haùn sangthô Noâm, töø vaän vaên sang bieàn vaên, roài taûnvaên – nhöng laø moät kieåu vaên coù hoâ öùng,ñaêng ñoái trong caâu chöõ, vaàn ñieäu, chöùkhoâng phaûi kieåu vaên laø lôøi noùi thöôøng. Phaûisang thôøi hieän ñaïi, do chòu aûnh höôûngphöông Taây thì vaên xuoâi hieän ñaïi, töùc vaênxuoâi Quoác ngöõ môùi laø vaên xuoâi cuûa “lôøi noùithöôøng”, cuûa “tieáng An Nam roøng”... Tínhtöø taùc phaåm ñaàu tieân cuûa vaên xuoâi Quoácngöõ cho ñeán nay cuõng chæ môùi coù ñoä daøihôn moät theá kyû röôõi. Treân neàn taûng aáy cuûasöï phaùt trieån vaên xuoâi tieáng Vieät thì söï xuaáthieän cuûa vaên xuoâi cuûa caùc taùc giaû daân toäcthieåu soá vieát baèng song ngöõ - hoaëc baèngtieáng Vieät, ñeán nay cuõng chæ môùi coù hônnöûa theá kyû. Hôn nöûa theá kyû vôùi moät ñoäi nguõtaùc giaû coøn ít, nhöng laïi coù khaû naêng ruùtngaén khoaûng caùch ñeå coù nhöõng taùc phaåmñaït ñöôïc caùc giaù trò cao trong neàn vaên xuoâiVieät Nam hieän ñaïi.Gaén vôùi söï phaùt trieån naøy laø con ñöôøng

NGHIEÂN CÖÙU - PHEÂ BÌNH


cuûa song ngöõ, con ñöôøng söû duïng tieángdaân toäc vaø tieáng Vieät, cho nhöõng daân toäcñaõ coù chöõ nhö Taøy-Nuøng, Thaùi, Möôøng,Chaêm, Khô me…; coøn caùc daân toäc chöa coùchöõ, hoaëc ñang xaây döïng boä chöõ maø daânsoá quaù ít thì duøng ngay chöõ Vieät.Noùi vaên xuoâi ôû ñoä phaùt trieån cao – ñoù laø

con ñöôøng xuaát hieän cuûa caùc theå truyeänngaén, vöøa vaø daøi – töùc tieåu thuyeát cuûachính ngöôøi vieát caùc daân toäc. Töø NoângMinh Chaâu, Noâng Vieát Toaïi, Vi Thò KimBình, Y Ñieâng… ñeán Vi Hoàng, Cao DuySôn, toâi nghó ñoù laø moät böôùc phaùt trieån thaätngoaïn muïc. Nhaø giaùo kieâm nhaø vaên ViHoàng trong khoaûng thôøi gian töø 1980 ñeán1995 ñaõ cho aán haønh treân döôùi 20 taäptruyeän vaø tieåu thuyeát, trong ñoù coù nhöõngcuoán gaàn nhö laø aùp saùt vaøo söï soáng cuûalaøng baûn vaø ñoâ thò, ñaët ra nhieàu vaán ñeànhöùc nhoái cuûa ñaïo ñöùc – nhaân sinh nhöNgöôøi trong oáng (1990), Doøng soâng nöôùcmaét (1993), Phuï tình (1994), Choàng thaät vôïgiaû (1994), Ñi tìm giaøu sang (1995)… Toâibieát anh Vi Hoàng – ngöôøi khoâng khoeû, baänroän vôùi coâng vieäc cuûa moät ngöôøi thaày, ñôøisoáng thôøi bao caáp raát khoù khaên, cuoäc ñôøirieâng coù nhieàu bi kòch… Theá maø khoâng bieátanh laáy ñaâu ra thôøi gian vaø sinh löïc ñeå vieátneân moät khoái löôïng taùc phaåm ñoà soä ñeánnhö theá, khoâng deã ai laø “caây tieåu thuyeát” coùtheå saùnh kòp… Maø khoâng phaûi loaïi tieåuthuyeát “oân ngheøo keå khoå” hoaëc “ôn Ñaûngôn Chính phuû” nhaèm ca ngôïi coâng ôn cheáñoä… Söï kieän Vi Hoàng raát ñaùng cho ta khaûosaùt ñeå thaáy moät naêng suaát vöôït troäi trongnhöõng caây buùt ngöôøi daân toäc. Sau ViHoàng, toâi nghó ñeán Cao Duy Sôn, vôùinhöõng taäp truyeän vaø tieåu thuyeát anh vieát töø1992 trong ñoù raát ñaùng chuù yù laø taäp truyeän

Ngoâi nhaø xöa beân suoái (2007) ñöôïc GiaûiHoäi Nhaø vaên naêm 2008 vaø Giaûi Vaên hoïc AÙ-Phi 2009, vaø Ñaøn trôøi (2006) loït vaøo chungkhaûo cuoäc thi tieåu thuyeát cuûa Hoäi Nhaø vaên2004-2008, cuøng Choøm ba nhaø vöøa aánhaønh naêm 2009.Cao Duy Sôn vieát veà vuøng queâ Cao

Baèng cuûa anh. Daáu aán con ngöôøi vaø vuøngñaát Cao Baèng thaáy raát roõ; nhöng trong caáutruùc nhieàu taàng nhieàu lôùp cuûa coát truyeän,vaø trong theá giôùi nhaân vaät raát ña heä, goàmnhieàu loaïi ngöôøi – ñaëc bieät laø moät lôùp quanchöùc tha hoaù caáp cao, toâi thaáy cöù nhö laø söïhieän höõu, söï thu nhoû cuûa ñaát nöôùc trongmoät giai ñoaïn môùi, vöøa coù maët laïc quantrong phaùt trieån, vöøa tieàm aån raát nhieàu aâulo vaø hieåm hoaï trong theá ñaïo, nhaân taâm.Tieåu thuyeát cuûa Cao Duy Sôn laø tieåuthuyeát cuûa caùi thôøi hoâm nay, thôøi chuùng tañang soáng.Ñeå coù böôùc chuyeån ñoät xuaát naøy trong

vaên xuoâi vaø tieåu thuyeát cuûa caùc daân toäccuõng caàn löu yù ñeán söï ñoàng haønh cuûanhöõng caây buùt tieàn boái hoaëc anh em laøngöôøi Kinh - keå töø Toâ Hoaøi, NguyeânNgoïc… ñeán Maïc Phi, Ma Vaên Khaùng,Phöôïng Vuõ, Nguyeãn Tröôøng Thanh, neáulaáy tieâu chí choïn ñôøi soáng mieàn nuùi, vuøngcao laøm chaát lieäu chuû yeáu cho söï mieâu taû.Cho ñeán baây giôø, xeùt veà thaønh töïu cuûa ñeàtaøi mieàn nuùi trong vaên hoïc Vieät Nam hieänñaïi vaãn caàn phaûi nhaéc ñeán Truyeän TaâyBaéc, Mieàn Taây cuûa Toâ Hoaøi; Ñaát nöôùc ñöùngleân, Röøng xaø nu cuûa Nguyeân Ngoïc; Ñoàngbaïc traéng hoa xoeø, Vuøng bieân aûi cuûa MaVaên Khaùng; Röøng ñoäng (2 taäp) cuûa MaïcPhi; Hoa haäu xöù Möôøng cuûa Phöôïng Vuõ;Töôùng khoâng phong haøm, Moät thôøi bieân aûi(2 taäp) cuûa Nguyeãn Tröôøng Thanh…



Ñaáy laø nhöõng cuoán saùch quan troïng, ghilaïi göông maët moät thôøi caùch maïng vaøchieán tranh, trong söï nghieäp giaûi phoùngñaát nöôùc, vaø giaûi phoùng caùc taàng lôùp caànlao döôùi ñaùy ôû mieàn xuoâi vaø mieàn nuùi.Coøn ñeán baây giôø thì moïi ranh giôùi vaø

caùc bieân ñoä cuûa söï mieâu taû trong tieåuthuyeát ñaõ ñöôïc môû ra raát roäng. Caùc caây buùtngöôøi daân toäc, keå töø Vi Hoàng, Cao DuySôn… ñeán caùc theá heä töông lai ñeàu coù theåvieát veà baát cöù ñeà taøi naøo trong cuoäc soángroäng lôùn hieän nay, chöù khoâng nhaát thieátphaûi haïn cheá trong baát cöù moät khu vöïcnaøo. Dó nhieân, vieát veà chính daân toäc mình,ñòa phöông mình thì chaéc laø khoâng ai coùthaåm quyeàn hôn hoï; nhöng vôùi nhöõngphöông thöùc traûi nghieäm vaø tích luyõ voán trithöùc, vaên hoaù, voán bieát, voán hieåu thôøi hieänñaïi; vaø vôùi voán tieáng Vieät thaät söï laø bìnhñaúng trong ñaïi gia ñình caùc daân toäc hoâmnay, thì caâu chuyeän ñeà taøi, caâu chuyeän vieátveà caùi gì chaéc khoâng coøn laø caâu chuyeänñaùng quan taâm ôû haøng ñaàu nöõa. Vaên xuoâilaø theá. Vaø thô cuõng laø theá!Caâu chuyeän Vieát gì – nhö treân toâi ñaõ

noùi. Ñoù laø ñoái töôïng ñaõ ñöôïc môû roäng ñeántoái ña, trong moät theá giôùi ñöôïc goïi laøphaúng nhö baây giôø ñeå khoâng coù baát cöù giôùihaïn naøo cuûa khoâng gian vaø thôøi gian chosöï mieâu taû. Coù nghóa laø, coù theå vaø caàn vieátveà taát caû nhöõng gì lieân quan ñeán Conngöôøi cuûa moãi daân toäc trong moät coängñoàng ña daân toäc treân laõnh thoå Vieät Nam.Vieát cho ai – cuõng caàn moät caùch giaûi ñaùptöông töï - vieát rieâng cho moãi daân toäc cuøngvôùi coäng ñoàng naêm möôi tö daân toäc; vaønhö vaäy laø töø vò theá moät daân toäc nhoû, ñaõcoù chöõ, hoaëc chöa coù chöõ maø hoaø vaøo moätcoäng ñoàng lôùn, cuøng coù chung moät chöõ

vieát laø chöõ Vieät.Cuoái cuøng, Vieát nhö theá naøo? coù theå laø

caâu hoûi ñaùng ñöôïc quan taâm nhaát hoâm naytrong moät söï nghieäp chung laø hieän ñaïi hoaù.Bôûi, chæ vôùi caâu hoûi naøy thì yeâu caàu veà baûnsaéc rieâng cuûa moãi daân toäc maø taùc giaû laøngöôøi ñaïi dieän, cuøng vôùi caù tính rieâng, baûnlónh rieâng cuûa moãi ngöôøi vieát seõ ñöôïc ñaëtra. Töùc laø moät yeâu caàu cao nhaát ñöôïc ñaëtra ñoái vôùi moãi nhaø vaên, nhaø thô, khi ñaõchoïn ngoân ngöõ laøm phöông tieän cô baûncho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa mình.Ngoân ngöõ - ñoù laø tieáng noùi vaø chöõ vieát, vaøcuoái cuøng laø chöõ vieát. Ñoái vôùi moãi ngöôøivieát vaên laøm thô daân toäc, neáu ñaõ coù chöõvieát thì caàn söû duïng vaø trau doài cho noù;neáu chöa coù chöõ thì duøng ngay chöõ Vieät laøchöõ chung cuûa coäng ñoàng, nhö moätphöông tieän coù hieäu quaû nhaát cho saùng taùcvaø phoå bieán trong toaøn daân vaø treân caûnöôùc. Vieäc duøng hai ngoân ngöõ, töùc songngöõ, neáu tröôùc ñaây nhieàu chuïc naêm laø caànthieát, thaäm chí laø baét buoäc, cho coâng vieäctuyeân truyeàn, giaùo duïc, phoå bieán, quaûngbaù lyù töôûng caùch maïng ñoái vôùi coâng chuùngña soá coøn chöa bieát chöõ, thì baây giôø coù leõkhoâng coøn laø chuyeän baét buoäc. Treân theágiôùi coù nhieàu ngoân ngöõ ñöôïc duøng chonhieàu quoác gia nhö tieáng Taây Ban Nha,tieáng Anh, tieáng Phaùp, tieáng Ñöùc, tieángTrung Hoa… nhöng moãi quoác gia ñeàu coùmoät neàn vaên hoïc rieâng, mang theo baûn saécrieâng, khoâng gioáng nhau. Trong phaïm viheïp cuûa moät quoác gia nhö Vieät Nam, vôùi90 trieäu daân nhö hieän nay, tieáng Vieät -tieáng cuûa ngöôøi ña soá vaãn phaûi (hoaëc neân)laø tieáng chung cho taát caû moïi ngöôøi vieátdaân toäc. Vaø ñieàu khieán toâi sung söôùng,caûm phuïc laø taát caû caùc nhaø vaên, nhaø thô



hieän ñaïi cuûa caùc daân toäc anh em maø toâiquen bieát ñeàu raát gioûi, raát soõi, raát tinhthoâng tieáng Vieät (Kinh).Töø tieáng Vieät(Kinh), vaø vôùi caùc phöông tieän truyeànthoâng hieän ñaïi, soá lôùn caùc taùc giaû daân toäcñeàu ñaõ tieáp nhaän ñöôïc moät voán lôùn caùc trithöùc raát caàn thieát cho ngheà vieát.Nhìn chung, töø caùi voán tieáng Vieät ñöôïc

söû duïng raát thuaàn thuïc, nhieàu nhaø vaên,nhaø thô caùc daân toäc ñaõ vöôn ñeán, vaø taïoneân moät maët baèng môùi, moät neàn cao môùicho ngoân ngöõ Vieät - coù neàn taûng töøNguyeãn Traõi, Nguyeãn Du, Hoà XuaânHöông… vaø ñaõ xaùc laäp ñöôïc giaù trò hieän ñaïi,keå töø thôøi cuûa Thô môùi, cuûa vaên xuoâi Töïlöïc vaên ñoaøn vaø vaên hoïc hieän thöïc.Ñieàu caàn noùi theâm cho söï mong moûi -

ñoù laø daãu vieát baèng song ngöõ, hoaëc baèngtieáng Vieät thì tieáng Vieät cuûa Vi Hoàng hoaëcCao Duy Sôn, cuûa Inrasara hoaëc cuûaDöông Thuaán, vaø cuûa nhieàu ngöôøi khaùc,vaãn laø moät tieáng Vieät coù in baûn saéc rieângcuûa caù nhaân; vaø caù nhaân ñoù laø ngöôøi cuûachính daân toäc mình, ngöôøi khoâng queânnguoàn coäi cuûa mình.Nhöõng Baøn Taøi Ñoaøn, Noâng Quoác

Chaán, Caàm Bieâu, Y Ñieâng, Trieàu AÂn, ViHoàng, Inrasara, Döông Thuaán… ñeàu laøngöôøi coù yù thöùc söu taäp caùc giaù trò truyeànthoáng trong kho taøng vaên hoaù daân gian raátgiaøu coù cuûa chính daân toäc mình. Toâi nghócaùi voán hieåu naøy caøng saâu thì baûn saéc caùnhaân cuûa moãi ngöôøi caøng ñaäm.Theo doõi tieán trình hieän ñaïi hoaù vaên

hoïc daân toäc trong hôn moät theá kyû qua, neáugia toác lòch söû laø ñaëc ñieåm raát ñaùng löu yùtrong söï phaùt trieån chung cuûa caùc theå loaïivaên hoïc, thì vôùi vaên hoïc caùc daân toäc thieåusoá toâi cuõng thaáy raát roõ gia toác aáy, trong

nhöõng bieán ñoåi veà chaát, ñöa tôùi söï xíchgaàn laïi nhau trong ñoäi nguõ ñoâng ñaûo moïingöôøi vieát cuûa thôøi hieän ñaïi. Höôùng veà coäinguoàn cuûa moãi daân toäc, hoaëc vöôn ñeántaàm nghó hieän ñaïi cuûa nhaân loaïi, chuùng tañeàu coù chung khaùt voïng, khoâng phaûi laø söïphaân bieät, caùch bieät giöõa daân toäc naøy vaødaân toäc khaùc maø laø söï hoaø nhaäp, söï gaénnoái, söï coäng höôûng, cuûa rieâng vaø chung.Rieâng vaø chung trong söï ña daïng vaøthoáng nhaát – ñoù chính laø xu theá cuûa daântoäc vaø thôøi ñaïi.Vaø nhö vaäy, theo toâi hieåu: tìm veà caùc

baûn saéc rieâng cuûa moãi daân toäc vaø phongcaùch rieâng cho töøng ngöôøi laø ñeå khaúngñònh moät caùi chung ña daïng, phong phuù,giaàu coù cuûa daân toäc Vieät, vaên thô Vieät – coùcuøng nguoàn coäi, coù cuøng ñaát ñai cö nguï töønhieàu nghìn naêm. Moät phaåm chaát Vieät,moät baûn lónh vaø söùc soáng Vieät – ñoù laø ñieàutìm ñöôïc söï minh chöùng trong söùc saùngtaïo cuûa maáy theá heä ngöôøi vieát cuûa caùcdaân toäc anh em trong hôn nöûa theá kyû qua;vaø ñang ñöùng tröôùc nhöõng trieån voïng môùi,neáu coù söï ñoâng ñaûo hôn cuûa ñoäi nguõ vieát,ôû caùc löùa tuoåi 20 ñeán 30,40 – laø löùa tuoåitöøng laøm neân nhöõng muøa maøng raát ngoaïnmuïc trong vaên hoïc Vieät Nam theá kyû XX.Ñeå coù moät ñoäi nguõ nhö theá, caàn phaûi laømgì vaø traùch nhieäm thuoäc veà ai – ñoù laø ñieàuchuùng ta neân cuøng nhau suy nghó.

(1) Nhaø xuaát baûn Vaên hoaù; 1985. Cuøng vieát vôùi caùctaùc giaû Nguyeãn Vaên Hieáu, Noâng Quoác Chaán, ToâNgoïc Thanh, Nguyeãn Theá Minh vaø Ñinh Vaên Ñònh.(2) Coâng trình taäp theå; Phong Leâ chuû bieân; Nxb. Vaênhoaù daân toäc; 1988.3) Saùch Nhaø vaên caùc daân toäc thieåu soá…; 1988; tr.21.



Töø sau Caùch maïng thaùng Taùm thaønhcoâng, daân toäc ñöôïc giaûi phoùng, phuïnöõ ñöôïc bình quyeàn, Phöông Löïu cho

raèng “daàn daàn ñaõ coù theå noùi ñeán moät doøngvaên hoïc cuûa nhöõng caây buùt nöõ” [3, tr.93].Beân caïnh thô nöõ voán coù truyeàn thoáng laâuñôøi, caùc nhaø vaên nöõ xuaát hieän ngaøy caøngnhieàu hôn, ñaëc bieät töø thôøi kì ñoåi môùi vaên hoïcnaêm 1986. “Ñaây laø moät hieän töôïng toát ñeïp,ñaùnh daáu moät phöông dieän phaùt trieån cuûavaên hoïc theá kæ naøy treân ñaát nöôùc ta” [3, tr.94].Tìm hieåu truyeän ngaén nöõ thôøi kì ñoåi môùichính laø moät caùch tieáp caän vôùi söï vaän ñoängcuûa theå loaïi truyeän ngaén noùi rieâng, cuûa neànvaên xuoâi ñöông ñaïi noùi chung trong ñôøi soángvaên hoïc hoâm nay.1. Hieän thöïc ñôøi soáng trong tính toaøn

veïn cuûa noù laø ñoái töôïng phaûn aùnh cuûavaên hoïcNgaøy nay, noùi ñeán vaán ñeà naøy chuùng ta

thaáy raát bình thöôøng, thaäm chí laø leõ ñöôngnhieân. Nhöng phaûi ñaët ôû thôøi kì nhöõng naêmsau 1975, ñaëc bieät sau 1986, ñaây thöïc söï laømoät chuyeån bieán lôùn cuûa vaên hoïc trong quannieäm veà hieän thöïc phaûn aùnh.Sang thôøi bình (sau 1975), caùc nhaø vaên

khoâng theå tieáp tuïc vieát nhö tröôùc. Söï thay ñoåicuûa cuoäc soáng vaø thò hieáu thaåm mó cuûa ñoäcgiaû buoäc ngöôøi caàm buùt phaûi töï ñoåi môùi. Vaø

nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân, vaên xuoâi ñaõ coù böôùcñi tieân phong. Töø caûm höùng lòch söû- daân toäc,vaên xuoâi ñaõ chuyeån sang caûm höùng theá söï-ñôøi tö. Khoâng coøn bò raøng buoäc vaøo caùi goïi laø“chuû nghóa ñeà taøi” nhö tröôùc ñaây nöõa, caùcnhaø vaên coù quyeàn ñi vaøo phaûn aùnh moïi maët,moïi chieàu kích ña daïng, phöùc taïp cuûa ñôøisoáng haøng ngaøy, cuûa ñôøi soáng caù nhaân moãicon ngöôøi. Töø boû loái phaûn aùnh ñôn giaûn, moätchieàu veà cuoäc soáng, caùc nhaø vaên ñaõ phôibaøy leân trang vieát moät hieän thöïc “nhö noù voáncoù”, ña chieàu, ña dieän. “Vaên hoïc caàn moät caùinhìn thaät hôn, saâu hôn, toaøn dieän hôn ñoái vôùicuoäc soáng...” [1, tr.4]. Böôùc ra khoûi chieántranh, caùc nhaø vaên laïi tieáp tuïc böôùc vaøo moätcuoäc chieán ñaáu môùi, “tinh vi”, phöùc taïp hôn-cuoäc chieán vôùi caùi xaáu, caùi aùc ñang aån naáp,laån khuaát trong cuoäc soáng, trong moãi conngöôøi.Khi cuoäc soáng ñôøi tö, soá phaän caù nhaân trôû

thaønh nhöõng ñeà taøi khaùm phaù bình ñaúng cuûavaên hoïc thì caùi nhìn veà con ngöôøi trong vaênhoïc cuõng coù söï bieán chuyeån. Khoâng coøn laøcon ngöôøi söû thi, con ngöôøi coäng ñoàng, ñôntrò maø laø con ngöôøi ñôøi thöôøng, löôõng dieän-nhöõng caù nhaân phöùc taïp vaø bí aån. Chínhñieàu naøy khieán theá giôùi taâm hoàn, taâm linh conngöôøi cuõng trôû thaønh moät maûng hieän thöïclôùn caàn phaûi khai phaù cuûa vaên hoïc. Voán ñaõ

TRUYEÄN NGAÉN NÖÕ TRONGVAÊN XUOÂI VIEÄT NAM ÑÖÔNG ÑAÏIPHAÏM THÒ THANH PHÖÔÏNG(Haø Noäi)



raát thaønh coâng trong lónh vöïc naøy ôû giai ñoaïn1930-1945, nay vaên xuoâi laïi tieáp tuïc nhöõngthöû thaùch môùi trong vieäc khaéc hoïa chaândung tinh thaàn con ngöôøi theá kæ môùi.Ngaøy nay vaên hoïc ñaõ trôû laïi traïng thaùi caân

baèng. Höôùng khai thaùc hieän thöïc töø nhöõngnaêm ñaàu thôøi kì ñoåi môùi vaãn tieáp dieãn. Coùnhieàu ñeà taøi môùi ñöôïc ñeà caäp ñaõ theå hieänmoät caûm quan hieän thöïc raát môùi meû, taùo baïocuûa moät theá heä caàm buùt môùi (nhöõng tieåuthuyeát lòch söû ñöông ñaïi, nhöõng truyeän ngaénvaø tieåu thuyeát vieát theo buùt phaùp huyeàn aûocuûa Voõ Thò Haûo, Nguyeãn Bình Phöông...).Hieän thöïc phaûn aùnh trong vaên hoïc coù khi chælaø nhöõng chuyeän töôûng “vaët vaõnh” chaúng coùgì, chæ laø nhöõng tình huoáng, traïng huoáng tacoù theå gaëp trong cuoäc soáng, nhöng noù cho tahieåu nhieàu veà caùch caûm, caùch nghó cuûa conngöôøi môùi hoâm nay (Meï- Nguyeãn Quyù Ñöùc,Taùch caø pheâ soá 8- Daï Ngaân, Coù con- PhanThò Vaøng Anh,Möôøi saùu meùt vuoâng- Vuõ ÑìnhGiang...). Hieän thöïc chæ coøn laø phöông tieänñeå nhaø vaên theå hieän caùi nhìn, söï chieâmnghieäm cuûa mình veà cuoäc ñôøi.Daán thaân vaøo moïi ñeà taøi cuûa vaên xuoâi

ñöông ñaïi, vôùi nhöõng öu theá rieâng cuûa giôùimình, caùc nhaø vaên nöõ ñaõ goùp moät caùch nhìnraát saâu saéc, raát “phuï nöõ” veà moät hieän thöïctrong tính toaøn veïn cuûa noù.“Nhìn laïi” chieán tranh khoâng phaûi laø “ñoäc

quyeàn” cuûa nam giôùi trong saùng taùc. Tuykhoâng chieám moät tæ leä lôùn, nhöng nhöõng taùcphaåm vieát veà chieán tranh cuûa caùc caây buùt nöõñaõ phaûn aùnh thaät thaám thía, xuùc ñoäng “thöïctraïng tinh thaàn” cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäinhöõng naêm sau chieán tranh. Ñaëc bieät, hoïnghieâng haún söï ñoàng caûm, xoùt thöông veà“noãi ñau thôøi haäu chieán” ôû nhöõng ngöôøi cuønggiôùi vôùi mình. Moät noãi ñau raát aâm æ, raát “ñaøn

baø”: noãi ñau cuûa tình yeâu ñaàu ñôøi vôùi nhöõngngöôøi lieät só cöù ñeå laïi “di chöùng” maõi trongtaâm hoàn nhöõng ngöôøi ñaøn baø saâu saéc (Ngöôøiñaøn baø vôùi nhöõng boâng baàn ly -Döông ThuHöông, Chuyeän thôøi con gaùi- Nguyeãn ThòNhö Trang), noãi ñau ñaày bi kòch trong cuoäcsoáng hoân nhaân- gia ñình bôûi chieán tranh ñaõxoùa ñi tuoåi thanh xuaân vaø nhaãn taâm cöôùp ñicaû khaû naêng laøm meï cuûa ngöôøi phuï nöõ, ñaåyhoï phaûi soáng trong caûnh ngöôøi “vôï hôø” tröôùccuoäc soáng vôï choàng thaät cuûa ngöôøi choàngvôùi coâ vôï beù (Phaän ñaøn baø- Thuøy Döông).Khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng bi kòch goùa buïa,lôõ laøng, saâu saéc hôn, caùc nhaø vaên nöõ coøncho ta thaáy moät bi kòch ñaày chua xoùt, ñaàynhöõng giaèng xeù noäi taâm: bi kòch cuûa nhöõngcon ngöôøi “vôõ moäng”, laïc loõng giöõa cuoäc ñôøi.Tieáng naác ngheïn ngaøo voïng veà quaù khöù cuûaThaûo: “Em laø ngöôøi soùt laïi cuûa Röøng Cöôøinhöng haïnh phuùc chaúng coøn soùt laïi nôi em”(Ngöôøi soùt laïi cuûa Röøng Cöôøi) coù leõ laø tieángkeâu than cuûa raát nhieàu ngöôøi phuï nöõ baáthaïnh vì chieán tranh.Noùi ñeán vaên chöông nöõ giôùi, nhieàu ngöôøi

hoaøi nghi veà “tính xaõ hoäi”, giaù trò nhaän thöùchieän thöïc cuûa noù bôûi dieän soáng cuûa ngöôøiphuï nöõ khoâng thaät roäng, hoï khoâng vieát ñöôïccaùi gì khaùc mình, trong khi ñoù “vaên laø ñôøi, ñôøivôùi nhöõng chieàu kích bao la veà khoâng thôøigian, vôùi nhöõng xung ñoät xaõ hoäi phöùc taïpcuûa noù” [3, tr.95]. Coù theå ta khoâng tìm thaáymoät hieän thöïc “vó moâ” vôùi nhöõng moái quan heäxaõ hoäi phöùc taïp chaèng chòt trong saùng taùccuûa caùc nhaø vaên nöõ. Nhöng ñieàu ñoù khoângcoù nghóa laø chuùng ta khoâng tìm thaáy nhöõngvang höôûng cuûa thôøi ñaïi trong truyeän ngaéncuûa caùc chò. Hieän thöïc cuoäc soáng khoânghieän leân ôû chieàu roäng, beà noåi maø laø ôû chieàusaâu- ôû nhöõng hieän töôïng, nhöõng soá phaän,



thaân phaän,...nhöng qua ñoù ngöôøi vieát noùi leânñöôïc raát nhieàu ñieàu veà moät xaõ hoäi môùi hoâmnay. Khoâng thua keùm caùc nhaø vaên nam,nhöõng caây buùt nöõ ñaõ coù moät caùi nhìn tröïcdieän, thaúng thaén khi phôi baøy maët traùi cuûa xaõhoäi ñöông thôøi. Nhaø vaên Vöông Trí Nhaøn coøncho raèng: “phuï nöõ baét maïch thôøi ñaïi nhanhhôn nam giôùi” [4]. Chæ coù ñieàu, treân nhöõngtrang vaên nöõ, “tieáng voïng cuûa thôøi theá, coù khichæ laø nhöõng va chaïm nhoû, nhöõng xao ñoängkheõ” cuûa cuoäc ñôøi....Trong xu höôùng ñi vaøo caûm höùng ñôøi tö,

theá söï cuûa vaên xuoâi hoâm nay, truyeän ngaénnöõ ñaõ coù moät “ñaát dieãn” raát roäng trong maûngñeà taøi tình yeâu, hoân nhaân vaø gia ñình. Döôøngnhö ñöôïc trôû veà “ñuùng nghóa traùi tim em” (thôXuaân Quyønh), caùc caây buùt nöõ ñaõ “tunghoaønh” khai phaù muoân maët phöùc taïp cuûa caùi“taàng væa” hieän thöïc raát ña ñoan, ña söï, ñaàycaùi “lænh kænh dôû dang” cuûa ñôøi soáng thöôøngnhaät naøy. Trong nhöõng trang ñôøi ñoù dö aâmnieàm vui ít hôn noãi buoàn, bi kòch nhieàu hôn laøhaïnh phuùc. Nhöng ngöôøi ñoïc chuùng ta thìkhoâng maát nieàm tin bôûi coù leõ chính “thieân tínhnöõ” ñaõ löu giöõ raát beàn chaët tinh thaàn nhaânvaên trong moãi moät trang vieát: tình yeâu duønhieàu cung saéc nhö theá naøo vaãn toàn taïi vónhcöûu trong söï bao dung vò tha (Cuoái muøanhan saéc- Nguyeãn Ngoïc Tö, Con soùng ÑoàngThaùp Möôøi- Nguyeãn Thò Phöôùc...); ngöôøi phuïnöõ duø coù nhöõng phuùt giaây xao loøng, coùnhöõng caùch haønh xöû ñi theo tieáng goïi cuûabaûn naêng, khaùt khao traàn theá nhöng thöôøngcuoái cuøng hoï vaãn tìm laïi, ñöùng vöõng trong caùithieân chöùc laøm vôï, laøm meï cuûa mình (Muøañoâng aám aùp- Nguyeãn Thò Thu Hueäâ, Sauchôùp laø doâng baõo- Y Ban, Hiu hiu gioù baác-Nguyeân Ngoïc Tö...). Phaûi chaêng, chính“thieân tính” aáy ñaõ giuùp phaùi nöõ töï caân baèng,

trong vaên chöông vaø trong cuoäc ñôøi- moätcuoäc ñôøi voán nhieàu caùi thoâ nhaùm, xoâ leäch,caèn khoâ...Caàm buùt vieát nhö moät söï giaûi toûa nhöõng

caûm xuùc, aån öùc, caùc nhaø vaên nöõ ñaõ mangñeán moät “böùc chaân dung tinh thaàn töï hoïa” raátaán töôïng veà giôùi mình. Coù theå noùi, chöa baogiôø, maûng hieän thöïc cuûa nhöõng “caùi toâi ñaønbaø phong phuù, phöùc taïp vaø saâu saéc” laïi ñöôïckhaùm phaù moät caùch “taän cuøng” nhö vaäy.Cuoäc soáng hieän ñaïi vôùi söï ñeà cao töï do, daânchuû, ngöôøi phuï nöõ ñaõ bieát soáng cho mình, vìmình nhieàu hôn. Hoï cuõng nghó veà mìnhnhieàu hôn. Veà nhöõng khaùt khao tình yeâu,khaùt khao haïnh phuùc, thaäm chí laø nhöõngkhaùt khao mang tính chaát nhu caàu baûn naêngraát chính ñaùng cuûa con ngöôøi: Hoa muoän-Phan Thò Vaøng Anh, Sau nhöõng muøa traêng-Ñoã Bích Thuùy, Caùt ñôïi- Nguyeãn Thò ThuHueä... Hoï khoâng coøn cam chòu, deø daët maøcaát tieáng ñoøi hoûi, quaãy ñaïp giaønh laáy: Böùc thögöûi meï AÂu Cô- Y Ban, Haønh trang cuûa ngöôøiñaøn baø AÂu Laïc- Voõ Thò Haûo.... Nhöng nhömoät “haèng soá” muoân ñôøi, bao giôø ñoái dieän vôùichính mình, moät phuùt taùch mình ra khoûi thieânchöùc haøng ngaøy ñeå soáng rieâng vôùi theá giôùinoäi taâm cuûa mình, ngöôøi phuï nöõ cuõng thaáybuoàn, coâ ñôn: Cam ngoït- Phaïm Soâng Hoàng,Cuoái ngaøy- Traàn Thò Tröôøng, Traêng goùa- LeâMinh Haø... Chæ nhöõng ngöôøi cuøng giôùi môùi coùtheå “töï aên mình” ñeå phôi baøy ra moät “heä luïy”raát rieâng cuûa phaùi nöõ nhö theá. Nhö laø söï “ruùtruoät”, caùc nhaø vaên nöõ ñaõ keå, ñaõ noùi raát thaät,raát saâu saéc nhöõng goùc khuaát ñaày bí aån trongtaâm hoàn cuûa giôùi mình.

Maëc duø coøn toàn taïi nhöõng haïn cheá thuoäcveà giôùi tính trong saùng taïo ngheä thuaät (haïncheá ôû söï ña daïng cuûa ñeà taøi, ôû taàm khaùi quaùthieän thöïc xaõ hoäi roäng lôùn...), nhöng vôùi moät



theá maïnh khaùc (tö duy thieân veà höôùng noäi),truyeän ngaén nöõ ñöông ñaïi ñaõ môû roäng phaïmvi hieän thöïc phaûn aùnh cho vaên hoïc baèngcaùch rieâng cuûa mình: ñi saâu vaøo nhöõng soáphaän, cuoäc soáng, taâm hoàn cuûa nhöõng conngöôøi raát bình dò, nhoû beù (thaäm chí laø caù bieät)xung quanh ta, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi phuïnöõ. Truyeän cuûa caùc chò chæ laø nhöõng “laùt caét”cuoäc ñôøi, nhöng ñoù laø moät “laùt caét” raát “ngoït”,ñaèm saâu, nhieàu traéc aån, dö ba...2. Vaên chöông caàn moät hình thöùc ngheä

thuaät môùi ñeå phaûn aùnh hieän thöïc môùiQuan saùt söï vaän ñoäng cuûa neàn vaên xuoâi

ñöông ñaïi, caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu khaúngñònh raèng nhöõng ñoåi môùi veà hình thöùc ngheäthuaät ñöôïc keát tinh roõ nhaát ôû hai theå loaïi: tieåuthuyeát vaø truyeän ngaén. Baét ñaàu töø nhöõngthay ñoåi trong quan nieäm ngheä thuaät (veàhieän thöïc, con ngöôøi, nhaø vaên, baïn ñoïc...), töduy ngheä thuaät (chuyeån töø tö duy söû thi sangtö duy tieåu thuyeát), caùc nhaø vaên ñaõ khoângngöøng tìm kieám nhöõng khaû naêng môùi meû chovaên chöông, nhöõng saùng taïo hình thöùc. Caùimôùi laï coù khi ñaåy leân thaønh söï “khöôùc töøtruyeàn thoáng”, thaønh “troø chôi” ngheä thuaät(“chôi” keát caáu, “chôi” ngoân töø...). Taát nhieânhình thöùc phaûi ñi lieàn vôùi noäi dung, vaø söïkhaùc laï chöa haún ñaõ laø “ñoäc ñaùo ngheä thuaät”,nhöng moïi söï theå nghieäm xuaát phaùt töø traùchnhieäm, traùi tim cuûa ngöôøi ngheä só ñeàu ñaùngñöôïc ñoùn nhaän.

Coù theå noùi vôùi nhöõng bieán ñoåi hình thöùcngheä thuaät “vaên xuoâi sau ñoåi môùi ñaõ ñinhöõng böôùc tieáp xa hôn treân con ñöôøng hieänñaïi hoùa neàn vaên hoïc daân toäc, ñeå hoøa nhaäpñaày ñuû vaøo tieán trình vaên hoïc theá giôùi” [2,tr.25].

“Baét maïch” raát nhanh vaøo söï vaän ñoängcuûa vaên xuoâi ñöông ñaïi, truyeän ngaén nöõ “vaøo

hoäi” vôùi moät “dung nhan” sôùm chín nôû bôûi söï“maãn caûm baûn naêng” cuûa ngöôøi caàm buùt.Döôøng nhö moïi söï bieán ñoåi hình thöùc ngheäthuaät cuûa vaên xuoâi ñöông ñaïi ta ñeàu coù theåquan saùt thaáy ôû hieän töôïng naøy. Ñieàu quantroïng, truyeän ngaén nöõ “nhaäp cuoäc” vôùi moätbaûn saéc rieâng in ñaäm daáu aán cuûa giôùi tínhtrong saùng taïo ngheä thuaät.Deã nhaän thaáy laø daïng thöùc ngöôøi keå

chuyeän ngoâi thöù nhaát chieám moät tæ leä lôùntrong saùng taùc cuûa caùc caây buùt nöõ. Ngöôøi keåchuyeän xöng “toâi”, ña soá laø caùi “toâi” traûinghieäm- töï keå veà mình (khaùc vôùi caùi “toâi”chöùng kieán- keå chuyeän ngöôøi khaùc), vaø ñasoá mang giôùi tính nöõ. Ñieåm nhìn traàn thuaätnaøy ñaõ “nhuoäm” “chaát nöõ” leân toaøn boä caáutruùc truyeän keå, töø caáu truùc söï kieän ñeán caáutruùc lôøi vaên. Tính chaát “taâm tình”, “giaõi baøy”ñaäm neùt. Coát truyeän nhieàu khi laø söï xaâuchuoãi caùc caûm xuùc, taâm traïng cuûa nhaân vaät,söï kieän, tình tieát raát môø nhaït. “Kyù öùc” ñöôïckhoan saâu, “chaép nhaët” töøng maûnh vôõ ñeåhoaøn thieän daàn böùc tranh noäi taâm cuûa conngöôøi. Caùi caûm giaùc gioáng nhö ñang ñöôïcnghe “buoân chuyeän” maø ngöôøi ta caûm nhaänkhi ñoïc truyeän Y Ban laø moät nhaän xeùt raát“truùng” vôùi nhöõng truyeän ngaén nöõ vieát töøñieåm nhìn traàn thuaät naøy: Gaø aáp boùng- YBan, Bieån aám- Nguyeãn Thò Thu Hueä, Traênggoùa- Leâ Minh Haø...

Muoán khaúng ñònh “thöïc taøi” cuûa mình,caùc nhaø vaên nöõ raát haøo höùng vôùi chuû tröông“vieát noäi dung” hôn laø “keå noäi dung”. Vì vaäytrong saùng taùc cuûa mình, hoï khoâng ñeà caovieäc xaây döïng moät coát truyeän chaët cheõ vôùi söïtrieån khai logic caùc söï kieän, tình tieát, vôùinhöõng maâu thuaãn, xung ñoät lôùn, ñaåy leân caotraøo, “thaét nuùt” roài “môû nuùt”... Ngay caû yeáu toátình huoáng- voán coù vai troø raát quan troïng



trong theå loaïi truyeän ngaén, hoï cuõng löïa choïnlaø nhöõng söï vieäc raát bình thöôøng xaûy ra trongcuoäc soáng: moät buoåi leân thaønh phoá ñi chôï“phieân” cuûa moät coâ gaùi ôû vuøng queâ heûo laùnh(Luùa haùt- Voõ Thò Xuaân Haø), söï töôûng nhaàmmình coù thai cuûa moät coâ gaùi treû chöa coù giañình (Coù con- Phan Thò Vaøng Anh), moätchuyeán veà thaêm queâ ôû vuøng cao cuûa moätngöôøi con ñi hoïc xa nhaø (Sau nhöõng muøatraêng- Ñoã Bích Thuùy)... Thay vaøo ñoù, caùcnhaø vaên nöõ raát chuù taâm mieâu taû caùc chi tieát,ñi saâu vaøo phaân tích taâm lí nhaân vaät, vaø “laïhoùa” vaên chöông baèng nhöõng caùch dieãn ñaïtgiaøu caù tính cuûa mình. Hoï thuyeát phuïc ngöôøiñoïc baèng söï tinh teá, nhaïy caûm, saâu saéc, amtöôøng noäi taâm con ngöôøi- nhaát laø ngöôøi phuïnöõ, vaø baèng caû söï “quyeán ruõ” duyeân daùng,hieän ñaïi trong gioïng ñieäu, ngoân ngöõ. Nhieàungöôøi ñaõ nhaän xeùt ngoân töø trong truyeän ngaéncuûa phaùi ñeïp mang ñaäm saéc thaùi nöõ- noù gaénvôùi caùch caûm thuï theá giôùi mang tính chaát“tröïc caûm”, “duy caûm”, gaén vôùi coâng vieäc “teàgia noäi trôï”, vôùi thieân chöùc laøm vôï, laøm meïcuûa hoï. Roõ raøng, giôùi tính coù aûnh höôûngkhoâng nhoû tôùi caù tính saùng taïo cuûa caùc nhaøvaên nöõ.Ngheä thuaät muoân ñôøi vaãn ñeà cao yeáu toá

“saùng taïo”. Baèng trí töôûng töôïng phong phuù,söï “ña ñoan, ña caûm” saün coù trong taâm hoàn,phaùi nöõ ñaõ mang ñeán nhöõng caáu töù, nhöõngthuû phaùp vieát truyeän ngaén raát ñoäc ñaùo, “aùmaûnh”. Söï baát ngôø “ngoaøi söùc töôûng” trongnhöõng tình tieát, nhöõng caùch keát gaây “döchaán”: Ngoïa sinh (Voõ Thò Xuaân Haø), Keû döïphaàn (Phong Ñieäp).... Söï ña taàng yù nghóatrong caùch caûm thuï hình töôïng: Gioùng (LeâMinh Haø), Töï (Y Ban).... Nhöõng thuû phaùphuyeàn aûo taïo neân kieåu truyeän “giaû coå tích”:Chôï Raèm döôùi goác daâu coå thuï (Y Ban), Naøng

tieân xanh xao, Hoàn trinh nöõ, Tim vôõ- Voõ ThòHaûo.... Taát caû nhöõng thöû nghieäm ñoù ñaõ goùpphaàn taïo neân söï “bung phaù, bieán aûo” cuûa theåloaïi truyeän ngaén hieän nay.Ñaùnh giaù Nhöõng thaønh töïu cuûa truyeän

ngaén sau 1975, Bích Thu ñaõ nhaän xeùt:“Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, truyeän ngaén coùxu höôùng töï nôùi môû ña daïng hôn trong caùchdieãn ñaït” [6]. Vôùi nhöõng caùch “dieãn ñaït” môùimeû, giaøu caùch taân ngheä thuaät, truyeän ngaénnöõ ñöông ñaïi ñaõ goùp phaàn “nôùi môû” nhieàuhôn tieàm naêng bieåu ñaït cuoäc soáng cuûa theåloaïi töï söï côõ “nhoû” naøy.“Vaên chöông khoâng phaûi laø ngheà nhö moïi

ngheà maø ñoù laø con ñöôøng khoå aûi cho nhöõngngöôøi ñaøn baø caàm buùt” (Daï Ngaân). Vöôït quabao giôùi haïn, khoù khaên cuûa moät “phaùi yeáu”,phaùi nöõ ñaõ “ñaêng ñaøn” moät caùch ñaày töï tin,töï chuû, coáng hieán nhöõng thaønh quaû khoângnhoû cho söï vaän ñoäng, bieán ñoåi cuûa neàn vaênxuoâi ñöông ñaïi. Hoï ñaõ laøm caân baèng (vaøthaäm chí laø laán löôùt) tính aâm- döông trong ñôøisoáng vaên hoïc. Phaûi chaêng, söï “thaêng hoa”cuûa hoï trong saùng taùc, noùi nhö Huyønh NhöPhöông, laø “moät caùch theá hieän dieän ôû ñôøi” [5,tr.132]?

- Traàn Thanh Ñaïm, - “Nhìn laïi vaên hoïc Vieät Nam sau1975: 3 giai ñoaïn, 3 xu höôùng”, Baùo Vaên ngheä soá34/2003.- Nguyeãn Vaên Long - Laõ Nhaâm Thìn (ñoàng Chuû bieân),Vaên hoïc Vieät Nam sau 1975- Nhöõng vaán ñeà nghieâncöùu vaø giaûng daïy, NXB Giaùo duïc, 2009.- Phöông Löïu, “Suy nghó veà ñaëc ñieåm cuûa nöõ vaên syõ”.Taïp chí Taùc phaåm môùi soá 3/1998.- Vöông Trí Nhaøn, “Phuï nöõ vaø saùng taùc vaên chöông”.Taïp chí Vaên hoïc, soá 6/1996.- Huyønh Nhö Phöông, Nhöõng tín hieäu môùi, Nxb. HoäiNhaø vaên, 1994.- Bích Thu, “Nhöõng thaønh töïu cuûa truyeän ngaén sau1975”, Taïp chí Vaên hoïc, 9/1996.



T RAO ÑOÅI YÙ KIEÁN

Coù leõ, khoâng caàn phaûi noùi ñeán moáiquan heä thaåm myõ voán khaêng khít, töïnhieân, giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi

cuoäc soáng noùi chung, ñaïo ñöùc xaõ hoäi noùirieâng. Bôûi leõ, vaên hoïc, ngheä thuaät cuûa baátcöù daân toäc naøo, duø laø moät lónh vöïc tinh hoacuûa taàng lôùp trí thöùc, cuõng khoâng phaûi ôûngoaøi maø noù voán töø cuoäc soáng daân toäc maøra, bao goàm heát thaûy nhöõng thaønh phaàn xaõhoäi, vaø luoân gaén boù vôùi daân toäc nhö hình vôùiboùng. Cuõng chính vì vaäy, coù ngöôøi ví vaênhoïc, ngheä thuaät nhö chieác phong vuõ bieåuluoân phaûn chieáu thöïc traïng xaõ hoäi, trong ñoùñöông nhieân coù vaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi.Coù leõ, cuõng khoâng caàn phaûi noùi ñeán traùch

nhieäm cuõng nhö thieân chöùc cuûa vaên hoïc, ngheäthuaät ñoái vôùi cuoäc soáng xaõ hoäi, trong ñoù coù vaánñeà ñaïo ñöùc, nhö moät thaåm quyeàn ñaëc bieät maøvaên hoïc, ngheä thuaät phaûi phaán ñaáu cho caùiChaân, caùi Thieän, caùi Myõ voán laø nhöõng chöùcnaêng cao quyù maø töø laâu loaøi ngöôøi vaãn kyøvoïng. Dó nhieân, khoâng phaûi moïi ngöôøi ñeàu coùquan nieäm nhö nhau veà caùi Chaân, caùi Thieän,caùi Myõ. Nhöng duø sao, vaãn coù ranh giôùi giöõacaùi Chaân vôùi caùi phi lyù xuyeân taïc söï thaät, giöõacaùi Thieän vôùi caùi aùc, giöõa caùi Myõ vôùi caùi xaáu.Chính haït nhaân chaân chính cuûa caùi Chaân, caùi

Thieän, caùi Myõ ñoù ñaõ taïo neân söùc soáng trongtruyeàn thoáng vaên hoùa vaø vaên hoïc, ngheä thuaätcuûa moãi daân toäc.Hôn theá nöõa, cuõng khoâng caàn phaûi noùi

ñeán chöùc naêng cao quyù cuûa vaên hoïc, ngheäthuaät trong xaõ hoäi ta maø töø laâu nhaân daân vaãnkyø voïng nhö moät taám göông soi chæ ñöôøngveà ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Trong xaõ hoäi ta, vaên hoïc,ngheä thuaät khoâng chæ laø moät toå chöùc ngheànghieäp bình thöôøng maø coøn laø moät lónh vöïctinh hoa cuûa trí tueä, phaûn aûnh yeâu caàu thaåmmyõ, giaù trò tinh thaàn cuûa xaõ hoäi trong ñònhhöôùng phaùt trieån ñaát nöôùc.Neáu ba vaán ñeà neâu treân khoâng caàn phaûi

baøn ñeán, vì noù laø hieån nhieân, ñöông nhieân, thìphaûi chaêng, vaán ñeà ñaùng quan taâm hôn laø vieäctìm hieåu yù nghóa bieän chöùng trong quan heäthaåm myõ giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi cuoäcsoáng daân toäc maø vaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi laø noäidung cô baûn. Vôùi quan ñieåm bieän chöùng,chuùng ta seõ vaän duïng vaø phaùt trieån chuû nghóaMaùc – Leânin noùi chung, quan ñieåm thaåm myõmaùc-xít noùi rieâng, theo höôùng phuø hôïp vôùi thöïcteá moãi daân toäc, maø ôû ñaây laø thöïc teá ñaïo ñöùc xaõhoäi trong quan heä thaåm myõ vôùi vaên hoïc, ngheäthuaät. Ñöông nhieân, vaên hoïc, ngheä thuaätkhoâng chæ coù quan heä thaåm myõ vôùi ñaïo ñöùc xaõ

YÙ nghóa bieän chöùng trong quan heä thaåm myõgiöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vaø ñaïo ñöùc xaõ hoäiTHAØNH DUY(Vieän Haøn laâm Khoa hoïc xaõ hoäi Vieät Nam)

LTS: Trieån khai nghieân cöùu, hoïc taäp Nghò quyeát 33 cuûa Hoäi nghò laàn thöù 9 Ban chaáphaønh TÖ. Ñaûng (Khoùa XI), töø soá naøy chuùng toâi cho ñaêng caùc baøi vieát goùp phaàn quaùntrieät thöïc hieän ñònh höôùng muïc tieâu, quan ñieåm, nhieäm vuï vaø giaûi phaùp xaây döïngvaø phaùt trieån vaên hoùa, con ngöôøi Vieät Nam trong thôøi kyø môùi.

DÑVNVN


hoäi maø coøn coù quan heä ñeán haàu heát caùc lónhvöïc cuoäc soáng cuûa daân toäc vaø theá giôùi, nhöngcoù leõ phöùc taïp nhaát, teá nhò nhaát, laø quan heä vôùiñaïo ñöùc xaõ hoäi ñang coù hieän töôïng xuoáng caáptrong xaõ hoäi ta. Noùi ñeán yù nghóa bieän chöùngtrong quan heä thaåm myõ giöõa vaên hoïc, ngheäthuaät vaø ñaïo ñöùc xaõ hoäi, laø noùi ñeán quan heä laãnnhau, taùc ñoäng vaø phuï thuoäc vaøo nhau, nhöquan heä giöõa nguyeân nhaân vaø keát quaû theohöôùng tích cöïc vaø phaùt trieån.Ñaây laø vaán ñeà lyù luaän phöùc taïp, khoù hieåu,

caøng khoù thöïc hieän, vì noù khoâng chæ coù quanheä ñeán nhaän thöùc maø coøn coù lieân quan ñeánthöïc traïng ñaïo ñöùc cuûa moãi ngöôøi, trong ñoù coùthöïc traïng ñaïo ñöùc cuûa chính vaên hoïc, ngheäthuaät. Ñöông nhieân, baøi vieát naøy chæ neâu moätvaøi khía caïnh coù quan heä ñeán nhaän thöùc khitieáp thu vaø vaän duïng chuû nghóa Maùc – Leâninnoùi chung, quan ñieåm thaåm myõ maùc-xít noùirieâng, maø chuùng ta vaãn xem laø neàn taûng tötöôûng cuûa vaên hoïc, ngheä thuaät trong ñöôøng loáiphaùt trieån ñaát nöôùc ta.Xem chuû nghóa Maùc - Leânin cuõng nhö

quan ñieåm thaåm myõ maùc-xít, khoâng phaûilaø nhöõng ñònh lyù giaùo ñieàu, coù saün, maø laømoät phöông phaùp, Hoà Chí Minh ñaõ töøngnoùi: Hoïc thuyeát Maùc coù öu ñieåm cuûa noù laøphöông phaùp laøm vieäc bieän chöùng. Noùiñeán quan ñieåm bieän chöùng laø noùi ñeánnguyeân taéc gaén lyù luaän vôùi thöïc tieãn, laáythöïc teá ñeå kieåm nghieäm, chöùng minh tínhñuùng ñaén cuûa lyù luaän. Nhöng, Hoà ChíMinh khoâng chæ noùi quan ñieåm bieän chöùngñôn thuaàn maø laø phöông phaùp laøm vieäcbieän chöùng, Ñieàu ñoù cho thaáy Ngöôøi gaénquan ñieåm bieän chöùng vôùi haønh ñoäng cuïtheå, noùi ñi ñoâi vôùi laøm, vaø laáy keát quaû vieäclaøm cuï theå ñeå kieåm nghieäm tính ñuùng ñaénvieäc laøm cuûa mình, maø ôû ñaây laø haønh ñoängsaùng taùc vaên hoïc, ngheä thuaät trong quanheä thaåm myõ vôùi ñaïo ñöùc xaõ hoäi ta.Trong thöïc teá, caùc nhaø kinh ñieån cuõng chæ

xem hoïc thuyeát cuûamình laø moät phöông phaùp,vaø chính caùc oâng ñaõ nhaän thöùc laïi raát nhieàu

vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà giai caáp, ñaáu tranhgiai caáp cuõng nhö vaán ñeà daân toäc vaø caùchmaïng giaûi phoùng daân toäc, chæ giöõ laïi ñieàu côbaûn nhaát trong Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng Coängsaûn laø “Söï phaùt trieån töï do cuûa moãi ngöôøi laøñieàu kieän cho söï phaùt trieån töï do cuûa taát caû moïingöôøi”(1) nhö AÊngghen khaúng ñònh. Ngay caûphaïm truø töï do cuõng khoâng phaûi do caùc oângnoùi tröôùc maø töø laâu ñaõ coù, nhöng töï do cuûa moãingöôøi thì chính laø lyù töôûng giaûi phoùng loaøi ngöôøichæ thaáy trong hoïc thuyeát Maùc. Caû phaïm truøbieän chöùng cuõng khoâng do Maùc noùi tröôùc maølaø cuûa Heâghen, nhöng quan ñieåm bieän chöùngcuûa Heâghen laø bieän chöùng duy taâm, traùi vôùibieän chöùng duy vaät, laø thaønh töïu khoa hoïc noåitroäi cuûa hoïc thuyeát Maùc maø Hoà Chí Minh ñaõkhaúng ñònh..Vôùi lyù töôûng giaûi phoùng loaøi ngöôøi theo

quan ñieåm bieän chöùng duy vaät, Maùc ñaõ giaûithích: “Söï giaûi phoùng laø moät söï kieän lòch söû,chöù khoâng phaûi laø söï kieän tö töôûng, vaø noù naûysinh ra töø nhöõng ñieàu kieän lòch söû”(2). Ñieàu ñoùkhoâng chæ cho thaáy Maùc coi hoïc thuyeát cuûamình laø moät phöông phaùp, maø coøn ñoøi hoûi söïvaän duïng saùng taïo thích hôïp vôùi ñieàu kieän lòchsöû cuï theå cuûa moãi daân toäc. Ñoù chính laø phöôngphaùp laøm vieäc bieän chöùng trong nhaän thöùc veàmoái quan heä giöõa lyù luaän vôùi thöïc teá, coi thöïcteá laø thöôùc ño chaân lyù.Töông töï nhö vaäy, khi khaúng ñònh chaân lyù:

“Khoâng coù gì quyù hôn ñoäc laäp töï do”, Hoà ChíMinh cuõng ñoàng thôøi noùi, ñoäc laäp töï do maø daâncöù cheát ñoùi cheát reùt thì ñoäc laäp töï do cuõngchaúng coù nghóa lyù gì. Vôùi tö duy bieän chöùng,khi noùi chaân lyù cuõng nhö lyù luaän phaûi gaén vôùithöïc teá cuï theå, laáy thöïc teá cuï theå ñeå kieåmnghieäm tính ñuùng ñaén cuûa chaân lyù, lyù luaän, bôûileõ, coi chaân lyù laø cuï theå, thì môùi coù saùng taïotrong söï nghieäp caùch maïng.Ñoái vôùi vaên hoïc, ngheä thuaät, chaân lyù saùng

taïo cuõng nhö lyù luaän thaåm myõ voán gaén vôùi caùiChaân, caùi Thieän, caùi Myõ, caøng phaûi cuï theå thìmôùi taïo neân giaù trò thaåm myõ chaân chính. Vôùiphöông phaùp laøm vieäc bieän chöùng, ñoøi hoûi

TRAO ÑOÅI YÙ KIEÁN


chuùng ta khoâng chæ noùi ñi ñoâi vôùi laøm maø coønlaø thaùi ñoä trung thöïc, khaùch quan, laø moät phaåmchaát ñaïo ñöùc heát söùc quan troïng cuûa moãingöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi coù vai troø saùng taïovaên hoïc, ngheä thuaät luoân taùc ñoäng ñeán ñaïoñöùc xaõ hoäi. Chæ coù phaûn aûnh chaân thöïc vaøtrung thöïc cuoäc soáng, saùng taùc vaên hoïc, ngheäthuaät môùi ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc söï caûmhöùng thaåm myõ trung thöïc; chæ coù höôùng thieän,coi saùng taùc vaên hoïc, ngheä thuaät laø coâng cuïpheâ phaùn caùi aùc, caùi xaáu voán thöôøng tröïc trongcuoäc soáng vaø moãi con ngöôøi, thì taùc phaåm môùiñem ñeán cho ngöôøi ñoïc, ngöôøi xem söï boå íchtrong xaây döïng ñaïo ñöùc xaõ hoäi; chæ coù toân troïngcaùi ñeïp chaân chính, caùi ñeïp töø cuoäc soáng, vaênhoïc, ngheä thuaät môùi ñem ñeán giaù trò thaåm myõphaûn aûnh söï soáng. Ñoù laø nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïcHoà Chí Minh noùi nhieàu vôùi vaên ngheä só, ñoàngthôøi Ngöôøi cuõng ñoøi hoûi vaên hoïc, ngheä thuaätphaûn aûnh trung thöïc nhöõng phaåm chaát caoquyù cuûa xaõ hoäi ta nhaèm xaây döïng vaø phaùt trieåncon ngöôøi Vieät Nam coù ñaïo ñöùc caùch maïng, vìnöôùc, vì daân. Ñoù laø phöông phaùp laøm vieäc bieänchöùng trong quan heä thaåm myõ giöõa vaên hoïc,ngheä thuaät vôùi ñaïo ñöùc xaõ hoäi.Vaäy, laøm theá naøo ñeå vaên hoïc, ngheä thuaät

phaùt huy phöông phaùp laøm vieäc bieän chöùngtrong moái quan heä thaåm myõ vôùi vaán ñeà ñaïoñöùc xaõ hoäi ta hieän nay ?1.Tröôùc heát, caàn khaúng ñònh vaên hoïc, ngheä

thuaät ñaõ giöõ moät vai troø ñaùng keå trong söïnghieäp khaùng chieán giaûi phoùng daân toäc vaø xaâydöïng ñaát nöôùc tröôùc ñaây. Quaû thöïc, vaên hoïc,ngheä thuaät khoâng chæ tham gia tích cöïc baèngnhöõng saùng taùc cuï theå ñuû caùc theå loaïi trong söïnghieäp chieán ñaáu giaûi phoùng daân toäc vaø kieánthieát ñaát nöôùc, maø hôn theá, ñoäi nguõ saùng taùcñaõ goùp caû xöông maùu cuûa mình cho söï nghieäpñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc, ñem laïi chonhaân daân ta nhöõng ñoäng vieân khích leä, taïo neânsöùc maïnh trong chieán ñaáu cuûa nhieàu taàng lôùpnhaân daân. Khoâng ít nhöõng chuyeän keå veà taùcphaåm vaên hoïc, ngheä thuaät cuõng nhö veà nhöõngtaám göông hy sinh cao caû cuûa raát nhieàu nhaø

vaên, nhaø thô, hoïa só, nhaïc só ñaõ khích leä nhaândaân ta trong söï nghieäp chieán ñaáu baûo veä Toåquoác. Chính hoï ñaõ taïo neân söùc maïnh vaên hoùagoùp phaàn quan troïng trong söï nghieäp khaùngchieán giaûi phoùng daân toäc. Chính hoï ñaõ taïo neânneàn vaên hoïc, ngheä thuaät tieân phong, khoâng chægoùp söùc cho ñaát nöôùcmaø coøn laø taám göông soiveà ñaïo ñöùc xaõ hoäi.YÙ nghóa bieän chöùng trong moái quan heä

thaåm myõ giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vaø ñaïo ñöùcxaõ hoäi laø ôû choã, vaên hoïc, ngheä thuaät ñaõ thöïc söïtaïo neân neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi ñeå ñoängvieân caùc taàng lôùp nhaân daân tham gia chieán ñaáutreân moïi maët traän. Ñoù chính laø haønh ñoäng gaénlyù luaän thaåm myõ vôùi thöïc teá cuoäc soáng, noùi ñiñoâi vôùi laøm, theo höôùng ñoäc laäp daân toäc gaénlieàn vôùi chuû nghóa xaõ hoäi. Chính vaên hoïc, ngheäthuaät ñaõ hieän thöïc hoùa phöông phaùp laøm vieäcbieän chöùng baèng nhöõng saùng taùc cuï theå, theåhieän giaù trò thaåm myõ chaân chính. Moái quan heäthaåmmyõ giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi ñaïo ñöùcxaõ hoäi ñaõ trôû neân khaêng khít nhö quan heä loâgích bieän chöùng maùc-xít, taïo ñaø phaùt trieån neàntaûng ñaïo ñöùc xaõ hoäi ta.Nhöng, töø khi ñaát nöôùc coù hoøa bình, nhaát laø

töø khi ñoåi môùi, hoäi nhaäp quoác teá, vaên hoïc, ngheäthuaät khoâng ñöôïc nhö tröôùc, khoâng chæ thieáunhöõng taùc phaåm xöùng taàm maø coøn coù bieåuhieän xuoáng caáp veà ñaïo ñöùc xaõ hoäi, nhö Nghòquyeát Hoäi nghò Trung öông 9, khoùa XI veà xaâydöïng vaø phaùt trieån vaên hoùa, con ngöôøi VieätNam môùi ñaây ñaõ noùi roõ: “Coøn ít nhöõng taùcphaåm vaên hoïc, ngheä thuaät coù giaù trò cao veà tötöôûng vaø ngheä thuaät, coù moät soá taùc phaåm chaïytheo thò hieáu taàm thöôøng, chaát löôïng thaáp,thaäm chí coù haïi”(3). Cuõng phaûi keå ñeán nhöõngtaùc phaâm du nhaäp loái soáng khoâng laønh maïnhtöø beân ngoaøi, khieán khoâng ít thanh thieáu nieânqueân daàn nhöõng lyù töôûng cao ñeïp, höôùng theoloái soáng thöïc duïng cuûa chuû nghóa caù nhaân cöïcñoan. Teä hôn nöõa, coøn xuaát hieän saûn phaåm cangôïi vò trí cuûa keû beân leà cuoäc soáng nhaèm muïcñích haï thaáp caùi maø hoï xem laø thaàn töôïng. Ñoáivôùi moät neàn vaên hoïc, ngheä thuaät ñöôïc xem laø



tieân tieán, leõ ra phaûi ñi ñaàu trong vieäc choángtham nhuõng, choáng thoùi hö taät xaáu nhö chöùcnaêng voán coù cuûa noù, thì traùi laïi, coù taùc phaåm laïihöôùng theo nhöõngmuïc tieâu traùi vôùi ñaïo ñöùc xaõhoäi. Phaûi chaêng, ñoù chính laø maët traùi cuûaphöông phaùp laøm vieäc bieän chöùng, khieán choñaïo ñöùc xaõ hoäi ñaõ xuoáng caáp caøng xuoáng caáptheâm. Nhö vaäy laø, vaên hoïc, ngheä thuaät ñaõ rôøiboû thieân chöùc cao quyù cuûa mình, traùi vôùiphöông chaâm noùi ñi ñoâi vôùi laøm, khi noù vaãn coichuû nghóa Maùc – Leânin, tö töôûng Hoà Chí Minh,cuõng nhö quan ñieåm thaåm myõ maùc-xít laø neàntaûng tö töôûng, kim chæ nam cuûa haønh ñoäng.2. Töø yù nghóa bieän chöùng trong quan heä

thaåm myõ, chuùng ta caàn tìm ñeán nhöõng quanñieåm ñuùng ñaén phaûn aûnh phöông phaùp laømvieäc bieän chöùng vaø quan ñieåm thaåm myõ maùc-xít theo quy luaät phaùt trieån xaõ hoäi môùi. Coù leõ,vaán ñeà khoâng chæ naèm ôû choã phaûi saùng taïo caùimôùi maø laø suy nghó troû laïi nhöõng baøi hoïc trongtö töôûng Hoà Chí Minh, cuõng laø nhöõng baøi hoïcthöïc tieãn trong xaây döïng Ñaûng, Nhaø nöôùc vaøcaùc ñoaøn theå xaõ hoäi. Ñoù laø baøi hoïc veà vaên hoùachæ ñöôøng, khoâng chæ cho trieát lyù phaùt trieån beànvöõng kinh teá xaõ hoäi, maø caû cho tö duy xaâydöïng ñaïo ñöùc môùi, ñaïo ñöùc xaõ hoäi trong ñaátnöôùc ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi vôùi nhöõng ñieàukieän khoù khaên vaø thöû thaùch môùi.Vôùi vaên hoïc, ngheä thuaät, khi noùi veà yù nghóa

bieän chöùng trong quan heä thaåm myõ vôùi ñaïoñöùc xaõ hoäi, Hoà Chí Minh thöôøng ñeà caäp ñeánnhöõng chöùc naêng cao quyù cuûa vaên hoùa vaøsaùng taïo vaên hoïc, ngheä thuaät. Ngöôøi ñoøi hoûikhoâng chæ baûn lónh cuûa vaên ngheä só maø caûnhöõng chính saùch xaõ hoäi ñuùng ñaén, giuùp chovieäc naâng cao söùc maïnh cuûa vaên hoùa vaø vaênhoïc, ngheä thuaät nhaèm taïo ra nhöõng giaù tròChaân, Thieän, Myõ thích hôïp vôùi vieäc xaây döïngñaïo ñöùc xaõ hoäi môùi. Ñoù chính laø maët traän vaênhoùa, ngheä thuaät maø vaên ngheä só laø chieán só treânmaët traän aáy. Ñoù cuõng chính laø vaên hoùa, ngheäthuaät khoâng phaûi ôû ngoaøi, maø laø ôû trong kinh teávaø chính trò, nhö Hoà Chí Minh khaúng ñònh töølaâu, maø gaàn ñaây Nghò quyeát Hoäi nghò Trung

öông 9 khoùa XI veà vaên hoùa, con ngöôøi VieätNam ñaõ nhaéc ñeán trong nhieäm vuï xaây döïngvaên hoùa trong chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi.Töïu trung, yù nghóa bieän chöùng trong quan

heä thaåm myõ giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vaø ñaïoñöùc xaõ hoäi khoâng phaûi laø ñi tìm moät phaùt kieánmôùi maø laø trôû veà vôùi nhöõng baøi hoïc töôûng ñaõ cuõtrong quan ñieåm vaên hoùa, vaên ngheä Hoà ChíMinh. Ñoù chính laø söï vaän duïng saùng taïo tötöôûng Hoà Chí Minh veà vaên hoùa, vaên ngheä,trong boái caûnh môùi, trong ñoù coù vaán ñeà ñaïoñöùc xaõ hoäi, maø chuùng ta vaãn xem laø moät muïctieâu phaùt trieån cuûa vaên hoïc, ngheä thuaät.3. Hoà Chí Minh noùi nhieàu veà vaên hoùa,

nhöng Ngöôøi khoâng taùch vaên hoùa vôùi vaênngheä, cho neân, nhöõng ñieàu Ngöôøi noùi veà vaênhoùa cuõng coù theå thaáy roõ yù nghóa bieân chöùngtrong quan heä thaåm myõ giöõa vaên hoïc, ngheäthuaät vôùi ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Chuùng ta coù theåthaáy nhöõng quan ñieåm thaåm myõ maùc-xít cuûaHoà Chí Minh trong nhieàu saùng taùc cuï theå veàtruyeän, kyù, kòch, thô, ñaëc bieät laø taäp kyù Baûn aùncheá ñoä thöïc daân Phaùp vaø taäp thô Nhaät kyùtrong tuø cuûa Ngöôøi. Nhöng, quan troïng hôn,phaûi noùi ñeán nhöõng quan ñieåm cuûa Ngöôøitrong baøi thô Caûm töôûng ñoïc “Thieân gia thi” ôûNhaät kyù trong tuø, nhaát laø phaàn chuù thích döôùibaøi thô ñoù maø haàu nhö nhieàu ngöôøi nghieâncöùu taäp thô ñaõ queân khoâng nhaéc ñeán. Coù theånoùi, ñaây laø söï khôûi ñaàu cuûa vieäc tìm hieåu lyùluaän vaên hoùa, vaên ngheä cuõng nhö yù nghóabieän chöùng trong quan heä thaåm myõ giöõa vaênhoïc, ngheä thuaät vôùi cuoäc soáng, trong ñoù coùvaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi.Baøi thô Caûm töôûng ñoïc “Thieân gia thi”, chæ

coù boán caâu:Thô xöa thöôøng chuoäng thieânnhieân ñeïp,/ Maây, gioù, traêng, hoa, tuyeát, nuùi,soâng;/ Nay ôû trong thô neân coù theùp, / Nhaø thôcuõng phaûi bieát xung phong.Nhöng, troïng taâm laø ôû hai caâu: Thô xöa

thöôøng chuoäng thieân nhieân ñeïp vaø Nay ôû trongthô neân coù theùp. Vôùi hai caâu thô ñoù, taùc giaû baøithô khoâng chæ phaûn aûnh söï khaùc nhau cô baûnmang tính thôøi ñaïi giöõa thô xöa vaø thô nay, maø



coøn cho thaáy söï khaùc nhau cô baûn trong nhaänthöùc vaø vaän duïng veà vò trí, vai troø cuûa vaên hoùanoùi chung, vaên hoïc, ngheä thuaät noùi rieâng. Dónhieân, taùc giaû baøi thô chæ noùi ñeán hieän töôïngthô xöa khaùc thô nay, chöù khoâng coù yù pheâphaùn thô xöa nhö coù ngöôøi nghó. Noùi roõ söïkhaùc bieät giöõa thô xöa vaø thô nay, taùc giaû chæmuoán löu yù ngöôøi ñoïc ñeán yù nghóa cuûa vaên hoùatrong xaõ hoäi ngaøy nay, nhö Ngöôøi noùi döôùi chuùthích baøi thô. Do ñoù, caàn phaûi xem phaàn chuùthích heát söùc quan troïng döôùi baøi thô. goàm haiphaàn: Ñònh nghóa veà khaùi nieäm vaên hoùa vaø yùnghóa cuûa vaên hoùa trong xaõ hoäi hieän nay. Ngaøynay, vaên hoùa cuõng nhö vaên hoïc, ngheä thuaät ñaõthöïc söï coù vò trí, vai troø trung taâm, coù söùc maïnhnoäi sinh quan troïng, ñaûm baûo söï phaùt trieån beànvöõng cho caû kinh teá, chính trò, xaõ hoäi vaø conngöôøi, taïo neân thôøi ñaïi vaên minh trí tueä. Ñieàuñoù khoâng caàn phaûi chöùng minh maø ñaõ trôûthaønh söï thöïc hieån nhieân. Ngaøy nay, vaên hoùavaø caû vaên hoïc, ngheä thuaät ñaõ thöïc söï coù maëttrong moïi lónh vöïc cuoäc soáng xaõ hoäi, trôû thaønh“söùc maïnh meàm”, vöøa mang giaù trò tích cöïc,vöøa coù caû xu höôùng tieâu cöïc, tuøy theo ngöôøi söûduïng thaønh quaû cuûa vaên hoùa vaø vaên hoïc, ngheäthuaät theo muïc ñích rieâng cuûa mình.Khaúng ñònh quan ñieåm thaåm myõ môùi veà

vaên hoùa, vaên ngheä, Hoà Chí Minh cuõng ñeà caäpñeán tö duy môùi veà phöông phaùp nhaän thöùc lòchsöû xaõ hoäi vaø vai troø tích cöïc cuûa vaên hoùa vaø vaênhoïc, ngheä thuaät, ñöôïc Ngöôøi noùi roõ trong Thögöûi caùc hoïa só nhaân trieån laõm hoäi hoïa 1951 vaøbaøi Dieãn vaên khai maïc Hoäi nghò vaên hoùa toaønquoác laàn thöù nhaát ôû Haø Noäi cuoái naêm 1946.Ñaây laø nhöõng tö lieäu heát söùc quan troïng phaûnaûnh quan ñieåm Hoà Chí Minh veà quan heä thaåmmyõ giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vaø cuoäc soáng noùichung, ñaïo ñöùc xaõ hoäi noùi rieâng.Töø baøi thô vaø chuù thích neâu treân, cuõng nhö

nhöõng baøi vieát vaø noùi sau naøy, Hoà Chí Minh ñaõphaùt trieån yù nghóa saâu xa cuûa vaên hoùa, vaênngheä, cuõng laø yù nghóa bieän chöùng cuûa noù trong

quan heä thaåm myõ vôùi haàu heát caùc lónh vöïccuoäc soáng xaõ hoäi vaø con ngöôøi. Töø ñoù, Ngöôøinhaän ra nhöõng chöùc naêng tieàm aán voán coù cuûavaên hoùa noùi chung, vaên hoïc, ngheä thuaät noùirieâng trong vieäc choáng thoùi hö taät xaáu, choángtham nhuõng, choáng caùi aùc, caùi xaáu, höôùng tôùiquan ñieåm thaåm myõ ñuùng ñaén trong quan heäbieän chöùng giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi ñaïoñöùc xaõ hoäi.YÙ nghóa bieän chöùng trong quan heä thaåmmyõ

giöõa vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi ñaïo ñöùc xaõ hoäi,noùi moät caùch vaén taét, laø phaûi quaùn trieát choñöôïc ba phöông chaâm cô baûn: Lyù luaän gaénlieàn vôùi thöïc teá, coi thöïc teá laø thöôùc ño cuûa lyùluaän, maø ôû ñaây laø lyù luaän vaên hoùa, vaên ngheä;Noùi ñi ñoâi vôùi laøm; Vaø, muoán noùi ñi ñoâi vôùi laømthì ngöôøi noùi phaûi coù taàm trí tueä cao vaø caû ñaïoñöùc xaõ hoäi töông xöùng vôùi thôøi ñaïi, mang giaù tròthaåm myõ thích hôïp vôùi xaõ hoäi môùi, do ñoù, caànkhaéc phuïc nhöõng bieåu hieän cuûa chuû nghóa caùnhaân cöïc ñoan voán thöôøng tröïc trong moãingöôøi, ñeå naâng cao ñaïo ñöùc caùch maïng, taïoneân haønh ñoäng ñuùng ñaén trong moïi saùng taïochaân chính.Caàn phaûi thaáy, vieäc tu döôõng, reøn luyeän ñaïo

ñöùc caùch maïng cuûamoãi ngöôøi cuõng laø vieäc gaénlieàn vôùi vaên hoùa, vaên hoïc, ngheä thuaät vaø ñaïoñöùc xaõ hoäi. Noùi vaên hoùa, vaên hoïc, ngheä thuaätcuõng laø noùi con ngöôøi. Coi nheï vaên hoùa vaø vaênhoïc, ngheä thuaät cuõng laø coi nheï vaán ñeà conngöôøi, trong ñoù vaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi bao giôøcuõng hieän dieän trongmoãi con ngöôøi. Ñoù laø quanheä loâ-gich bieän chöùng trong chuû nghóa Maùc –Leânin cuõng nhö quan ñieåm thaåm myõ maùc-xítmaø chuùng ta vaãn xem laø neàn taûng tö töôûng, kimchæ nam cuûa haønh ñoäng trong xaõ hoäi ta noùichung, trong vaên hoïc, ngheä thuaät noùi rieâng.

(1) C. Maùc vaø Ph. AÊngghen: Tuyeån taäp, Nxb. Söï thaät, HaøNoäi, 1980, T. I, tr.730.(2) C. Maùc vaø Ph. AÊngghen:Tuyeån taäp, Sñd, T.I, tr.280(3) Xem baùo Nhaân daân ñieän töû ngaøy 19 thaùng 6 naêm2014.



Hoøa vaøo xu theá chung, baûn thaân toâilaø moät trong moät soá taùc giaû ñaõnhieät tình xoâng thaúng vaøo vaán ñeà

phaûn aùnh vaø caûnh tænh caùc nguy cô töø söïbaêng hoaïi ñaïo ñöùc con ngöôøi vaø ñaïo ñöùcxaõ hoäi. Baïn beø coù hoûi toâi, vì sao toâi khoângchoïn hình thöùc tieåu thuyeát maø laïi laø kòchbaûn saân khaáu. Caâu traû lôøi ñôn giaûn laø,cuoäc chieán vôùi caùi aùc, caùi xaáu, caùi thaápheøn hieän nay cöïc kì khaån caáp, khaån caápkhoâng khaùc gì cuoäc ñaáu tranh vôùi caùi giaønkhoan Trung Quoác ñang caém phaäp vaøosaâu trong theàm luïc ñòa cuûa nöôùc ta. Vieáttieåu thuyeát luùc naøy chaäm laém, ña coâng ñanghieäp laém môùi coâng boá ñöôïc, maø coâng boároài thì ræ raéc, lai rai haøng naêm trôøi, vaøi banaêm trôøi may ra môùi coù daêm möôi ngöôøiñoïc… Coøn saân khaáu thì khaùc. Vôùi ñaëc tröngcuûa loaïi hình ngheä thuaät doàn neùn khoânggian vaø thôøi gian, kòch saân khaáu khoâng daøidoøng vaên töï, noù ñeà caäp moät caùch tröïcdieän, noù laø nhaùt dao raïch truùng ngay caùikhoái u caån moå xeû… Roài hieäu öùng xaõ hoäicuõng ngay laäp töùc. Moät ñeâm coâng dieãn cuûasaân khaáu coù ít nhaát vaøi traêm ngöôøi… vaøichuïc ñeâm dieãn coù nhieàu ngaøn ngöôøi tröïctieáp coäng höôûng ñeå chuyeån taûi caùc thoângñieäp cuûa ngöôøi vieát… Neáu vôû dieãn thaønhcoâng, moät naêm coù theå coù vaïn ngöôøi

xem..Nhöõng ñieàu taâm ñaéc nhaát maø nhaøvaên muoán göûi ñeán xaõ hoäi nhôø theá maø coùñöôïc hieäu quaû cao. Ñoù laø lí do maø toâi ñaõtaïm ngöng chuyeän vieát tieåu thuyeát ñeå ñoätphaù vaøo saân khaáu kòch.

Trong voøng naêm naêm trôû laïi ñaây toâi ñaõvieát ñöôïc haøng chuïc kòch baûn. Dó nhieânkhoâng phaûi taát caû ñeàu taäp trung vaøo vaánñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Vaãn coù nhöõng kòch baûntieáp noái ñeà taøi chieán tranh, caùch maïng, coùcaû taùc phaåm veà laõnh tuï Hoà Chí Minh vaøÑaïi töôùng Voõ Nguyeân Giaùp. Toâi coù khoaûng5-6 kòch baûn tröïc tieáp veà vaán ñeà ñaïo ñöùcxaõ hoäi. Xin ñieåm moät soá vôû tieâu bieåu: VôûNhöõng maët ngöôøi thaáp thoaùng, Nhaø haùtkòch Haø Noäi coâng dieãn naêm 2012. Vôû Taibieán, Nhaø haùt kòch Vieät Nam coâng dieãncuoái naêm 2012. Kòch baûn Ñieäp khuùc Vi-ruùt, Nhaø haùt kòch Haø Noäi coâng dieãn cuoáinaêm 2013, vaø kòch baûn môùi nhaát coù teân Döchaán vieát theo ñôn ñaët haøng cuûa Boä Vaênhoùa, Theå thao vaø Du lòch.Ñaõ coù nhieàu baøi baùo, nhieàu baøi pheâ

bình ñaùnh giaù veà nhöõng taùc phaåm saânkhaáu naøy. Maëc duø coù nhieàu giaûi thöôûngcao daønh cho caùc phaåm aáy, nhieàu baøi baùocuõng daønh nhöõng lôøi khen ngôïi, tuy nhieânnoùi chung ngöôøi ta coi ñaây laø loaïi taùc phaåmvieát veà ñeà taøi choáng tham nhuõng, choáng

Vaán ñeà ñaïo ñöùc xaõ hoäi trong nhöõngkòch baûn saân khaáu gaàn ñaây cuûa toâiNhaø vaên, nhaø vieát kòch XUAÂN ÑÖÙC(Hoäi Ngheä só Saân khaáu Vieät Nam)



tieâu cöïc, coù ngöôøi noùi ñaây cuõng laø thöù vaênhoïc phuïc vuï nghò quyeát Ñaûng. Thöïc ra noùinhö theá cuõng khoâng sai. Thaäm chí, kòchbaûn Dö chaán laø toâi thöïc hieän ñôn ñaët haøngcuûa Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch veàvieäc tuyeân truyeàn thöïc hieän Nghò quyeát TÖ4 ñaáy thoâi. Theo toâi, vieäc thöïc hieän moätñôn ñaët haøng ñeå chuyeån taûi moät thoângñieäp chính trò cuûa Nghò quyeát Ñaûng khoângcoù gì veânh hoaëc ngöôïc vôùi quyeàn töï dosaùng taùc vaø cuõng khoâng theå noùi, nhöõng taùcphaåm aáy chæ coù giaù trò thôøi söï maø khoâng coùsöùc soáng laâu daøi. Vaán ñeà ôû ñaây laø: thoângñieäp chính trò aáy laø thoâng ñieäp gì? Vaøngöôøi saùng taïo vaên hoïc ñaõ chuyeån taûi noùtheo caùch naøo?Trôû laïi chuû ñeà Ñaïo ñöùc xaõ hoäi ñöôïc theå

hieän trong caùc kòch baûn saân khaáu cuûa toâinhö theá naøo?Neáu nhìn ôû goùc ñoä taùc phaåm vaên hoïc

chuyeån taûi nhöõng thoâng ñieäp cuûa Nghòquyeát TÖ 4 cuûa Ñaûng thì se-ri kòch baûn cuûatoâi ñaõ coá gaéng noùi ñöôïc nhöõng vaán ñeà sau:

Vôû Nhöõng maët ngöôøi thaáp thoaùng ñeàcaäp ñeán söï luõng ñoaïn veà toå chöùc, nhaân söïdaãn ñeán khoáng cheá vaø ñieàu haønh caûguoàng quay xaõ hoäi cuûa moät theá löïc thaápthoaùng phía sau caùi boä maùy ñoà soä töôûngnhö raát minh baïch, ñaøng hoaøng ñang hieänhöõu.

Kòch baûn Tai bieán nhö moät soá baøi baùoñaõ noùi laø laàn ñaàu tieân vaïch maët chæ teân caùigoïi laø lôïi ích nhoùm, maø nhöõng caùi nhoùmnaøy laø nhoùm raát to, raát cao. Vì lôïi ích nhoùmmaø töø ñoàng chí ñoàng ñoäi sinh töû chí coát ñaõtrôû neân thuø ñòch vaø saün saøng trieät haï laãnnhau…Vôû Ñieäp khuùc Vi-ruùt ñeà caäp tröïc dieän

hieän töôïng suy thoaùi ñoàng loaït ñaïo ñöùc,

nhaân caùch cuûa nhieàu loaïi ngöôøi ôû nhieàulónh vöïc vaø ñuû caùc giai taàng cao thaáp khaùcnhau. Ai cuõng coù theå leân aùn söï suy thoaùinhöng ñoâi khi keû to tieáng maéng nhieácngöôøi khaùc suy thoaùi laïi chính laø keû suythoaùi nghieâm troïng nhaát. Coù moät loaïi vi ruùtsuy thoaùi ñang lan traøn nhö moät beänh dòchñe doïa toaøn boä moâi tröôøng soáng xaõ hoäi.

Ñeán kòch baûn Dö chaán, vaán ñeà quyeànlöïc vaø nhöõng aâm möu thuû ñoaïn trieät phaùnhau ñeå leo cao vaø baûo veä quyeàn löïc ñangcoù ñaõ ñöôïc nuoâi döôõng, di caên töø theá heätröôùc tôùi heä sau vaø cuoäc chieán moät maátmoät coøn choáng laïi caùi aùc, caùi heøn haï ñentoái aáy cuûa nhöõng con ngöôøi löông thieäncuõng dai daúng, khaéc khoaûi töø ñôøi tröôùcchuyeån giao cho ñôøi sau. Caùi aùc khoâng chægaây ra toån thaát tröïc tieáp cho moät conngöôøi, moät soá phaän hay moät giai ñoaïn maøcoù theå taïo neân dö chaán gaây nguy haïi khoânlöôøng cho nhieàu soá phaän, nhieàu theá heä keátieáp..Ñaáy laø toâi noùi veà thoâng ñieäp chính trò.Coøn treân phöông dieän ñaïo ñöùc con

ngöôøi vaø ñaïo ñöùc xaõ hoäi thì sao?Khi ñeà caäp ñeán söï suy thoaùi cuûa moät boä

phaän khoâng nhoû caùn boä ñaûng vieân daãnñeán hieän töôïng tham oâ, tham nhuõngnghieâm troïng nhö ñang xaåy ra, ngöôøi tañöa ra raát nhieàu nguyeân nhaân, töø cô cheáchính saùch, ñeán buoâng loõng laõnh ñaïo quaûnlí, naøo laø do taùc ñoäng maët traùi cuûa cô cheáthò tröôøng, thaäm chí coøn cho raèng do ñôøisoáng, löông boång cuûa caùn boä coøn quaù thaápneân môùi ñeû ra tham nhuõng…v.v. vaø v.v...Nhöõng ñieàu ñoù ñeàu khoâng sai. Tuy nhieân,theo toâi, nguyeân nhaân coát loõi nhaát, saâu xanhaát, nguyeân nhaân cuûa moïi nguyeân nhaânchính laø söï troãi daäy khoâng kieåm soaùt ñöôïc



cuûa hai tham voïng cuõng laø hai baûn naêngnguy hieåm nhaát cuûa con ngöôøi. Tham voïngquyeàn löïc vaø tham voïng quyeàn lôïi. Noùi noùlaø baûn naêng bôûi noù ñöôïc sinh ra cuøng vôùisöï hoaøi thai cuûa moät kieáp ngöôøi, noù coùtrong maùu huyeát cuûa moïi haøi nhi. Caâungaïn ngöõ cuûa ngöôøi Trung Quoác noùi raèng:nhaân chi sô tính baûn thieän theo toâi khoângchính xaùc. Chuùng ta coù theå nhìn thaáy baûnnaêng coù tính tham voïng cuûa treû sô sinh khichöùng kieán nhöõng ñöùa treû luùc naøo cuõngñoøi hoûi cho mình ñöôïc coù nhieàu hôn ñöùatreû khaùc, muoán giaønh giaät veà mình taát caûnhöõng gì tröôùc maët baát luaän nhöõng thöù ñoùvoán laø cuûa treû khaùc. Vaø nhöõng baûn naêngxaáu ñoù seõ nhö moät thöù vi ruùt aâm thaàm kísinh trong taát caû moïi cô theå, theo ñeán cuøngmoïi soá phaän ñeå roài baát ngôø buøng phaùtthaønh beänh hoaïn khi coù ñieàu kieän. Bôûi theámaø thuyeát giaùo cuûa ñaïo Phaät trong vieäcreøn ñöùc con ngöôøi laø baèng tu taâm ñeå trieättieâu, maø thöïc chaát laø kìm haõm, choân saâumoïi söï tham cuûa con ngöôøi. Cuõng vôùi muïcñích ñoù, Thieân chuùa giaùo thì duøng saùm hoái.Chuùng ta hoâm nay duøng nhöõng thuaät ngöõhieän ñaïi hôn, chính trò hôn, ñaáy laø töï tudöôõng, töï reøn luyeän, töï pheâ bình vaø pheâbình, choáng chuû nghóa caù nhaân v.v... Ñaáycuõng laø caùch ñeå kìm haõm söï troãi daäy cuûabaûn naêng xaáu maø nguy hieåm nhaát laø thamvoïng quyeàn löïc vaø quyeàn lôïi… Coøn nhöõngnguyeân nhaân khaùc nhö caùch lí giaûi veà côcheá, chính saùch, söï buoâng loõng quaûn líhay cô cheá thò tröôøng thöïc chaát chæ laønhöõng nguyeân côù, ñieàu kieän ñeå nhöõng convi ruùt ñang aån naùu kia buøng phaùt thaønhdòch beänh maø thoâi. Moät nhaø hieàn trieát töøngnoùi ñaïi yù… Con ngöïa voán khoâng coù loãi, tuynhieân vì söï xuaát hieän cuûa con ngöïa môùi

taïo ra keû ñöôïc ngoài treân löng ngöïa, keûkhaùc phaûi chaïy boä döôùi ñaát… Theá neân môùisinh ra söï tranh giaønh con ngöïa. Chuùng tacuõng coù theå noùi nhö theá vôùi söï ra ñôøi cuûañoàng tieàn vaø baây giôø laø söï xuaát hieän caùigoïi laø kinh teá thò tröôøng…Töø hai baûn naêng treân khoâng ñöôïc kieåm

soaùt vaø kieàm cheá ñaõ laøm buøng daäy moät thöùbaûn naêng khuûng khieáp khaùc, ñaáy laø baûnnaêng hung döõ, thöïc chaát ñaáy laø baûn naêngthuù vaät. Vaâng… hung döõ theo caùch thuù vaätcuõng laø moät baûn naêng. Vaø khi khaùt voïngquyeàn löïc vaø quyeàn lôïi chaùy boûng ñeánmöùc ñieân daïi thì caùi baûn naêng thuù döõ kiachính laø con quaùi vaät ñang aån saâu trong côtheå moãi ngöôøi baät daäy hoaønh haønh. Chöabao giôø nhö nhöõng ngaøy thaùng hieän nay,moãi moät ngaøy troâi qua, chuùng ta phaûi chòuñöïng quaù nhieàu nhöõng thoâng tin cöôùp giaät,cheùm gieát ruøng rôïn ñeán möùc khoâng theå tinnoåi. Ngöôøi ta gieát cheát nhau chæ vì vaøi batraêm ngaøn, vaøi ba trieäu ñoàng, hoaëc congieát cha meï, cha ruoät laïi gieát con…, choànggieát vôï roài vôï laïi gieát choàng… Taàng döôùiñaùy xaõ hoäi thì nhö theá, coøn taàng treân thìsao? Caøng ngaøy nhöõng caâu chuyeän thaâmcung bí söû caøng bò phôi loä, vì quyeàn lôïi vaøquyeàn löïc, ngöôøi ta coù theå thuû tieâu nhauñeå bòt ñaàu moái hay ñeå laøm saïch con ñöôøngthaêng tieán cuûa baûn thaân hay doøng hoïmình… Maïng ngöôøi, thaäm chí laø maïng soángcuûa nhöõng chieán höõu, ñoàng ñoäi, ñoàng chíñoái vôùi tham voïng cuûa keû aùc thaät söï nhoûnhoi nhö haït buïi. Nhöõng caùi cheát baát ngôøvaø töùc töôûi kieåu aáy coù theå xaåy ra baát cöù luùcnaøo, noù aùm aûnh taát caû nhöõng con ngöôøitreân ñöôøng ñua quyeàn löïc. Ñaáy chính laøcaâu chuyeän trong kòch Tai bieán vaø Döchaán maø toâi ñaõ vieát. Vaán ñeà nghieâm troïng



ñeán möùc maø nhö trong Tai bieán, taát caû caùcnhaân vaät ñeàu bò aùm aûnh, chaäp chôøn hoaûnghoát vôùi caên beänh taêng huyeát aùp daãn ñeántai bieán cheát ngöôøi. Söï aùm aûnh ñoù chính laøaùm aûnh xaõ hoäi. Moät moâi tröôøng soáng coùtheå xaåy ra tai bieán baát cöù luùc naøo. Coøntrong kòch baûn Dö chaán thì nhö lôøi moätthaønh vieân trong Hoäi ñoàng thaåm ñònh cuûaBoä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch laø, vaánñeà khoâng coøn laø dö chaán nöõa maø ñaõ ñoängñaát thaät roài.Trong daân gian böõa nay hay coù caâu: “Bao

giôø cho tôùi ngaøy xöa”… Caùi ngaøy xöa maø daânnoùi ôû ñaây laø söï aùm chæ moät quaù khöù gaàn, laønhöõng naêm hoøa bình, bao caáp ôû mieàn Baéc vaønhöõng ngaøy toaøn daân toäc lao vaøo cuoäc khaùngchieán choáng giaëc ngoaïi xaâm chöù khoâng phaûiquaù khöù xa xöa thôøi ñeá quoác phong kieán. Vaøcaùi ngaøy xöa aáy khoâng phaûi laø cuoäc soáng vaätchaát, bôûi nhöõng naêm thaùng aáy cuoäc soáng vaätchaát cô haøn laém, thieáu thoán ñuû beà. Chaúng ailaïi öôùc ao trôû veà caùi ngaøy tem phieáu xeáp haøngñeán xaây xaåm maët maøy aáy caû. Nhöng söï thaätñaõ coù moät xaõ hoäi, moät moâi tröôøng soáng toátñeïp hôn böõa nay nhieàu laàn, ñaáy chính laø ñaïoñöùc con ngöôøi, ñaïo ñöùc xaõ hoäi. Ngaøy aáy, thíduï nhö thôøi khaùng chieán chaúng haïn, ConNgöïa Quyeàn Lôïi chöa xuaát hieän, hoaëc coùnhöng raát hieám, vì theá maø haàu heát ngöôøi tacuøng nhau ñi boä, cuøng daét tay nhau löõ haønhtreân moïi neûo ñöôøng ñôøi, raát ít khi thaáy keûngoài treân ngöïa ngöôøi chaïy döôùi ñaát. Caùi baûnnaêng ñoøi giaät chieám ñoaït con ngöïa vì theá maøít xaåy ra. Moâi tröôøng cuoäc soáng bình yeân vaøthanh thaûn…Nhöõng naêm naøy loaøi ngöôøi noùi chung vaø

Vieät Nam noùi rieâng ñang cuoáng cuoàngvaïch ra chieán löôïc ñoái phoù vôùi bieán ñoåi khíhaäu vaø nöôùc bieån daâng. Caùc nhaø hoaïch

ñònh chieán löôïc ñöa ra caùc kòch baûn ngherôïn caû ngöôøi raèng traùi ñaát saép noùng leântheâm maáy ñoä C, nöôùc bieån seõ daâng leânmaáy meùt vaø seõ ngaäp chìm haøng vaïn, haøngtrieäu heùc ta ôû vuøng naøy vuøng noï, huûy dieätcuoäc soáng cuûa haøng trieäu, haøng chuïc trieäucon ngöôøi… Vaø neáu khoâng coù ñoái saùch coùtính chieán löôïc maø khaån caáp thì raát raát coùtheå seõ xuaát hieän trôû laïi Ñaïi hoàng thuûy huûydieät traùi ñaát. Ñieàu haøi höôùc nhöng raát chuaxoùt laø, ai cuõng thaáy, quoác gia naøo cuõnghuøng hoàn nhöõng lôøi hieäu trieäu veà tính nguykòch cuûa söï huûy hoaïi moâi tröôøng soáng, tuynhieân ñeán khi ngoài laïi ñeå baøn phöông caùchcuøng nhau ñoái phoù, haïn cheá khí thaûi vaøhieäu öùng nhaø kính thì..baøn maõi, caõi nhaumaõi, heát naêm naøy sang naêm khaùc vaãnkhoâng caùch gì thoáng nhaát ñöôïc moät giaûiphaùp. Vì sao vaäy? Ñôn giaûn thoâi. Nguy côlaø nguy cô chung, nhöng ñeå giaûi quyeátnguy cô, tröôùc maét seõ ñuïng chaïm tôùiquyeàn lôïi cuûa töøng quoác gia, khoâng ai camchòu nhöôøng nhòn caû.Baây giôø, ôû Vieät Nam ta, beân caïnh caâu

chuyeän nöôùc bieån daâng, neân chaêng cuõngcaàn gioùng leân nhöõng tieáng chuoâng baùoñoäng veà caùi aùc, caùi baûn naêng hung döõ, maátnhaân tính con ngöôøi nhö con thuù soångchuoàng, nhö côn luõ vôõ ñaäp, ñang daângngaäp traøn khaép hang cuøng ngoõ heûm. Thöïcra baùo chí, vaên hoïc ngheä thuaät cuøng vôùinhieàu dieãn ñaøn xaõ hoäi khaùc ñang gioùngchuoâng ñaáy… Chuoâng ñang keâu aàm ó vaøsoát ruoät ñaáy. Coù ñieàu, toâi sôï cuõng nhö caâuchuyeän bieán ñoåi khí haäu kia, baøn maõi, noùimaõi nhöng khoâng theå tìm ra phöông thuoácthaät söï ñaëc hieäu khi tham voïng cuûa nhöõngcon ngöôøi ôû nhöõng vò trí khaùc nhau khoângñöôïc kìm haõm. �



Vaên hoïc, vaên hoùa vaø giaùo duïc gia ñìnhNhaø thô TRAÀN NHUAÄN MINH

Chöa bao giôø ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa moïingöôøi daân ñöôïc caûi thieän nhö baâygiôø, nhöng cuõng chöa bao giôø ñaïo

ñöùc xaõ hoäi, baét ñaàu töø nhieàu gia ñình, xuoángcaáp ñeán möùc thaûm haïi vaø thaûm baïi nhö baâygiôø. Raát nhieàu ngoâi nhaø cao taàng vaø bieät thöïhieän ñaïi ñöôïc xaây döïng, vôùi nhöõng tieän nghiñaét tieàn mua saém cuûa nhieàu nöôùc chaâu AÂu,nhöng trong cao taàng hay bieät thöï ñoù, khoângít gia ñình tan naùt, coù tröôøng hôïp coù aùnmaïng. Haèng ngaøy baùo ñöa tin, cuøng vôùi vieäckhaùnh thaønh nhaø maùy naøy, khai tröông coângti noï, kinh teá taêng tröôûng, vaân vaân... laø haèngloaït vaán ñeà nhöùc nhoái ñau loøng, coù leõ ít coùhoaëc chöa töøng coù trong xaõ hoäi Vieät Nam.Xin thöa, khoâng theå naøo keå xieát, vaø neáu baùokhoâng ñaêng, toøa khoâng xöû... thì coù leõ coùngöôøi coøn cho ñoù laø nhöõng chuyeän bòa taïc ñeåbeâu xaáu xaõ hoäi toát ñeïp cuaû chuùng ta.Quaû laø xaõ hoäi cuûa chuùng ta treân toång theå

laø toát ñeïp vaø ñieàu ñoù hoaøn toaøn laø coù thöïc, aicuõng deã nhaän ra. Nhöng nhöõng maët traùi cuûanoù thì ñaõ ñeán luùc caàn phaûi bình tónh maø nhìncho ra vaán ñeà vaø tìm caùch khaéc phuïc chobaèng ñöôïc. Taát nhieân ñoù cuõng laø vieäc cuûatoaøn xaõ hoäi vaø caùc ngaønh phaùp luaät, nhöngñeå ñeán luùc caùc ngaønh phaùp luaät phaûi vaøocuoäc thì veà cô baûn, chuùng ta ñaõ thaát baïi roài.Vì ñoù bao giôø cuõng laø vieäc cöïc chaúng ñaõ...Coù nhieàu goùc ñoä ñeå soi xeùt. Toâi chæ xin noùi

ôû moät goùc ñoä maø toâi luoân quan taâm laø giaùoduïc gia ñình. Vì ta thöôøng noùi, gia ñình laø teábaøo cuûa xaõ hoäi. Tröôùc heát laø coù khoâng ít oâng

boá baø meï hö hoûng, maø nhieàu hôn caû laø caùcvò boá meï laø caùn boä caùc caáp. Ñaây laø baøi hoïctröïc tieáp ñoái vôùi caùc con, saâu saéc vaø coù hieäuquaû cao hôn baát cöù baøi hoïc naøo trong nhaøtröôøng, Xuaát phaùt töø ngheøo ñoùi laïi ñi quachieán tranh, vôùi nhieàu raøng buoäc cuûa ñaïoñöùc ít nhieàu coù tính Khoång giaùo, neân ñeán khiñoåi môùi, böôùc vaøo cô cheá thò tröôøng, “bungra”... caùn boä laø deã hö hoûng nhaát. Boá meï thamoâ thì con caùi ít bieát, chöù boá meï nhaän hoái loä thìcon caùi naøo cuõng bieát caû. Roài ngoaïi tình...Toâi nhôù daïo laâu coù ñoïc moät truyeän ngaén cuûamoät nhaø vaên nöõ, raát coù taøi, khi ñoù coøn laø moätcaây buùt treû, ñaïi khaùi raèng, coâ beù naøy ( nhaânvaät trong truyeän) raát khaâm phuïc boá, bôûi boáluoân daïy con veà veû ñeïp cuaû lí töôûng, cuûa ñaïoñöùc... Roài moät laàn coâ doïn giöôøng cho boá thaáytrong goái coù 1 thö cuûa moät tình nhaân göûi choboá mình gôïi laïi caû nhöõng kæ nieäm khoângqueân ñöôïc trong caùc cuoäc aân aùi... Coâ beù ñeålaïi thö vaøo goái cho boá nhö cuõ... coâ khoâng heànoùi gì vôùi ai, chæ laëng leõ buoàn. Taát caû ñeàu vaãnbình thöôøng, nhöng ôû choã thieâng lieâng nhaáttrong loøng coâ thì khoâng coøn bình thöôøng nöõaroài. OÂng boá chæ thaáy con laûng traùnh caùc cuoäctaâm söï chuyeän troø vôùi mình maø khoâng heàbieát raèng, coâ ñaõ nhìn boá baèng con maét khaùc.Coâ caûm thaáy mình ñaõ bò löøa vaø boá coù noùi lítöôûng gì, ñaïo ñöùc gì....coâ cuõng khoâng theømnghe. Coù moät caùi gì cao caû thieâng lieâng ôûtrong loøng coâ, ñaõ cheát. Coâ beù seõ lôùn leân vaøhaønh ñoäng theá naøo sau naøy... chuùng ta coùtheå hình dung ñöôïc...



Toâi ñaõ 25 naêm laø uûy vieân UÛy ban Maët traänToå quoác Vieät Nam tænh Quaûng Ninh. Toâi xaùcnhaän raèng, coù nhöõng xöù ñaïo töø tröôùc ñeánnay, khoâng coù ngöôøi troäm caép, hieáp daâm,khoâng coù ngöôøi nghieän ma tuùy, caøn quaáygaây roái, cuõng khoâng coù ngöôøi troán traùnhnghóa vuï quaân söï. Vaøo thaêm nhaø ngöôøi coùñaïo laø nhaän ra ngay, veû chaân thaønh lòch laõmcuûa hoï, duø chuû nhaø laø baø queùt raùc, hay oângphu hoà, thôï xaây... Trong nhaø hoï coù moät neàngiaùo duïc nhaát quaùn, ñaøng hoaøng, maø khôûinguoàn laø töø Kinh Thaùnh. Kinh Thaùnh daïynhieàu theá heä ngöôøi Coâng giaùo cuøng vôùi ñöùctin, trong ñoù Chuùa cuûa hoï vöøa cao caû vöøataàm thöôøng, raát gaàn vôùi moïi ngöôøi lao ñoäng,nhöng tröôùc sau thuûy chung aân nghóa vaø laømnhieàu vieäc thieän vì ngöôøi khaùc, keå caû vieäc huùtmuû cho moät beänh nhaân bò deû cuøi, töùc laøphong huûi. Ñieàu maø ôû ñôøi, khoâng ai daùmlaøm. Trong nhaø ngöôøi Coâng giaùo naøo cuõngcoù quyeån Kinh Thaùnh. Ñeå thay cho moät camkeát, hoaëc moät lôøi theà, hoï ñaët tay phaûi leânquyeån Kinh Thaùnh maø khoâng caàn phaûi noùimoät caâu naøo. Kinh Thaùnh daïy hoï nhieàu ñieàu,vaø ñieàu quan troïng nhaát laø ñöùc tin, nhöng raátñaùng chuù yù laø nhöõng ñieàu raát cuï theå trongcaùch öùng xöû haèng ngaøy maø ñeán nay nhieàuñieàu vaãn thaáy coøn coù ích vaø coù theå laøm ñöôïc.Coøn ta, ta daïy caùc con chaùu ñuû moïi ñieàu

lôùn lao, ñoái vôùi Toå quoác, vôùi nhaân loaïi... Caùiñoù laø raát ñuùng, nhöng cuøng vôùi ñieàu aáy, vieäcñoái xöû vôùi boá meï, vôùi thaày giaùo, vôùi ngöôøi giaøcaû oám ñau khuyeát taät, cô nhôõ... roài khi ñôngiaûn nhaát laø khaùch ñeán nhaø, thì öùng xöû theánaøo, thì laïi khoâng coù saùch naøo daïy caû. Toâivoán laø moät thaày giaùo, toâi bieát raát roõ ñieàu ñoù.Toâi raát nhôù khi toâi môùi leân 8 tuoåi, taûn cö ôûmoät laøng teà, con oâng chuû nhaø, toâi ôû nhôø, hoïcthuoäc loøng baøi gì ñoù trong saùch Caùch trí,

trong ñoù daïy hoïc troø khi ñi ñöôøng gaëp moätñaùm tang thì cö xöû ra sao... Toâi chæ nghe loûmroài nhôù maõi vaø ñeán giôø, khi ñaõ 70 tuoåi, toâi vaãnhaønh xöû theo saùch Caùch trí thôøi Taây maø toâinghe loûm ñöôïc töø mieäng con oâng chuû nhaøtroï, naêm toâi 8 tuoåi. Toâi raát ñau xoùt tröôùc caûnh:Saùch caám xöa loøe loeït coång Ñeàn thôø / Ngoõtoái baät tieáng cooùc-xeâ tanh taùch/ Gaõ troán tuø– toäi ñaùnh ngöôøi vaø khoeùt ngaïch/ Vaøo quaùngheånh chaân laøm choùac bia hôi...Taát nhieân saùch xöa caám maø nay ñöôïc in

laïi, laø moät ñieàu ñaùng möøng, neáu noù thöïc coùgiaù trò nhö Bæ voû, Gioâng toá... nhöng in bìaloøe loeït vôùi caùc hình ngöôøi kheâu gôïi vaø baøybaùn tröôùc cöûa caùc ñeàn thôø thì laïi laø ñieàukhoâng neân. Noù laøm giaûm söï toân kính ôûnhöõng nôi linh thieâng, raát coù haïi cho moâitröôøng giaùo duïc, nhaát laø vôùi lôùp treû. Döôøngnhö caùc vò phaùt haønh saùch khoâng maáy ainghó ñeán ñieàu naøyTrong söï höùng khôûi cuûa nhieät tình caùch

maïng, coù moät thôøi ta ñaõ phaù boû nhieàu ñìnhchuøa, nhieàu di tích lòch söû vaên hoùa, trong ñoùcoù caû nhöõng giaù trò tinh thaàn maø nhôø noù, daântoäc ta môùi coøn laïi ñeán ngaøy hoâm nay. Toâi ñaõchöùng kieán nhöõng vieäc ñau loøng ñoù vaø nhôùkhoân nguoâi ñeán taän baây giôø. Vaø baây giôø, talaïi xaây aøo aït ñình chuøa, soá ngöôøi ñi xem boùivaø cuùng khaán khoâng sao ñeám xueå... Ñònhhöôùng cuûa laõnh ñaïo veà vaên hoùa vaên ngheä,toâi thaáy laø ñuùng, nhöng nhöõng ngöôøi thöïchieän, do quaù nhaïy beùn vaø maãn caùn, thöôøngsoát saéng hoaøn thaønh nhieäm vuï, cöù nhaûynhoaøng moät caùi töø taû sang höõu, roài khi ñöôïcchaán chænh nhöõng caùi quaù ñaø, laïi nhaûynhoaøng moät caùi töø höõu sang taû... Thaønh racoù tröôøng hôïp söûa maø vaãn sai, thaäm chícaøng söûa laïi caøng sai laø vì theá. Nhöõng ñieàuaáy, con chaùu ta ñeàu bieát, noù coù taùc ñoäng vaøo



taâm lí vaø haønh xöû cuûa caùc theá heä con treû nhötheá naøo... chuùng ta coù theå hình dung ñöôïc.Toâi noùi nhöõng ñieàu aáy khoâng coù yù laø, coá

tìm nhöõng caùi gì ta ñaõ laàm laãn ôû thôøi coønngaây thô aáu tró, ñeå maø pheâ phaùn, hoaëcnhöõng giaù trò ít nhieàu, ñaõ coù moät thôøi loaïi boûmaø ñem ra ca ngôïi nhö moät thöù phaûn öùng oânhoøa naøo ñoù, xin ñöôïc hieåu cho, khoâng phaûitheá, maø laø, vôùi moät thaùi ñoä trung thöïc, coá tìmcho ra nhöõng caên nguyeân saâu xa, hoaøn toaønkhoâng ñoå loãi cho khaùch quan, ñeå töï giaûi thíchcho mình, vaø töø ñoù heù loä ra caùc giaûi phaùp coùkhaû naêng loaïi tröø töø goác, coù hieäu quaû, nhöõngtieâu cöïc ñaõ töøng naûy sinh. Cuï Nguyeãn Traõidaïy: “Hoaï phuùc höõu moâi phi nhaát nhaät ” (Hoïavaø phuùc ñeàu coù nguyeân nhaân vaø khoâng phaûitöø moät ngaøy). Ñoù laø ñieàu ta caàn suy ngaãm.Moät caên nguyeân khaùc. Tieáng ru con ngaøy

xöa trong caùc laøng queâ, coù giaù trò töông töïnhö moät thöù Kinh Thaùnh cuûa ngöôøi Vieät,nhieàu nôi baây giôø cuõng khoâng coøn. Coù moätphaàn do taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa ñôøi soáng ñoâthò hoùa raát nhanh, vaø moät phaàn khaùc, laø lôùpcha meï theá heä môùi ít nhieàu xa daàn vôùi coäinguoàn vaên hoùa daân toäc. Ñaây laø moät thöïccaûnh coù theå thaáy ôû baát cöù ñaâu, maø toâi ñaõ ghilaïi: Nhaø ñaõ taét tieáng ru con muoân thuôû/ Tuïcngöõ ca dao cheát trong saùch giaùo khoa / Luõtreû nguû chaäp chôøn/ Trong nhaïc Roác phaùt qualoa...Caùc nhaø daân gian hoïc, daân toäc hoïc, ñaõ

chöùng minh tieáng ru taùc ñoäng saâu saéc vaø coùtính ñònh höôùng nhö theá naøo ñeán cuoäc ñôøicuûa con ngöôøi. Trong taäp thô 45 khuùc ñaønbaàu cuûa keû voâ danh, toâi coù vieát: Löôõi kieám ratraän cuûa ngöôøi anh huøng/ Ñaõ toâi trong Lôøi Rucuûa meï/ Vaø traùi ñaát quay trong töø tröôøng cuûanhöõng caâu thô/ Maø coøn ñeán baáy giôø...Chaû ai chuù yù ñeán ñieàu naøy, keå caû Hoäi Phuï

nöõ, Hoäi Ngöôøi cao tuoåi vaø UÛy ban Maët traänToå quoác caùc caáp. Coù chuù yù chaêng laø Hoäi Vaênngheä daân gian, nhöng hieäu löïc cuûa vieäc laømnaøy cuûa Hoäi Vaên ngheä daân gian vaøo ñôøisoáng xaõ hoäi, thì khoâng ñöôïc bao nhieâu.Ngaøy xöa, caùc cuï thöôøng soaïn Gia huaán

ca deå daïy con chaùu. Trong thô vaên cuûa ta,ta ít chuù yù ñeán ñieàu naøy. Saùch Nhaø xuaát baûnKim Ñoàng vaø nhieàu saùng taùc cho thieáu nhi,thì raát chuù yù ñeán yeâu caàu giaùo duïc, nhöng laïivieát khieân cöôõng vaø coù tính aùp ñaët. Ví nhö baøithô khaù noåi tieáng ñöôïc phoå nhaïc, treû con haùtnhieàu laàn trong tuaàn haøng vaøi chuïc naêm nay,coù caâu: “ Anh boä ñoäi ñeán nhaø / Cho em loøngduõng caûm ” . Sao loøng duõng caûm laïi cho deãdaøng vaø voäi vaõ theá, thì thuyeát phuïc laøm saoñöôïc caùc em. Toâi voán laø moät oâng giaùo, toâibieát, trong caùc baøi giaûng ôû tröôøng phoå thoâng,ñeàu coù phaàn lieân heä vôùi thöïc teá, nhöng cöùñeán ñoù laø thaáy coâ giaùo ñöa luoân caùc khaùinieäm chính trò vaøo, nhieàu khi soáng söôïng vaøkhoâng haún ñaõ phuø hôïp vôùi noäi dung baøigiaûng, neân khoâng coù maáy taùc duïng, thaäm chíngöôïc laïi, taïo taâm lí chaùn naûn khi tieáp thunhöõng giaù trò ñaïo ñöùc, nhaát laø ñaïo ñöùc caùchmaïng, töø caùc baøi giaûng. ÔÛ ñaây, söï nhuaànthaám nhöõng giaù trò cuûa caùch maïng, caàn ñöôïcchuyeån hoùa tôùi hoïc troø baèng caû taâm hoàn vaøsöï rung caûm cuûa mình, thì môùi coù khaû naêngchinh phuïc caùc lôùp hoïc troø, caùi maø nhieàuthaày coâ giaùo nhaát laø caùc thaøy coâ giaùo daïy caùcmoân khoa hoïc töï nhieân, khoâng coù hoaëc coù thìxô cöùng, noùi laáy ñöôïc, noùi cho xong nhö yeâucaàu ñaõ soaïn ôû ñaàu baøi. Toâi ñeà nghò ngaønhgiaùo duïc xem xeùt ñieàu naøy.Toâi thaáy caàn phaûi daïy con mình ñieàu maø

caùc nhaø tröôøng khoâng daïy laø ñoái xöû cuï theåvôùi ngöôøi aên maøy, maø coù daïo ngaøy naøo tröôùccöûa nhaø toâi cuõng coù. Toâi vieát baøi Daën con:



Chaúng ai muoán laøm haønh khaát/ Toäi trôøi ñaøyôû nhaân gian/ Con khoâng ñöôïc cöôøi gieãu hoï/Duø hoï hoâi haùm uùa taøn./ Mình taïm goïi laø noaám/ Ai bieát cô trôøi vaàn xoay/ Loøng toát göûi vaøothieân haï/ Bieát ñaâu nuoâi boá sau naøy...

Ñeán baøi Trong nhaø thì hieän thöïc laïi laøñieàu quan taâm chung cuûa nhieàu gia ñìnhtrong xaõ hoäi ta: Danh döï laø taøi saûn/ Cha giöõdaønh cho con/ Con chæ lôùn, chæ khoân/Khi soáng vì ngöôøi khaùc/ Baûo con, con chaúnghieåu / Daïy chaùu, chaùu chaúng nghe /Ñaønh mình noùi vôùi mình / Cuoái cuøng khoângnoùi nöõa...Khoâng gì ñau khoå hôn khi boá meï baûo con

maø con khoâng nghe, khi oâng baø daïy chaùumaø chaùu khoâng hieåu, maø nhöõng ñieàu baûoban daïy doã ñoù ñeàu laø nhöõng ñieàu caàn thieátvaø ñôn giaûn cuûa leõ soáng laøm ngöôøi,, ví nhösöï giöõ gìn danh döï, vaø ñoù môùi laø taøi saûn lôùnnhaát cuûa moïi ñôøi ngöôøi. Nöôùc Nga coù caâungaïn ngöõ: “Haõy giöõ gìn danh döï / Töø khi coøntreû trung.” Roài naïn baïo haønh gia ñình, choàngñaùnh vôï vaø baây giôø thì coù caû vôï ñaùnh choàng,vôï ñoå xaêng thieâu choàng luùc choàng nguû tröa,cha ñaùnh con vaø baây giôø thì coù caû con ñaùnhcha, thaäm chí gieát cha... Roài beänh thaønhtích, hình thaønh moät thöù ñaïo ñöùc giaû, moätkieåu haønh xöû gian doái, raát phoå bieán... Roàiphim truyeän vôùi nhöõng caûnh aân aùi, ñaâmcheùm, nhöõng thuû ñoaïn haõm haïi ngöôøi toát,thaäm chí toaøn boä phim truyeän laø moät baøi hoïcraát haáp daãn, daïy ngöôøi xem caùch haïi ngöôøi,caùch gieát ngöôøi roài phi tang nhö theánaøo......duø ñoù khoâng phaûi laø muïc ñích cuûanhoùm laøm phim, nhöng yù nghóa khaùch quanvaø taùc duïng vaøo thöïc teá laïi laø nhö theá, maøchaúng ai löu taâm... ñuû moïi thöù taùc ñoäng vaøoñôøi soáng vaø taâm lí cuûa toaøn xaõ hoäi, trong ñoùcoù lôùp ngöôøi raát nhaïy beùn vaø tieáp thu nhanh

laø lôùp treû. Töø ñoùi reùt ngheøo khoå laïi ñi qua söïtaøn phaù khoác lieät cuûa chieán tranh, chuùng tachæ chuù yù ñeán laøm giaàu. Coù tröôøng hôïp laømgiaàu baèng moïi giaù. Tröôùc vì ngheøo khoå quaùmaø “ Baàu ôi thöông laáy bí cuøng”. Baây giôø vìgiaàu coù maø sinh ra li taùn, ñaùnh ñaäp cheùmgieát laãn nhau, Vaán ñeà laø ôû ñaâu? Caùi gì taátyeáu noù ñeán thì noù ñaõ ñeán. Hoïa phuùc höõumoâi phi nhaát nhaät maø. Vaø chuùng ta coù maëtôû ñaây laø moät trong nhieàu bieåu hieän raát nhaïybeùn vaø tích cöïc ñeå cuøng nhau xem xeùt lotoan...Theo toâi, vaên hoïc, vaên hoùa chæ laø moät

trong nhöõng giaûi phaùp, nhöng tröôùc heát haõybaét ñaàu töø ñoù. Taïi dieãn ñaøn naøy, toâi xin ñeànghò 4 ñieàu cô baûn , ñaïi löôïc nhö sau:1 – Chuù yù tröôùc heát laø saùch giaùo khoa,

trong ñoù taêng cöôøng caùc baøi daïy ôû taát caû caùccaáp hoïc, veà loøng nhaân aùi, veà vieäc giöõ gìnnhaân phaåm vaø danh döï, ñeå caùc con chaùu tabieát laøm ngöôøi roài sau ñoù môùi laøm caùn boä haychieán só. Toâi khoâng roõ saùch giaùo duïc coângdaân gaàn ñaây noäi dung coù caûi tieán gì khoâng,nhöng neân coù moät heä thoáng baøi daïy hoïc troøöùng xöû trong caùc tình huoáng cuï theå, töø giañình roài môùi ñeán xaõ hoäi, ñeå hi voïng lôùn leâncaùc chaùu laø ñöùa con coù hieáu, laøm daâu thaûo,reå hieàn, bieát nuoâi daïy con mình vaø bieát lotoan cho boá meï, phuïng döôõng oâng baø... Caùigoác laø töø ñoù ñaõ. Toâi khoâng tin nhöõng ñöùa conleáu laùo, nhöõng thanh nieân haønh xöû voâ vaênhoùa ... laïi coù theå trôû thaønh ngöôøi caùn boä toát,ngöôøi chieán só toát...2 – Giaùo duïc phaûi ñöôïc xaõ hoäi hoùa, coù heä

thoáng, baøi baûn, cho caùc theá heä thanh thieáunieân veà truyeàn thoáng ñaïo ñöùc cuûa daân toäc,loøng nhaân aùi bao dung, thöông ngöôøi, cöumang giuùp ñôõ ngöôøi khoù khaên cô nhôõ, taøntaät... ñoái xöû roäng löôïng vôùi nhöõng loãi laàm cuûa



ngöôøi khaùc, bieát baûo veä töø con vaät ñeán caùicaây... Meï toâi daïy anh em toâi töø thuôû beù:“Nhöõng ñöùa treû tay caàm con dao, cöù thaáycaây naøo cuõng cheùm chôi moät nhaùt thì ñöøngnghó lôùn leân noù bieát thöông ngöôøi...” Vaø ñieàuquan troïng hôn nöõa laø xaây döïng moät ñôøisoáng xaõ hoäi laønh maïnh, coù ñöùc tin. Maát nieàmtin laø maát taát caû. Baùo chí luoân ñeà cao nhöõngtaám göông hieáu thaûo, nhöõng gia ñình coù vaênhoùa öùng xöû cao ñeïp vôùi coäng ñoàng, laømnhöõng vieäc nhaân nghóa. Ví nhö coù moät laàn luõluït ôû mieàn Trung, coù hai cha con ñaùnhthuyeàn ñi cöùu haøng traêm ngöôøi bò naïn, khi veànhaø, nhaø troâi, böõa aên khoâng coù ñeán caû goùi mìaên lieàn... Nhöõng ngöôøi nhö theá, neân phongdanh hieäu anh huøng vaø coù cheá ñoä ñaõi ngoäxöùng ñaùng ñeå khuyeán khích laøm vieäc thieän.Neân luoân toå chöùc caùc cuoäc gaëp gôõ, toân vinh,nhöõng oâng boá baø meï daïy con ngoan, höôùngdaãn con thaønh hieàn taøi, bieåu döông nhöõngngöôøi con coù hieáu, daâu thaûo reå hieàn... coùdanh hieäu cho nhöõng ngöôøi naøy, nhö nhaønöôùc phong kieán xöa, vôùi laäp tröôøng baûo thuû,leã giaùo cöùng nhaéc, ñaõ töøng toân vinh “tieáthaïnh khaû phong” cho caùc thieáu phuï... vaânvaân...3 - Phaùt ñoäng saùng taùc caùc theå loaïi,

nhaát laø thô, vaên vaø ca khuùc, veà truyeànthoáng ñaïo ñöùc Vieät Nam, veà phaåm chaátnhaân nghóa cao ñeïp ( chöù khoâng phaûi chæcoù anh huøng) cuûa con ngöôøi Vieät Nam töøxöa ñeán nay, vaø choïn nhöõng cuoán saùchcoù söc thuyeát phuïc nhaát phaùt ñoäng chotoaøn xaõ hoäi ñoïc, nhaát laø caùc theá heä thanhthieáu nieân, nhö ngaøy naøo chuùng ta ñaõ toåchöùc toaøn daân ñoïc, vaø toaøn thanh thieáunieân phaûi hoïc Soáng nhö anh. Taùc phaåmnaøy ñaâu phaûi ñaõ hay maø taùc ñoäng vaøo ñôøisoáng raát maïnh.

4 - Leân aùn vaø xöû nghieâm nhöõng haønhvi vi phaïm ñaïo ñöùc leã giaùo gia phong, coùkhung rieâng. Ví nhö toäi ñaùnh thaày giaùo,gieát cha... khoâng theå xöû chung nhö toäiñaùnh ngöôøi gieát ngöôøi .... Cuõng nhö theá,nhöõng caùn boä ñöôïc giaùo duïc, höôûng löôngtöø tieàn thueá cuûa daân, maø ñaøn aùp daân, cantoäi hieáp daâm, aên hoái loä, vì tieàn laøm saileäch hoà sô vu oan giaù hoïa cho ngöôøi löôngthieän... thì khoâng chæ coù lôøi xin loãi vaø boàithöôøng (maø hieän nay möùc boài thöôøng quaùthaáp). Vieäc ñoù, baûn thaân noù ñaõ phaûn giaùoduïc, chöa keå caùc haønh ñoäng bao che coønlaøm cho söï vieäc xaáu theâm raát nhieàu... Daângian coù caâu aùn maïng thì traû maïng. Toâi ñeànghò Quoác hoäi xem xeùt boå sung vaøo BoäLuaät hình söï: nhöõng keû tra taán eùp cung,xöû sai, baét ngöôøi ta ñi tuø oan, thì, ngoaøiboài thöôøng thieät haïi ñuùng möùc cho ngöôøibò oan, phaûi chòu aùn tuø 50 % soá thôøi gianghi trong aùn ñaõ tuyeân, maø ngöôøi bò oan ñaõphaûi chòu... Chæ coù theá môùi raên ñe ñöôïc caùixaáu, môùi khuyeán khích ñöôïc caùi toát, khaúngñònh ñöùc lieâm chính cuûa cheá ñoä ta vaø thöïchieän phaùp luaät coâng baèng coù hieäu quaû. Vaøñoù seõ laø baøi hoïc lôùn nhaát maø caû xaõ hoäiquan taâm, seõ coù taùc duïng höôùng daãn haønhvi suoát ñôøi cho baát cöù ngöôøi naøo, nhaát laøcaùc baïn treû môùi böôùc vaøo ñôøi, môùi böôùcvaøo ngheà.Trong tình hình nhöõng caùi xaáu ñang phoå

bieán nhö hieän nay, tieãu tröø caùi xaáu coù hieäuquaû, thaønh töïu cuõng ngang, neáu khoâng noùi laøcao hôn, trong vieäc laáy laïi nieàm tin cho coängñoàng, ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi laønh maïnh,goùp phaàn ñeà cao Caùi Ñeïp, Caùi Thieän, nôiCon Ngöôøi vaø xaõ hoäi Vieät Nam, chính vì ñieàucaàn kíp ñoù, maø hoäi thaûo naøy ñaõ ñöôïc toå chöùctaïi ñaây. �



Trong caùc theá heä ngöôøi Vieät Nam yeâuvaên hoïc töø tröôùc Caùch maïng thaùng 8naêm 1945, trong khaùng chieán choáng

Phaùp vaø choáng Myõ cöùu nöôùc khoâng aikhoâng bieát ñeán teân tuoåi cuûa nhaø vaên ToâHoaøi (1920 – 2014) vôùi caùc taùc phaåm vaênhoïc noåi tieáng cuûa oâng. Toâ Hoaøi ñeán vôùi vaênhoïc baèng cuoán saùch daønh cho thieáu nhi Deámeøn phieâu löu kí (1940), Vôï choàng A Phuû,Möôøng Giôn, Truyeän Taây Baéc…vaø haøng traêmtaäp saùch, goàm truyeän ngaén, tieåu thuyeát, buùtkyù, hoài kí, cuoán daønh cho ngöôøi lôùn, cuoánvieát cho thieáu nhi nhöng cuoán saùch naøo cuûaToâ Hoaøi ra ñôøi cuõng ñeàu ñöôïc baïn ñoïc chuù

yù khoâng phaûi chæ vaên chöông hay, haáp daãnbaïn ñoïc maø coøn laø nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi ToâHoaøi ñaët ra cho taäp saùch cuûa mình. Taøinaêng vaên chöông cuûa Toâ Hoaøi ngay töønhöõng naêm 40 cuûa theá kyû tröôùc ñaõ ñöôïcbaïn ñoïc chuù yù. OÂng cuøng vôùi theá heä caùc nhaøvaên noåi tieáng nhö Nguyeãn Coâng Hoan, NgoâTaát Toá, Vuõ Troïng Phuïng, Nguyeãn Tuaân,Nguyeân Hoàng, Nam Cao… noåi leân nhö moätcaây buùt xuaát saéc cuûa khuynh höôùng vaên hoïchieän thöïc pheâ phaùn.Nhaø vaên Toâ Hoaøi teân thaät laø Nguyeãn Sen,

sinh thaùng 9 naêm 1920 ôû phuû Hoaøi Ñöùc, HaøÑoâng. Buùt danh Toâ Hoaøi cuûa oâng ñöôïc laáy töø

NHAØ VAÊN TOÂ HOAØI -taám göông lao ñoäng ngheä thuaät heát mìnhNhaø vaên ÑOÃ KIM CUOÂNG

T HÖÔNG TIEÁC NHAØ VAÊN TOÂ HOAØI (1920 - 2014)

Nhaø vaên Toâ Hoaøi (sinh 27/9/1920) caây ñaïi thuï cuûa vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi, nhaøvaên hoùa lôùn ñaõ töø traàn ngaøy 06/7/2014 taïi Haø Noäi, Hôn 70 naêm caàm buùt, oâng ñeå laïimoät söï nghieäp ñoà soä hôn 150 taùc phaåm vaên xuoâi, vinh döï nhaän Giaûi thöôûng Hoà ChíMinh veà vaên hoïc ngheä thuaät ñôït 1 (1996), danh hieäu Coâng daân Thuû ñoâ öu tuù (2011).Saùng 17/7/2014 Leã vieáng, truy ñieäu vaø Leã tang nhaø vaên daõ ñöôïc cöû haønh troïng

theå taïi nhaø tang leã Boä Quoác phoøng, 5 Traàn Thaùnh Toâng- Haø Noäi.Haøng traêm baïn ñoïc cuøng ñoâng ñaûo vaên ngheä só ñaõ khoâng quaûn trôøi möa to, tieãn

ñöa nhaø vaên taøi danh veà nôi an nghæ cuoái cuøng taïi Nghóa trang Thanh Töôùc, Haø Noäi.Nhaø thô Höõu Thænh, Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam, Chuû tòch Hoäi Nhaø

vaên Vieät Nam ñaõ ñeán vieáng vaø döï Leã truy ñieäu, ñöa tang nhaø vaên lôùn. OÂng vieáttrong soå tang: “Teân tuoåi vaø söï nghieäp nhaø vaên Toâ Hoaøi seõ soáng maõi vôùi Deá meøn phieâulöu kyù, ñaõ vaø seõ trôû thaønh ngöôøi baïn tri kyû cuûa haøng trieäu, haøng trieäu treû em VieätNam vaø theá giôùi”.Taïp chí DÑVNVN xin thaønh kính chia buoàn cuøng gia quyeán nhaø vaên Toâ Hoaøi veà

toån thaát khoâng gì buø ñaép noåi naøy. Traân troïng giôùi thieäu hai baøi vieát veà nhaø vaên ToâHoaøi cuûa nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng vaø nhaø vaên, nhaø baùo Cao Minh.

DÑVNVN


hai ñòa danh phuû HoaøiÑöùc vaø vuøng ven soângToâ Lòch, nôi Toâ Hoaøi ñaõgaén boù caû tuoåi thô vaønhöõng naêm trai treû ñilaøm thôï. Caûnh saéc cuûamoät vuøng queâ ngoaïithaønh Haø Noäi vôùi thieânnhieân vaø nhöõng ngöôøidaân hieàn laønh phuùc haäuñaõ aùm aûnh trong taâm tríoâng. Söï quan saùt tinh teávaø taâm hoàn giaøu xuùccaûm cuûa moät nhaø vaên ñaõsôùm ñöa Toâ Hoaøi ñeánvôùi vaên chöông. Toâ Hoaøivöøa ñi laøm vöøa vieáttruyeän göûi cho caùc baùo, nhaø xuaát baûn thôøibaáy giôø. Hình töôïng chuù deá meøn, deá truõi, anhxieán toùc, boï ngöïa, chò nieàng nieãng, caøo caøo,chaâu chaáu… ñi vaøo trang saùch cuûa Toâ Hoaøitrôû neân soáng ñoäng, coù hoàn ngöôøi, nhaân haäutaïo nieàm xuùc caûm maõnh lieät cuûa tuoåi thô. Saunaøy khi vieát nhöõng truyeän ngaén Nhaø ngheøo, Ochuoät, Xoùm gieáng ngaøy xöa hình aûnh nhöõngngöôøi ngheøo khoù, chaân queâ nhöng ñaày tìnhnghóa ñaõ ñi vaøo töøng trang saùch cuûa oâng.Cuõng nhö ñoâng ñaûo caùc nhaø vaên Vieät

Nam trong nhöõng ngaøy ñaàu Caùch maïngThaùng 8, giaønh ñoäc laäp, nhaø vaên Toâ Hoaøi ñaõtham gia vaøo khaùng chieán choáng Phaùp 9naêm. OÂng laøm baùo, vieát vaên soáng gaén boù vôùinuùi röøng Vieät Baéc, Taây Baéc, theo boä ñoäi thamgia caùc chieán dòch. Toâ Hoaøi ñaõ chöùng kieáncuoäc soáng cô cöïc cuûa caùc daân toäc thieåu soá.OÂng chòu ñoùi, chòu reùt, ñoàng cam coäng khoåvôùi boä ñoäi, vôùi ñoàng baøo caùc daân toäc thieåu soá,tham gia vaøo caùc chieán dòch Vieät Baéc - ThuÑoâng naêm 1947, chieán dòch Bieân giôùi 1950,

giaûi phoùng Taây Baéc 1952… Chính nhöõng naêmthaùng naøy Toâ Hoaøi ñaõ coù ñieàu kieän thu thaäpnhieàu tö lieäu ñeå vieát neân Truyeän Taây Baéc,trong ñoù coù nhöõng taùc phaåm xuaát saéc nhö Vôïchoàng A Phuû, Möôøng Giôn,… taäp saùch ñaõ ñöaToâ Hoaøi ñeán vôùi nhöõng ñænh cao môùi cuûa vaênhoïc caùch maïng cuûa thôøi kyø khaùng chieánchoáng Phaùp. Coù theå xem nhöõng nhaân vaätnhö A Phuû, Mî, Ính (Möôøng Giôn) cuøng vôùinhöõng nhaân vaät khaùc ñaïi dieän cho giai caáp bòboùc loät laø nhöõng ñieån hình cuûa ngöôøi noângdaân mieàn nuùi bò giôùi phìa taïo aùp böùc ñeø neùn.Hoï ñaõ duõng caûm ñöùng daäy giaûi phoùng cuoäcñôøi noâ leä cuûa mình vaø cuûa caû daân toäc mình.Con ñöôøng ñaáu tranh töï giaûi phoùng mình cuûanhöõng ngöôøi daân toäc thieåu soá cuõng laø conñöôøng ñöa ngöôøi noâng daân mieàn nuùi ñeán vôùicaùch maïng, ñeán vôùi Ñaûng.Nhöõng ngöôøi quen bieát nhaø vaên Toâ Hoaøi

gaàn 70 naêm qua chöa bao giôø thaáy oângngöng nghæ saùng taùc. Vaøi naêm tröôùc ñaây,naêm naøo cuõng coù saùch môùi, nhieàu ñaàu saùch

THÖÔNG TIEÁC NHAØ VAÊN TOÂ HOAØI (1920 - 2014)

Nhaø vaên Toâ Hoaøi (ngöôøi thöù 3 töø phaûi sang) cuøng caùc vaên ngheä só taïi Truïsôû Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät Vieät Nam, Haø Noäi (2011)


cuûa oâng caùc nhaø xuaát baûn lieân tuïc taùi baûn.Söùc lao ñoäng saùng taïo cuûa Toâ Hoaøi thaät phithöôøng, ngöôøi trong ngheà kính troïng. Duø ToâHoaøi coù luùc hoaït ñoäng caùch maïng bí maät, hayluùc laøm baùo Cöùu quoác, oâng ñöôïc baàu laømToång thö kí Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam hay Chuûtòch Hoäi vaên ngheä Haø Noäi, thaäm chí ñöôïcngöôøi daân tín nhieäm cöû laøm toå tröôûng toå daânphoá… nhöng tröôùc ngöôøi thaân, baïn beø vaênchöông, baïn ñoïc yeâu quyù…, Toâ Hoaøi luoân laømoät nhaø vaên ñaùng kính bôûi söùc saùng taïokhoâng bieát meät moûi. Ñeà taøi ñeå saùng taïo vôùi ToâHoaøi laø voâ cuøng voâ taän. Bôûi Toâ Hoaøi ñaõ ñaùnhñoåi caû cuoäc ñôøi oâng cho cuoäc möu sinh, chocaùch maïng, cho ngheà vaên. Hieän thöïc Toâ Hoaøiñaõ traûi qua, ñaõ chieâm nghieäm, ñuû vui ñuû buoànñeå taïo nguoàn caûm höùng cho oâng saùng taùc.Ñoïc Chieàu chieàu, Caùt buïi chaân ai… ngöôøi ñoïcthaáu hieåu ñieàu ñoù.Song nghó veà nhaø vaên Toâ Hoaøi chæ nhìn

thaáy nhöõng ñænh nuùi cao ñoà soä trong lao ñoängsaùng taïo cuûa oâng haún laø chöa ñuû. Toâ Hoaøicoøn laø moät trong soá nhöõng nhaø vaên nhöõngngöôøi ngheä só sôùm giaùc ngoä caùch maïng. Vaøonaêm 1943, giöõa luùc theá chieán laàn thöù 2 ñangxaûy ra, Nhaät vaøo Ñoâng Döông. Ñaát nöôùc chòuhai taàng aùp böùc boùc loät cuûa thöïc daân Phaùp –phaùt xít Nhaät cuøng beø luõ phong kieán. Döôùi söïlaõnh ñaïo cuûa Ñaûng coäng saûn Ñoâng Döông,maët traän Vieät Minh ñöôïc thaønh laäp. Cuøng vôùicao traøo khaùng Phaùp ñuoåi Nhaät do maët traänVieät Minh phaùt ñoäng, Ñeà cöông vaên hoaù VieätNam (1943) ra ñôøi. Döôùi söï chæ ñaïo cuûaÑaûng, Hoäi Vaên hoaù Cöùu quoác ñöôïc thaønh laäpcoù söï tham gia tích cöïc cuûa caùc nhaø vaên,nhöõng ngöôøi ngheä só nhö Toâ Hoaøi, NguyeãnÑình Thi, Nam Cao, Vaên Cao… Toâ Hoaøikhoâng chæ ñi laøm thôï, vieát vaên, oâng coøn trôûthaønh ngöôøi truyeàn baù tö töôûng caùch maïng

cho ñoäi nguõ trí thöùc, vaên ngheä só, quaàn chuùngnhaân daân luùc baáy giôø. AÙnh saùng cuûa Ñeàcöông vaên hoaù Vieät Nam (1943) vôùi phöôngchaâm “Khoa hoïc, Daân toäc, Ñaïi chuùng” ñaõ soitoû ñöôøng ñi cho nhöõng ngöôøi trí thöùc, vaênngheä só nhö Toâ Hoaøi luùc baáy giôø. Ñeán vôùicaùch maïng, Toâ Hoaøi cuõng nhö caùc ñoàng chícuûa oâng nhö gaëp doøng soâng lôùn göûi nieàmkhao khaùt töï do cuûa oâng cuõng nhö cuûa nhöõngngöôøi lao ñoäng ngheøo khoù, cuûa “kieáp deá meøn”hoaø vaøo doøng soâng lôùn cuûa caùch maïng. Khaùtvoïng giaûi phoùng daân toäc, “khoâng coù gì quyùhôn ñoäc laäp töï do” maø Ñaûng vaø laõnh tuïNguyeãn AÙi Quoác – Hoà Chí Minh neâu cao laøngoïn nguoàn söùc soáng ñem laïi, taïo neân söùcmaïnh noäi sinh ôû nhöõng ngöôøi trí thöùc, vaênngheä só bao naêm qua soáng khoâ khaùt cuûa kieáp“soáng moøn”(chöõ duøng cuûa Nam Cao) sôùm trôûthaønh nhöõng ngöôøi chieán só treân maët traän ñaáutranh giaûi phoùng daân toäc, treân maët traän vaênhoaù vaên ngheä. Chính söùc maïnh aáy ñaõ giuùpcho nhieàu vaên ngheä só, trong ñoù coù Toâ Hoaøitrong suoát 9 naêm khaùng chieán choáng Phaùpgian khoå, ñoùi aên, soát reùt, soáng gian khoå trongröøng, theo boä ñoäi ra traän, ñeán vôùi ñoàng baøonhöng khoâng luøi böôùc, chuøn loøng maø luoân tinvaøo ngaøy thaéng lôïi.Nhaø vaên Toâ Hoaøi ñaõ giaõ bieät baïn ñoïc ôû

tuoåi 95. Nhöng cuoäc ñôøi saùng taùc cuûa oâng ñaõñeå laïi cho vaên hoïc Vieät Nam moät gia taøi ñoà soämaø ít coù nhaø vaên ñöông ñaïi naøo theo kòp. ToâHoaøi ñaõ ñöôïc taëng nhieàu giaûi thöôûng vaên hoïctrong nöôùc vaø quoác teá, ñöôïc Ñaûng vaø Nhaønöôùc taëng nhieàu huaân chöông cao quyù. OÂngcuõng laø ngöôøi ñöôïc vinh döï nhaän Giaûi thöôûngHoà Chí Minh veà vaên hoïc ngheä thuaät ñôït 1(1996), nhöng coù leõ giaûi thöôûng lôùn nhaát laøtaám loøng tri aân cuûa bao theá heä baïn ñoïc daønhcho nhaø vaên Toâ Hoaøi. �



(…) Toâi may maén ñöôïc laøm quaân cuûanhaø vaên Toâ Hoaøi thôøi gian cuõng khaù daøi.AÁy laø quaõng cuoái naêm 1989 ñaàu naêm1990, nhaø baùo- ngheä só nhieáp aûnh HoaøngKim Ñaùng giôùi thieäu toâi veà coâng taùc taïituaàn baùo vaên ngheä cuûa Haø Noäi, tôø baùomang teân: Ngöôøi Haø Noäi. Toâi ñöôïc giôùithieäu veà laøm Thö kyù toøa soaïn. Khi ñöôïcmoät nhaø vaên löøng laãy teân tuoåi, laïi ñang laøChuû tòch Hoäi Vaên Ngheä Haø Noäi, ñoàng thôøilaø Toång Bieân taäp baùo Ngöôøi Haø Noäi tieáp,luùc aáy toâi lo laéng khoâng bieát oâng seõ noùi theánaøo veà mình. Toâi thaät baát ngôø khi anhHoaøng Kim Ñaùng giôùi thieäu veà toâi xong,oâng chaäm raõi vaø thuûng thaúng noùi: “Tôù ñaõñoïc moät soá baøi cuûa Cao Minh treân caùcbaùo, vieát chöõng chaïc, ñöôïc”; vaø theá laø toâitrôû thaønh moät trong nhöõng Thö kyù toøasoaïn treû cuûa heä thoáng baùo vaên ngheä ( thôøiaáy thö kyù toøa soaïn caùc baùo vaên ngheä tuoåithöôøng treân boán möôi). Ñieàu caûm phuïc vaøkhoâng ngôø nhaát laø oâng - moät nhaø vaên ToâHoaøi cao vôøi vôïi laïi ñaõ ñeå taâm ñoïc nhöõngbaøi vieát veà vaên hoùa ngheä thuaät cuûa moätanh nhaø baùo voâ danh nhö toâi. Sau naøyñöôïc coâng taùc döôùi quyeàn oâng, toâi caøngneå phuïc, kính troïng moät nhaø vaên lôùnnhöng ñoïc vaø thaáu roõ tôùi töøng maåu tin nhoû

hay maåu rao vaët...Nhieàu ngöôøi khi laøm Toång Bieân taäp thì

ñi ñöùng vaø aên noùi cuõng khaùc, nhaø vaên lôùn,Toång Bieân taäp Toâ Hoaøi laïi raát khaùc; chaúngkhi naøo thaáy oâng baän roän hay coù veû gìquan troïng; luùc naøo cuõng thaáy oâng cöôøi tít,maét nheo nheo nhìn ñôøi, vaø chaúng ai bieáttrong ñaàu oâng ñang nghó gì. Toång Bieân taäpToâ Hoaøi coù caùch laøm vieäc khoa hoïc theoloái ngöôøi Phaùp, chu ñaùo, caån troïng ñeántöøng chi tieát nhoû. Haøng tuaàn, saùng thöù Haioâng ñeán giao nhieäm vuï cho töøng boä phaän,nhaän xeùt, goùp yù trong voøng hôn tieáng, sauñoù laø ngoài troø chuyeän taøo lao cuøng moïingöôøi. Toøa soaïn thích ñöôïc nghe oâng noùi,oâng keå bôûi oâng coù caùch noùi vaø keå chuyeänraát nheï nhaøng maø hoùm hænh kieåu Toâ Hoaøi.Khi aáy baùo Ngöôøi Haø Noäi laø nôi tuï hoäinhieàu nhaø vaên nhaø thô coù teân tuoåi nhö nhaøthô Baèng Vieät, Phan Thò Thanh Nhaøn, ToâHaø, Chöû Vaên Long, Vuõ Xuaân Hoaùt; nhaøvaên Trieäu Boân, Nguyeãn Troïng Taân, HöôngTraâm, Anh Bieân, Nhö Maïo; sau ñoù coùtheâm Leâ Xuaân Sôn, Ñaïi Minh.... Cuõnghaøng tuaàn toâi mang baøi vôû, tranh aûnh minhhoïa ñeán nhaø oâng ôû phoá Ñoaøn Nhöõ Haøi ñeåoâng duyeät. Chuùng toâi phaûi thaùn phuïc caùchduyeät cuûa “cuï Hoaøi”, caû moät soá baùo vôùi

Nhôù nhaø vaên Toâ Hoaøi(Nhöõng chuyeän chöa keå veà nhaø vaên TOÂ HOAØI )

CAO MINH(Hoäi Nhaø vaên Haø Noäi)



baûn thaûo ñaày ngoän maø cuï ñoïc duyeät hôntieáng laø xong, khoâng soùt töø daáu chaámphaåy cho tôùi caùi vinhet keøm vaøo trangthô...Caên nhaø roäng gaàn traêm meùt ôû phoá Ñoaøn

Nhöõ Haøi ñöôïc nhaø vaên Toâ Hoaøi mua baèngtieàn nhuaän buùt cuûa taäp Truyeän Taây Baéc.OÂng keå, tieàn nhuaän buùt thôøi thuoäc Phaùp

raát cao, nhuaän buùt cuûa taäp truyeän Deá meønphieâu löu kyù ñöôïc 30 ñoàng- mua ñöôïc 3taï gaïo thôøi aáy; nhôø nhuaän buùt cuûa “Deámeøn” oâng ñaõ ñuû tieàn ñi “chu du thieân haï”khaép Ñoâng Döông, vaøo Saøi Goøn, “ñaäu” ôûThuû Daàu Moät thôøi gian ñuû vaø cuõng laø côduyeân gaëp ñöôïc moät coâ gaùi ôû ñaây teân P.;ñoâi trai gaùi yeâu nhau vaø ñaây laø moái tình lôùnnhaát cuûa nhaø vaên, keùo daøi suoát hai theá kyûñau ñaùu nhôù nhung bôûi söï xa caùch. Saunaøy khi oâng laøm Chuû tòch Hoäi vaên NgheäHaø Noäi, baø P. töø Phaùp veà Vieät Nam ñaõ tìmgaëp ñöôïc oâng. Caâu chuyeän naøy nhaø vaênToâ Hoaøi chæ keå rieâng cho toâi, moät laàn toâiñeán thaêm oâng ôû Nghóa Ñoâ, nhaø vaên luùcnaøy ñaõ ôû tuoåi 90.(...) Veà buùt danh Toâ Hoaøi ngaøy nay ñaõ

trôû thaønh moät caùi teân lôùn khoâng theå thieáutrong Vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi; nhaø vaênToâ Hoaøi cöôøi khì khì, ñoâi maét nheo nheo,tinh nhanh: “Coù gì ñaâu, tôù nghó ñôn giaûnthoâi; thuôû beù suoát ngaøy tôù la caø chôi bôøi vaøñi ñoå deá ôû ven bôø soâng Toâ Lòch (laøngNghóa Ñoâ ôû gaàn ñaáy). Caùi teân Toâ laø yù ñaáy;coøn Hoaøi laø phuû Hoaøi Ñöùc, laøng Nghóa Ñoâxöa thuoäc phuû Hoaøi Ñöùc, queâ meï mình; coùtheá thoâi. Sau naøy nhieàu baùo chí ñeán gaënghoûi chaéc haún nhaø vaên lôùn khi ñaët buùt danhphaûi thaâm thuùy, cao sieâu laém...hoï cöù quan

troïng hoùa moïi chuyeän”.Theá nhöng trong vaên chöông, chöõ

nghóa thì cuï voâ cuøng khaét khe vaø caåntroïng. Trong caùc nhaø vaên lôùn cuûa VieätNam saùng taïo nhieàu töø môùi, toâi cho raèngñoù laø nhaø vaên Nguyeãn Tuaân vaø nhaø vaênToâ Hoaøi. Moät dòp oâng ñeán chôi vôùi baùoNgöôøi Haø Noäi, trong caâu chuyeän nhaø vaênhoûi: “Tôù ñoá caùc caäu caùi anh daïy nhaûy,thöôøng hay goïi cho oai laø vuõ sö aáy, goïi theánaøo laø chính xaùc nhaát, Vieät nhaát. Taát nhieânmoïi ngöôøi ñeàu chòu. Cuï thuûng thaúng: noù laøthaèng thôï dìu; chaúng phaûi noù ñang dìungöôøi ta ñi böôùc naøy, ñi böôùc noï laø gì...”.Vaø, ít hoâm sau nhaø vaên göûi ñeán chuùng toâicaùi truyeän ngaén raát hay coù caùi tít: Giaácmoäng oâng thôï dìu.Laø caây ñaïi thuï trong vaên hoïc, nhaø vaên

Toâ Hoaøi khoâng luùc naøo ngôi nghæ laøm vieäc.Nhöõng naêm cuoái ñôøi oâng thöôøng veà ngoâinhaø ôû Nghóa Ñoâ ñeå laøm vieäc cho yeân tónhvaø tieän vieäc chaêm soùc thuoác thang cuûacon gaùi oâng. Toâi ñeán luùc naøo cuõng thaáy“Baùc Toâ Hoaøi” ñang ñoïc saùch hoaëc vieát gìñoù; cuï noùi vieát cuõng laø caùch taäp theå duïctinh thaàn, vaû laïi coøn nhieàu thöù ñeå vieát laém,chæ sôï thôøi gian khoâng cho pheùp... Nhaøvaên Toâ Hoaøi ñaõ nhaän lôøi vieát cho ai, chobaùo naøo thì khoâng bao giôø sai heïn. Baûnthaûo vieát tay, neùt chöõ ñeàu taêm taép, nhöngneáu khoâng quen thì nhieàu chöõ cuõng phaûimaát coâng suy luaän. Coù moät nhaø thô khaùteân tuoåi cöù khaêng khaêng nhaø vaên Toâ Hoaøilôùn nhö theá maø vieát hay sai chính taû. Hoùara theo caùch hieåu cuûa nhaø thô noï vieátthieáu daáu laø sai chính taû. Nhöng nhaø thôkhoâng hieåu ñöôïc trong caùch vieát, cuûa baát



kyø baûn thaûo naøo Toâ Hoaøi cuõng vieát ñuùngvôùi caùch ñoïc. Ví duï caùc töø: Caùc, khaùc, taùt,Phaùp... Toâ Hoaøi chæ vieát: cac, khac, tat,Phap maø khoâng maát coâng theâm daáukhoâng caàn thieát (ñieàu naøy nhaø vaên Hoà AnhThaùi ñaõ ca ngôïi trong moät baøi vieát).Veà vieäc thaâm thuùy vaø baèng loøng “haï

buùt” vieát cho baùo naøo cuõng nhö öùng xöûtinh teá, khe khaét cuûa nhaø vaên Toâ Hoaøi, toâiñaõ tröïc tieáp ñöôïc traûi nghieäm. Ñoù laø vaøonaêm 2002, khi toâi trôû laïi laøm Thö kyù toøasoaïn baùo Ngöôøi Haø Noäi, sau nhieàu naêmcoâng taùc ôû moät soá tôø khaùc. Luùc aáy uy tínvaø soá löôïng phaùt haønh cuûa baùo suùt keùm.Trong moät buoåi gaëp maët taïi truï sôû Hoäi Lieânhieäp Vaên hoïc ngheä thuaät Haø Noäi ôû 19 phoáHaøng Buoàm, toâi gaëp baùc Toâ Hoaøi vaø môøibaùc vieát cho baùo; baùc cöôøi cöôøi roài noùisang chuyeän khaùc. Toâi hieåu yù baùc cheâ tôøbaùo keùm nhö theá baùc khoâng vieát. Khoaûngmoät naêm röôõi sau ñoù, trong buoåi hoïp banchaáp haønh Hoäi toå chöùc ôû Saàm Sôn, ThanhHoùa; nhaø vaên Toâ Hoaøi goïi toâi ra goùc phoøngnoùi: “Tôù thaáy baùo Ngöôøi Haø Noäi daïo naøybaûnh laém”. Toâi möøng quaù, baùc ñaõ coù lôøikhen anh chò em toøa soaïn ñaõ laøm tôø baùohay leân, thaät laø lôøi khen voâ giaù cuûa ngöôøiñaõ saùng laäp ra tôø baùo. Nhaø vaên noùi tieáp:“Tôù vieát cho baùo nheù. Caäu nghó cho tôù moätchuyeân muïc”. Thaät voâ cuøng vinh haïnh vaøsung söôùng khi ñöôïc “cuï” Toâ Hoaøi ñoàng yùvieát. Sau ñoù toâi raát lo bôûi söï tin töôûng cuûaoâng. Maát haøng chuïc ngaøy loay hoay tìmcaùch ñaët teân chuyeân muïc, maáy chuïc teânnghó roài laïi xoùa vì thaáy khoâng oån. Boãngmoät hoâm loùe leân caùi teân chuyeân muïc aáy,toâi möøng quaù, ñuùng roài, ra ñöôïc chaát cuûa

cuï Toâ Hoaøi roài, maø cuõng tha hoà baùo khaithaùc moïi goùc khuaát ôû cuï...Toâi goïi ñieän baùocaùo baùc caùi teân chuyeân muïc, nhöng vaãnhôi lo, sôï baùc khoâng öng. Nghe xong, nhaøvaên Toâ Hoaøi cöôøi khì khì trong maùy:“Thaèng naøy khaù, hieåu ñöôïc yù tôù”. Teânchuyeân muïc aáy laø: Thuûng thaúng chuyeänñôøi. Suoát hôn hai naêm nhaø vaên Toâ Hoaøiñaõ vieát cho chuyeân muïc aáy vaø ñöôïc nhieàubaïn ñoïc raát thích. Neáu coù vieäc phaûi ñi xa,hoaëc baän gì ñoù, bao giôø nhaø vaên cuõng vieáttröôùc coù khi tôùi 3 soá cho baùo, hoaëc baùotröôùc cho chuùng toâi chuû ñoäng.Muøa xuaân naêm ngoaùi (2013), moät nhoùm

goàm: nhaø baùo- ngheä só nhieáp aûnh HoaøngKim Ñaùng, nhaø thô Phaïm Ñöùc, ngheä sónhieáp aûnh Ñaøo Quang Minh, nhaø quay phimÑöùc Huøng vaø toâi toå chöùc laøm moät boä phimveà nhaø vaên Toâ Hoaøi; bôûi phaàn lôùn chuùng toâiñeàu töøng laø quaân cuûa cuï. Ñang daøn döïngquay vaø chuïp maø nhaân vaät chính laø nhaø vaênToâ Hoaøi cuøng cuï baø, thì Phaïm XuaânNguyeân - Chuû tòch Hoäi Nhaø vaên Haø Noäi daãnñaàu ñeán chuùc söùc khoûe vaø taëng hoa. Nhaøvaên tuoåi ñaõ 93 nhöng vaãn raát minh maãn vaøkhoûe, treâu chuùng toâi: “Caùc caäu baét dieãn vieândieãn nhieàu theá…”. Sau ñoù baùc Toâ Hoaøi coønheïn thôøi tieát aám leân seõ ñi quay moät soá ngoaïicaûnh phoá coå, Hoà Göôm… AÁy vaäy, thôøi giansau ñoù baùc Toâ Hoaøi cöù xuoáng söùc daàn.Giöõa muøa heø cuûa naêm con Ngöïa naøy

(6-7-2014 ), nhaø vaên Toâ Hoaøi, caây ñaïi thuïcuoái cuøng cuûa Vaên hoïc hieän ñaïi Vieät Namñaõ ra ñi, ñeå laïi khoaûng troáng khoâng theå buøñaép moät phong caùch, phong thaùi, tínhcaùch vaên chöông, saùng taïo vaên chöôngraát Toâ Hoaøi. �



T AÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC KHU VÖÏC ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG HOÀNG (5/2014)

VUÕ THAØNH CHUNG(Haø Noäi)

Chôï tình Khau Vai

TRÒNH DUÕNG(Hoäi VHNT Haûi Döông)

Caây baøng Tröôøng Sa(*)

ÑAËNG VAÊN TOAØN(Hoäi VHNT tænh Thaùi Bình)

Lôøi theà Tröôøng Sôn

Nöûa ñeâm thöùc giaác khoâng emThoâi ñaønh mang aûnh ra xem moät mìõnhTình ta noåi soùng Chôï TìnhTraêm naêm thöông nhôù ñeán mình laø ta.

Khau Vai cao maáy ngaøn xaTreøo ñeøo, vöôït doác bôûi laø thöông nhauBieát ñôøi coøn coù kieáp sau?Chôï Tình maõi maõi xanh maøu coû hoa…

Chôï Tình ñi moät veà baTình rieâng maõi ñeå cho ta say mìnhThöông nhau tìm laïi Chôï TìnhTìm trong maây gioù ñinh ninh lôøi theà!

Teát naøo chò cuõng sang queâNgöôøi ngaøy aáy naëng lôøi theà Tröôøng SônMaûnh mai toùc baïc aùo sôønRöng röng thaép voïng linh hoàn tuoåi xanh

Ngoån ngang bao noãi thöông buoànCon tim ñau ñaùu maõi coøn boùng anhÔi röøng saêng leû coøn xanhMoät lôøi xin nguyeän trung trinh moät ñôøi

Thaùng naêm ñaõ khuaát xa roàiRieâng tö coøn moät khoaûng trôøi cho nhauÑeâm ñeâm nhaáp nhaùnh ngaøn saoSaùng trong nhö vaãn thuôû naøo Tröôøng Sôn

Noãi nieàm leân ngoïn khoùi thômNoùi thay tình chò moûi moøn thuyû chung.

Ngöôøi lính treû tìm veà coâ giaùo cuõMoät thoaùng baâng khuaâng, moät chuùt boài hoàiVaãn coång sôn xanh tröôùc nhaø coâ ñoùNaêm - thaùng - hoïc - troø, bieát maáy buoàn vui!

Em muoán mang veà nhöõng con oác laïHoàn cuûa bieån xa, soùng troå saéc maøuEm muoán mang veà nhaønh san hoâ ñoûTöøng aån mình khoe saéc döôùi khôi saâu!

Nhöng trong ba loâ baïc maøu naéng gioùCoù moät maàm xanh töø quaû baøng vuoângCaây voán soáng giöõa Tröôøng Sa baõo toáVaãn hieân ngang daùng ñöùng kieân cöôøng!

Coâ naâng niu nhaän caây baøng beù nhoûMang taám tình ngöôøi lính treû ñaûo xaCoâ seõ troàng giöõa saân tröôøng loäng gioùÑoùn mai ngaøy, caây keát traùi ñôm hoa!

(*) Baøi thô Caây Baøng Tröôøng Sa , ñoaït giaûi Nhì (khoângcoù giaûi Nhaát) trong cuoäc thi thô “Traêm naêm troàngngöôøi”, do Hoäi Cöïu giaùo chöùc Vieät Nam toå chöùc naêm2008.


Loøng döng muoán goùi khung trôøi

Göûi theo höông luùa veà nôi phoá phöôøng!

Soâng Hoàng ñaõ khoaùc thu söông

Saâm caàm coøn voã maët göông Taây Hoà?

Cuùc vaøng em ñaõ mua chöa

Coù nghe hôi laïnh ñaãm bôø coû ñeâm?

Xoùm khuya thaäm thòch coám meàm

Anh ñem saûy gioù hong theàm soâng traêng

Coám thôm sang choã em naèm

Giaáu ñi bao noãi nhoïc nhaèn daân queâ!

Naéng thu thôm thaûo daõi deà

Moät mình khoâng ñaëng. Chia veà phoá xa…

Loøng döng thöông choán phoàn hoa

Chæ lo buïi baëm vöông taø aùo em!

Ñi veà nôi aáy naêm xöaQuanh söôøn nuùi döïng gioù möa xoay vaànHoa caøi vaønh muõ haønh quaânCôm röøng rau ñaéng bao laàn beân nhau.

Maáy muøa laù ruïng röøng lau?Naéng möa ngöng ñoïng luoáng maøu thôøi gian!Tìm nôi röøng kín, non ngaønCoøn gì vöông laïi… sieâu tan hay coøn?

Ngoài quanh aùnh löûa baäp buøngHong töøng kyû nieäm töôûng chöøng laït phaiThì thaøo thoang thoaûng beân taiNgôõ lôøi saâu thaúm ñaát ñai voïng veà

Nhaët töøng maûnh vuïn traêng queâGheùp leân hình daùng, mình veà cuøng nhauTöôïng ñaøi döïng ñeå mai sauKhoùi söông tình nghóa veïn maøu thuyû chung.

DÖÔNG PHÖÔÏNG TOAÏI(Hoäi VHNT Quaûng Ninh)

Coám thôm thaùng Taùmgöûi veà phoá xa(Taëng Thanh Tuù)

NGUYEÃN ÑÖÙC MINH(Hoäi VHNT Höng Yeân)

Ñi tìm ñoàng ñoäi

Vaúng nghe lôøi cuûa san hoâTrong bao con soùng xoâ bôø chieàu nayLôøi san hoâ ngheïn töøng ngaøyBieån ngaøn naêm vaãn vôi ñaày nhôù mong

Noãi ñau giaáu kín vaøo loøngNeùn traàm chaùy ñeán taän cuøng vaãn ñau!Lôøi san hoâ bieát veà ñaâu?Höông naøo xuoáng ñöôïc bieån saâu cuøng ngöôøi?

Ñaûo xa ôi! Gaïc Ma ôiCaâu thô neùn laïi thaønh lôøi san hoâ!

HÖÔNG SINH(Hoäi VHNT Höng Yeân)

Lôøi san hoâ

TAÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC KHU VÖÏC ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG HOÀNG (5/2014)


Boùng röøng laãn boùng anh xöaGiôø bao phaàn moä vaãn chöa kòp laønhÔi ngöôøi chieán só voâ danhÑaèm ñaèm phaän coû maø xanh troøn ñaàyChìm trong khoaûng laëng phuùt giaâyNghe töøng tieáng goïi ñaâu ñaây voïng veàTaâm nhang moät neùn loøng queâMaø röng röng toû loái veà nghóa nhaânVaïn ngoâi moä ñoû aâm thaàmCoû caây cuõng laëng maây chaàm chaäm saBöôùc chaân vaïn daëm anh quaGiôø naèm yeân nghæ möa sa… roái voøMaét laàn tìm maét ngaây thôNgaøy veà, ñoàng ñoäi anh chôø caïn ñeâmKhaùt mong toâi baät goïi teânChò Thuaän, anh Daõ… coû meàm nhoùi ñauRöøng chieàu maây nhuoám traéng phauToâi veà mang caû noãi ñau… ngöôøi veà.

Ñöôøng veà thaêm laïi chieán tröôøng xöa

Hoa ban nôû traéng vaãy giao muøa

Caàu môùi soi mình doøng Naäm Roám

Höông luùa Möôøng Thanh thôm gioù ñöa…

Thaønh phoá Ñieän Bieân töôi aùo môùi

Ngöôøi Kinh, ngöôøi Thaùi naém tay nhau

Treân ñoài A Moät vui ngaøy hoäi

Daäp dìu du khaùch, baïn naêm chaâu.

Hieän veà kyù öùc tuoåi hoïc troø

Phaùo vöôït Pha Ñin vang tieáng hoø

Nhöõng Beá Vaên Ñaøn, Phan Ñình Gioùt

Roän raøng caâu haùt, aám lôøi thô.

Chaéc suùng trong tay giöõ Ñieän Bieân

Ôi anh lính treû khoeû hoàn nhieân

Cho toâi hoaø nhòp baøi ca môùi

Haïnh phuùc ñoùn chaøo ta böôùc leân!

PHAN DÖ(Hoäi VHNT Ninh Bình)

Laëng(Kính daâng höông hoàn caùc lieät só taïiNghóa trang Tröôøng Sôn)

PHAÏM HOÀNG LYÙ(Hoäi VHNT Vónh Phuùc)

Veà laïi Ñieän Bieân



TRAÀN KHOAÙI(Hoäi VHNT Vónh Phuùc)

Vieát ôû Ñoàng Vaên(Taëng Mai Lieãu)

NGUYEÃN NGOÏC THAO(Hoäi VHNT Haø Nam)

Thöùc giaác

Neáu khoâng coøn ñaù xaùmAnh veà ñaây laøm gìCao nguyeân nghìn naêm tuoåiTa hoaù thaønh treû thô

Neáu khoâng doøng Nho queáChaûy xuyeân loøng cao nguyeânMaùt xanh muøa hoa traùiTìm ñaâu phieân chôï tình

Neáu khoâng coøn thaéng coáBieát laáy gì môøi nhauChieàu möa ngoài quaùn coùcRöôïu ngoâ thaønh buoàn teânh

Neáu khoâng ruoäng baäc thangSeõ laáy gì khao khaùtNhöõng muøa ngoâ muøa luùaÑöôøng leân trôøi gaàn thoâi

Cao nguyeân ôi! Cao nguyeânNghìn naêm maø treû theáTieáng kheøn naøo nhö keåNhöõng chuyeän tình dôû dang…

Cao nguyeân nghìn naêm tröôùcCao nguyeân nghìn naêm sauXin maõi coøn taát caûCho ngöôøi veà tìm nhau.

Chôùm maøu thu vaøo bieácLuùa hoa ngaâu vaøng ñoàngMuoân loøng möøng khoân xieátVaãn lo muøa baõo gioâng.

Haït maåy nhö thaàm nhaécVuï Ñoâng keà chieâm XuaânÑaát laøng mình khoâng baïcNuoâi bao ngöôøi nghóa nhaân.

Cuï xöa ñoã Ñaïi khoaChaùu con nay Ñaïi hoïcHaït gaïo ra chieán tröôøngVì töï do ñoäc laäp.

Böøng xoùm thoân saàm uaátBieát ôn Toå truyeàn ngheàSaân ñình xuaân môû hoäiThao thöùc ngöôøi xa queâ.

Coøn baõo xa, gioù baácCoøn bao maùi tranh ngheøoCaùnh ñoàng vöøa thöùc giaácSau canh daøi gieo neo.

Hoàn ngöôøi vöøa chôït thöùcBieát bao ñieàu tin yeâu.



ÑINH THÖÔØNG(Hoäi Lieân hieäp VHNT Haûi Phoøng)

Caûm nghó veàNguyeân Hoàng

LAÏI QUANG PHUÏC(Hoäi VHNT Nam Ñònh)

Ñeâm Hoa Ñaêngôû Traøng Ñaø

Khi toâi ñeán vôùi vaên chöông, OÂng ñaõ khuaát roàiHoäi vaên ngheä ñaõ maáy laàn thay Chuû tòchNhöõng cuoäc Hoäi thaûo vang xa

bôûi tö duy môùi laïHai tieáng “Nguyeân Hoàng” trang troïng

moät mieàn vaên.

Chuyeän vaên chöông aùm aûnh quanh naêmCaùnh nhaø vaên thöôøng neo mình

nôi quaùn coùcNgöôøi cuøng thôøi laät giôû töøng kyû nieäm,ngöôøi tôùi sau lo goùc môû rieâng mìnhKhoâng ai baûo ai maét môø möa buïi, ai ñoùthaàm thó goïi teân OÂng giöõa hai ñôït trieàu cöôøng.

Tieáng coøi taøu choïc luûng trôøi soâng CaámDöôøng nhö OÂng ñang khoùc cuøng Taùm Bính

döôùi laàu cao aùnh ñieän lung linh.Toâi lang thang trong chieàu gioù noåiNhö thaáy oâng cöôøi ôû phía xa xaêm.

Beán khuya laáp laùnh Hoa Ñaêng

Hiu hiu ngoïn gioù sao baêng ngang trôøi

Chaäp chôøn ñeøn neán noåi troâi

Löûa Thieàn phoå ñoä neo ñôøi chuùng sinh

Giöõa muoân aûo aûnh lung linh

Ngaân haø nhaáp nhaùy muoân hình hoàn thieâng

Löûa töø bi moõ thieän nguyeàn

Thì thaøo moä gioù noãi nieàm vieãn du

Bieån ñaûo, bieân aûi xa muø

Voïng lôøi soâng nuùi, traêng thu boùng hình

Hoàn nöông maây gioù laëng thinh

Khoùi höông môø aûo “voâ hình voâ ngoân”

Binh phu, töû syõ, coâ hoàn

Nhieäm maøu Phaät hieäu moõ doàn chaân nhö

Chuoâng buoâng lay ñoäng huyeàn hö

Huøng binh, töû syõ ñeán töø Hoa Ñaêng

Soâng khuya röïc rôõ aùnh traêng

Chìm söông ñeâm coû, chuùng taêng ngheïn lôøi

Cuùi ñaàu kính caån leä rôi

Hoa Ñaêng chaûy maõi veà nôi coäi nguoàn.



Toát nghieäp sö phaïm Ñaøo laïi ñöôïc caáptreân giôùi thieäu ñi hoïc theâm hai naêmnöõa ôû Tröôøng quaûn lyù caùn boä Ngaønh

giaùo duïc vaø ñaøo taïo Haø Noäi. Roài nhöõng thaùngnaêm aáy cuõng nhanh choùng qua ñi, Ñaøo haùohöùc moäng mô cuûa tuoåi treû ñöôïc ñöùng treânbuïc giaûng. Nhöng vöôït qua kyø thi coâng chöùccuûa tænh nhaø thì voâ cuøng khaét khe, khoù khaênbôûi hai naêm môùi toå chöùc moät laàn. Tyû leä tuyeånduïng vaøo bieân cheá phaûi laø moät ngöôøi choïi 200ngöôøi, coù naêm coøn hôn theá. Neân Ñaøo tìnhnguyeän ñi daïy ôû vuøng cao.Hai meï con Ñaøo ñi taøu hoûa ngöôïc Laøo Cai

roài baét xe oâm sang Lai Chaâu theo giaáy baùocuûa tröôûng phoøng GDÑT huyeän Than Uyeân.Ngoài ôû phoøng ñôïi haøng tieáng ñoàng hoà maø vaãnchöa nghe thaáy goïi ñeán teân mình. Meï Ñaøosoát ruoät giuïc Ñaøo “Con vaøo xem theá naøo?”Ñaøo vaøo thaáy toaøn laø nhöõng ngöôøi xa laïkhoâng quen bieát. Ñaøo ñeán saùt baøn cuûa ngöôøinhaän noäp giaáy baùo vaø hoà sô thì tôø giaáy cuûaÑaøo döôøng nhö boû queân ñaåy ra taän meùp baøn.- Thöa baùc saép goïi ñeán chaùu chöa aï ?- Luùc naøo ñeán toâi goïi thì haõy vaøo ? AØ chò

teân laø gì nhæ ? vaø ôû ñaâu ta nhæ ?- Daï chaùu laø Vuõ Thò Ñaøo queâ..OÂng ngaång leân haï goïng kính caän xuoáng- Chi queâ Thaùi Bình naêm taán hay Vónh

Phuùc hai cuû laïc tieân.Roài oâng tieáp tuïc laøm, khoâng noùi theâm nöûa

lôøi, Ñaøo ñi ra noùi vôùi meï. Nhöõng ngöôøi khaùc

chaéc cuõng xin vieäc cho con hoaëc cho chaùucuõng coù theå laø cho vôï, cho choàng laàn löôït vaøolaøm thuû tuïc. Ñaøo maïnh daïn hoûi moät chò tuoåitrung nieân.- Chaùu ngôõ coâ ñeán sau maø sao coâ laáy

ñöôïc quyeát ñònh nhanh theá?Chò giô baøn tay leân khoâng noùi, ngoùn tay caùi

ñaåy nheï ba, boán ngoùn con haát haøm nhö baûovaøo. Ñaøo hieåu ngay, ñeán môû caëp laáy phong bìñuùc vaøo hai tôø giaáy baïc troøn 300.000ñ, leãpheùp ñöa cho oâng caùn boä nhaän hoà sô. Chaùuxin göûi baùc.OÂng caùn boä nhaän hoà sô khoâng nhìn thaúng

vaøo Ñaøo maø voäi caàm phong bì thaû vaøo ngaênkeùo baøn.- Chò veà daïy ôû Xình Hoà nheù !- Daï Xình Hoà xa laém aø baùc ?- Cuõng vöøa thoâi, giaùp Sôn La vaø…..- Daï nhaø chaùu neo laém baùc thöông cho

chaùu daïy gaàn döôùi naøy…OÂng caùn boä vieát quyeát ñònh cho Ñaøo veà

daïy ôû tröôøng phoå thoâng cô sôû Naäm Soû huyeänThan Uyeân. Hai meï con Ñaøo nhaän quyeát ñònhra khoûi cô quan thì trôøi cuõng ñaõ chaïng vaïng.Côm nöôùc xong veà nhaø troï. Nhöõng suy

nghó bung lung cuûa Ñaøo veà coâng taùc vuøngcao laàn löôït ñoå vaøo taâm hoàn trong ñeâm daøithao thöùc naøo laø xa nhaø, xa baïn beø ôû nôi heûolaõnh thieáu thoán moïi beà. Theá môùi hieåu theá naøolaø “Coõng chöõ leân non”.Coâ chuû nhaø troï lo cho caû vieäc goïi chieác xe

KHOAÛNG CAÙCH MOÄT TÌNH YEÂUTruyeän ngaén

ÑÖÔØNG VINH BÌNH(Hoäi VHNT Vónh Phuùc)



oâm loaïi Min khô chaéc khoûe coù caû boä ñeøohaøng coàng keành. Hai meï con Ñaøo leân xe theoñöôùng ñaù goà gheà, lôûm chôûm nhö muõi maùcngoaèn ngheøo xen giöõa caùnh röøng giaø thithoaûng môùi thaáy aùnh maët trôøi.- Coøn bao nhieâu caây soá nöõa ñeán tröôøng haû

chuù ? – Meï Ñaøo hoûi.- Daï coøn 30 caây nöõa aï.Ngöôøi laùi xe oâm traû lôøi nhöng caëp maét vaãn

nhö daùn xuoáng ñöôøng ñaù xanh tai meøo lôûmchôûm. Tay laùi vaãn naém chaéc ghi ñoâng ghìchaët baùnh xe tröôùc xuoáng maët ñöôøng, meïcon Ñaøo ñoâi luùc nhö bò haát xuoáng ñöôøng. Vöïcsaâu hun huùt Ñaøo nhaém maét maáy laàn… Ñi laøphaûi ñeán, tröôøng Phoå thoâng cô sôû Naäâm Soûñaây roài. OÂi tröôøng naèm treân söôøn nuùi cheo leocaûnh tröôøng tuyeành toaøng. Maõi xa kia coù maáygian nhaø döïng baèng goã, lôïp baèng goã coù leõ laønhaø taäp theå cuûa giaùo vieân. Ñuùng laø tröôøngchaúng ra tröôøng, lôùp khoâng ra lôùp.Thaày Hieäu tröôûng nieàm nôû ñoùn tieáp roài baûo

coâ vaên thö xeáp phoøng ôû taïm ñeå chieàu oângvaøo baùo caùo vôùi UBND döïng theâm maáy gian

nhaø nöõa cho giaùo vieân.Goïi laø taäp theå chöù chæ coù 5 giaùo vieân, 2

ngöôøi nam. Coøn oâng Hieäu tröôûng thì ôû trongbaûn. Hai ngöôøi moät phoøng Ñaøo; ñeán sau,ñöôïc boá trí ôû taïm vaên phoøng ñeå duïng cuï coângñoaøn. Soá löôïng ôû tröôøng laø theá nhöng raát ítkhi ñuû maët vì giaùo vieân vaøo baûn daïy xa chuïccaây soá. Phaûi treøo ñeøo loäi suoái. Daïy heát tuaànmôùi ra. Nhöng roài cuõng quen, caùc thaày coâgiaùo ñaõ baäp beï noùi ñöôïc vaøi tieáng daân toäc ñeåtieáp xuùc vôùi hoïc sinh. Coù ngaøy chæ coù 1 ñeán 2hoïc sinh ñeán lôùp. Ngoaøi nhöõng tö trang soåsaùch moãi giaùo vieân coøn coù theâm tuùi keïo ngon,vaøi vieân phaán chöa vieát hoaëc tôø giaáy xanh,ñoû, tím, vaøng vuoâng vaén phaúng phiu vöøabaèng quyeån vôû hoïc troø ñeå doã treû em ñeán lôùp.Coù thaày coøn phaûi duøng xe ñaïp ñoùn ñi ñöa veà.Vì boá meï hoïc sinh khoâng cho thaày coâ ñi xemaùy vì sôï ñem con hoï baùn cho keû xaáu. Böõacôm cuûa thaày coâ laø goùi mì toâm, con caù maémmua döôùi huyeän xa 40, 50 caây soá phaûi ñi maátnöûa ngaøy. Coøn côm vôùi daân baûn thì khoângtheå…. Nhaát laø ngöôøi thaønh phoá phaûi aên canh


Minh hoïa: LEÂ NGOÏC HUYEÀN


maêng naáu nhaùi. Thòt traâu ñeå gaùc beáp laâungaøy hô qua löûa, ñaäp naùt uoáng röôïu caàn nhìncuõng noân oeï chöù khoâng caàn phaûi ngöûi.Neân nhieàu ngöôøi phaûi lui goùt boû veà hoaëc ñi

buoân veà queâ choïn vieäc laøm khaùc. 5 chò emcoøn laïi laøm böõa côm cuùng thaàn nuùi,thaàn baûnxin theà ôû laïi ñoaøn keát moät loøng khoâng boûtröôøng, boû baïn, boû troø ñeå xaây döïng tröôønggieo treân non. Ñaøo laø ngöôøi may maén nhaát.Sau nhöõng khoù khaên cuûa hoaøn caûnh töï nhieânthì Ñaøo laïi gaëp chaøng lính treû bieân phoøngNgam Ca tìm ñeán. Huøng baïn hoïc töø phoåthoâng queâ goác döôùi Nam Ñònh. Hai ngöôøi trôûthaønh caëp tình nhaân thaém thieát. Duø caùch nhau10 caây soá ñöôøng röøng. Coù luùc Huøng tranh thuûxuoáng thaêm Ñaøo baèng ñoâi chaân cuûa ngöôøichieán só bieân thuøy ñöôïc vaøi chuïc phuùt roài laïixuyeân qua röøng veà ngay ñôn vò trong ñeâm.Caû tröôøng ai cuõng möøng; hoï coøn khaùo

nhau, neáu ñoâi aáy maø thaønh duyeân thì UBNDxaõ seõ caém cho moät oâ ñaát caïnh tröôøng laø caùichaéc. YÙ töôûng aáy cuûa oâng chuû tòch xaõ NaämSoû ñöa ra maáy khoùa maø chöa thaønh coù leõ dotình rieâng chöù khoâng phai maëc caûm vôùi queâhöông Than Uyeân – Naäm Soû heo huùt heûolaõnh xa xoâi naøy bôûi thaønh ngöõ “Ruoài vaøng, boïchoù, gioù Than Uyeân”. Vaâng ban ngaøy chuùngkhoâng taäp trung vaøo cô theå cuûa ngöôøi ñeå ñoátmaø sô yù thì nhöõng con ruoài vaøng noù nhoû nhöhaït ñaäu töông baát ngôø töø ñaâu ñeán ñaäu vaøo dathòt theo loã chaân loâng caém vôøi huùt maùu ngoïtlòm. Chæ sau maáy ngaøy noát aáy coù muû, chaûynöôùc vaøng. Ban ñeâm khi naèm aám choã laø boïchoù nhaûy tí taùch cöù tìm nôi vuøng kín maø ñoátchaúng taøi naøo nguû ñöôïc. Do ñaëc tính cuûa loaøiboï choù naøy cöù naèm aám laø noù ñoát hôn caû reäpngaøy xöa. Daàn daàn Ñaøo vaø caùc coâ giaùo cuõngquen. Thi thoaûng coù vaøi hoïc sinh trong baûnñeán thaêm thaày coâ trong aùnh löûa baäp buøng,aùnh ñeøn leo leùt. Chuùng bieáu thaày coâ nhöõng

baép ngoâ neáp nöông traéng ngaø luoäc aên thôm,buøi quaùnh caû raêng. Rang thaät kó aên vöøa thôm,vöøa deûo khieán cho caû taäp theå ñôõ nhôù nhaø…

*Vöøa treân lôùp veà Ñaøo nhaän ñöôïc ñieän qua

ñöôøng “Daây theùp” meï oám naëng ñang ôû beänhvieän tænh veà ngay. Caùc coâ giaùo taát baät thu xeápñoà ñaïc,laøm maâm côm ñeå Ñaøo aên cho kòpxuoáng ñöôøng lôùn “baét xe xuoâi”, coøn Ñaøo voäichaïy vaøo nhaø oâng Hieäu tröôûng xin nghæ vaønhôø ngöôøi daïy thay.Vöøa ñi vöøa chaïy gaàn 10 caây soá ñöôøng

röøng môùi tôùi ñöôøng quoác loä. Boùng naéng ñaõcuoán chaân ngöôøi. Ñaøo lo aâu, hai tai uø uø ñoû ranÑaøo daùn maét vaøo con ñöôøng heo huùt töø trongröøng giaø ñeå ñoùn xe. Xe cuûa kieåm laâm, xe cuûaxí nghieäp goã, xe cuûa coâng ty khai thaùc laâmsaûn vaø xe cuûa boä ñoäi bieân phoøng. Moät xe, haixe chaïy qua roài ba boán xe, vaãy khoâng xe naøocho ñi nhôø. Nhöõng taøi xeá ôû ñaây quaù quen vôùihình aûnh ngöôøi hoûi ñi nhôø xe veà xuoâi. Cöù coùcaùi ba loâ maøu tím, maøu ñoû, ñoäi noùn traéng, haycaùi muõ buoàm laù coï coù khi laø xaùch chieác caëp,maëc aùo traéng quaàn ñen hoaëc quaàn boø ñoù laøcoâ giaùo töø reûo cao xuoáng hoûi ñi nhôø. Coù khikhoâng kòp hoûi oâng taøi cuõng döøng saùt ngöôøi“Coù veà xuoâi khoâng” hoaëc “ñi ñaâu?”. Laàn naøyÑaøo vaãy ba boán chieác xe hoï ñeàu ruù ga chaïy,coù caùi coøn ra hieäu chôø xe sau. Vì xe chôû haøngñaày thuøng, bòt baït kín mít. Trong cabin chaätkín ngöôøi. Trong ñaàu Ñaøo mung lung lo laéng,maët ñoû böøng, tim ñaäp thình thòch vì lo meï oámtheá naøo? Lo trôû ñi maéc nuùi, trôû laïi maéc soâng.Nöôùc maét Ñaøo ngaán leä. Boãng coù tieáng rì riloaïi xe con töø ñöôøng taét laéc lö ñang töø töø ñi ravaøo ñöôøng lôùn, laø xe con. Ñaøo böôùc ra gaàngiöõa ñöôøng, duøng noùn vaãy, goïi laø vaãy caàumay, chöù ñaây laø xe cuûa caùc Seáp hoaëc caùn boäcao caáp thì ít cho ñi nhôø. Xe con maøu traéngbieån soá xanh hai soá ñaàu mang 88 maõ vuøng



cuûa Vónh Phuùc, chieác xe ñi töø töø roài phanh kítlaïi caïnh Ñaøo.- Coù vieäc gì haû ngöôøi ñeïp?- Daï cho toâi ñi nhôø veà xuoâi ñöôïc khoâng aï !Ngöôøi laùi xe raát treû mæm cöôøi hoùm hænh,

quay sang noùi nhoû vôùi ngöôøi ngoài beân tayphaûi laùi xe.- Thöa Seáp coù cho ñi nhôø khoâng aï ? OÂng

Seáp gaät ñaàu.- Ñoàng yù !Roài Seáp boû choã böôùc sang gheá ñoâi phía

sau môû cöûa cho coâ gaùi böôùc leân ñeå ngoài cuøngmình. Ñaøo truùt heát nhöõng lo laéng, u buoàn.- Daï chaùu xin pheùp OÂng !- Roài ngoài xuoáng saùt thaønh xe gaàn cöûa

kính. Xe ruù ga chaïy ñeå laïi caùnh röøng giaø saãmtoái daàn.- Chò laø coâ giaùo ? OÂngmaø laùi xe goïi laø Seáp hoûi.- Vaâng ! Thöa oâng chaùu daïy ôû tröôøng Naäm

Soû - Taân Uyeân ñöôïc vaøi naêm roài aï!Xe vaãn chaïy ñeàu ñeàu. Ngöôøi laùi xe ñònh

noùi gì nhöng anh ta ñeå cho quaõng ñöôøngthaúng, phaúng môùi noùi chen vaøo.- AÁy Seáp toâi vaãn coøn thanh nieân ñaáy sao

coâ giaùo laïi goïi laø oâng. Theá mai veà kheùo phaûixeáp vaøo Hoäi ngöôøi cao tuoåi maát.Chieác xe choàm leân nhö coùc nhaûy, laûo ñaûo

khaùc naøo ngöôøi say röôïu, nghieâng phaûi,nghieâng traùi khieán Seáp vaø Ñaøo va vaøo nhauraát maïnh, coù khi coäp ñaàu nhau lia lòa, thaämchí coøn haát caû Ñaøo leân nhö ngöôøi ta nhaéc ñöùatreû leân laïi ñaët ngoài xuoáng.- Daï chaùu xin loãi Seáp !Ñaøo cuõng goïi laø Seáp theo anh taøi.- Seáp toâi teân laø Troïng.Laïi baèng moät ñieäu cöôøi hoùm hænh cuûa anh

taøi Phuùc ñôõ lôøi vaø coù yù vô vaøo cho SeápTroïng. Xe baät ñeøn coát doø giaãm töøng ñoaïnñöôøng ñaù ñang thi coâng, Ñaøo raát noùng ruoät vaøtö löï veà nôi meï oám phaûi caáp cöùu.

- Coâ giaùo veà queâ coù vieäc gì maø voäi theá !- Meï oám, meï laïi coù moät mình thoâi, anh caû

ñi vuøng kinh teá môùi taän Laâm Ñoàng cuøng vôïcon neân chaéc gì ñaõ ra ñöôïc !- OÁm theá naøo ?- Cuõng khoâng bieát !Coù leõ do xe chaïy quaù nhanh neân hai ngöôøi

noùi vôùi nhau maát caû chuû ngöõ. Taøi Phuùc nghecöù ngoà ngoä cöôøi thaàm theá maø laïi coù duyeân.Coù tieáng chuoâng ñieän thoaïi ñoå. Seáp Troïng

caàm maùy nghe. Ñaây laø loaïi di ñoäng ñaét tieànxuaát hieän ñaàu tieân vaøo nöôùc ta vì khi ñoù loaïiñieän thoaïi baøn ñang ñöùng ñaàu baûng, hieámlaém môùi coù loaïi khoâng daây nhaát laø di ñoäng.Khieán Ñaøo cuõng toø moø, chaêm chuù nghe vaønhìn chieác di ñoäng cuûa Seáp…- Toâi ñang coù vieäc veà Vónh Phuùc. Ñeå dòp

khaùc nheù – Chaøo !Chaéc laø Seáp Troïng vôùi ngöôøi ñaàu maùy beân

kia phaûi coù vieäc heïn hoø gì ñoù raát caàn neân…- Daï thöa Seáp ! Seáp cöù ñi coâng vieäc, cho

em xuoáng coâng tröôøng daûi ñöôøng nguû troï vôùichò em. Mai coù xe em ñi veà cuõng ñöôïc.- AÁy ! Ai laïi theá ! Vieäc rieâng cuûa toâi chöa

caàn vaø cuõng chöa muoän, giôø phaûi lo baø cuï oámtheá naøo ñaõ. Ñöøng ngaïi.Hôn möôøi tieáng ñoàng hoà töø nuùi röøng Lai

Chaâu môø söông truøng ñieäp giôø cuõng ñaõ veàñeán Vieät Trì röïc rôõ aùnh ñeøn, aùnh ñieän. SeápTroïng baûo laùi xe vaøo quaùn nhoû aên taïm vaø….Xe ñeán coång vieän Vónh Yeân ñuùng ba kim

ñoàng hoà cuûa böu ñieän choàng leân nhau vaøtieáng chuoâng baùo giôø ngaân daøi trong thaønhphoá. Ñaøo vaø Seáp Troïng cuøng ñi thaúng vaøophoøng caáp cöùu. Ñaøo nhìn meï naèm ly bì, beïpngöôøi xuoáng maët giöôøng phuû ga traéng. Ñaøokhoâng caàm noåi nöôùc maét . Seáp Troïng voã nheïvaøo vai.- Cöù bình tónh, ñeå toâi xem beänh aùn cuûa cuï

ñaõ. Roài caû hai ñi leân phoøng Baùc só Cöôøng. Sau



phuùt giaây trao ñoåi, meï Ñaøo bò huyeát aùp caobieán chöùng sang tai bieán maïch maùu naõo. Raátnguy kòch nhöng may laø baø khoâng bò ngaõ vaøbò va ñaäp maïnh neân vaãn coøn hy voïng. Ñaøo voâcuøng caûm ôn Seáp Troïng, neáu khoâng coù oângthì Ñaøo chaúng bieát xoay xôû theá naøo. Töø ñoù meïÑaøo ñöôïc chaêm soùc caån thaän hôn, nhöngcuõng phaûi gaàn hai tuaàn môùi ra vieän. Vaøi bahoâm oâng Troïng laïi ñeán thaêm vaø bieáu quaø cuøngmoät soá loaïi thuoác quyù hieám. Khieán Ñaøo caøngkhoù noùi. Hoâm ra vieän oâng Troïng cho laùi xe ñoùnvaø ñöa meï Ñaøo veà nhaø raát nhieät tình vaø chuñaùo. Meï Ñaøo - cuï Öôùc hoûi Ñaøo.- OÂng aáy vôùi con laø theá naøo ? Maø oâng toát

theá meï nhö ñöôïc soáng laïi töø ñaây.- Daï ñoù laø anh cuûa baïn gaùi cuøng tröôøng

con ñaáy meï aï !Ñaøo phaûi noùi doái, nhöng meï Öôùc vaãn laên

taên ngôø ngôï.Ñuùng hoâm Ñaøo veà tröôøng coâng taùc khi meï

ñaõ khoûi haún ñi laïi bình thöôøng, thì oâng Troïnglaïi cho anh Phuùc ñaùnh xe ñöa leân tröôøng.Quaõng ñöôøng daøi gaàn 400km, quaù nöûañöôøng röøng nuùi. Taøi Phuùc môùi coù dòp boäcbaïch vôùi Ñaøo.OÂng Troïng queâ Haûi Haäu – Thaùi Bình naêm

nay böôùc sang tuoåi 30. Ñaõ coù vôï vaø moät coâcon gaùi 4 tuoåi. Do cuoäc soáng baát ñoàng veàrieâng tö vaø khoâng chaáp nhaän caù tính giaênghoa cuûa vôï trong öùng xöû gia ñình,trong ñöùchaïnh thuûy chung, neân hoï chia tay nhau. Ñöùacon gaùi theo meï… OÂng soáng coâ ñôn maáy naêmroài. Chæ chaêm lo coâng vieäc taäp theå goùp phaànñöa Taây Baéc leân taàm cao môùi. OÂng baøy toûloøng quyù meán, yeâu thöông Ñaøo vaø quyù troïngcuï nhaø. OÂng gôïi yù Ñaøo coù muoán chuyeån veàthaønh phoá thì oâng giuùp. Baèng linh caûm rieângcuûa ngöôøi phuï nöõ Ñaøo ñaõ hieåu ngay. Bôûi chætöøng aáy thoâi khieán Ñaøo khoù nghó vaø khoù traûlôøi. Xe vaãn chaïy veà phía tröôùc. Nôi aáy coù taäp

theå nhaø tröôøng, coù tình yeâu ban ñaàu chaùyboûng noàng naøn. Roài hình aûnh cuûa Huøng vöôïtñeøo, loäi suoái, baêng röøng ñeán vôùi Ñaøo. Hai ñöùaaên côm neáp Tuù Leä leân ñeøo Hua Caû, xuoángsuoái Coø Toøi – Khaên Noäi cuûa ngöôøi Moâng,ngöôøi Thaùi nöôùc suoái baát ngôø daâng cao cuoàncuoän chaûy nhö thaùc ñoå theá laø moãi ñöùa moätbeân bôø goïi nhau, chôø nhau voïng vaøo vaùch ñaùÑa…o… ôi roài Hun…g ….aø laïc ñi nhö tieáng vöôïnca chim hoùt. Chæ coù caëp töø ñoàng yù ñi vaø xin ôûlaïi khieán Ñaøo ñoå beänh. Ai cuõng baûo do lo vieäcmeï oám vaø ñi laïi nhieàu, chöù ai bieát noãi nhoïctaâm cuûa Ñaøo. Nhaän ñöôïc tin Ñaøo oám, Huøngvöôït röøng trong ñeâm xuoáng thaêm thì trôøi gaànsaùng laïi phaûi veà ngay. Baïn beø daïy thay Ñaøohaøng tuaàn…Boãng chieàu cuoái tuaàn Ñaøo nhaän giaáy baùo

chuyeån vuøng. Khieán caû tröôøng ngôõ ngaøng vaømöøng rôõ. Vì coù ngöôøi coâng taùc ôû ñaây quaù nöûañôøi. Coù ngöôøi thaân, ngöôøi quen coù thaàn theá,chaïy choït maø vaãn khoâng ra khoûi caùnh coångtröôøng. Coøn Ñaøo khoâng hieåu söùc maïnh naøomaø coù ñöôïc taám veù quyù hôn vaøng ñöôïcchuyeån vuøng coâng taùc veà daïy ôû thaønh phoámôùi thaät kính neå. Ñuùng laø cô hoäi Trôøi cho.Caùi Thuûy mau moàm, mau mieäng “Ñaøn gaø

daønh ñoùn nhaø trai moå heát ñeå lieân hoan. Chongöôøi baùo caùnh nhaø trai kheânh vaøi ba chuù lôïnxuoáng daãn cöôùi lieân hoan tuoát moät theå”.Ñaøo nöûa möøng vui, nöûa hôi buoàn nhöng

Ñaøo vaãn giaáu kín trong ngöôøi. Töø Hieäu tröôûngñeán giaùo vieân thi nhau “phoûng vaán” vaø xin ñòachæ laøm aên chöù ôû ñaây thì cheát giaø maát. Ñöùahoûi ñeán chuù reå Ñaøo noùi doái laø ñi coâng taùcmieàn trong vaøi thaùng nöõa môùi veà.

*Chæ coøn ít thôøi gian nöõa laø Seáp Troïng veà

nghæ höu. Nhöng oâng ñaõ chuaån bò thaät chuñaùo caû roài. OÂng taäu ñaát vaø xaây moät ngoâi nhaøba taàng ôû ngoaïi oâ thaønh phoá nhö moät ngoâi



bieät thöï côõ trung. OÂng raát bieát ôn Ñaøo vì Ñaøomaø cuoäc ñôøi nhö oâng ñöùt tình, coâ ñôn naycoâng danh phaùt ñaït, ñôøi soáng vöõng vaøng,thaønh ñaït, haïnh phuùc eâm ñeïp. Ñaøo ñaõ sinhcho oâng hai ñöùa con ngoä nghónh, khaùu khænh,moät gaùi, moät trai gioáng oâng nhö ñuùc. Ngaøyngaøy ba meï con ra tröôøng daïy vaø hoïc. Ñaøobaây giôø ñuùng laø moät coâ giaùo giaøu sang, moätphuï nöõ ñaøi caùc, haøo hoa ôû tuoåi saép veà höu maøtroâng nhö gaùi möôøi taùm ñoâi möôi khaùc vôùingaøy leách theách leân baûn Ngam Ca loäi suoái CoøToøi. AÊn côm vôùi canh nhaùi, thòt traâu khoâ gaùcbeáp ninh maêng röøng, nguû treân taám phaûn goãveânh cong, soaïn baøi baèng aùnh löûa beáp baäpbuøng, toái muø toái mòt, trôøi reùt ba ñöùa naèmchung maø vaãn reùt. Yeâu chaøng lính treû da dieátñeâm ngaøy. Quaây quaàn vôùi luõ treû ngöôøi Moâng,ngöôøi Thaùi hoûi ñöùa naøo sau naøy lôùn leân ñi laømgì chuùng ñeàu baûo laøm coâ giaùo,laøm baùc só laømcaùn boä, xaây döïng ñeå xaây laøng, xaây baûn,khoâng phaûi chòu caûnh ñoùi ngheøo. Khi conngöôøi ta ñaõ coù ñuû vaät chaát vaø tinh thaàn thì raátdeã queân quaù khöù gian nan, cô cöïc. Vaäy Ñaøodöùt aùo ra ñi khoûi tröôøng Naäm Soû boû tình yeâuvôùi Huøng thì cuõng khoâng coù thôøi gian leân ñaáylaàn naøo. Caûnh tröôøng Naäm Soû, caûnh baûnNgam Ca, Hua Caû, suoái Coø Toøi, Khaên Noâidaàn bò queân laõng. Boãng Ñaøo nhaän ñöôïcphong thö hôi daøy vaø moät goùi böu phaåm cuûanhaø tröôøng Naäm Soû qua phoøng GDÑT thaønhphoá chuyeån tôùi. Ñaøo hoài hoäp, tim ñaäp maïnhleân ngoài moät mình trong phoøng môû ra xem.Thö môøi anh chò veà döï 30 naêm ngaøy thaønh

laäp tröôøng vaø ñoùn tröôøng ñaït chuaån Quoác giakyù teân Hieäu tröôûng tröôøng Haï Thu Höông. OÂicon beù Höông leân tröôøng sau Ñaøo vaøi thaùngngaùn caûnh khoùc söôùt möôùt ñònh boû veà. Ñaøophaûi ñoäng vieân maõi giôø noù ñaõ laø Hieäu tröôûngroài. Tröôøng coøn ñaït chuaån quoác gia nöõa môùituyeät.

Ñaøo laät trang ñaàu cuoán kyû yeáu. Trong muïcnhöõng göông maët thaày coâ ñeán coâng taùc ôûtröôøng duø ngaén duø daøi. Trong ñoù coù Vuõ ThòÑaøo. OÂi ñuùng laø mình. AÛnh naøy taëng rieângcho Huøng ngaøy ñaàu yeâu nhau kia maø. Nhìnkyõ qua göông thaáy mình cuõng chaúng khaùc ñilaø maáy.Giôø chæ beùo hôn so vôùi thôøi 24, 25tuoåi. Roài ñeán nhöõng göông maët trung thaønh,chung thuûy vôùi maùi tröôøng laø taám aûnh chuïpchung cuûa gia ñình Hieäu tröôûng. Haï ThuHöông vaø anh Huøng cuøng hai ñöùa con gaùiñöùng tröôùc boá meï. Nhìn kyõ Ñaøo laïnh toaùtngöôøi, ñuùng laø Huøng. Thì ra…. Roài nhöõng taámaûnh cuûa Thuûy,cuûa Hoa vaø Chaâm, Nga… Caûnhvaên phoøng tröôøng laøm nhaø ñieàu haønh kieâmphoøng ñôïi cuûa caùc thaày coâ, tieáp ñeán nhaø taäptheå, tröôøng cao taàng cuûa 18 phoøng. Ñaøomöøng ñeán rôi nöôùc maét…Theo nguyeän voïng cuûa Ñaøo, Ñöùc Troïng

ñaùnh moät chuyeán xe con 7 choã ñöa vôï con leântröôøng Naäm Soû döï leã ñoùn nhaän Danh hieäutröôøng Ñaït chuaån quoác gia. Vôï choàng con caùiÑaøo – Troïng ñöôïc nhaø tröôøng ñoùn tieáp troïngtheå, quyù meán nhaát laø vôï choàng Höông – Huøng.Gia ñình Ñaøo – Troïng taëng rieâng cho vôïchoàng Höông – Huøng moät chieác ti vi maøu 24inch maøn hình phaúng tinh theå loûng cuûa haõngSony (Nhaät). Taëng nhaø tröôøng moät maùy vi tínhñôøi môùi haõng Sam Sung. Ñeâm aáy nguû laïitröôøng beân choàng ôû nhaø khaùch Ñaøo thaáy gaànmaø laïi raát xa. Khoaûng caùch, moät khoaûng caùchmaø Ñaøo chöa moät lôøi yeâu Troïng. Coøn Troïngcuõng quaù hieåu ñieàu ñoù, noù cöù nhö maïch ngaàmaâm yû chaûy coù leõ phaûi chaûy heát ñôøi haïnh phuùc.Chaúng bao giôø Troïng noùi ra. Laáy Troïng laø côhoäi, ñeàn ôn ñeå roài caû hai cöù ñeå khoaûng caùch aáytröôøng toàn cuøng nhau xaây toå aám, xaây haïnhphuùc vöõng beàn nhö bao gia ñình haïnh phuùc –vinh hoa cuûa moät daân toäc, vinh quang ñeïp nhömuøa xuaân ñang roä muøa ñôm hoa, keát quaû.�



OÂng giaø ngoài döïa vaøo böùc töôøng troùcvoâi nham nhôû. Moät con maét ñôø ñaãnñuøng ñuïc trong aùnh saùng ñeøn ñieän ñoû

quaïch, con maét kia chæ laø moät caùi hoá vôùi haimeùp da dính nhau vaø khoâng ngöøng ræ nöôùc…thænh thoaûng oâng giaø laáy meùp caùi khaên maëtboâng vaét vai chaám chaám vaøo caùi hoá maét toáiom nhoeøn nöôùc aáy…- Phaûi chi ngaøy ñoù…Nghóa nghe caâu noùi naøy nhieàu laàn keå töø

hoài chieàu khi anh vöøa böôùc ñeán ñaây. Chæ vaäynhöng anh cöù xao loøng moãi khi nghe thaáy caâunoùi aáy. Noù vöøa nhö moät tieáng thôû daøi tieác nuoáicuûa moät thôøi quaù vaõng.Thôøi gian laëng leõ troâi nhöng troâi raát nhanh.

Thoaùng moät caùi ñaõ ba möôi saùu naêm. Coùnhöõng luùc Nghóa cöù nghó mình vaãn coøn treû.Nhöng khi ra ñöôøng nhieàu ngöôøi goïi baèng

oâng, anh ñaõ giaät mình. Laïi nöõa, ñoâi luùc caànnhôù ñeán moät caùi gì ñoù thì vaét oùc cuõng khoângtheå nhôù ra… Vaäy mình cuõng ñaõ giaø.- Phaûi chi ngaøy ñoù…Chaû leõ anh ñaõ boû dôû cuoäc tham quan ôû Ñaø

Naüng ñeå veà thaêm laïi nôi anh ñaõ töøng ôû chæ ñeånghe moät caâu tieác nuoái thaãn thôø ñeán vaäysao? Anh ngaïc nhieân vì ñaõ ba möôi saùu naêmqua maø oâng giaø vaãn nhôù teân anh khi anhböôùc ñeán maûnh vöôøn xöa. Luùc aáy oâng giaø taycaàm caùi baùt meû ñang muùc caùm cho maáy conngan vöôn coå khaïp khaïp ñoøi aên. Nghe tieángchoù suûa nhanh nhaùch, oâng giaø ngaång leân, roàinghieâng nghieâng khuoân maët hom hem, caèmñieåm maáy sôïi raâu löa thöa… moät maét chaêmchaêm nhìn anh, gioïng noùi khoâng chuùt ngaïcnhieân:- Hai Nghóa ñoù haû. ÖØ…ÖØ… cuõng giaø roài.

ÑEÂM AÁY COÙ NGUYEÄT THÖÏCTruyeän ngaén

MAI TIEÁN NGHÒ(Hoäi VHNT Nam Ñònh)


Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG


Ñôïi chuùt…Nhaø vaéng hoe. Baø giaø chaéc ñaõ maát. Coøn

ngöôøi maø Nghóa caàn gaëp chaéc ñaõ ñi laáychoàng. Phaûi thoâi. Ba maáy naêm roài. Chaéc cuõnggiaø roài.- Voâ nhaø naèm nghæ. Tau naáu côm. Toái con

UÙt Saâm noù môùi veà…UÙt Saâm laø laø con gaùi cöng cuûa oâng giaø.

Ngaøy Nghóa ñoùng quaân ôû ñaây coâ môùi chæmöôøi baûy tuoåi. Treân coâ coù hai ngöôøi anhnhöng ñeàu cheát luùc môùi sinh. Thaønh thöû coâ laøcon ñoäc nhaát, ñang hoïc lôùp möôøi moät tröôøngnöõ sinh ôû thò xaõ thì giaûi phoùng… Giaûi phoùng,ñôn vò anh caém chaân taïi xoùm, voâ tình toå bangöôøi cuûa Nghóa taù tuùc ôû nhaø oâng moät maétnaøy. Nghe ñaâu oâng ta tröôùc laø lính Haûi quaân“quoác gia”, tham gia haûi chieán Hoaøng Sa, bòthöông vaøo maét… thaønh pheá binh vaø ñaõ hoaøndaân töø giöõa baûy tö.Saâm ñeïp, khuoân maët thanh tuù, daùng ngöôøi

thanh thanh vaø nöôùc da traéng hoàng. Coâ raát ítnoùi, thænh thoaûng boïn Nghóa coù treâu thì Saâmcuùi maët roài luùng buùng: “Dò oøm” ‘*’ nghe toäi toäi.Nhöng ñoâi maét coâ nhö bieát noùi. Coù nhieàu khiñoâi maét aáy ngô ngaùc ñeán toäi nghieäp, coùnhöõng luùc chaêm chuù, nhöng ña phaàn laïnhluøng. Nhìn coâ, Nghóa cöù töôûng töôïng ñeán moätcaùi bình thuûy tinh moûng maûnh raát deã vôõ. Coùtheå do ñaõ quen thaáy caùc coâ gaùi ôû ñôn vò vôùinöôùc da ngaêm ngaêm, thaân hình chaéc nòch,noùi cöôøi oang oang neân khi gaëp UÙt Saâm thìNghóa coù caûm töôûng nhö vaäy. Roài nhö coù moätlöïc huùt, Nghóa raát thích nhìn coâ laøm vieäc, thíchnghe coâ noùi vaø nhaát laø thích nhìn ñoâi maét cuûacoâ maëc duø aùnh maét aáy khoâng khi naøo höôùngveà phía anh, tröø khi coù vieäc gì thaät caàn anhgiuùp thì coâ môùi nhìn anh vôùi aùnh maét thaûnnhieân ñeán laïnh luøng.Hình nhö UÙt Saâm khoâng maën maø vôùi vieäc

nhöõng ngöôøi chieán thaéng ñeán taù tuùc taïi nhaømình. Nghóa quan saùt thaáy coâ coù veû caûnh

giaùc tröôùc moïi cöû chæ haønh ñoäng cuûa boïnanh. Ñaõ coù luùc anh ñònh chuyeån ñeán nhaøkhaùc. Nhöng khoâng ñöôïc, vì caáp treân chæ ñònhôû nôi naøo thì phaûi nguyeân ôû ñaáy ñeå tieän lieânheä… nhaát laø trong thôøi ñieåm naøy khi vöøa giaûiphoùng, khoâng ít ñoái töôïng coøn vöông vaán vôùicheá ñoä cuõ ñang muoán troãi daäy, caû ñôn vò laïiñang san laáp maët baèng ñeå xaây döïng doanhtraïi. Hai vôï choàng oâng chuû nhaø moät maét vaø coâcon gaùi thöôøng chuïm ñaàu thì thaàm trong khicoâ con gaùi caûnh giaùc nhìn xung quanh. Keä!Vieäc ai ngöôøi aáy laøm, boïn anh vaãn thöïc hieänchính saùch daân vaän baèng vieäc haøng ngaøyqueùt saân queùt nhaø, phaùt quang buïi raäm, gaùnhnöôùc ñoå ñaày caùi chum ôû caïnh beáp…Nhöngnhöõng vieäc aáy caùc anh cuõng chaúng maáy khiñöôïc laøm vì UÙt Saâm ñaõ laøm tröôùc caû roài.Cho ñeán moät hoâm, Nghóa ñang keùo nöôùc

ôû caùi gieáng caïnh ngoõ thì Bieåu ñeán chôi. Voáncuøng queâ, laïi cuøng nhaäp nguõ neân Nghóatöôûng haén ñeán thaêm mình. Vöøa gaëp nhauBieåu ñaõ hoûi ngay:- Ñaây laø nhaø Huyønh Thò Saâm?Nghóa baûo phaûi. Caùi thaèng quyû naøy thính

gôùm. Vaäy maø noù ñaõ laøm quen ñöôïc vôùi coâgaùi. Ñeå xem thaèng naøy giôû troø gì. Bieåu haáthaøm baûo: “Ñi vaøo nhaø vôùi tao!”Nghóa theo Bieåu vaøo nhaø. Anh giôùi thieäu

vôùi oâng baø chuû ñaây laø Bieåu ngöôøi quen vôùi coâUÙt. Vöøa luùc aáy UÙt Saâm cuøng böôùc vaøo. Coângô ngaùc nhìn ngöôøi laï…- Khoâng! Toâi khoâng quen coâ Saâm! Bieåu

noùi ngay vaø moùc trong tuùi aùo ngöïc ra moät tôøgiaáy- Tình côø khi ñaùnh nhau ôû Tieân Phöôùc toâicoù ñöôïc caùi naøy. Hoâm nay toâi ñeán ñeå ñaùp öùngnguyeän voïng cuûa coâ aáy.Haén ñöa tôø giaáy cho oâng boá vaø quay laïi

giaät chieác muõ coái Nghóa ñang ñoäi roài aán caùimuõ vaøo tay UÙt Saâm: “Quaø cuûa coâ ñaây!”UÙt Saâm thaát thaàn nhö bò thoâi mieân, coâ luùng

tuùng caàm laáy caùi muõ coái. Roài khuoân maët hoàng



haøo cuûa coâ töï nhieân traéng beäch vaø caû ngöôøiñoå khuîu xuoáng. Nghóa voäi chaïy laïi ñôõ coâ gaùi,baø meï cuõng chaïy ñeán cuøng ñôõ coâ ngoài xuoángsaøn nhaø. OÂng boá xem xong tôø giaáy thì ngoàibaát ñoäng thaû tay buoâng cho noù rôi xuoáng, conmaét coøn laïi môû tröøng tröøng nhö nhìn vaøokhoaûng khoâng voâ ñònh. Laëng im ñeán ngheïtthôû, chæ coù tieáng “Coäc” khoâ vaø laïnh cuûa caùimuõ coái rôi xuoáng neàn gaïch.Nghóa ñeå baø meï ngoài cuøng coâ gaùi, anh

ñöùng leân nhaët tôø giaáy. Thì ra ñaáy laø moät böùcthö. Thö cuûa UÙt Saâm göûi moät ngöôøi lính Coänghoøa. Trong neùt chöõ meàm maïi laø nhöõng tìnhcaûm laâm ly nhö gioïng ñieäu caûi löông vaø cuoáithö laø caâu chuùc anh ngöôøi chieán só tuyeán ñaàuanh duõng chieán ñaáu, ñaëng dieät thaät nhieàugiaëc Coäng, ngaøy veà laøm quaø cho em gaùi haäuphöông moät chieác muõ coái…AØ thì ra vaäy. Nhöng sao Bieåu laïi laøm theá.

Söï traû ñuõa ñeå khaúng ñònh vò theá cuûa ngöôøichieán thaéng ö! Khoâng! Noù laø troø ñuøa cuûa söïkieâu ngaïo?... Nghóa cuùi xuoáng chuïp caùi muõvaø lao ra khoûi nhaø. Anh ñuoåi kòp Bieåu khi haénvöøa ra ñeán ngoõ. Bieåu quay laïi vaø nhaän troïnmoät caùi taùt vaøo maët. Haén ñöa tay xoa maù,khoâng noùi gì vaø quay ngöôøi ñi thaúng. Coøn laïiNghóa ñöùng nhö trôøi troàng, chôït thaáy baøn taymình boûng raùt...- Phaûi… chi… ngaøy… ñoù…Gioïng noùi khaøn khaøn gaàn nhö huït hôi ngaét

quaõng trong tieáng moït nghieán goã keøn keït.Nghóa nhìn sang, oâng giaø ngoài ngoeïo ñaàu,con maét coøn laïi ñaõ nhaém, maét kia vaãn laø caùihoá toái om ræ nöôùc. Buoåi toái, chæ vôùi maáy con caùkhoâ vaø moät chai röôïu, hai ngöôøi laëng im ngoàiñoái aåm. Laëng im vì khi naâng cheùn ñaàu tieânoâng giaø ñaõ raøo tröôùc: “Uoáng ñi! Ñöøng hoûi gì,maát ngon. Roài khaéc bieát”. Giôø oâng giaø chaécñaõ say laém roài. Coøn Nghóa uoáng ít maø cuõngthaáy lô mô. Nhìn leân maùi nhaø vaø moïi thöù xungquanh thaáy chung chieâng döôùi aùnh ñieän nhaäp

nhoaïng.Coù tieáng böôùc chaân vaø tieáng keït cöûa.

Nghóa ngaång leân nhìn veà phía ñoù. Caùnh cöûamôû. UÙt Saâm! Phaûi roài. Ñuùng laø UÙt Saâm. Vaãnkhuoân maët thanh tuù vôùi nöôùc da traéng mòn.Vaãn ñoâi maét, khoùe moâi cuûa ngaøy xöa. Naøngvaãn treû trung baát chaáp thôøi gian.Saâm gaät gaät ñaàu vöøa nhö chaøo Nghóa vöøa

nhö baûo anh ñi ra ngoaøi. Chaéc naøng sôï kinhñoäng ñeán giaác nguû cuûa oâng giaø.Nghóa ñöùng daäy vaø ra cöûa. Trong aùnh

traêng saùng vaèng vaëc anh thaáy Saâm ñangñöùng giöõa saân. Vaãn daùng ngöôøi thanh maûnhtrong boä baø ba luïa traéng, Saâm cöôøi cöôøi nhìnanh, tay naøng vaãy vaãy ra hieäu anh ñi theo.Nghóa quay ngöôøi kheùp cöûa, ngoaûnh laïi thì

Saâm ñaõ ra tôùi ngoõ. Anh thong thaû böôùc theoSaâm. Qua bôø tre ñeán khoaûng ruoäng muøa naøyñang khoâ haïn chæ trô nhöõng goác raï. Ñaát cöùngdöôùi chaân giaày, anh böôùc thaäp thoõm nhöngöôøi nguû meâ.Baây giôø haïn traéng ñoàng nhöng ngaøy aáy

sao nöôùc to theá. Sau giaûi phoùng maáy thaùngthì coù traän luït gheâ gôùm. Nöôùc meânh mangtreân ñoàng chaûy cuoàn cuoän, ñöôøng ngoõ ngaäpñeán thaét löng. Gioù thoâng thoác vaàn vuõ treân trôøi.Nhöõng maùi nhaø lôïp toân khoâng laáy gì laøm kieâncoá cuûa ngöôøi daân mieàn Trung bò nöôùc laømlung lay vaø gioù phuõ phaøng xoâ ñaåy ñoå uïp haøngloaït. Boä ñoäi ñöôïc leänh giuùp daân choáng luït.Suoát caû ngaøy Nghóa vaø ñoàng ñoäi daàm mìnhtreân caùnh ñoàng naøy ñeå ñöa daân ngoaøi goøthaáp giöõa ñoàng sô taùn vaøo xoùm anh ñang ôû.Khi ña soá daân ñaõ vaøo vò trí an toaøn thì boä ñoäicuõng gaàn kieät söùc. Ngöôøi cuoái cuøng ñöôïcNghóa ñöa ra khoûi nôi nguy hieåm laø moät baøgiaø coâ ñôn soáng ôû cuoái goø. Anh coõng baø loäi bìboõm trong nöôùc laïnh haøng giôø. Roài cuõng ñaëtñöôïc baø cuï leân hieân nhaø UÙt Saâm. Nhìn coâcuøng boá meï xaêng xaùi saên soùc baø cuï, Nghóathaáy vui vui vì mình ñaõ hoaøn thaønh vieäc ñöôïc



giao. Meät quaù roài! Nghóa ngoài pheät xuoánghieân nhaø, ngöôøi anh suõng nöôùc. Coù leõ baây giôømình seõ ñi thay quaàn aùo, nguû moät giaác… Baølaõo haáp haùy caëp maét nhaên nheo nhìn Nghóa,mieäng pheàu phaøo: “Phuùc ñöùc quaù…Phuùc ñöùcquaù. Thím thoaùt roài. Chæ tieác… coøn bao luùa…Heát luït laáy chi soáng…” Nghóa nhìn ra ngoõ,nöôùc vaãn daâng, gioù vaãn cuoàn cuoän. Phaûi laáybao luùa veà cho cuï giaø. Vaãn coøn kòp. Neáunhanh vaãn coøn kòp. Nghóa lao ra khoûi nhaø.Chôït nghe aàm moät tieáng, anh toái saàm maëtmuõi. Moät caønh mít to ngoaøi ngoõ bò gioù vaën ñöùtrôi ñuùng vaøo ñaàu. Caùi muõ coái vaêng xuoángnöôùc, Nghóa cuõng ñoå xuoáng nöôùc, baát tænh.Khi Nghóa tænh laïi, anh baét gaëp moät khuoân

maët ñang cuùi xuoáng, moät ñoâi maét ñang lolaéng nhìn mình. Trong khoùe maét aáy laáp loaùngnhöõng gioït nöôùc maét. Moät baøn tay maùt laïnhñaët treân traùn. Saâm! UÙt Saâm. Nghóa thì thaøo vaøcaàm laáy coå tay thieáu nöõ ñöa vaøo ngöïc mình,nhöõng ngoùn tay meàm chaïm vaøo ngöïc mônman. Caùi coå tay troøn kia vaãn ngoan ngoaõnnaèm nguyeân trong tay anh laøm Nghóa maïnhdaïn hôn, anh vöôn tay kia choaøng qua vaingöôøi con gaùi ñeå keùo khuoân maët thanh tuù aáygaàn hôn nöõa. AÙnh maét vaãn ñau ñaùu vaø noàngnaøn nhìn vaøo maét anh. Gaàn … raát gaàn. Laànñaàu tieân trong ñôøi moâi anh chaïm moâi thieáunöõ…

Traêng vaãn saùng, caû caùnh ñoàng baây giôønhuoäm moät maøu vaøng. Gioù phoùng khoaùngtreân caùnh ñoàng nghe maùt röôïi. Nghóa böôùctheo Saâm maø töï hoûi: Sao naøng vaãn treû coønmình thì giaø coãi. Phaûi chaêng naøng ñöôïc soángvoâ tö coøn anh thì traêm ngaøn noãi lo phaûi giaûiquyeát ñeå toàn taïi. Toàn taïi maø cuõng khoù laémthay bôûi nhöõng noãi sôï: lieäu mình coù khoûi daïikhôø hoaëc ích kyû quaù khoâng, lieäu mình coù viphaïm ñieàu caám kò toân thôø. Coù nhöõng luùc anhtöôûng mình khoâng coøn laø mình. Suoát ñôøi phaûi

nhìn saéc maët moïi ngöôøi vaø soáng cho dö luaänñeå roài sôï taát caû, laøm heát thaûy moïi vieäc ñeå vöøaloøng hoï. Ñeán baây giôø nhìn laïi thaáy caùi söï toàntaïi aáy trôû neân voâ vò nhaït nheõo. Coøn tình yeâuduy nhaát trong ñôøi thì mình laïi khoâng bieát giöõ.Caùi daùng ngöôøi ñang thanh maûnh trong

boä baø ba traéng tinh khieát kia ñang ôû phíatröôùc. Gioù thoåi maïnh laøm maùi toùc daøi cuûanaøng bay ngang nhuoäm traêng laáp loùa, boä baøba traéng haát ngöôïc veà phía sau hieän roõnhöõng neùt cong meàm maïi cuûa cô theå. Caû ñôøianh vaãn ñi theo boùng daùng naøng. Ñeå tieácnuoái… maëc duø hieän anh ñang soáng vôùi ngöôøivôï thaønh ñaït. Tieác nuoái… vì nhöõng tham voïnghaõnh tieán cuûa vôï. Tieác nuoái… vì nhieàu khimình laø moät ngöôøi thöøa. Ngay caû chuyeán ñinaøy anh cuõng ñi keù ñoaøn tham quan cuûa côquan vôï. Ñeå laáy loøng caáp treân, ngöôøi ta coønmôøi theâm caû oâng thuû tröôûng cô quan chuûquaûn. Vôï anh caëp keø vôùi caáp treân trong suoátchuyeán ñi, coøn anh thì töï döng thöøa ra nhöngöôøi ñoäc thaân laïc loõng. Caùc thaønh vieân trongñoaøn ngoaøi maët thì ra veû toân troïng phu quaâncuûa baø thuû tröôûng cô quan nhöng trong ñaàuai bieát hoï nghó gì. Nhìn theo boùng thanhmaûnh ñang ñaèng tröôùc töï döng anh thaáy sôïcaùi daùng ngöôøi ñaãy ñaø, sôï caùi khuoân maëtcaêng no môõ maøng, sôï caùi nheách meùp cöôøinöûa mieäng cuûa ngöôøi ñaøn baø ñaõ töøng gaànguõi vaø ñaõ töøng coù con vôùi anh. Caû nhöõngñöùa con cuõng coi anh laø moät laõo giaø gaøn dôû,suoát ngaøy chæ bieát ru ruù saùch vôû, luùc naøocuõng nôm nôùp sôï khoâng hoaøn thaønh nhieämvuï, sôï khoâng vöøa loøng caáp treân, sôï khoângvöøa loøng vôï con vaø baïn beø ñeán möùc phaûi coáchæn chu moïi nheõ, ñeán möùc chaû bao giôødaùm noùi to. Chæ coù meï chuùng, ngöôøi phuï nöõthaønh ñaït, bieát thôøi bieát theá vöôn leân, coù ñuûñieàu kieän chieàu chuoäng cho chuùng trôû thaønhnoåi baät trong ñaùm baïn beø.Ñaèng tröôùc, Saâm thænh thoaûng ngoaùi laïi



nhö ñeå bieát chaéc chaén Nghóa vaãn ñang ñitheo. Caû hai ñaõ laëng im ñi moät ñoaïn khaù xatreân caùnh ñoàng. Nghóa chôït söõng laïi khi tröôùcmaët laø ngoâi thaùp Chaêm coå. Ngoâi thaùp ñoät ngoätnhoâ leân nhö moät traùi nuùi nhoû sau con ñöôøngsaét chaén ngang töïa con ñeâ treân caùnh ñoàng.Nghóa ñaõ hieåu: Saâm muoán ñöa anh veà caùichoã maø hai ñöùa ñaõ gaëp nhau laàn cuoái caùchñaây ba saùu naêm trôøi. Maø sao laïi truøng hôïp kyølaï. Ñaøi thoâng baùo hoâm nay coù nguyeät thöïc.Laàn cuoái hai ñöùa gaëp nhau cuõng vaøo ñeâmnguyeät thöïc.Phaûi roài, hoâm aáy coù nguyeät thöïc. Hai ñöùa

ñaõ ngoài saùt nhau treân ñoaïn töôøng ñoå phíangoaøi thaùp coå. Traêng raûi treân thaân thaùp aùnhvaøng röïc rôõ. Nhöõng phuø ñieâu vuõ nöõ vôùi caùnhtay troøn ñang muùa ñöôïc aùnh saùng chieáu vaøonhö meàm maïi hôn, nhöõng baàu ngöïc troøn,nhöõng thaân theå uoán eùo, nhöõng ñoâi chaân traànnhuùn nhaûy… taát caû ñöôïc aùnh traêng vieàn laáylaøm noù troøn caêng ñaày ñaën… taát caû nhö muoánthoaùt ra khoûi nhöõng böùc töôøng ñeå ñöôïc phoâdieãn nhöõng vuõ ñieäu meâ hoàn.Neáp soáng kyû luaät quaân ñoäi chæ cho anh

moät tuaàn coù moät buoåi toái ñöôïc gaëp Saâm vìbaây giôø doanh traïi ñaõ hoaøn thaønh, anh khoângtaù tuùc ôû nhaø naøng nöõa. Yeâu nhau ñöôïc maáythaùng, vaäy maø nhieàu laàn Saâm hoûi yeâu ngöôøita töø khi naøo, Nghóa thuù nhaän mình ñaõ yeâuSaâm töø ngaøy ñaàu gaëp maët. Khi hoûi Saâm yeâuanh töø khi naøo thì naøng cöôøi nheï: “Ñaõ bieát roài,raêng coøn hoûi? Ngöôøi chi kyø deã sôï…” nhöngnaøng thöôøng hay nhaéc caùi ngaøy Bieåu ñöa böùcthö ñeán nhaø thì anh bieát keå töø hoâm aáy naøngñaõ coù caûm tình vôùi mình. Thöïc ra töø hoài yeâunhau tôùi giôø Saâm noùi raát ít. Chæ coù aùnh maétnoàng naøn ñaêm ñaém nhìn anh. Nhìn vaøo aùnhmaét aáy Nghóa bieát ngöôøi con gaùi naøy ñaõnguyeän gaén boù suoát ñôøi vôùi anh. Nhöngtöông lai tình yeâu naøy seõ ñi ñeán ñaâu thì chínhanh cuõng khoâng roõ. Neáu laáy Saâm thì Nghóa

seõ phaûi ñöa Saâm veà mieàn Baéc. Lieäu gia ñìnhhai beân coù chaáp nhaän khoâng. Hoâm nay anhseõ noùi vôùi Saâm ñeå cuøng tìm caùch…Coøn nöõa, hoâm qua Chuû nhieäm Chính trò

Trung ñoaøn goïi anh leân. Thuû tröôûng baûotröôùc ñaây ñoàng chí ñöôïc caáp treân ñöa vaøonguoàn phaùt trieån caùn boä. Nhöng qua theo doõithaáy ñoàng chí thôøi gian gaàn ñaây coù bieåu hieänmaát laäp tröôøng. Ñoàng chí yeâu moät coâ gaùi coùtö töôûng phaûn ñoäng, con cuûa moät teân lính cheáñoä cuõ. Roài laïi vì coâ ta maø ñaùnh ñoàng ñoäi. Nhövaäy quan ñieåm ñòch ta raát mô hoà. Thaäm chíbao che cho keû thuø, ñeå maát tình ñoàng ñoäi. Coùhai höôùng ñeå ñoàng chí choïn löïa: hoaëc laø ñihoïc tröôøng quaân chính ñaøo taïo syõ quannhöng phaûi xaùc ñònh laïi laäp tröôøng, chaám döùtmoïi quan heä vôùi coâ gaùi kia vaø gia ñình noù;hoaëc laø ra quaân. Nghóa ñaén ño. Ñaây laø tìnhyeâu ñaàu ñôøi cuûa mình. Vaû laïi soáng trong cheáñoä naøo thì ngöôøi ta phaûi theo cheá ñoä aáy,huoáng chi Saâm chæ laø moät nöõ sinh… naøng vieátthö theo yeâu caàu cuûa nhaø tröôøng. Caùi chínhlaø naøng ñaõ thay ñoåi: Naøng daùm yeâu moät anhlính Giaûi phoùng, ñoù laø moät söï thay ñoåi lôùn.Nhöng Nghóa khoâng theå caõi laïi Thuûtröôûng…vaø ñieàu naøy anh seõ ñeå trong loøng maøkhoâng theå noùi vôùi Saâm…

Saâm ñaõ döøng laïi ôû chaân thaùp coå. Naøngngoài ñuùng vaøo caùi nôi maø naøng vaø Nghóa ngoàicaùch ñaây ñaõ ba saùu naêm. Traêng vaãn saùngnhöng nhìn leân ñaõ thaáy vaàng traêng saäm ñoû vaøkhuyeát ñi moät tí. Baét ñaàu nguyeät thöïc roài,boùng quaû ñaát saép söûa ñeø leân maët traêng.Nghóa nhìn quanh nôi chaân thaùp, nhöõng böùcphuø ñieâu qua thôøi gian vaãn gaàn nhö nguyeânveïn, vaãn caêng troøn meàm maïi nhuùn nhaûy nhösaép bay leân, coøn treân noùc thaùp lôû loùi nhöõngcaây boà ñeà nhoû cuùi mình nhìn xuoáng höôûngöùng vuõ ñieäu baèng tieáng xaïc xaøo cuûa tieáng laùkhua theo gioù. Anh ngoài xuoáng caïnh Saâm vaø



nhaän thaáy töø naøng toûa ra laøn hôi maùt laïnh deãchòu. Nhöng laï chöa, naøng ñang dòch ra xañeå khoâng saùt gaàn anh. Laàn nöõa, Nghóa ngoàisaùt vaøo, naøng laïi dòch ra. Theâm hai, ba laànnhö vaäy… ñeán khi naøng khoâng coøn choã ñeångoài dòch ra nöõa vì ñoaïn töôøng vôõ ñaõ heát thìnaøng ñöùng xuoáng ñaát vaø nhìn vaøo maét anh.Nghóa nhìn thaáy maét naøng phaûn chieáu aùnhtraêng chôït loùe leân nhö giaän döõ roài ñoät ngoätnhoøa ñi… hình nhö naøng ñang khoùc…Nghóa luùng buùng: “Sao vaäy Saâm… Laïi ñaây

ngoài vôùi anh”Saâm vaãn ñöùng yeân. Nghóa chôït hieåu.

Naøng ñang giaän anh. Cuõng phaûi thoâi. Cuõngchính nôi naøy anh ñaõ laøm naøng thaát voïng.Chính nôi naøy anh ñaõ troán chaïy tình yeâu…Roài Saâm ñoät ngoät boû veà.Nghóa ngoài ngaån ngöôøi. Kyø gheâ! Keùo nhau

ra ñeán taän ñaây roài chaúng noùi gì. Moät ñoaøn taøuaàm aàm chaïy qua. Khi toa cuoái cuûa ñoaøn taøuñi qua thì Nghóa thaáy Saâm ñaõ ñi ñöôïc moätñoaïn khaù xa.

Anh xin loãi! Taïi anh! Taïi anh heát. Caùi giaâyphuùt ngoït ngaøo nhaát, thaêng hoa nhaát anh ñaõboû lôõ. Hoâm aáy, taïi nôi naøy Saâm ñaõ trong voøngtay Nghóa. Ñaàu naøng ñaõ ngaû vaøo ngöïc anh,khuoân maët naøng ñaày traêng, maét naøng laáplaùnh aùnh traêng… Saâm say ñaém nhìn vaøokhuoân maët Nghóa ñang cuùi xuoáng. Traêng doïisaùng vaàng traùn anh, gioù thoåi toùc Saâm mônman beân maù. Moâi chaïm moâi. Hoï hoân nhausay ñaém. Nghóa nhö meâ ñi trong vò ngoït ngaøocuûa ñoâi moâi ngöôøi yeâu vaø caûm thaáy voøng taynaøng sieát laáy anh chaët hôn chaët hôn.Mình vaø naøng seõ ñeán taän cuøng cuûa tình

yeâu. Khoâng vieäc gì phaûi baên khoaên ñaén ñonöõa… Nghóa laäp caäp môû töøng nuùt aùo Saâm…Traêng nheã nhaïi… baøn tay run run treân baàungöïc troøn caêng. Khoâng gian chæ coù aùnh traêngvaø tieáng rì raøo xaøo xaïc cuûa nhöõng laù caây treân

ngoïn thaùp. Roài anh cuùi xuoáng gaén mieäng vaøobaàu ngöïc trinh nöõ, baøn tay tieáp tuïc laàn tìm.Voøng tay cuûa cuûa ngöôøi yeâu loûng daàn, loûngdaàn… Thoaûng trong tieáng xaïc xaøo laø tieáng keâukhe kheõ: “Ui daø… Em… Em toäi tình chi maø…maøoâng Vieät coäng xeùt… xeùt ngöôøi… em…”Baøn tay ñoät ngoät döøng laïi. Nghóa choaùng

vaùng. “Phaûn ñoäng!” Caáp treân noùi ñuùng. Anhñaõ bò xuùc phaïm, bò maéc möu keû ñòch. NgöôøiNghóa roãng reãnh. Trôøi toái saãm. Ngaång ñaàuthaáy traêng chæ coøn moät maûnh ñoû quaïch. Anhñaåy Saâm khoûi ngöôøi mình vaø ñöùng daäy. Saâmhoát hoaûng ngoài daäy mieäng laép baép “Raêng vaäyanh? Raêng vaäy anh?”Vaäy laø roõ, chaû caàn baøn baïc chia seû nhöõng

baên khoaên nhö döï ñònh tröôùc luùc gaëp coâ tanöõa! Nghóa khoâng ngoaùi ñaàu laïi, laàm luõi böôùc.Trôøi toái ñen. Nguyeät thöïc toaøn phaàn. Boùngquaû ñaát ñaõ che kín maët traêng…Nghóa quyeát ñònh khoâng gaëp Saâm nöõa.

Nhöõng laàn Saâm tôùi ñôn vò thaêm, Nghóa ñeàutraùnh maët nhôø veä binh ngoaøi traïm gaùc baûo laøanh ñi coâng taùc vaéng. Nhöng trong loøng anhkhoâng theå vôi noãi nhôù, khoâng theå vôi noãi khaùttheøm ñöôïc nhìn maët Saâm, ñaõ coù laàn Nghóaleùn nhìn töø cöûa soå doanh traïi. Thaáy Saâm taànngaàn göûi tuùi ñoà ñöïng maáy thöù cho anh vaøthaãn thôø gaït nöôùc maét khi ra veà, Nghóa quaënloøng coá ghìm mình ñeå khoâng chaïy ra coång luùcaáy. Anh bieát neáu chæ caàn moät laàn gaëp laïi thìkhoâng bao giôø anh coù theå xa ñöôïc Saâm. Nöûathaùng sau, Nghóa caàm quyeát ñònh xuaát nguõ,laúng laëng khoaùc ba loâ veà Baéc… sau khi ñaõ vieátmoät böùc thö ngaén göûi laïi cho Saâm vôùi lôøi höùaseõ trôû laïi...

Vaø baây giôø anh ñaõ trôû laïi sau ba saùu naêm.Ngaøy aáy anh ñaõ boû chaïy vì moät caâu noùi ñuøa.Phaûi, maõi sau naøy anh môùi nhaän ra ñoù laø caâunoùi ñuøa. Baây giôø maø noùi ra chuyeän aáy thìkhoâng ai tin: sao laïi coù theå boû chaïy khi tình



yeâu thaêng hoa ñeán ñænh ñieåm? Nhöng quaûthaät caùi lyù trí khoâ cöùng phaân ñònh raïch roøi ñòchta ngaøy aáy laø noãi aùm aûnh thöôøng tröïc bieánthaønh noãi sôï. Noãi sôï ñeo ñaúng caû ñôøi ngöôøiñeå roài thaønh neáp soáng. Chuyeän thöïc hieän lôøihöùa trong thö ñaõ trôû thaønh xa vôøi vì ngayngaøy môùi veà nhaø anh khoâng daùm noùi chuyeänaáy vì sôï boá meï khoâng ñoàng yù, laáy vôï roài coùcon laïi sôï tan vôõ gia ñình, coâng vieäc oån ñònhroài thì laïi sôï bò ñaùnh giaù vi phaïm ñaïo ñöùc…Nhöõng noãi sôï suoát hôn ba chuïc naêm trôøichaúng buoâng tha anh luoân song haønh cuøngnoãi daèn vaët khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi höùa ñoáivôùi Saâm. Ñeán baây giôø thì Nghóa töï thaáy mìnhvöøa heøn nhaùt vöøa ích kyû… Neáu khoâng bò laïcloõng vì söï gheû laïnh cuûa ngöôøi vôï trong luùctham quan ôû Ñaø Naüng thì coù leõ ñeán heát ñôøianh cuõng chaúng coù cô hoäi quay veà maûnh ñaátnaøy ñeå gaëp laïi ngöôøi xöa.Nhöng ngöôøi boû veà luùc naøy laïi laø Saâm.

Naøng sôï gì cô chöù? Phaûi roài, naøng phaûi giöõhaïnh phuùc gia ñình cuûa mình. Nghóa haøo heånchaïy theo caùi boùng traéng vôùi suoái toùc bayngang nhaäp nhoøa treân caùnh ñoàng ñang ñoûsaãm daàn bôûi nguyeät thöïc. Khi traêng saùng trôûlaïi thì khoâng thaáy Saâm ñaâu nöõa.

……Tieáng chuoâng ñieän thoaïi reùo, Nghóa maét

nhaém maét môû ueå oaûi caàm laáy caùi maùy… Tieángvôï chao chaùt laøm anh tænh haún: “Ñi vôùi ñöùanaøo ñaõ thoaûi maùi chöa? Coù veà khoâng ñaáy?Baûy giôø röôõi xe chaïy. Neáu khoâng kòp thì keäoâng ñaáy nhaù!” Nghóa chöa kòp traû lôøi thì coùtieáng ñaøn oâng trong maùy “Troâng caùi maët vaäymaø cuõng giöõ choàng ra pheát. Thoâi cheát! Kheùolaõo nghe thaáy” roài tieáng vôï anh: “Sôï gì! Coù maødaùm. Caùi ngöõ laõo aáy thì tích söï gì…”. Nghóachaùn naûn boû maùy. Thoâi… cuõng phaûi veà. Yeântaâm vì taát caû ñaõ an baøi.OÂng giaø moät maét ñang luùi huùi beân beáp.

Thaáy Nghóa xuoáng giöôøng, oâng haát haøm hoûi:

- Thaèng Hai ñònh veà luoân haû?- Daï! Chaùu veà luoân theo ñoaøn. Baûy röôõi

phaûi coù maët taïi Ñaø Naüng. Maø UÙt Saâm laáychoàng gaàn ñaây phaûi khoâng chuù! Coâ aáy ñöôïcmaáy con roài.OÂng giaø nhöôùng con maét coøn laïi ngaïc

nhieân:- Vaäy toái qua mi khoâng gaëp noù haû?- Daï coù. Nhöng coâ aáy chaúng noùi gì.OÂng giaø thôû daøi:- Noùi chi ñöôïc maø noùi!Ñoaïn oâng giaø thong thaû laïi gian giöõa keùo

taám reøm baøn thôø. Treân ñoù beân caïnh taám hìnhbaø giaø laø taám hình UÙt Saâm. Hai baùt höông ñaàychaân nhang quaên tít. Nghóa söõng sôø gaëp laïikhuoân maët cuûa naøng hoài ñeâm.- Noù tin mi, tin vaøo caùi laù thô. Roài troâng

chôø. Laàn löõa caû chuïc naêm roøng. Khoâng thaáymi trôû laïi, naûn quaù chöøng aø. Roài nghe ngöôøita vöôït bieân. Cheát treân bieån…Nghóa laïnh ngöôøi. Toái qua…Toái qua laø mô

hay thaät?OÂng giaø caàm xuoáng töø treân baøn thôø moät

caùi boïc ni loâng. OÂng baûo Nghóa: Mi caàm laáyveà laøm kyû nieäm. Nghóa run run môû boïc giaáy.Moät chieác muõ coái. Chieác muõ bò thuûng moät choãôû treân choùp, vaûi boïc muõ ñaõ raùch loã choã coønphaàn coát ñaõ muûn, ñoäng nheï laø bôû buøng buïc.Nhöng doøng chöõ treân muõ vaãn coøn roõ raøng:Traàn Trung Nghóa E…F…QK5. Caùi muõ coái anhñaõ töôûng maát trong traän luït ngaøy xöa.Nghóa oâm chieác muõ vaøo ngöïc, guïc ñaàu

quyø xuoáng tröôùc baøn thôø... Töø con maét coøn laïivaø caû töø caùi hoá maét hoûng ñang giaøn giuïa nöôùcmaét, oâng giaø laåm baåm baèng caùi gioïng khaønkhaøn ñöùt quaõng:- Phaûi chi …ngaøy ñoù… Thoâi! UÙt aø! Thaèng

Hai noù ñaõ quay veà… Sieâu thoaùt nghe con…

(*) Dò oøm: Xaáu hoå quaù (tieáng Quaûng Nam)



Laàn ñaàu tieân toâi ñeán Tuyeân Quang trongñoaøn saùng taùc vaên hoïc cuûa 11 tænhÑoàng baèng Baéc boä.

Tuyeân Quang trong toâi chæ bieát hình aûnhÑaát vaø Ngöôøi qua internet vôùi caùc ñòa chæ vaênhoaù lòch söû cuûa thaønh nhaø Maïc vaø Thuû ñoâkhaùng chieán maø Baùc Hoà kính yeâu vaø Trungöông Ñaûng ñaõ hai laàn veà ñaây ñeå laõnh ñaïotoaøn daân khaùng chieán. “Maùi ñình Hoàng Thaùicaây ña Taân Traøo” laø ñòa danh ñaõ ñi vaøo lòchsöû. Tuyeân Quang laø pheân daäu phía Baéc choThuû ñoâ Thaêng Long vaên hieán ngaøn xöa vaøbaây giôø.

Gaàn moät ngaøy rong ruoåi. Chuùng toâi taäp keáttaïi khaùch saïn Kim Long. Toâi ngoà ngoä vôùi caùiteân goïi: Vaên ngheä syõ ñoàng baèng Baéc boä.Chuùng toâi ôû ñoàng baèng laïi laën loäi leân mieàn nuùimaø saùng taùc. Toâi chôït hieåu ra: Caùc nhaø quaûnlyù vaên ngheä raát coù lí khi cho chuùng toâi leân ñaâyñeå bình tónh maø nhìn veà ñoàng baèng. Mieàn sôncöôùc vaø mieàn ñoàng baèng hoaø troän giao thoanhau trong caûm höùng saùng taùc.Nhaäp traïi ñöôïc 4 hoâm thì chuùng toâi toå chöùc

sinh nhaät moät nhaø thô Haø Nam. Caû boïn nhaûyvaøo thang maùy leân taàng 9 nhôø moät ñòa ñieåmraát thoaùng maùt ñeå vöøa sinh nhaät, vöøa giao löulaøm quen. Giaùm ñoác Khaùch saïn Kim Longcuõng leân döï vôùi chuùng toâi vaø cuõng xaêng xaùiböng beâ baùnh keïo, nöôùc noâi.Anh coøn khaù treû vaø ñieån trai. Ñaëc bieät laø

caùi mieäng coù duyeân. Trong thaâm taâm toâi, buoåisô kieán aáy laïi nghó: Khaùch saïn ñang moïc leânnhö naám thì choã naøo chaû gioáng choã naøo. OÂngchuû naøo maø chaúng “ñi buoân töø tuoåi möôøi hai/Suoát ñôøi toâi chaúng yeâu ai baèng tieàn”…Cuoái buoåi nhaø thô Phaïm Ñoâng Höng

ngöôøi Haø Noäi pheâ bình toâi: Caäu laøm MC maøcaåu thaû, baøng quan quaù! Moät loaït chöùc danhquan troïng caäu chaúng giôùi thieäu laïi giôùi thieäumoãi chöùc danh “chuû nhaø nghæ, khaùch saïn KimLong”. Caäu Long khoâng “caù meø moät löùa” vôùicaùi chöùc danh coäc loác maø caäu neâu leân ñaâu.Caäu ta laø moät doanh nhaân ñang hoaït ñoäng ôûnhieàu lónh vöïc vaø tham gia nhieàu toå chöùcchính trò xaõ hoäi ñaáy.Toâi tueá toaù: Chaân öôùt chaân raùo em coù bieát

Long theá naøo ñaâu…em cöù nghó cuõng… thöôøngthoâi. Caùi maët thì non choeït aáy maø.Nhaø thô Phaïm Ñoâng Höng goõ baøn coàng

coäc baûo raèng: Laáy giaáy buùt ra maø ghi naøy:Nguyeãn Hoaøng Long ñang laø Giaùm ñoác coângty TNHH Huy Hoaøng tænh Tuyeân Quang. Chuûtòch Hoäi ñoàng quaûn trò Coâng ty Long Haûi saûnxuaát cheá bieán khoaùng saûn…Nhieàu thöù nöõa toâinhôù khoâng chính xaùc teân goïi…Caäu ñi maø tìmhieåu laáy ñeå laàn sau coù giôùi thieäu thì caùi naøo racaùi aáy..Toâi caùm ôn nhaø thô vaø höùa: Con laùu taùu

neân Thaày tha loãi… ñeå sau vaäy...Toâi laø daân vöøa vaên chöông ñaøn saùo nheánh

nhaùng, vöøa laøm baùo kieám soáng. Moät thôøi haàu

Kim Long - ñeâm naèm naêm ôûKyù

LÖU QUOÁC HOAØ(Hoäi VHNT Haø Nam)



haï ngaøi Leâ Löïu trong taïp chí Vaên hoaù Doanhnhaân. Bò “ngaøi” sai phaùi ñi taùc nghieäp caùc leãhoäi toân vinh danh hieäu. Bò “xua” ñi vieát kí chaândung caùc Doanh nhaân vaên hoaù. Trong hoãnmang caùc buoåi taùc nghieäp quan troïng taïi Thuûñoâ. Nhìn maáy böùc aûnh Long treo. Luïc loïi trínhôù, khuoân maët Long daàn daàn hieän ra trongnhöõng göông maët Doanh nghieäp vaø Doanhnhaân Vieät nam ñaõ nhieàu laàn böôùc leân buïcvinh quang ñeå nhaän cuùp do caùc nguyeân thuûquoác gia trao taëng.Laâu laém roài khoâng vieát kí chaân dung caùc

Doanh nhaân. Vieát caùi “theå” naøy khoù nhaù laém.Khen caùc ñaïi gia giaøu coù thaønh ñaït khaùc naøokhen “phoø maõ toát aùo”. Caûm höùng löông thieäncuûa ngöôøi caàm buùt thaáy baên khoaên. Treân vaênñaøn vaø baùo chí toâi vaéng teân ñeán maáy naêm nayroài thì phaûi.Gaëp Long, toâi voã vai hoûi thaân maät: Mình

nhôù ra chuù roài! Laàn naøo ñi nhaän danh hieäu,tænh Tuyeân Quang cuõng coù maët laõnh ñaïoÑaûng, chính quyeàn, baùo chí, truyeàn hình ñöachuù ñi côø rong troáng môû. Toâi luïc laïi kho aûnhtaùc nghieäp baùo chí nhaän ra chuù roài.Long cöôøi: Anh nhaän ra… chöù em thì chòu.

Daân baùo chí caùc anh “ñoâng nhö quaânNguyeân” thi nhau chôùp ñuøng ñuøng. Maùy aûnh,maùy quay chen vai thích caùnh maø taùc nghieäp.Ngheà anh keå cuõng “haùch”.Toâi laïi cöôøi: Haùch ñeán möùc mình phaûi…baät

baõi vì mình coù tuoåi roài. Ngaïi ñi laïi chen laán roài.Ñeå ñaùm treû hung haêng noù laøm…Mình boû ngheàroài. Vieát vaên cho noù “laønh”. Vieát vaên thì leânñaây saùng taùc roài môùi gaëp laïi chuù chöù…Nhö “taùi nghieän”. Trong toâi laïi noåi maùu baùo

chí. Linh tính vaø maãn caûm ngheà nghieäp nhöthoâi thuùc, maùch baûo toâi caàn tìm hieåu veà conngöôøi naøy.Toâi ruû Long ñi uoáng caø pheâ ôû moät quaùn

nhoû treân ñöôøng. Hai anh em thaû boä ñi beânnhau. Toâi neâu vaán ñeà muoán vieát moät baøi kíchaân dung. Long ngaàn ngöø: Lieäu coù neânkhoâng nhæ? Caùc doanh nghieäp ñang lao ñao.Ñoàng tieàn baùt gaïo baây giôø khoù kieám laém anhaï.Toâi khaùy: chuù coù phaûi ñoái maët vôùi “xaäp

tieäm” khoâng ñaáy. Hay sôï leân baùo thieân haï keùoñeán xin tieàn.Long cöôøi: Em khoâng naèm trong toáp“xaäp”

aáy. Em vaãn duy trì vaø taêng tröôûng. Coøn tieànö? Vôï choàng em coi giuùp coäng ñoàng laø nieàmvui. Anh cöù hoûi vôï em thì bieát.-Theá “coâ nhaø chuù” ñi ñaâu maø chæ ôû nhaø

ñuùng ngaøy nghæ nhö coâng chöùc.- Nhaø em khoâng tham gia kinh doanh. Coâ

aáy laø Thaïc syõ Luaät. Hieän laø phoù chuû tòch Lieânñoaøn lao ñoäng tænh Tuyeân Quang. Ngaøy nghæthì noäi trôï trong nhaø.

Laïi moät ñieàu khaù ngôõ ngaøng maø toâi ñöôïc bieát.Baø chuû “keûng” gaùi sau giôø laøm vieäc khoângngoài chuoát moùng tay maø lao vaøo beáp, moà hoâimoà keâ nheã nhaïi, taát taû böng beâ xaøo naáu phuïcvuï böõa côm cho anh em chuùng toâi. Toâi nghó:Ñaøn baø “ngoan”daãu coù ngoài treân laàu son gaùctía cuõng khoâng queân thieân chöùc cuûa mình. ÑoãHoàng Vaân, vôï Long hoøa vaøo ñôøi soáng thaät töïnhieân, töôi taén cuøng nhöõng ngöôøi giuùp vieäc,lao coâng trong caùi Hoâ ten “vip” 11 taàng.

Beân taùch caø pheâ. Toâi vaø Long coù buoåitaâm söï nhö hai ngöôøi baïn taâm giao. Chuùngtoâi “söôùng nhau” vì ñeàu laø nhöõng ngöôøi thíchñaøn haùt. Kieåu khai thaùc tö lieäu truyeàn thoángcuûa toâi khaù ma maõnh: Khoâng toû ra khieâncöôõng, quan troïng. Baät ghi aâm veà nghe laïicuoäc hoäi thoaïi vui veû vaø hôi teáu roài tung ra baøivieát môùi thích.Long keå:



- Em sinh ra trong moät gia ñình ñoâng conôû Sôn Ñoâng - Laäp Thaïch - Vónh Phuù. Boá laø syõquan quaân ñoäi, meï laø giaùo vieân, baø noäi thìbuoân baùn kinh doanh neân cuoäc soáng khaù oånñònh. Em coù tuoåi thô yeân bình duø em laø anhcaû trong 5 anh em. Caû 4 ngöôøi, em ñeàu lochu ñaùo veà hoïc haønh vaø laäp thaân laäp nghieäp.Hieän thaønh ñaït caû. OÂng noäi em laø nho. Em laøñôøi thöù tö cuûa cuï Nguyeãn Tröôøng Toä.Naêm 1984 gia ñình rôøi Vónh Phuù leân

Tuyeân Quang laäp nghieäp ôû khu chôï Tam côøbaây giôø.- Theá ñöôøng hoïc haønh chuù theá naøo.? Toâi

hoûi:Ñaàu tieân em hoïc Trung caáp kyõ thuaät. Ra

tröôøng töông ñöông baäc 3. Hoïc roài haønhngay. Em söû duïng kieán thöùc vaøo vieäc cheá taïomaùy, vöøa hoïc vöøa laøm chuyeân moân vieäc cheátaïo caùc loaïi maùy coâng cuï söû duïng ñoäng côñieän. Maõi ñeán naêm 1987 môùi hoïc tieáp Ñaïi hoïcBaùch khoa chuyeân ngaønh cô ñieän laïnh vaøcheá taïo maùy. Maõi ñeán naêm 1991. Sau moätthôøi gian tích coùp voán lieáng môùi thaønh laäp cöûahaøng Ñieän laïnh Hoaøng Long.- To khoâng, hoaønh traùng khoâng?...Toâi

chen ngang.- Nho nhoû thoâi aï. Em taäp hôïp ñöôïc 5 anh

em chi coát. Em boû tieàn vaø chia laõi ñeàu. Emcoøn laën loäi moät mình ñeán vuøng saâu vuøng xakhoâng coù ñieän maø laäp xöôûng. AÊn daàm ôû deàmaø maøy moø laøm ra nhöõng chieác maùy daânñang caàn.Chuùng toâi döøng caâu chuyeän “laøm aên” ñeå

haùt nho nhoû cho nhau nghe nhöõng ca khuùcmaø mình caûm thaáy “ söông söôùng”. Long coùgioïng nam trung raát möôït. Nhìn Long haùt, toâithaáy Long khaùc haún. Ñaèm thaém, thieát tha, mômoäng. Moät doanh nhaân giaøu coù, thaønh ñaïtmaø khoâng kheänh khaïng oâng keãnh…Long

ñaùng yeâu ôû choã ñoù.Toâi gaï: - Chuù keå qua veà hoaït ñoäng xaõ hoâi

moät chuùt ñi. Toâi muoán bieát ñaèng sau nhöõngthaønh ñaït veà kinh doanh cô. Moät loaït danhhieäu chuù ñeå khuaát trong quaày Leã taân aáy. Toâiñöôïc taùc nghieäp ôû hoäi tröôøng Boä Quoác phoøngroài Nhaø Haùt Lôùn thaáy chuù loït vaøo toáp 12Doanh nhaân vaø Doanh nghieäp tieâu bieåu xuaátsaéc trong 60 doanh nghieäp cuûa caû nöôùc.Long thuû thæ: - Hoâm aáy reùt vaø möa anh

nhæ?. Maø anh muoán chöùng kieán caùi ñoù emcuõng khoâng giaáu anh. Moät loaït phaàn thöôûngcao quyù ñoù goàm: Toå chöùc Unesco vinh danhnhöõng doanh nghieäp doanh nhaân tieâu bieåuxuaát saéc, cuùp Doanh nhaân vaøng, Doanhnhaân vaên hoùa tieâu bieåu naêm 2012. Moät loaïtbaèng khen nöõa, em vaãn caát trong phoøng.Trong toâi hieän leân hình aûnh nhöõng buoåi toân

vinh caáp nhaø nöôùc maø Long. - moät Doanhnhaân treû ñöùng treân buïc vinh quang, nhaändanh hieäu vaø hoa cuûa caùc vò laõnh ñaïo Trungöông trao taëng.Thænh thoaûng goïi ñieän thaáy Long traû lôøi laø

ñang ôû coâng tröôøng. Coâng ty Long Haûi doanh laøm Chuû tòch hoäi ñoàng quaûn trò phaàn lôùnöu tieân lao ñoäng ñòa phöông vôùi 300 conngöôøi ñang coù maët raát nhieàu nôi ñeå xaây döïngcô sôû haï taàng cho tænh Tuyeân Quang. Long töøcoâng tröôøng veà laø quaàn aùo ñaày buïi. Göôngmaët baàu baàu saïm ñen naéng gioù nhöng nuïcöôøi thì raát…yeâu.Nguyeãn Hoaøng Long hieän laø Phoù chuû tòch

Hieäp hoäi doanh nhaân nhoû vaø vöøa tænh TuyeânQuang; UÛy vieân hoäi Khuyeán hoïc vaø cuøngHoäi tích cöïc vaän ñoäng coâng taùc töø thieän giuùpñôõ ngöôøi ngheøo. Nhaát laø caùc hoä vuøng saâuvuøng xa, caùc gia ñình thöông binh Lieät syõkhoù khaên, nhaát laø taøi trôï cho caùc ca moå timtreû em. Hoäi ñaõ göûi sang Haøn Quoác 20 treû



phaûi moå tim vôùi möùc kinh phí moãi ca treân200 trieäu.Chaøng trai treû Nguyeãn Hoaøng Long coøn

bao öôùc mô döï ñònh, toát ñeïp vaø thaùnh thieäntrong vieäc xaây döïng nhöõng nôi Taâm linh. Giañình anh ñang goùp coâng xaây döïng coâng trìnhThieàn vieän Truùc Laâm Chính phaùp taïi TPTuyeân Quang, moät ñòa danh lyù töôûng, thômoäng vôùi maây trôøi non nöôùc.Toå chöùc traïi saùng taùc laàn naøy. Long ñaõ öu

aùi daønh cho Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT VieätNam vôùi möùc kinh phí öu aùi nhaát ñeå caùc VNS11 tænh Ñoàng baèng Baéc boä aên ôû vaø saùng taùc.Toâi khoâng muoán keå nhieàu veà Long trong

baøi kyù baùo chí haïn heïp veà chöõ nghóanaøy…Coøn bao ñieàu toâi chöa noùi heát, chæ ñieåmñaàu moät chuùt veà Long - moät chaøng trai maø toâiyeâu vaø troïng.

Gaàn nöûa thaùng ôû traïi, Long öu aùi vôùichuùng toâi. Ñaëc bieät laø ñeâm thô, nhaïc höôùngveà bieån ñaûo cuûa VNS trong traïi. Kim Longcoøn hoã trôï caùc VNS döï traïi nhöõng chuyeán ñithöïc teá saùng taùc, ñöa ñoùn ñi döï ngaøy leã PhaätÑaûn ôû Traøng Ñaø v.v...Thay maët caû ñoaøn, treân buïc laøm MC ñeâm

thô nhaïc, töø thaúm saâu gan ruoät toâi ñaõ thaymaët caùc VNS trong ñoaøn maø noùi vôùi Longraèng: Caùm ôn Kim Long. Töø nay chuùng toâi coinôi ñaây laø toå aám ñeå ñi veà.Mai beá maïc traïi. Ñeâm nay thao thöùc tröôùc

giôø chia tay. Caâu thô cuûa Cheá Lan Vieân laïiñaäu veà trong caûm xuùc cuûa toâi: Khi ta ôû chæ laønôi ñaát ôû/ Khi ta ñi ñaát boãng hoaù taâm hoàn.

Nhôù ñaát vaø ngöôøi xöù Tuyeân thôm thaûo.Nhôù caû caâu laøm loøng: “Cheø Thaùi, gaùi Tuyeân”.Kim Long ôi…Ñeâm naèm, naêm ôû. �


Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm,VHNT cuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:

DÖÔNG PHÖÔÏNG TOAÏI (Quaûng Ninh); PHAÏM THU MAI (Tuyeân Quang);NGUYEÃN LONG (Thaùi Nguyeân); ÑOAØN HUY CAÛNH (Baéc Giang); MAI HOAØNGHANH, NGUYEÃN THÒ HOÀNG BÍCH (Phuù Thoï); PHAÏM THÒ AÙNH TUYEÁT (Hoøa Bình);HÖÔNG SINH (Höng Yeân); DÖÔNG THÒ NHUÏN, LÖÔNG KIM PHÖÔNG, CAO NAÊM(Haûi Phoøng); ÑOÃ LAÂM HAØ (Thaùi Bình); MAI TIEÁN NGHÒ (Nam Ñònh); LÖU QUOÁCHOØA (Haø Nam); THY LAN (Thanh Hoùa); SYÕ NHIEÁP (Haø Tónh); LEÂ THUAÄN LONG,HOAØNG THUÏY ANH (Quaûng Bình); ÑAËNG THÒ THAØNH, MAI MOÄNG TÖÔÛNG (ÑaøNaüng); HUYØNH THÒ THU HAÄU (Quaûng Nam); DUY HOAØN (Khaùnh Hoøa); HOAØNGTHANH HÖÔNG (Gia Lai); VUÕ ÑÌNH CAÛNH, HUYØNH THANH TAÂM (Laâm Ñoàng); HOÀXUAÂN HAÛI (Bình Thuaän); LEÂ QUANG TRAÏNG (An Giang); NGUYEÃN DUY DÖÔNG(Haäu Giang); ÑOAØN TROÏNG HUY, NGUYEÃN HUY PHOØNG, THANH TRAÙC NGUYEÃNVAÊN (TP. Hoà Chí Minh); PHONG LEÂ, PHAÏM THÒ THANH PHÖÔÏNG, NGUYEÃN THÒMYÕ DUNG, PHAÏM PHUÙ UYNH, PHAÏM THANH TUØNG, CAO MINH, HOÀ SÓ VÒNH, TOÂÑÖÙC CHIEÂU, HAØ COÂNG TAØI (Haø Noäi).

Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa Quyù vò!DÑVNVN


Chieác xe rôøi ngoõ phoá, ñi vaøo ñaïi loä LeâHoàng Phoøng chöøng nöûa caây soá. Ñieänthoaïi trong tuùi aùo Bình boãng ñoå chuoâng

gaáp gaùp. Anh voäi ñöa tay vaøo tuùi, ruùt ra chieácñieän thoaïi, aùp leân tai. Boãng maët Bình bieán saéc,noùi nhö gaét vaøo maùy:- Chính con doïn ñoà trong phoøng oâng, maø

con ñeå ñaâu khoâng nhôù aø?Coù tieáng caäu con trai gioïng huït haãng, khoâng

roõ noùi gì, vì xe ñang chaïy nhanh, ñaïi loä taáp naäpxe coä ruùc coøi inh oûi. Nhìn veû maët choàng ngheñieän thoaïi thaèng con maø nhö coù gì nghieâmtroïng, Hoan coøn thieáu nín thôû nghieâng ñaàusang phía Bình. Giaù luùc aáy tay anh khoâng caàmvoâ laêng, coù khi Hoan ñaõ xoâ haún sang, aùp taivaøo ñieän thoaïi, nghe loûm. Tính Hoan theá.Nhöõng khi choàng ôû nhaø hay chæ coù hai ngöôøi ñivôùi nhau, anh coù ñieän thoaïi goïi laø y nhö raèng

chò khoâng nghe loûm thì sau cuõng gaëng hoûi “Aiñaáy anh”. Nhöng choàng ñaõ taét maùy, quay sangvôï hoûi:- Em coù caát chieác bi ñoâng cuûa boá ôû thuøng

ñoà naøo khoâng?Bình vöøa noùi, vöøa lieác nhìn vôï. Gheá beân,

Hoan ñang ngoài boãng luùc laéc ñaàu, ñöa tay haïkính xe, thoø coå ra ngoaøi. Nhìn coâ vôï ñaõ gaànnaêmmöôi, nöôùc da vaãn traéngmòn, ñoâi maét ñengioøn vaø moät khuoân maët traùi xoan luùc naøo cuõnggiöõ ñöôïc neùt thanh tuù, giôø boãng nhôït nhaït, ñaàungoù ra ngoaøi cöûa xe nhöng maét laïi nhö cuïpxuoáng khoâng nhìn vaøo vaät naøo, Bình ñònh nhaéclaïi caâu vöøa hoûi, nhöng nghó theá naøo laïi thoâi.Anh ruùt ñieän thoaïi goïi cho con:-Vinh aø, con baûo chuù laùi xe döøng laïi, roài con

vôùi coâ Hoøa kieåm tra kyõ maáy thuøng ñöïng ñoàxem coù thaáy chieác bi ñoâng ôû thuøng naøo khoâng.

CHIEÁC BI ÑOÂNGTruyeän ngaén

CAO NAÊM(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)


Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG


ÔØ, xe boá meï coøn ñi sau xe maáy oâng chaùu xañaáy. Con ñeán tröôùc cöù daãn oâng leân caên phoøngdaønh rieâng cho oâng treân taàng hai. Hoâm tröôùcboá meï vôùi con ñaõ doïn deïp, trang trí phoøng aáynhaù.Noùi vôùi con xong, vöøa boû chieác ñieän thoaïi

vaøo tuùi, Bình vöøa laåm ba laåm baåm:-Maáy laàn doïn nhaø, keå caû caùi laàn chuyeån töø

queâ ra phoá, baø con xoùm laùng ñeán ñoâng, moãingöôøi moät tay moät chaân giuùp khuaân giöôøng tuû,noài nieâu lænh kænh laø theá, vaãn khoâng queân chieácbi ñoâng. Theá maø laàn naøy…Thaät, khoâng coøn hieåutheá naøo nöõa!Hoan nghe caùi gioïng reân ræ aáy, chôït quay

sang nhìn choàng. Chò nhö boãng nhaän ra treânkhuoân maët chöõ ñieàn vôùi ñoâi maét to ñen, haøngmi daày cong löôõi maùc cuûa anh nhö cuïp xuoáng,toái saàm. Hoan hieåu neùt maët aáy ôû choàng nhömang nieàm day döùt nao nung vaø noãi buoàn giaänmeânh mang chöa bieát truùt vaøo ñaâu ñöôïc. Chògöôøm göôøm nhìn sang choàng, gioïng nhö xoadòu:-Coù chieác bi ñoâng maø troâng anh saàu naõo

theá. Ñaõ troùt lôõ roài thì thoâi, chöù bieát laøm theá naøo.Thoâi queân ñi, anh!-Coâ nghó caùi gì cuõng coù theå queân deã theá a?-Khoâng deã, nhöng cuõng khoâng ñeán noãi laøm

anh saàu naõo theá -Roài Hoan nhaéc laïi caâu doãdaønh choàng vöøa naõy -Thoâi queân ñi, anh!Bình quay nhìn Hoan vôùi caùi nhìn doø xeùt,

noùi maø nhö hoûi:-Chieác bi ñoâng aáy bao nhieâu naêm nay luoân

lieàn keà vôùi boá nhö boùng vôùi hình, chaúng leõ emkhoâng bieát hay sao?

Khoâng hieåu Hoan coù thaät khoâng bieát gì veàchieác bi ñoâng aáy. Nhöng thöïc tình, neáu Bìnhkhoâng nhaéc thì Hoan cuõng khoâng nhôù gì nöõathaät. Con ngöôøi daãu coù trí nhôù toát ñeán maáy, roàicuõng coù luùc queân. Huoáng chi caùi ñoà vaät choàngvöøa hoûi, Hoan cuõng chæ ñöôïc nhìn thaáy töø khi

veà laøm daâu nhaø naøy, chöù ôû nhaø Hoan ñaâu coùchieác bi ñoâng quaân duïng nhö theá. Coøn bieát ñaàyñuû thöïc hö, thì coù leõ… Hoan laëng ñi giaây laâu,nhö moi ra töø ñaâu ñoù nhöõng aûo aûnh coøn phuûlôùp söông muø thôøi gian baûng laûng. Boãng Hoanquay nhìn choàng, gioïng nhö traàm haún xuoángnhoû nheû, xa xaêm.Hình nhö em coù bieát. Moät laàn, laâu roài. Em

nhôù nhö dòp aáy, meï ñöôïc baùc Nhuaän gaùi ôûmieàn Nam göûi ra cho ít vöøng ñen. Loaïi vöøngnaøy nghe noùi nhöõng ngöôøi bò maát nguû hay timmaïch duøng thì toát laém.Maø meï laïi coù chöùngmaátnguû, nhaát laø luùc traùi gioù trôû trôøi coù khi caû ñeâmkhoâng chôïp maét. Uoáng bao nhieâu thuoác cuõngkhoâng khoûi. Ñi khaùm ñaâu cuõng chæ thaáy thaàythuoác ghi “suy nhöôïc cô theå”. Maø suy nhöôïccô theå thì chæ coøn caùch thuoác thang taåm boå,chöù gì nöõa. Boá choàng Hoan coù laàn goïi con daâuvaøo daën, nhaø mình boá vaø vôï choàng con vôùi emHoøa, ngaøy aáy Hoøa chöa laäp gia ñình, ñeàu coùlöông; chæ moãi meï con laø khoâng. Caùc con phaûichaêm soùc meï chu ñaùo, ñöøng vì ñoàng tieàn maøñeå baø aáy maëc caûm mình laø ngöôøi aên baùmchoàng con, nghe chöa.Sau hoûi ngöôøi naøy ngöôøi kia Hoan môùi vôõ

nheõ. Thì ra, boá meï choàngHoan nhìn beân ngoaøithaät ñoâi löùa xöùng ñoâi. OÂng ngöôøi cao to, nöôùcda baùnh maät, ñeán giôø ñaõ gaàn taùm möôi vaãnsaên chaéc, ñi ñöùng tuy khoâng coøn nhanh nheïn,nhöng böôùc chaân vaãn döùt khoaùt, chöù khoânglaåy baåy nhö ngöôøi chaïc tuoåi aáy. Neáu khoâng coùveát ñaïn beân thaùi döông laøm chaán thöông soïnaõo, thì ngöôøi môùi gaëp khoâng nghó ñaïi taù höuÑoã Quang Huøng ñang mang trong mìnhthöông taät haïng hai. OÂng laø vaäy. Coøn baø, MaiThò Haø, cuõng khoâng heà keùm caïnh ñaèng naøo veàsöùc voùc. Baø coù daùng ngöôøi cao xöông xöông,quaéc thöôùc vaø hoàn haäu, tuy chöùng maát nguûbaøo moøn söùc löïc, nhöng caùi naêm hai naêmmöôi veà giaø, troâng baø vaãn goïn gheõ, chöù khoâng



nhö caùc baø ôû caùi tuoåi aáy troâng luùc naøo cuõngnhö taøu laù chuoái khoâ. Thôøi treû haún baø ñeïp gaùilaém. Thì cöù nhìn taám aûnh baø chuïp ngaøy treû,thaân hình dong doûng cao, vôùi ñoâi chaân daøi vaøcaùi eo löng ñaày gôïi caûm, laïi theâm ñoâi maét thænhthoaûng loeù leân aùnh nhìn xa xaêm, ñuû bieát.Nhöng ôû ñôøi, saéc taøi vaø ñònh meänh khoâng maáykhi song haønh. Giöõa naêm aùc lieät nhaát cuûa cuoäcchieán ñaáu choáng chieán tranh phaù hoaïi cuûa Myõra mieàn Baéc, tröôùc khi cuøng ñôn vò leân ñöôøngvaøo Nam, oângHuøng ñöôïc gheù thaêm vôï con haingaøy. Ngay ñeâm ñaàu tieân ôû nhaø, oâng ñaõ phaûiba laàn beá con cuøng vôï chui xuoáng haàm chöõ A.Chaû laø nhaø oâng ôû beân caây caàu naèm treân conñöôøng vaøo thò xaõ, neân khoâng ñeâm thì ngaøy,chaúng maáy hoâm maùy bay Myõ khoâng reït quavaøi baäm. Theá laø sôùm ra, oâng goø löng ñeøo vôïcon sô taùn maùy bay ra traïi Loá, göûi ôû nhôø nhaøngöôøi anh con baù con dì, maø thuôû beù hai ngöôøiquyù nhau khoâng khaùc anh em ruoät, coøn mìnhlaïi trôû veà ñôn vò. Naêm aáy, oâng baø môùi coù coâ congaùi ñaàu loøng, coâ Binh, ôû treân Bình, giôø laáychoàng ngoaøi Hoàng Gai. Baø Haø khi aáy coøn treû,laïi xinh ñeïp, töôi gioøn, gaùi moät con troâng luùcnaøo cuõng hô hôù, khieán oâng anh con baø baù heãnhìn thaáy laø nieám meùp cheùp moâi cheøm cheïp.Roài caùi gì ñeán cuõng phaûi ñeán. Saùng aáy trôøi möataàm taõ, Haø ñi raéc ñaïm ngoaøi caùnh baõi phaûi boûbuoåi chaïy veà, öôùt nhö chuoät luït. Chò chæ kòp ragieáng doäi aøo gaàu nöôùc, roài voäi vaøo buoàng laáyquaàn aùo, ñònh thay. Nhöng vöøa böôùc chaân vaøobuoàng, ñaõ laäp töùc coù boùng ngöôøi laùch cöûa leûnvaøo. Chöa kòp nhaän ra ai, ñaõ thaáy ñoâi tay löïclöôõng nhö hai goïng kìm töø phía sau oâm rieát laáyboä ngöïc cöùng caêng, laøm Haø ñeán ngaït thôû. Roàinhanh nheïn vaø thuaàn thuïc, oâng anh con baø baùcöù theá ñeø coâ em daâu ra neàn nhaø, tay xoa xoabaàu vuù noõn naø laøm Haø teâ meâ khoâng coøn bieátgiôøi ñaâu ñaát ñaâu. Cho ñeán khi côn khaùt tìnhñöôïc giaûi toûa, Haø môùi chôït nhôù ñaây laø nhaø vôï

choàng oâng anh con baù con dì vôùi choàng mình,vaø gaõ ñaøn oâng vöøa ñeø ngöûa mình ra ñaây, ngaøyxöa choàng mình vôùi gaõ quyù nhau khoâng khaùcanh em ruoät. Theá maø tröôùc khi ra khoûi buoànggaõ coøn coá vôùt vaùt keùo Haø vaøo ngöôøi hoân laáyhoân ñeå, gioïng ngaøn ngaït muøi thuoác laøo, nhö anuûi: “Ñöøng sôï, chò ñi chôï, möa naøy coøn laâu môùiveà”. Nhöng chaúng bieát trôøi coù maét, ñuùng luùcoâng anh con baø baù ñang oâm ghì coâ em daâu eùpngöôøi vaøo beân cöûa buoàng, thì vôï gaõ ñoäi möachaïy aøo vaøo nhaø. Muï ñöùng söõng ngay loái cöûavaøo, keâu theùt giôõ nhö nhaø coù troäm. May gaõnhanh tay buoâng Haø ra, nhaåy boå laïi bòt chaëtmoàm vôï, chöù khoâng, muï maø keâu toaùng leân,haøng xoùm keùo ñeán thì khoâng coøn bieát chuixuoáng loã naøo. Roài sau ñoù khoâng bieát gaõ ngonngoït vôùi vôï theá naøo, hay caùi söùc cöôøng traùngcuûa anh ñaøn oâng ñuû khoûa naáp tính ghen tuoângcuûa coâ vôï, maø caùi buoåi tröa möa taàm taõ ôû nhaøvôï choàng oâng anh con baù con dì ngoaøi traïi Loároài cuõng rôi vaøo queân laõng, ít ra laø vôùi vôï choàngoâng anh con baø baù. Nhöng coøn vôùi Haø, choùnghay chaày cuõng coù luùc phaûi ñoái maët vôùi thöïc teá.AÁy laø khi Huøng töø maët traän trôû veà. Ñaáy laø

vaøo naêm 1976, mieàn Nam giaûi phoùng gaàn moätnaêm môùi veà. Laàn aáy Huøng ôû nhaø deã ñeán haichuïc ngaøy. Cuõng ngaàn aáy ngaøy, cöù ñeâm ñeâmnaèm vôùi choàng laø Haø laïi nhö coù gì leù traùnh, ngaïingaàn, chöù khoâng chaèm baëp, voà vaäp moãi khidaâng hieán nhö tröôùc. Luùc ñaàu anh cuõng nghódo tuoåi taùc, “trai bamöôi tuoåi ñang xoan, gaùi bamöôi tuoåi ñaõ toan veà giaø”, naêm aáy chò ba möôimoát tuoåi, cuõng ñaõ ôû caùi ngöôõng “toan veà giaø”.Nhöng roài anh nhaän ra, coù leõ khoâng haún vì tuoåitaùc, maø döôøng nhö chò coù ñieàu gì aån chöùatrong loøng chöa noùi ra ñöôïc. Maõi hoâm gaàn ñi,anh sao boãng nhö nhaäp ñoàng nghó ngay ramoät keá, lieàn ræ tai vôï baûo, anh coù caäu baïn nhaøôû Haø Noäi, vôï laøm baùc só saûn khoa ôû beänh vieän,hay laø anh ñöa em leân nhôø coâ vôï noù khaùm cho



xem trong ngöôøi em coù sao khoâng. Töùc thì, Haøñang naèm vaét tay leân traùn boãng quay ngoaét laïioâm rieát laáy choàng khoùc töùc töôûi, ñeán noãi choàngphaûi laáy tay che mieäng vôï laïi keûo giöôøng ngoaøibaø chaùu nghe thaáy. Nhöng cuõng phaûi sau baolôøi thì thaàm doã ngon doã ngoït cuûa choàng, vôï môùicaát ñöôïc leân thaønh lôøi raèng, cöù moãi khi vôïchoàng naèm vôùi nhau laø em laïi thaáy day döùttrong loøng, vì ñaõ khoâng giöõ ñöôïc lôøi anh daënluùc ñi xa. Anh chöa veà thì mong ngaøy mongñeâm, nhöng khi thaáy anh khoaùc ba loâ veà ñeánnhaø laø em ñaõ muoán chui xuoáng loã naøo cho nheïtoäi, chöù khoâng coøn maët muõi naøo maø nhìn thaáyanh, aâu yeám anh maën noàng nhö tröôùc ñöôïcnöõa. Thoâi thì giôø em ñaõ noùi ra, anh thöông thìem ñöôïc nhôø, anh giaän thì em caàm loøng vaäy,ñaønh loøng vaäy, chöù coøn bieát tính sao. Haø vöøadöùt lôøi, Huøng ngoài baät daäy, oâm chaët laáy hai vaivôï laéc laéc, gioïng ngaøn ngaït, loãi khoâng chæ taïiem, maø taïi caû anh. Anh cöù ñi bieàn bieät, heátchoáng Phaùp laïi choáng Myõ ñaèng ñaüng baonhieâu naêm, ñeán thanh nöõ giöõ ñöôïc coøn khoù,nöõa laø em gaùi moät con… Haø môùi nghe ñeán ñaáyñaõ guïc ñaàu vaøo ngöïc choàng nhö hoài môùi yeâunhau, moãi khi ñi chôi toái beân vuøng caù, chò cuõngthích guïc ñaàu vaøo ngöïc anh theá. Chuyeän vôùingöôøi khaùc coù khi laønh laøm gaùo vôõ laøm muoâi,nhöng oâng vaãn boû qua cho baø.Theá maø haøng chuïc naêm sau, caùi laàn baùc

Nhuaän gaùi ôû mieàn Nam göûi ra cho ít vöøng ñen,baø ñònh laáy chieác bi ñoâng ñeå ñöïng vöøng thì vöøaduøng ñöôïc laâu, vöøa khoâng coøn lo moït moác gìnöõa. Vì chieác bi ñoâng khoâng bieát laøm baèng saéttheùp gì, nhöng daày vaø naëng hôn bi ñoângnhuoâm, bi ñoâng nhöïa nhieàu. Beân ngoaøi laïi coønsôn loaïi sôn gì, troâng thì ñuùng maøu xanh luïc,nhöng sao maáy möôi naêm vaãn coøn nguyeânmaøu, chæ tröø hai, ba veát nhoû, haún laø va ñaäp vaøoñaâu bò xöôùc, chöù khoâng, nhìn chieác bi ñoângkhoâng ai baûo bi ñoâng cuõ. Chieác bi ñoâng cuõng

khoâng to, ñöïng nöôùc chæ khoaûng lít röôõi, hai lít,coøn ñöïng vöøng thì daãu ñoå ñaày cuõng chæ ñöôïcchöøng ba oáng. Coøn naép bi ñoâng thì thoâi roài, renxoaùy cöù khít khìn khòt, gioù maùy, aåm öôùt khoângtaøi naøo loït vaøo ñöôïc. Hoâm aáy oâng ñi aên gioã laøngbeân, tröa naéng, baø mang bi ñoâng ra röûa raùysaïch seõ, roài phôi doác ngöôïc xuoáng saân gaïch.Giaù phôi choã khaùc coù khi oâng khoâng bieát,nhöng laïi phôi luø luø ôû saân, veà laø oâng nhìn thaáyngay. Ñöùa naøo loâi chieác bi ñoâng ra laïi vaát ñaây,coù phaûi ñoà chôi ñaâu maø vaát vaï ngoaøi naéng theánaøy, vöøa nhìn thaáy chieác bi ñoâng oâng ñaõ hoûinhö quaùt. Baø töø trong beáp voäi lao ra nhaänngay, toâi chöù ñöùa naøo. Toâi ñem ra ñaùnh röûa,ñònh coù ít vöøng ñen baø Nhuaàn göûi ra cho thì caátvaøo ñaáy ñeå duøng daàn, chöù coù laøm gì maø oângchöa veà ñeán nhaø ñaõ toaùng leân theá. OÂng ñi maûiñeán choã chieác bi ñoâng naèm cheành eành treânsaân gaïch noùng nhö rang, khoâng bieát coù nghebaø noùi, nhöng tay caàm bi ñoâng ñi vaøo trongnhaø, mieäng oâng vaãn oang oang nhö truùt côngiaän, vöøng ñen chöù laø caùi gì maø baø laïi laáy chieácbi ñoâng cuûa toâi ra maø ñöïng, thieáu gì thöù ñöïngñöôïc vöøng. Roài cöù theá, tay caàm chieác bi ñoâng,oâng böïc boäi ñi vaøo trong nhaø, vöøa ñi vöøa giöùc,vöøng vôùi chaû voït, ba caùi haït vöøng thì ñöïng gìchaû ñöôïcmaø daùm loâi chieác bi ñoâng naøy ra. Moätluùc ñaõ thaáy oâng laáy khaên lau chuøi bi ñoâng, roàiboû vaøo caùi tuùi deát treo leân töôøng choã ñaàugiöôøng oâng naèm, nhö cuõ. Hoâm aáy laàn ñaàu tieântöø khi veà laøm daâu, Hoan ñöôïc nghe lôøi quatieáng laïi giöõa oâng boá vaø baø meï choàng, thaáy taänmaét noãi khieáp sôï cuûa meï choàng khi nghe oânggiöùc chæ coøn nöôùc caém maët trôû vaøo beáp. Tuykhoâng noùi ra, nhöng trong thaâm taâm Hoancuõng cho boá choàng laø ngöôøi khoù tính vaø keokieät. Khoâng keo kieät, maø chæ moãi chieác bi ñoângbaø ñònh ñöïng vöøng cho khoûi aåmmoác, moái moït,chöù coù ñeå ñaøy ñoïa giaõi naéng giaàm söông gì maøngöôøi nöôùc ôû ñaâu laïi nhaát ñònh khoâng cho.



Nhöng cuõng maõi ñeán naêm thaèng Vinh hoïcxong lôùp chín, heø lôùp toå chöùc ñi Coân Sôn. Toáitröôùc hoâm ñi, hai meï con chuaån bò caùc thöù ñoàaên thöùc uoáng, vì Coân Sôn tieáng laø nôi phongcaûnh höõu tình, nhöng laïi laø vuøng nuùi röøng heohuùt. Ñeán Coân Sôn roài veà ngay thì thoâi, chöù ñaõôû laïi caû ngaøy trôøi laø phaûi chuaån bò ñoà aên thöùcuoáng ñaày ñuû. Hai meï con ñaõ xeáp caùc thöù vaøochieác tuùi xaùch goïn gaøng, chæ coøn chai nöôùc loïcñeå uoáng, ñöïng trong caùi voû chai soâ coâ la boûtrong tuùi thì sôï ñoå vaõi ra quaàn aùo, maø buoäc daâyvaøo coå chai ñeo beân söôøn thì caùi chai nhöïa tocöù luùc la luùc laéc, raát vöôùng. Thaèng Vinh xem rakhoâng öng kieåu quaøng caùi chai nhöïa beânsöôøn, neân cöù khoaùc vaøo laïi boû ra. Moät laùt noùnhìn meï noùi nhö hoûi, hay laø con leân möôïn oângchieác bi ñoâng, meï nhaù. Coù chieác bi ñoâng aáymaø ñöïng nöôùc thì cöù goïi laø leo treøo, chaïy nhaûysöôøn ñoài, ñænh nuùi khoâng sôï ñoå vôõ gì nöõa.Nhöng lieäu oâng coù cho con möôïn khoâng. ÖØnhæ, töø ngaøy con lôùn ñeán giôø chöa thaáy ai ñöôïccaàm ñeán chieác bi ñoâng cuûa oâng, maø chæ thaáythænh thoaûng oâng boû xuoáng ngaém nghía lauchuøi, xong laïi treo leân ñaàu giöôøng, chöù caámkhoâng cho ai ñöôïc ñoäng tôùi. Hoan cuõng bieátnhö theá, nhöng khoâng hieåu sao nghe con noùichò vaãn nhìn con nhö thuùc giuïc, nhöng bieát ñaâuchaùu ñích toân cuûa oâng möôïn, oâng laïi cho thìsao. Theá con leân meï nhaù. Noùi roài noù ba chaânboán caúng chaïy leân phoøng oâng treân gaùc hai.Hoan ôû döôùi nhaø thu doïn moïi thöù xong ñaâuñaáy vaãn chöa thaáy con xuoáng. Khoâng bieát coùñöôïc maø thaèng beù maõi khoâng thaáy xuoáng. Chòlöõng thöõng böôùc leân caàu thang. Môùi ñeán chieáunghæ taàng hai ñaõ nghe tieáng boá choàng thuû thænhö keå chuyeän vôùi thaèng Vinh. Chò laëng leõñöùng neùp ngoaøi cöûa, yù nhö chôø boá choàng noùixong chuyeän gì ñoù vôùi con trai roài môùi vaøo.Trong phoøng, thaèng Vinh ngoài treân chieác gheábeân baøn nöôùc, hai tay buoâng thoõng, maét chaêm

chaêm nhìn oâng nhö giôø hoïc nhìn thaày giaùogiaûng baøi. Coøn oâng cuõng ngoài beân baøn, nhöngtay laïi ñaët leân chieác bi ñoâng ñeå treân baøn, maétluùc nhìn chaùu, luùc nhìn xa xaêm qua khung cöûasoå ra ngoaøi trôøi xanh. Gioïng oâng luùc nhoû luùc to,nghe caâu ñöôïc caâu maát. Hoan phaûi nín thôû,nghieângmoät beân tai vaøo trong cöûamôùi nghe roõnhöõng lôøi oâng Huøng noùi vôùi chaùu noäi.Laàn aáy ñi chieán dòch Ñieän Bieân Phuû khoâng

hieåu sao oâng laïi sinh caùi taät hay uoáng nöôùc,moãi khi haønh quaân hay chieán ñaáu ban ñeâm laølaïi hay khaùt nöôùc. Ñoùi thì chòu ñöôïc, chöù khaùtraát khoù chòu. Neân luùc naøo chieác bi ñoâng nöôùccuõng phaûi caäp keø beân hoâng, duø laø ñaøo ñöôønghaøo hay taäp kích ñòch, boû bôùt caùi gì thì boû, chöùbi ñoâng nöôùc thì khoâng theå boû. Ñeâm aáy ñaïi ñoäicuûa oâng ñöôïc leänh taán coâng ñaùnh chieám ñoàiC2, moät cöù ñieåm troïng yeáu aùn ngöõ phía ñoângMöôøng Thanh maø caû ta vaø ñòch ñeàu muoánchieám giöõ. Sau leänh phaùt hoûa, oâng Huøng vaøÑuû ñöôïc leänh lao ra cöûa ñöôøng haøo, saün saøngyeåm trôï cho toå xung kích leân ñaùnh boäc phaù caéthaøng raøo daây theùp gai. OÂng cuùi ngöôøi chaïy ñitröôùc, Ñuû chaïy phía sau. Trong khi chaïy lao ñi,oâng nhö khoâng coøn chuù yù gì nöõa, chæ chaêmchaêm nhìn veà phía haøng raøo xem ñaõ thaáy aùnhlöûa phaùt ra töø quaû ñaïn boäc phaù cuûa toå xungkích chöa. Thình lình nhö coù ngöôøi töø phía sauñeø oâng naèm saáp xuoáng, roài naèm uùp ngöôøi leântreân löng. Trong tích taéc, oâng nhaän ra laø Ñuû, thìcuõng ñoàng thôøi ngöôøi Ñuû boãng giaät thoùt leân.OÂng boãng thaáy nhoùi ñau tay beân traùi, ñangñònh cöïa quaäy, thì Ñuû ñaõ giaäp ñaàu oâng xuoáng,noùi rít trong coå hoïng: “Naèm im…anh!”. Giaây laùt,ñaïi baùc ñòch chuyeån laøn, cuõng laø luùc oâng caûmgiaùc nhö treân löng öôn öôùt. Vöøa luùc ñoù, Ñuû töøtreân löng oâng ngaõ vaät xuoáng ngay beân caïnh.OÂng voäi nhoûm daäy, vöïc Ñuû leân. Nöûa beân traùiÑuû, töø maù ñeán chaân, ñeàu bò maûnh ñaïn ñaïi baùcbaén, maùu chaûy ñaàm ñìa. OÂng voäi goïi daân coâng



khaån tröông leân ñöa Ñuû veà phía sau. Tröôùc luùcleân caùng, Ñuû coøn ñöa tay sang beân hoâng laànlaàn côûi chieác bi ñoâng ñöa cho oâng, noùi theàuthaøo: “Anh caàm bi ñoâng nöôùc naøy maø uoáng.Em khoâng caàn uoáng nöõa ñaâu”. OÂng noùi ñeánñaáy thì ñoät ngoät döøng. Ñöùa chaùu noäi nhìn neùtmaët oâng ñaêm chieâu, ñoâi maét nhö cuïp laïi thì nhöhieåu noãi loøng oâng. Noù cöù laëng leõ ngoài nhìn oângnhö theå ñaõ queân beùng vieäc mình leân ñaây. CoønHoan, ñöùng neùp ngoaøi cöûa nghe boá choàng noùivôùi con maø hai maét cay xeø. OÂng vöøa döùt lôøi,Hoan voäi quay laïi ñi nhö chaïy xuoáng nhaø döôùi.Hoan mung lung nghó ñeán ñaáy, boãng thaáy

noân nao heát caû ngöôøi, voäi quay sang choàng,maët ñôø ñaãn nhöng gioïng noùi laïi döùt khoaùt,quay laïi, quay laïi ñi anh! Bình nhìn neùt maëtngaây ngaây daøi daïi cuûa vôï, chöa hieåu ñaàu ngheâtai nheo ra sao maø ñang ñi laïi baûo quay laïi.Lieàn hoûi, quay laïi ñaâu, choã vöøa döøng xe coù gìmaø quay laïi. Nhöng ñaõ nghe gioïng Hoan buoànraàu, giôøi ôi, quay laïi nhaø. Quay laïi choã nhaømình ngay ñi, anh! Bình mô maøng nhaän ra caùigì ñoù vöøa ñeán vôùi Hoan, voäi quay xe. Thì ngheHoan noùi gioïng gaáp gaùp, em luùc aáy töï nhieânqueân beùng ñi maát. Thaønh ra bao nhieâu thöù caànboû ñi ñeàu toáng heát vaøo caùi thuøng giaáy to ñeå ôûcoång. Khoâng bieát maáy con meï cheø chai...Nghe vôï noùi Bình chôït hieåu, voäi hoûi, em ñeå caùithuøng ôû trong coång hay ôû ngoaøi? Neáu trongcoång thì may coøn, vì nhaø mình theo keá hoaïchmai ngaøy kia chuû döï aùn môùi ñeán nhaän ñaát, sauñoù môùi cho maùy xuùc vaøo phaù nhaø cô maø. Döïaùn thì noùi laøm gì, maët Hoan buoàn tróu nhö baùnhña öôùt, ngaïi nhaát laø maáy con meï cheø chai loângvòt, mình ra khoûi ngoõ laø hoï xoâ vaøo ngay. Caùcmeï aáy maø vaøo thì chæ coù maát, chöù laøm gì coøn,Hoan noùi nhö reân ræ. Bình töø luùc nghe vôï baûoquay xe laïi nhaø, cuõng khoâng gaïn hoûi gì nöõa,giôø thaáy Hoan nhö truùt söï buoàn chaùn thaát voïngleân maáy baø cheø chai, anh quay sang ñònh

traùch vôï voâ taâm, mang vaát chieác bi ñoâng vaøothuøng ñoà boû ñi nhö theá maø khoâng hoûi anh moätcaâu, ñeå ñeán noãi giöõa hoâm doïn nhaø sang khuñoâ thò môùi laïi laøm oâng cuï buoàn vì maát chieác biñoâng, vaät baát ly thaân bao nhieâu naêm nay, thìdaãu moät nhaø môùi, chöù ñeán möôøi nhaø môùi cuõngchaúng coøn vui thuù noãi gì. Nhöng khi nhìn neùtmaët Hoan heùo nhö taøu caûi döa, thì Bình cuõngkòp neùn.Chieác xe laên baùnh chaäm chaïp trong ngoõ

vaéng, roài döøng laïi. Hoan haáp taáp môû cöûa xelao ra. Chò dang tay ñaåy tung hai caùnh coång,böôùc vaøo. Nhöng loaùng moät caùi ñaõ quay ra,maët æu xìu xìu. Nhìn caùi daùng ueå oaûi cuûa vôï ñilaïi choã xe ñoã, Bình bieát caùi ñieàu khoâng rieânghai vôï choàng maø caû nhaø ñang chôø ñôïi ñaõkhoâng ñeán. Anh laëng leõ nhoaøi ngöôøi sang beânnaøy, ñöa tay môû cöûa xe cho vôï leân. NhöngHoan vaãn chöa leân, chò ñöùng taàn ngaàn beâncöûa xe vöøa môû, heát ñöa maét vaøo phía trongcoång laïi nhìn ngôùp doïc ñöôøng ngoõ, baângkhuaâng, nuoái tieác. Boãng coù tieáng baø cuï ôû nhaøbeân kia ñöôøng, vöøa löõng thöõng ñi ra vöøa hoûi,ai nhö chuù Bình, coâ Hoan aø. Theá doïn nhaøchöa xong nhöng maø trôû laïi ñaáy? Hoan böôùcnhanh laïi phía baø cuï, vöøa ñi vöøa hoûi doàn, baøôi, töø saùng ñeán giôø baø coù thaáy ngöôøi cheø chainaøo vaøo ngoõ nhaø mình khoâng? Baø cuï ñaõ rañeán choã xe ñoã, nhìn Bình, laïi nhìn Hoan, giaâylaùt môùi thuûng thaúng baûo, coù ñaáy, coù hai chò ñixe ñaïp vaãn qua laïi ngoõ naøy, vöøa ôû ñaây raxong. Hoan hoûi nhö gaáp hôi, hoï ñi loái naøo? laâuchöa, haû baø? Baø cuï vaãn thuûng thaúng, môùi naõy,vaøo loái trong kia kìa. Loái trong kia kìa, chæ coùtheá, Hoan phaåy tay ra yù giuïc choàng leân xe, roàicöù theá ñi nhö chaïy theo tay baø cuï chæ. Ñeán noãiBình vöøa cho xe daán leân, vöøa haï cöûa kính goïi,nhöng Hoan vaãn nhö khoâng nghe thaáy. Chòcöù caém ñaàu chaïy ñuoåi theo hai ngöôøi cheø chaivôùi moät nieàm hy voïng mong manh.�



Khoâng gian vaên hoùa du lòch QuaûngYeân ña daïng vaø phong phuù. Vôùinhöõng ñòa danh lòch söû, ñòa ñieåm vaên

hoùa coøn löu giöõ ñöôïc nhieàu baûn saéc coåtruyeàn ñaäm ñaø tình daân toäc vaø Phaät giaùo, dukhaùch coù theå ñeán thaêm nhöõng ngoâi ñình,ñeàn, chuøa coå nhö chuøa Giöõa Ñoàng, (NamHoøa), chuøa Haûi Yeán, chuøa Phaùp AÂm (YeânHaûi), chuøa Coác (Phong Haûi) Mieáu TieânCoâng (Caåm La), ñình Coác (Phong Coác),ñình Trung Baûn (Lieân Hoøa), chuøa Dui, chuøaLaùi (Lieân Vò)... Haøng naêm, cöù moãi ñoä xuaânveà, hoaëc vaøo caùc muøa vuï noâng ngö, khaépcaùc laøng xaõ laïi noâ nöùc môû hoäi ñình, hoäi chuøavaø caùc leã hoäi lôùn nhö Leã hoäi Röôùc Ngöôøi, leãhoäi bôi chaûi Xuoáng Ñoàng, leã hoäi Caàu Ngö...Ñaëc bieät noåi baät vaãn laø 2 Leã hoäi lôùn nhaátvuøng: Leã hoäi Baïch Ñaèng vaø Leã hoäi TieânCoâng...Veà Quaûng Yeân, ai cuõng muoán daønh

nhöõng khoûang thôøi gian nhaát ñònh ñeán thaêmvieáng di tích Quaàn theå chieán thaéng BaïchÑaèng (ñaõ ñöôïc xeáp haïng Di tích Quoác giañaëc bieät) vôùi ñeàn thôø Traàn Höng Ñaïo, mieáu

Vua Baø, ñình Yeân Giang, chuøa Ñoáng Phuùc,ñeàn Trung Coác, Baõi coïc Yeân Giang, VaïnMuoái, Maù Ngöïa, hai caây lim Gieáng Röøng...Moät Baûo taøng Lòch söû ngoaøi trôøi coøn ñoùchieán coâng cuûa vua toâi, quaân daân nhaø Traànlaøm neân chieán thaéng naêm Maäu Tyù 1288, chohaäu theá ñeán chieâm ngöôõng vaø luaän baøn!Ñaëc bieät laø di tích caùc baõi coïc lim töøng laøtraän ñoà maø Traàn Höng Ñaïo ñaõ duïng theásoâng hieåm yeáu, söùc nöôùc kình ngö ñeå ñaùnhtan ñaïo quaân Nguyeân Moâng xaâm löôïc. Caùccoâng trình ñeàn mieáu vaø Beán ñoø coå trongQuaàn theå Baïch Ñaèng ñaõ ñöôïc nhieàu laàntruøng tu, toân taïo, môû roäng khuoân vieân theâmsaïch ñeïp, toân nghieâm. Haøng ngaøy luoân coùnhieàu ñoaøn khaùch töø caùc nôi veà ñaây thaêmvieáng, daâng höông, khaûo saùt vaø nghieân cöùu.Muoán tìm hieåu kyõ vaø saâu saéc, du khaùch coønvaøo Nhaø Baûo taøng Baïch Ñaèng ñeå chieâmngöôõng, ngöôïc doøng thôøi gian qua caùc taøilieäu, tö lieäu, caùc hieän vaät khaûo coå vaø lòch söû.Leã hoäi röôùc Ngöôøi dieãn ra ôû mieáu Tieân

Coâng xaõ Caåm La, laø leã hoäi toân vinh tuoåi giaø:caùc cuï oâng, cuï baø thöôïng thoï 80 tuoåi ñöôïc

Veà mieàn Beán Ngöï - Soâng ChanhBuùt kyù

DÖÔNG PHÖÔÏNG TOAÏI(Hoäi VHNT Quaûng Ninh)

Thò xaõ Quaûng Yeân naèm beân soâng Baïch Ñaèng. Phong caûnh thieân nhieân töôi ñeïp.Phoá phöôøng yeân tónh. Laøng xaõ truø phuù vôùi nhöõng caùnh ñoàng bao la. Soâng bieån baoquanh cho nhieàu thuûy, haûi saûn … Ñaây laø vuøng ñaát khoâng chæ mang trong loøng nhöõngsöï kieän lòch söû , tieàm naêng kinh teá maø coøn phong phuù veà vaên hoùa vaø du lòch.Treân ñaát Quaûng Yeân coøn baûo toàn hôn 230 di tích lòch söû-vaên hoaù, trong ñoù bao

goàm caùc giaù trò vaên hoaù vaät theå vaø phi vaät theå; 39 di tích ñaõ ñöôïc xeáp haïng Quoác gia,1 di tích thuoäc Di tích Quoác gia ñaëc bieät, 13 di tích xeáp haïng caáp tænh cuøng caùc leã hoäilôùn laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån caùc saûn phaåm du lòch.



röôùc baèng voõng ñaøo; 90 hoaëc 100 tuoåi thìröôùc baèng kieäu leân mieáu Tieân Coâng vaøongaøy moàng 7 thaùng Gieâng aâm lòch ñeå baùiyeát toå tieân. Toå tieân cuûa cö daân Haø Nam laø 17vò Tieân coâng queâ goác töø kinh thaønh ThaêngLong. Vaøo thôøi Haäu Leâ khoaûng naêm 1434,ñôøi Thieäu Bình thöù I, vaâng chieáu vua Leâ môûroäng kinh thaønh, moät taäp ñoaøn 17 ngöôøigoàm caùc nho só, thôï thuû coâng, ngö daân, caøycaáy... xuoâi thuyeàn qua soâng Hoàng ñeán cöûasoâng Baïch Ñaèng môû ñaát laäp nghieäp... Nayôû thoân Trung Baûn xaõ Lieân Hoaø cuõng khoâiphuïc Leã hoäi naøy vaøo ngaøy moàng 5 thaùngGieâng. Daân gian vuøng Haø Nam keå raèng:Ngaøy xöa, moãi ñoä xuaân veà, khoân nguoâi nhôùkinh thaønh, nhôù nhöõng hoäi heø, ñình ñaùm…Neân caùc cuï ta ñaõ môøi caùc boâ laõo tuoåi taùc caonhaát trong phöôøng xaõ ñoùng y phuïc gioángnhö ñöùc vua ngoài leân voõng ñaøo, leân kieäuroàng ñeå con chaùu nghinh röôùc leân Mieáuñöôøng vaø baøy soaïn teá leã. Khoâng khí dieãn ranhö theå ôû trieàu ñình, cuõng loïng che, cuõngphöôøng nhaïc baùt aâm, troáng khaåu caàm nhòp,cuõng haùt xöôùng ca ngaâm… Daàn daø ñaõ hìnhthaønh moät Leã hoäi Röôùc Ngöôøi. Coù theå noùiñaây laø Leã hoäi lôùn nhaát trong naêm cuûa cö daânHaø Nam vaø cuõng laø Leã hoäi Röôùc Ngöôøi duynhaát ôû nöôùc ta. Trong nhöõng ngaøy caùc hoäiheø, leã teát, ta seõ ñöôïc thöôûng thöùc nhöõngmoùn aên trong caùc maâm coã mang hoàn queâdaân daõ cuøng caùc loaïi baùnh nhö: baùnh daøy,baùnh gio, baùnh maät, baùnh traùng göøng... ñaämchaát daân gian thanh saïch cuûa vuøng ñaûo HaøNam. Cuøng vôùi ñoù laø moät khoâng gian vaênhoùa qua caùc laøn ñieäu haùt cheøo, hoø bieån, haùtñuùm, haùt giao duyeân; caùc troø chôi: ñu xuaân,choïi gaø, ñaùnh vaät, toå toâm ñieám, ñaùnh côøngöôøi...Ngöôøi nôi khaùc ñeán Quaûng Yeân luoân coù

caûm giaùc thaáy mình ñi trong moät khoâng gianthanh bình, yeân aû. Töø caûnh vaät ñeán neáp

soáng cuûa ngöôøi daân ôû ñaây, daãu ñaõ coù söïpha troän nhöõng neùt hieän ñaïi nhöng vaãn coønñaäm chaát coå xöa cuûa vuøng ñoâ thò coå quanhöõng ngoâi nhaø kieán truùc kieåu Phaùp haøngtraêm naêm tuoåi naèm xen keõ vôùi nhöõng ngoâinhaø oáng treân caùc con phoá Traàn Nhaät Duaät,Hoaøng Hoa Thaùm, Leâ Lôïi, Ngoâ Quyeàn…Phía ñoâng baéc Thò xaõ coøn khu vöïc thaønh coånhaø Nguyeãn. Thaønh coå Quaûng Yeân ñöôïcxaây ñaép baèng ñaát vaøo naêm Minh Maïng thöù7 (1826) treân moät ngoïn nuùi thaáp, hôi thoaûi,goïi laø Tieân Sôn. Thaønh Quaûng Yeân coøn soùtlaïi nhöõng maûng thaønh xaây ñaép baèng gaïchñaát nung to baûn nhö moät daáu aán kheùp laïivöông trieàu nhaø Nguyeãn treân ñaát Yeân Höng-phuû Haûi Ñoâng. Chæ tieác raèng, sau khaùngchieán choáng Myõ, do buoâng loûng quaûn lyù,ngöôøi ta ñaõ caáp ñaát vaø ñeå daân laøm ñaát ôû laánñeø maát con ñöôøng ven thaønh coå, khieán aimuoán vaøo quan saùt cuõng khoâng theå vaøoñöôïc. Thaønh coå bò keït giöõa khu daân cö, naèmtrô gan khoâng phaûi cuøng tueá nguyeät, maøñaønh laëng leõ bò ñoå vôõ töøng maûng gaïch thaámñaãm bao moà hoâi, xöông maùu cuûa ngöôøi xöa.Neáu ñeán moät vuøng mieàn naøo ñoù, ngöôøi ta

thöôøng quan saùt vaø taän höôûng vaên hoùa keûchôï ñeå ñaùnh giaù tieàm naêng kinh teá-vaên hoùaxaõ hoäi, thì ñeán Quaûng Yeân, chôï Röøng nhömoät boâng sen nôû tröôùc maët chuùng ta. Tröôùcñaây, chôï Röøng laø moät chôï coå nhaát töø thuôûtraïi An Höng, huyeän Yeân Höng cuõ. Xöa, chôïnaèm ven bìa röøng, töøng laø nôi chöùng kieánmoät thôøi oanh lieät cuûa daân chuùng An Bangcuøng Höng Ñaïo vöông Traàn Quoác Tuaán laømneân chieán thaéng Baïch Ñaèng. Nay ChôïRöøng laø moät chôï lôùn saàm uaát nhaát cuûa Thòxaõ Quaûng Yeân. Chôï môùi ñöôïc môû roäng, xaâydöïng laïi thaønh moät trung taâm thöông maïi,ñöa vaøo söû duïng töø naêm 2006. Haøng hoaù töøcaùc phöôøng xaõ, caùc nôi xung quanh trongtænh theo nhöõng chuyeán xe nöôøm nöôïp ñoå



veà. Chôï raát ña daïng haøng hoaù vaø giaù caû laïideã mua. Du khaùch caùc nôi coù dòp veà QuaûngYeân ñeàu haøi loøng vaø thöøa nhaän: chaát löôïngvaø giaù caû haøng hoùa ôû ñaây, nhaát laø caùc loaïiñaëc saûn soâng bieån töôi soáng nhö toâm, cua,möïc, soø, ruoác... ngon vaø reû haún so vôùi thòtröôøng caùc nôi khaùc. Gaïo Haø Nam, nhaõnHoaøng Taân, rau Coäng Hoaø, Tieàn An, toâm caùHaûi Yeán, cua ngaùn Lieân Vò, buùn baùnh HieäpHoaø… roài nem chua, nem chaïo Quaûng Yeânngon coù tieáng vaø ñaäm höông vò rieâng. Veûsaàm uaát vaø ñaäm phong caùch baùn buoân cuûamoät chôï queâ, chôï Röøng nhö moät nhaùnhsoâng ñaày maøu saéc vaø höông vò no aám, phoànthònh cuûa vuøng ñaát Baïch Ñaèng giang.Quaûng Yeân coù moät beán soâng treân soâng

Chanh mang teân Beán Ngöï thaät neân thô. BeánNgöï-Soâng Chanh töøng laø beán taøu khaùch ñiHoàng Gai, Haûi Phoøng, töøng khieán ngöôøi tamô moäng nhôù tôùi Nuùi Ngöï-Soâng Höông xöùHueá. Töông truyeàn, trong chuyeán xa giaùduyeät quaân treân soâng Baïch Ñaèng ra HaûiÑoâng, nhaø vua thi só Leâ Thaùnh Toâng (1460-1497) qua ñaây, tröôùc caûnh soâng nöôùc höõutình ñaõ döøng laïi, sai laäp haønh dinh treân moätbeán nhoû. Ban ñeâm thaáy traêng thanh gioù maùt,caûnh vaät yeân tónh, nöôùc chaûy nheï nhaøngnhö trong moäng, nhaø vua lieàn töùc caûnh laømthô. Daân gian goïi beán soâng ñoù laø Beán Ngöï.Beân Beán Ngöï coù beán ñoø Chanh. Noùi ñeánQuaûng Yeân laø noùi ñeán Beán Ngöï-SoângChanh. Nhaéc ñeán Soâng Chanh-Beán Ngöï laønhôù veà Quaûng Yeân yeâu daáu. Tieáng thôngaâm thuôû ñöùc vua vi haønh nhö coøn vaêngvaúng vaøo nhöõng ñeâm traêng baâng khuaângnhöõng chuyeán ñoø. “Quaûng Yeân-Beán Ngöï-Soâng Chanh…” cöù theá, caâu thô meàm maïimaõi ngaân nga trong taâm hoàn ngöôøi QuaûngYeân. Noùi ñeán Quaûng Yeân laø khoâng queân noùiñeán caùi teân traïi An Höng thôøi Traàn, ñeán caùclaøng Vieät coå Yeân Giang, Soâng Khoai, Yeân

Trì, Quyønh Laâu, La Kheâ, Buøi Xaù... vôùi baocaâu chuyeän daân gian: Vua Baø, baø chuùa LieãuHaïnh, baø Chuùa Ngoùe vaø caùc danh nhaân...Ban mai. Naéng nhuoám maøu vaøng saäm

treân ñænh ngoïn hai Caây Lim Gieáng Röøng.Ñaây laø hai caây lim muoàng, vì laù gioáng laù lim,goã gioáng caây muoàng, neân cö daân quen goïitheá. Khi xuaát hieän hai chieác gieáng Röøng:Gieáng Trong vaø Gieáng Ngoaøi, ngöôøi QuaûngYeân goïi laø hai Caây Lim Gieáng Röøng. Taùn haicaây lim lôïp thaønh voøm cao voøi voïi. Gioù reotrong taùn laù nhö tieáng voïng ñaïi ngaøn. Goáclim lôùn nhö hai pho töôïng ngöôøi lính giaø coåñaïi goäi möa daõi naéng. Nhìn leân, saéc trôøixanh nhö ngoïc ñöôïc loïc xanh hôn. Töï döngthaáy loøng thö thaùi, trong treo haún ñi saucuoäc soáng ñôøi thöôøng. Hai caây lim ñaïi thuïduy nhaát treân ñaát Quaûng Yeân coøn soùt laïi laøchöùng tích lòch söû cuûa hôn baûy theá kyû maûnhñaát naøy.Nhaân kyû nieäm 210 naêm traán lî Quaûng

Yeân (1802-2012) vaø taùi laäp thò xaõ QuaûngYeân, beân maïn baéc caàu Soâng Chanh, QuaûngYeân ñaõ xaây döïng moät Quaûng tröôøng lôùn vaøkhu ñoâ thò môùi doïc bôø soâng Chanh. Chieàuchieàu khi hoaøng hoân buoâng xuoáng, ñi baùchboä doïc bôø soâng ta coù caûm giaùc bôø soâng nhömoät quyeån saùch khoång loà môû ra ñoùn gioùbieån thoåi vaøo. Daùng choùt voùt cuûa thaùpchuoâng Nhaø thôø ñaïo Beán Than môùi khoâiphuïc ñaõ in boùng xuoáng maët soùng xao ñoäng.Tieáng chuoâng laïi thong thaû buoâng töøng gioïtngaân nga khieán mieàn queâ theâm ñöôïm veûthanh bình cuûa moät vuøng nghæ döôõng.Töø Thò xaõ Quaûng Yeân ñi veà phía ñoâng

qua xaõ Tieàn An vaø Taân An, ta seõ tôùi moätvuøng non xanh nöôùc bieác. Ñaáy laø ñaûoHoaøng Taân (daân gian thöôøng goïi laø HoaøngLoã). Vuøng ñaûo naøy ñöôïc hình thaønh bôûinhöõng daõy nuùi ñaù voâi nhö moät ñoaïn ñuoâiroàng cuûa vònh Haï Long quaãy veà phía soâng



Chanh, soâng Baïch Ñaèng. Xen giöõa caùc hoønnuùi laø nhöõng thung luõng vaø caùc baõi trieàu vôùicaùc maûng röøng ngaäp maën. Caû moät khoânggian thoaùng ñaõng cuûa röøng caây, ñaûo bieáccuøng soâng bieån môû ra tröôùc maët ta.Töø xöa cö daân Hoaøng Taân ñaõ sinh soáng

baèng caùc ngheà bieån ñaùnh baét, khai thaùcthuûy saûn, troàng troït, chaên nuoâi. ÔÛ ñaây tröôùckia coù nhöõng baõi phuø sa sinh saûn nhieàu loaøingaùn, soø huyeát, coù nhieàu vöôøn nhaõn laâu ñôøingon vaø quyù, noåi tieáng trong vuøng; coù khoailim daây tím, voû tím, ruoät traéng vaø bôû trong.Khoai lim Hoaøng Taân sinh cuû trong loøng ñaátcaùt vaøng, ñeå laâu tieát nhieàu maät, luoäc aênthôm ngoït nhö ñöôïc ngaøo troän vôùi maät ong.Treân ñaûo Hoaøng Taân coù Hang Troáng chæ coùcöûa hang maø khoâng coù traàn hang, roäng tôùivaøi chuïc ha, ñöôïc bao quanh bôûi nhöõng daõynuùi ñaù bao boïc; coù di tích Ñaàu Raèm, laø nôingöôøi Vieät coå sinh soáng; coù non nöôùc BìnhHöông sôn thuûy höõu tình. Bình Höông coùhoøn nuùi Bình Höông, hoøn OÂng Sö Baø Vaõi,gioáng hình oâng sö vaø baø vaõi ñang theo nhauloäi treân maët nöôùc long lanh. Ta coøn ñöôïcnghe caâu chuyeän “ngöôøi ñaøn baø bò hoå voà”thoaùt khoûi nanh vuoát hoå vaø coøn soáng trôû veàÑöôïng Haïc, nhö ñöôïc nghe moät huyeànthoaïi vaäy.Phía baéc Thò xaõ Quaûng Yeân, ra khoûi

khoâng gian phoá phöôøng, caùch khoaûng hônchuïc caây soá, ta ñeán vôùi moät khu du lòch treânñòa baøn phöôøng Ñoâng Mai. Ñaáy laø khu dulòch sinh thaùi Thaùc Mô do Coâng ty TNHHNgoïc Sôn quaûn lyù, khai thaùc. Goàm caùc haïngmuïc giaûi trí: aåm thöïc, picnic, taém thaùc, taäpbôi, nghæ döôõng, caém traïi qua ñeâm, ñi röøng,leo nuùi... Thaùc Mô ñöôïc hình thaønh töø consuoái Mô baét nguoàn töø nhöõng daõy nuùi keùo daøitöø Yeân Töû ñeán Yeân Laäp, daøi chöøng hôn2.000m qua caùc gheành ñaù. Nöôùc suoái Môtrong vaét khoe nhöõng hoøn ñaù cuoäi, chaûy

quanh co trong khu röøng thoâng Yeân Laäp baïtngaøn. Treân doác cao ñoå thaáp daàn, tröôøn quacaùc cung baäc khaùc nhau, ñeán moãi ñieåm ñòahình phaân baäc, chaûy xuoáng phía nam tôùigaàn Quoác loä 18, doøng suoái laïi taïo ra moät conthaùc. Suoái Mô ñaõ taïo neân 3 con thaùc lôùntuyeät ñeïp: Thaùc Hoa Sen, Thaùc Ñoâi vaø ThaùcMô. Coù theå noùi ñaây coi nhö moät “choán boànglai tieân caûnh” nghæ chaân thö giaõn tuyeät vôøidaønh cho ngöôøi Quaûng Yeân, cho nhöõng dukhaùch thích ñöôïc ñaém mình trong khoânggian yeân tónh vaø trong laønh cuûa thieân nhieânröøng nuùi hoang sô.Qua caây caàu Soâng Chanh, ta seõ ñeán

vuøng laøng ñaûo Haø Nam naèm trong chu vi 34km ñeâ bieån bao boïc. Ñaây laø queâ höông cuûacö daân maø toå tieân cuûa hoï laø caùc vò TieânCoâng töø ñaàu theá kyû XV töø kinh thaønh ThaêngLong ñaõ ra ñi tìm ñaát laäp laøng. Qua 6 theá kyû,nôi ñaây coøn keá thöøa, phaùt trieån vaø baûo toànvaên hoaù, tín ngöôõng cuûa ngöôøi Vieät vôùi neànvaên minh ñoàng baèng Baéc Boä. Ñuùng nhö quyluaät vaên hoaù, trong quaù trình môû coõi vaø phaùttrieån, caøng xa coäi nguoàn thì caøng baûo löuvaên hoaù nguoàn coäi. Coù theå noùi raèng caùcthuaàn phong myõ tuïc trong leã nghi, hoäi heø,tang ma, cöôùi xin, trong öùng xöû vôùi thieânnhieân vaø coäng ñoàng laøng xoùm thuôû xa xöacuûa ngöôøi Thaêng Long vaãn hieän höõu trongcaùc phöôøng xaõ nôi ñaây... Hay cuõng coù theånoùi ôû choán cöûa soâng Baïch Ñaèng naøy, beâncaïnh vaên hoùa Haï Long vaãn coøn giöõ nhieàunhöõng neùt nguyeân sô cuûa Vaên hoaù ThaêngLong thuôû tröôùc. Ngoaøi heä thoáng ñình chuøa,ñeàn mieáu thôø Phaät, thaàn thaùnh, danh nhaân,du khaùch coù theå ñeán thaêm caùc khu quaàn theånhaø thôø hoï ôû caùc laøng Yeân Ñoâng, PhongCoác, Caåm La, Quyønh Bieåu, Vò Döông cuønghaøng traêm ngoâi nhaø goã coå coù tuoåi töø moät, haitraêm naêm. Qua ñaây coù theå tìm hieåu veànguoàn goác phaùt tích, tinh thaàn ñoaøn keát cuûa



caùc doøng hoï -nhöõng teá baøo beàn vöõng laømneân söùc maïnh laøng xaõ vaø daân toäc Vieät.Traûi qua thôøi gian vaø caùc thôøi ñaïi, ñeán

nay Quaûng Yeân coøn toàn taïi moät soá laøngngheà truyeàn thoáng. Nhöõng laøng ngheàtruyeàn thoáng ñang tieáp tuïc phaùt trieån nhö:laøng ngheà Yeân Trì-Hieäp Hoøa vôùi ngheà laømbuùn, ngheà ñan giaønh, ñan thuùng, ñan roå raù,beän quang maây... Laøng ñan ngö cuï HöngHoïc (Nam Hoaø) vôùi nhöõng saûn phaåm ñaëctröng laø nhöõng chieác lôø, chieác ñoù, thuyeànnan vaø nhöõng duïng cuï ñaùnh baét thuyû haûisaûn truyeàn thoáng. Roài laøng ngheà ñoùngthuyeàn ôû Coáng Möông phöôøng Phong Haûi.Beân bôø nam soâng Chanh, laøng ngheà naøychuyeân ñoùng nhöõng con thuyeàn vaän taûi goãcoù söùc taûi lôùn vöôït soâng bieån vaø ñaïi döông.Baèng nhöõng con thuyeàn naøy, ngaøy xöa cödaân nôi ñaây töøng vöôït bieån giao thöông taänTrung Quoác, Saøi Goøn, Indonexia, Malaixia...Baây giôø laø saûn phaåm taøu thuyeàn du lòchphuïc vuï treân vònh bieån Haï Long... Haø Namlaø moät vuøng laøng ñaûo thaáp hôn möïc nöôùcbieån, ñieàu kieän töï nhieân laø soâng nöôùc, coùheä thoáng ñeâ bieån bao boïc xung quanh, heäthoáng soâng ngoøi chaèng chòt trong noäi ñoàng,thoân xoùm... neân phöông tieän giao thoângchuû yeáu baèng beø maûng, thuyeàn, ñoø…. Ngaytöø nhöõng buoåi ñaàu khai cô laäp nghieäp vìñöôøng saù chöa phaùt trieån, caùc vò TieânCoâng roài caùc theá heä cö daân ñaõ duøngthuyeàn nan ñan baèng tre, nöùa ñeå ñi laïi vaølaøm ngheà chaøi löôùi ñaùnh baét caù toâm vensoâng. Tôùi ñaây chuùng ta coù theå caûm nhaän,taän höôûng hoàn queâ qua baøn tay kheùo leùocuûa nhöõng ngheä nhaân ñan nan, ñoùng goãthuû coâng cuûa caùc gia ñình qua boán, naêmtheá heä coøn löu giöõ.Soâng bieån vaø caùc laøng ngheà truyeàn

thoáng coù theå ñöa vaøo hoaït ñoäng du lòch cuûadu lòch sinh thaùi vaø du lòch vaên hoùa. Veà

töông lai du lòch naøy, thieát nghó nhöõng ngöôøilaøm du lòch Quaûng Yeân sao khoâng sôùm nghótôùi vieäc ñaàu tö phuïc hoài nhöõng chieác thuyeànnan, nhöõng con thuyeàn goã caáu truùc caùnhbuoàm vaûi, trang trí ñeïp, khoâng laép maùy,nhöng coù ñuû tieän nghi, tieän duïng hoaït ñoängdu lòch treân soâng? Cuõng nhö soâng Höôngxöù Hueá, du khaùch coù theå bôi thuyeàn thaû caàncaâu, dong thuyeàn ngôïp caùnh buoàm naâu doïcsoâng Chanh, soâng Baïch Ñaèng ngaém nhìnñoâi bôø, ñoùn gioù maùt laønh hoaëc thaû hoàn döôùiaùnh traêng thanh. Beân khu coâng nghieäp cuûaCoâng ty Bieàn Baéc caïnh laøng Quyønh Bieåu,Löu Kheâ cuoái soâng Chanh ñaõ xuaát hieän moätbaõi taém nhoû ven ñeâ vôùi daûi caùt xoaûi mònmaøng. Nhieàu ngöôøi ñaõ ñeán ñaây thaû mìnhtrong laøn soùng bieån töø nhöõng daõy ñaûo bieácvònh Haï Long uøa tôùi. Khoâng gian thaät maùtlaønh!Vaø sao treân caùi neàn aáy ta khoâng taùi

hieän khung caûnh trai gaùi töøng nhoùm treânsoâng caát tieáng hoø bieån, gioïng haùt ñuùm, haùtdaân ca, ngaâm thô (ôû Quaûng Yeân coù nhieàungöôøi ngaâm dieãn thô hay)... ñeå töøng böôùcñöa Beán Ngöï-soâng Chanh vaøo chöôngtrình du lòch Quaûng Yeân. Sau moät chaëngrong ruoåi treân soâng nöôùc, du khaùch coù theåböôùc leân saøn caùc nhaø beø noåi treân soângnhö “Nhaø Beø Thu Vaàn” caïnh Beán Ngöïthöôûng thöùc caùc moùn aên ñaëc saûn cuûaQuaûng Yeân! Hoaëc leânh ñeânh ñeán caùc nhaøñaàm nuoâi troàng thuûy saûn Ñoâng Yeân Höng,ñaàm Nhaø Maïc thöôûng thöùc moùn toâm haáp,cua beå, moùn caù luoäc, toâm boø gheùm laù muithaät thuù vò vaø thanh thaûn voâ cuøng! Vôùi hôn12.000 ha ñaàm baõi vaø röøng ngaäp maën, dulòch sinh thaùi seõ taïo neân khoâng gian dulòch vaên hoùa goùp phaàn thu huùt caùc dukhaùch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán QuaûngYeân, taïo thaønh ñieåm nhaán noái tieáp vaøo dulòch Haï Long! �



Nhaø giaùo, nhaø vaên Nguyeãn TröôøngThanh vôùi buùt danh Nguyeãn HoaøngÑaït; Tröôøng Thanh, laø hoäi vieân Hoäi

Nhaø vaên Vieät Nam (töø 1997) – Sinh ngaøy 2-5-1934 taïi laøng Loã Giao xaõ Vieät Huøng huyeänÑoâng Anh thaønh phoá Haø Noäi. OÂng nguyeân laøchuû tòch Hoäi VHNT tænh Laïng Sôn (1991-1997), ñaõ xuaát baûn 20 ñaàu saùch goàm nhieàutheå loaïi : Thô, Kyù, Truyeän ngaén, Tieåu luaänpheâ bình, Kòch baûn phim, Tieåu thuyeát, Trongñoù coù 9 tieåu thuyeát vôùi ñeà taøi lòch söû vaø ñaõnhaän 6 giaûi thöôûng vaên hoïc chính thöùc cuûatrung öông vaø ñòa phöông.Toâi ñöôïc quen bieát, ñöôïc ñoïc taùc phaåm

cuûa oâng töø naêm 2000 qua moät ñoàngnghieäp kyõ sö ngaønh Giao thoâng Laïng Sôngoïi oâng baèng Caäu. OÂng xuaát thaân töø moätgia ñình noâng daân löông thieän, laên loänkieám soáng ñeå coù ñieàu kieän ñi hoïc. Tröôùckhi veà ñònh cö ôû Laïng Sôn ñeå trôû thaønhnhaø vaên, oâng ñaõ ñi daïy hoïc, coù luùc laøm thôïsöûa ñoàng hoà ôû Moùng Caùi, moû than CaåmPhaû roài leân taän gang theùp Thaùi Nguyeân,moû apatit Laøo Cai … lao ñoäng kieám soáng.Töø naêm 1964 oâng ñöôïc Boä Giaùo duïc cöû leânLaïng Sôn daïy hoïc vaø ñaõ töøng laø giaùo vieândaïy Söû, hieäu tröôûng tröôøng PTCS ÑoàngMoû, laøm baùo, vieát vaên taïi Xöù Laïng bieân

cöông cho ñeán ngaøy nay. OÂng laø ngöôøi deãtieáp xuùc, tin caäy, luoân töï taïi, lòch söï vôùitrang phuïc chính khaùch - moät nhaø vaên.1. Nhaø vaên Nguyeãn Tröôøng Thanh

(Tröôøng Thanh) ñaõ doàn gaàn troïn ñôøi mìnhñeå khai thaùc veà ñeà taøi lòch söû - Lòch söû chieántranh caùch maïng döôùi söï laõnh ñaïo cuûaÑaûng Coäng saûn Vieät Nam, ñöùng ñaàu laø laõnhtuï Hoà Chí Minh. Tröôøng Thanh laø moät nhaøvaên khaù ñaëc bieät trong laøng vaên ñöông ñaïinöôùc ta, gaàn nhö troïn ñôøi, oâng vieát ñeán 9tieåu thuyeát lòch söû chæ khai thaùc treân vuøngñaát Laïng Sôn bieân cöông Toå quoác, laø queâhöông thöù hai cuûa nhaø vaên. Ai muoán hieåucaën keõ lòch söû maûnh ñaát con ngöôøi ôû xöù ñaátlinh naøy thì haõy tìm ñoïc Tröôøng Thanh. Moätnhaø giaùo daïy söû vôùi kieán vaên roäng, nhieàuvoán soáng, töøng traûi, yeâu ngheà oâng coù loáihaønh vaên ñieàm ñaïm, töï tin taïo ñöôïc löïc huùtxoaùy vôùi baïn ñoïc. Caùch haønh vaên aáy ñaõ tieánmoät böôùc daøi trong khai thaùc dieãn bieán caùcsöï kieän caùch maïng, tình huoáng caùch maïngtrong thôøi kyø lich söû, khai thaùc dieãn tieán taâmlyù vaø tính töï söï hay trieát luaän cuûa nhaân vaät.Caùc tieåu thuyeát lòch söû tieâu bieåu trong chuoãidaøi taùc phaåm cuûa nhaø vaên nhö : Hoa trongbaõo (1994) vieát veà cuoäc khôûi nghóa BaécSôn, ñaõ ñöôïc döïng thaønh phim; Töôùng

Tình yeâu lôùn daønh choxöù Laïng queâ höông(Chaân dung vaên hoïc)

ÑOÃ LAÂM HAØ(Hoäi VHNT Thaùi Bình)



khoâng phong haøm (1998) laø ngöôøi chieán sócaùch maïng Löông Vaên Tri, chæ huy ñoäi dukích Baéc Sôn; Nöõ ñieäp baùo Laïng thaønh(1999) laø nöõ chieán só tình baùo Ngoâ Thò Maõodaân toäc Taøy trong thôøi kyø choáng Phaùp; Moätthôøi bieân aûi taäp I vaø II (2000-2008) vieát veàphong traøo caùch maïng ôû Laïng Sôn giaiñoaïn tröôùc vaø sau Caùch maïng Thaùng Taùmnaêm 1945; Ngoâi nhaø cuûa cha (2007) vieát veàcuoäc ñôøi hoaït ñoäng caùch maïng cuûa kieántruùc sö Nguyeãn Vaên Ninh; Höông ngaøn(2008) vieát veà cuoäc ñôøi hoaït ñoäng caùchmaïng cuûa ñoàng chí Hoaøng Ñình Giong; Hoabaát töû (2009) vieát veà cuoäc ñôøi hoaït ñoängcaùch maïng cuûa ñoàng chí Hoaøng Vaên Thuï;Phoø maõ Ñoäng Giaùp (2010) vieát veà chínhsaùch Nhu vieãn thaân daân cuûa trieàu Nhaø Lyùlaøm pheân daäu phía Baéc cuûa Toå quoác; Daëmdaøi aûi Baéc (2012) vieát veà cuoäc ñôøi hoaït ñoängcaùch maïng cuûa chieán só Coâng an Ñaøo ÑìnhBaûng – xaây döïng theá traän loøng daân ñeå bieânphoøng giöõ gìn cöông vöïc vöõng chaéc beànlaâu. Trong luùc vieát baøi naøy (20-4-2014) toâinhaän ñöôïc ñieän thoaïi cuûa oâng töø beänh vieänHöõu nghò Vieät Xoâ Haø Noäi laø oâng saép hoaønthaønh tieåu thuyeát thöù 10 seõ xuaát baûn vaøonaêm nay oâng troøn 80 tuoåi (1934-2014).2. Taâm huyeát caây buùt Tröôøng Thanh ñaõ

thaám vaøo töøng taác ñaát bieân cöông Toå quoác.Töø sau naêm 1975 doøng vaên chöông nöôùcnhaø ñang ôû ñoäng thaùi chuyeån mình maïnhmeõ cuøng vôùi söï chuyeån bieán caùch maïng ñaátnöôùc. Nhö moät maïch ngaàm laëng leõ, moätmình ñi veà doøng vaên chöông rieâng cuûa oâng.Ñoù laø vieát tieåu thuyeát veà ñeà taøi lòch söû - Lòchsöû chieán tranh caùch maïng ngay treân maûnhñaát bieân cöông phía Baéc cuûa Toå quoác. Tieâuñieåm laø mieàn ñaát Laïng Sôn, taám pheân daäuñeå giöõ nöôùc cuûa caû daân toäc. Naêm 30 tuoåi(1964) oâng chính thöùc veà Laïng Sôn daïy

hoïc, laøm baùo, vieát vaên ñeán nay ñaõ gaàn nöûatheá kyû. Naêm 1981 oâng vieát tieåu thuyeát lòchsöû ñaàu tay vaø vieát cuoán tieåu thuyeát lòch söûthöù 9 laø Daëm daøi aûi Baéc vaøo naêm 2012, luùcoâng troøn 78 tuoåi. Xuaát phaùt haønh trình vaênchöông cuûa oâng laø tình yeâu tha thieát maûnhñaát vaø con ngöôøi ôû xöù Hoa ñaøo naøy - aáychính laø tình yeâu Toå quoác. OÂng muoán ñemngoøi buùt vaên chöông cuûa mình goùp phaànbaûo veä vaø xaây döïng töøng taác ñaát bieâncöông, giöõ gìn ñoäc laäp chuû quyeàn toaøn veïncho ñaát nöôùc. Ñaây laø tö töôûng ngheä thuaät,sôïi chæ ñoû xuyeân suoát töøng trang tieåu thuyeátlòch söû cuûa nhaø vaên Tröôøng Thanh. LaïngSôn coù vò trí chieán löôïc veä quoác raát troïngyeáu ñaõ chöùng kieán moät lòch söû laëp ñi laëp laïimaáy möôi laàn quaân baønh tröôùng phia Baécsang xaâm löôïc nöôùc ta phaàn lôùn ñeàu quacöûa ngoõ bieân cöông naøy. Gaàn nhö caùc trieàuñaïi phong kieán Trung Hoa : Haùn, Ñöôøng,Toáng, Nguyeân, Minh, Thanh, quaân baønhtröôùng ñöông ñaïi…ñaõ nhieàu laàn ñem ñaïiquaân sang xaâm löôïc nöôùc ta, coù laàn ñoâ hoäñeán nghìn naêm! Khi chuùng thua chaïy hoaëcñaàu haøng ruùt quaân ñeàu qua mieàn ñaát bieânvieãn thieâng lieâng , anh duõng vaø nhaân aùi naøy.Coù theå noùi caû chín tieåu thuyeát lòch söû cuûanhaø vaên Tröôøng Thanh ñeàu daønh nhieàutrang nhaán veà vò trí chieán löôïc, tinh thaàn aùiquoác anh duõng chieán ñaáu choáng ngoaïi xaâmcuûa ñoàng baøo caùc daân toäc, chuû yeáu laø daântoäc Taøy, Nuøng, Dao… Queâ höông Laïng Sôn,nôi maø töøng taác ñaát, töøng teân nuùi, teânsoâng…ñeàu gaén chaët vôùi lòch söû haøo huøngchoáng giaëc, thaéng giaëc ngoaïi xaâm veà moïimaët quaân söï, chính trò, kinh teá, ngoaïi giaocuûa daân toäc. Vôùi taàm nhìn lòch söû, xuaát phaùttöø tình yeâu mieàn bieân vieãn ñaát linh, mangnaëng ôn tình Xöù Laïng, nhaø vaên TröôøngThanh ñaõ quyeát taâm nieäm duøng ngoøi buùt



cuûa mình vieát veà truyeàn thoáng lòch söû haøohuøng choáng ngoaïi xaâm cuûa oâng cha, toåtoâng, daân toäc ôû mieàn ñaát bieân vieãn naøy. Boätieåu thuyeát lòch söû cuûa oâng ñaõ toaùt leânnhöõng baøi hoïc lòch söû xöông maùu ruùt ra töønghìn naêm, trong ñoù coù moâ hình xaây döïngTheá traän loøng daân nôi bieân phoøng thieát yeáucuûa ñaát nöôùc. Ñaây laø söï thaønh coâng xuaátsaéc cuûa nhaø vaên Tröôøng Thanh treân vaênñaøn Xöù Laïng hoâm nay, goùp phaàn vaøo neànvaên hoïc ñöông ñaïi nöôùc nhaø. Kheùp laïi trangcuoái cuûa boä tieåu thuyeát nhieàu quyeån, toâicaûm thaáy: taâm huyeát caây buùt Tröông Thanhnhö ñaõ thaám vaøo töøng taác ñaát bieân cöôngcuûa Toå quoác.3. Ñoïc qua 20 ñaàu saùch ñaõ xuaát baûn cuûa

oâng maø chuû yeáu laø 9 tieåu thuyeát lòch söû - lòchsöû chieán tranh caùch maïng chöùng toû nhaø vaênTröôøng Thanh veà maët tö töôûng ngheä thuaät raátthoâng toû vaø thöïc hieän ñuùng theo tinh thaàn Ñeàcöông vaên hoaù Vieät Nam naêm1943 vaø Nghòquyeát 23 Boä Chính trò khoaù X veà vaên ngheäùcuûa Ñaûng. Khoâng nhöõng baûn thaân thöïc hieänñuùng khi nhaø vaên caàm buùt maø coøn vaän ñoängnhieàu vaên ngheä só laøm theo khi oâng ôû cöôngvò quaûn lyù Hoäi VHNT cuûa tænh. Cuõng chính töøvieäc nhaän thöùc ñuùng veà ñöôøng loái vaên hoaùvaên ngheä cuûa Ñaûng maø nhaø vaên TröôøngThanh coù luùc vaáp ngaõ treân ñöôøng ñôøi, nhöngoâng ñaõ doàn nghò löïc töï ñöùng daäy chính baèngnhöõng trang tieåu thuyeát haøn laâm, boå ích cuûamình. Nhöõng tieåu thuyeát oâng vieát sau laàn vaápngaõ laïi caøng ngoàn ngoän chöõ nghóa laïi laømsaùng theâm trang ñôøi, trang vaên cuûa oâng. Saukhi hoaøn thaønh tieåu thuyeát Phoø maõ ÑoängGiaùp kòp chaøo möøng kyû nieäm Nghìn naêmThaêng Long baùo Ngöôøi cao tuoåi ñaõ traân troïngñaêng kín moät trang baùo ca ngôïi oâng laø moätnhaø vaên tuoåi cao göông saùng nôi Xöù Laïngbieân cöông. Taùc phaåm cuûa oâng coøn coù giaù trò

cao veà maët vaên hoïc. Moät soá sinh vieân vaø hoïcvieân tröôøng ñaïi hoïc Thaùi Nguyeân… ñaõ laáy tieåuthuyeát cuûa oâng ñeå vieát luaän vaên cöû nhaân vaøthaïc só.Coù theå thaáy caû cuoäc ñôøi, keå caû tuoåi thanh

xuaân sung maõn ñeïp deõ nhaát cuûa nhaø vaênTröôøng Thanh ñaõ gaén boù vôùi mieàn ñaát linhXöù Laïng thaân yeâu. Nhaø vaên Tröôøng Thanhlaø moät taùc giaû tieâu bieåu, xuaát saéc ñoùng goùpnhieàu cho neàn vaên chöông, vaên hoïc XöùLaïng suoát gaàn nöûa theá kyû qua. Teân tuoåi oângñaõ ñöôïc baïn ñoïc caû nöôùc bieát ñeán vôùi moättình caûm traân troïng, yeâu meán.Nhaø vaên Tröôøng Thanh ñaõ daønh moät tình

yeâu lôùn cho Xöù Laïng queâ höông. �

Baïn vaên khaép boán phöông trôøiVeà ñaây döï lôùp nhö thôøi hoïc sinhAnh ngöôøi Tam Ñieäp – Ninh BìnhToâi nay Queá Voõ – Baéc Ninh queâ nhaø

Sôn kheâ muoân daëm quan haøNgöïa hoà qua cöûa nhö laø moät ñoâiLang thang reo buùt treân ñoàiRuoåi rong goïi töù cho ñôøi laùng lai

Toâi thô, anh truyeän ngaén daøiLaøm ong tìm maät xaây ñaøi vaên chöôngNgaøy mai treân moãi böôùc ñöôøngNgaäm nguøi ta laïi luyeán thöông moät thôøi

Ñaõõ tu chín kieáp möôøi ñôøiHoâm nay môùi ñöôïc chung trôøi laøng vaên.

TRAÀN THIEÁT(Hoäi VHNT Baéc Ninh)

Lôùp saùng taùc(Taëng baïn vaên N.Ñ.T - Ninh Bình)



H OÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU

Ñaõ xa nhau treân 20 naêm, giôø ñaâytrôû laïi Berlin, toâi caûm thaáy coùphaàn boài hoài khi tìm ñeán thaêm anh

chò Scherner, nhöõng ngöôøi ñaõ daày coângdòch Nhaät kyù trong tuø, taùc phaåm vaên hoïclôùn cuûa Baùc Hoà ra tieáng Ñöùc. Ñieàu ñaùngnoùi tröôùc heát laø hoï ñaõ dòch töø nguyeân baûntieáng Haùn, ñoàng thôøi, döïa theo caùc baøithô Baùc vieát, hoï ñaõ hình dung ra caùcchaëng ñöôøng Baùc Hoà bò quaân Töôûng Giôùi

Thaïch daãn giaûi trong thôøi gian bò baét vaøtreân cô sôû ñoù, hoï veõ moät taám baûn ñoà.Taám baûn ñoà naøy, anh chò Scherner vaãntraân troïng treo trong phoøng laøm vieäc.Ngay sau khi baûn dòch ñöôïc Nhaø xuaát

baûn Nhaân daân vaø theá giôùi ôû Ñöùc aán haønhnaêm 1976 (AÛnh), toâi ñaõ ñeán thaêm anh chòñeå baøy toû nieàm vui möøng cuûa mình tröôùcmoät söï kieän vaên hoïc tieâu bieåu naøy. Tronglaàn thaêm ñoù, anh Scherner ñaõ cho toâi xemnhieàu baøi thô anh vieát uûng hoä Vieät Nam,trong ñoù Baøi ca lính thuûy ñaùnh boä Myõñöôïc nhaïc só Rainer Schoene phoå nhaïcvaø trôû thaønh moät trong nhöõng baøi haùtñöôïc phoå bieán roäng raõi nhaát trong thanhnieân Coäng hoøa Daân chuû Ñöùc luùc baáy giôø.Sau cuoäc troø chuyeän thaân tình, côûi môû, toâivaø anh trôû neân ñoâi baïn gaén boù, cuøng nhautrao ñoåi veà nhieàu söï kieän vaên hoïc. Hoài ñoù,anh laø bieân taäp vieân chuû choát cuûa Taïp chíVaên hoïc Ñöùc môùi (NDL), coù ñoâi laàn ñaët toâivieát baøi nhaèm giôùi thieäu vaên hoïc Vieät Namvôùi ñoäc giaû Ñöùc. Moät baøi ñöôïc anh taâmñaéc nhaát – ñoù laø baøi giôùi thieäu caùc baøi thôBaùc Hoà vieát vaøo moãi dòp xuaân veà…Nhöõng kyû nieäm ñeïp ñeõ veà tình baïn cuûa

chuùng toâi hieän leân thaät roõ neùt, ñaëc bieät khitoâi nhìn thaáy Schoeneiche Linde, moät khuröøng nhoû thuoäc ngoaïi oâ Berlin. ÔÛ ñoù, coù

Gaëp nhöõng ngöôøi dòch taùc phaåmNhaät kyù trong tuø cuûa Baùc Hoà ra tieáng ÑöùcTRAÀN ÑÖÔNG


ngoâi nhaø cuûa anh chò. Sau nhaø, caïnhnhöõng haøng thoâng cao vuùt vaø nhöõng raëngboà ñeà, coù moät khoùm tre xanh hieàn haäu gôïileân moät phaàn naøo khung caûnh AÙ Ñoâng.Nhôù laàn ñaàu gaëp nhau, anh chò toû ra raát töïhaøo veà khoùm tre. Chò Helga Schernertöøng noùi: “Nhìn tre, toâi laïi nhôù caùc baïn ôûphöông Ñoâng, nhaát laø Vieät Nam…”. Ñöùngbeân khoùm tre, toâi cöù nghó, trong taâm hoàncuûa hai anh chò, töø laâu laém ñaõ coù moätkhoaûng lôùn daønh cho Vieät Nam.Sau nhieàu naêm, tuoåi taùc cao leân, anh

chò Scherner vaãn vui veû, thaân tình khi coùkhaùch töø Vieät Nam ñeán thaêm. Toùc chò baïchôn nhieàu, daùng ñi coù phaàn chaäm chaïp.Nhöng anh Scherner vaãn giöõ ñöôïc veûnhanh nheïn, hoaït baùt, gioïng noùi soâi noåi.Suoát caû buoåi chieàu, chuùng toâi troø chuyeänveà ñuû moïi thöù: cuoäc soáng gia ñình, ñôøisoáng xaõ hoäi… Nöôùc Ñöùc, treân hai thaäp kyûqua, coù nhöõng bieán ñoäng lôùn. Thoaït nhìnvaøo ngoâi nhaø trong khu röøng yeân tónh naøy,töôûng nhö ñôøi soáng cuûa anh chò vaãn yeânaû, song, khoâng phaûi theá. Baây giôø hoï chæñöôïc höôûng löông höu: tieàn nhaø ñaét leângaáp nhieàu laàn. Baïn beø cuõ, nhieàu ngöôøisang mieàn Taây hoaëc sang Myõ, Anh ñeåhaønh ngheà, moät soá nhaø vaên giaø ñaõ vónhvieãn ra ñi. Nhö vaäy, khoâng buoàn saoñöôïc! Erhard Scherner noùi: “Thaät laø quyùhoùa, vì töø Vieät Nam sang, anh khoângqueân chuùng toâi ôû goùc röøng naøy…”. Toâicöôøi, ñaùp laïi: “Cuõng nhö moïi ngöôøi, toâilaøm sao queân ñöôïc caùc dòch giaû töøng yeâumeán Baùc Hoà vaø dòch thô Ngöôøi ra tieángÑöùc…”. Anh chò nhìn toâi , ra chieàu caûmñoäng. Moät laùt sau, anh noùi: “Cho ñeán baây

giôø, chuùng toâi vaãn töï haøo veà coâng vieäc ñoù.Vaø, trong raát nhieàu hoaït ñoäng vaên hoïccuûa chuùng toâi, thaät ra, thaønh coâng lôùnnhaát vaãn laø baûn dòch Nhaät kyù trong tuø”.Anh chò Scherner coù haún moät tuû rieâng

daønh cho caùc tö lieäu lieân quan ñeán taùcphaåm Nhaät kyù trong tuø. Toâi löôùt nhanhtöøng bìa saùch: Nhaät kyù trong tuø, baûn tieángPhaùp (Nxb. Ngoaïi vaên, Haø Noäi, 1971),Nhaät kyù trong tuø, nguyeân baûn tieáng Haùnkeøm theo baûn dòch tieáng Vieät (Nxb. Vaênhoùa, Haø Noäi, 1960), Nhaät kyù trong tuø, baûntieáng Trung Quoác (Nxb. Nhaân daân BaécKinh, 1960), nhöõng tôø baùo ñaêng thô BaùcHoà, goàm tieáng Ñöùc, tieáng Trung Quoác,tieáng Vieät. Coù leõ, haáp daãn nhaát laø caùc buùttích baûn dòch cuûa anh chò, töø baûn thoâ ñeánbaûn chính thöùc. Anh chò ñaõ caát giöõ caånthaän trong caùc caëp niloâng traéng muoát.Ngoaøi ra, trong tuû coøn coù nhieàu taäp thô,truyeän, hoài kyù caùch maïng cuûa ta ñaõ dòchra tieáng Ñöùc vaø nhöõng taám aûnh giôùi thieäucuoäc ñôøi hoaït ñoäng cuûa Baùc Hoà. Rieângtoâi, ñaõ thöïc söï xuùc ñoäng vaø bieát ôn anhchò khi thaáy trong tuû naøy coù nhöõng cuoánsaùch do toâi dòch, nhö: Vieät Nam, Toå quoáctoâi (thô Toá Höõu), Röøng xaø nu vaø caùctruyeän ngaén khaùc…Ngoài vaøo baøn nöôùc, chò Helga noùi

gioïng nhoû nheï:- Töø naêm 1956 ñeán 1958, chuùng toâi

coâng taùc ôû Baéc Kinh vaø ñaõ coù nhieàu dòp ñithaêm mieàn Nam Trung Quoác. Laø ngöôøichaâu AÂu, chuùng toâi raát meâ caùi vuøng coùphong caûnh sôn thuûy höõu tình aáy, nhaát laøQueá Laâm. Nhöng hoài ñoù, chuùng toâi naøo coùbieát raèng Baùc Hoà töøng bò boïn Töôûng Giôùi

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU



Thaïch giam caàm ôû ñaáy…Erhard gaät ñaàu tieáp lôøi vôï:- Maõi ñeán naêm 1961, chuùng toâi môùi

tình côø ñöôïc ñoïc boán baøi thô cuûa Ngöôøiñaêng treân taïp chí Thi ca xuaát baûn ôû BaécKinh: Nghe gaø gaùy, Khoâng nguû ñöôïc,Caûm töôûng ñoïc Thieân gia thi vaø Môùi ra tuø,taäp leo nuùi cuøng vôùi lôøi giôùi thieäu veà hoaøncaûnh ra ñôøi cuûa caùc baøi thô. Chuùng toâi raátxuùc ñoäng khi ñoïc nhöõng baøi thô tuyeätdieäu naøy. Vôùi boán baøi thô treân ñaây, laànñaàu tieân chuùng toâi ñöôïc hieåu theâm moätkhía caïnh môùi veà cuoäc soáng, veà taâm hoànphong phuù cuûa Ngöôøi. Töø ñoù chuùng toâi coùyù ñònh dòch thô Ngöôøi ra tieáng Ñöùc. Boánbaøi thô noùi treân ñöôïc dòch sôùm nhaát, ñaõgiôùi thieäu treân maáy tôø baùo vaø taïp chí, saulaïi ñöôïc tuyeån vaøo taäp Thô Hoà Chí Minhdo Nhaø xuaát baûn Cuoäc soáng môùi aán haønhnaêm 1970. Chuùng toâi coá gaéng ñi tìmnguyeân baûn cuûa taäp thô. Caùc baûn tieángPhaùp, tieáng Anh chæ duøng ñeå tham khaûo.Nhôø moät soá baïn nhieät tình giuùp ñôõ, chuùngtoâi môùi coù ñöôïc baûn tieáng Haùn do Nhaøxuaát baûn Vaên hoùa, Haø Noäi aán haønh naêm1960. Taäp thô in khaù ñeïp vaø coâng phu.Chuùng toâi sung söôùng, ñoïc töø ñaàu chícuoái. Caûm nghó ñaàu tieân laø baøi naøo cuõngraát ñaùng yeâu. Moãi baøi laø moät tia löûa töøngoïn löûa cuûa taâm hoàn ngöôøi chieán só vóñaïi. Toaøn boä taäp thô toaùt ra tinh thaànduõng caûm, coi thöôøng khoå cöïc, hieåmngheøo, chan chöùa nieàm yeâu thöông ñoáivôùi nhaân daân vaø ñaát nöôùc. Xin ñöôïc noùiraèng Nhaät kyù trong tuø laø söï boäc loä baèngvaên hoïc cuûa moät nhaân vaät caùch maïng ñaàysöùc soáng, cöïc kyø uyeân thaâm.

- Ñieàu gì ñaõ coù söùc loâi cuoán anh chòhôn caû trong vieäc dòch taäp thô naøy?Vöøa nghe toâi hoûi, Erhard traû lôøi ngay:- Chính laø caûm höùng laõng maïn caùch

maïng, theå hieän nieàm laïc quan voâ bôø beán,moät nieàm tin töôûng khoâng gì lay chuyeånnoåi ôû Ngöôøi vaøo thaéng lôïi cuoái cuøng cuûacaùch maïng. Ngay trong nhöõng thaùngnaêm naøy, giöõa bao nhieâu bieán ñoäng, baonhieâu ñaûo loän, chuùng toâi nhö ñöôïc BaùcHoà chaép caùnh cho vôùi nieàm tin vaøo moätcuoäc soáng seõ toát ñeïp hôn, coâng baènghôn. Trong khi dòch thô Hoà Chí Minh, toâicöù hình dung ra moät oâng giaø 52 tuoåi,daùng ngöôøi xöông xöông, maëc boä quaànaùo maøu toái, giaûn dò, chaân ñi ñoâi xaêng-ñanñaõ moøn, tay choáng gaäy, beân hoâng ñeocaùi tuùi nhoû… OÂng ñang vöôït bieân giôùi ñeåthöïc hieän moät nhieäm vuï quan troïng cuûatoå chöùc caùch maïng. Theá roài, khoâng mayoâng giaø bò baét, phaûi traûi qua moät naêm trôøiñaày gian khoå. Ngöôøi bò tra taán, ñoïa ñaày,bò cuøm, xích tay, bò treo ngöôïc toaøn thaân…vaø giaûi khaép Quaûng Taây – caùi tænh ôû mieànNam Trung Quoác coøn roäng hôn caû nöôùcAÙo vaø Tieäp Khaéc coäng laïi. OÂng giaø bò giaûiqua 13 huyeän, giam ôû 18 nhaø lao, voønghaøng traêm caây soá veà thò traán Lieãu Chaâu,leân Queá Laâm ôû phía Ñoâng Baéc, roài laïi veàLieãu Chaâu… Dòch thô Ngöôøi maø loøng toâicöù xao ñoäng maõi veà nhöõng noãi khoå ñauNgöôøi phaûi chòu. Nhieàu luùc, nieàm xoùtthöông töï nhieân traøo thaønh leä. Luùc sinhthôøi, Hoà Chí Minh haàu nhö khoâng keå gì veàcuoäc ñôøi mình, vaø coù leõ cuõng chæ nhôøNhaät kyù trong tuø naøy maø chuùng ta hieåuñöôïc theâm moät ít veà chaëng ñöôøng ñaày


gian truaân cuûa Ngöôøi.Chò Helga nghe choàng noùi, maét chôùp

chôùp ñaày veû taùn ñoàng. Chò boå sung:- Ñoäng löïc thuùc ñaåy chuùng toâi say meâ

dòch taäp thô cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh laøloøng kính yeâu ñoái vôùi Ngöôøi vaø ñoái vôùinhaân daân Vieät Nam. Anh bieát ñaáy, chuùngtoâi phaûi tieán haønh dòch vaøo buoåi toái vaø caùcngaøy nghæ cuoái tuaàn, vì haèng ngaøy coù vieäcôû cô quan. Ngaøy aáy ñaâu coù thôøi gian nhöbaây giôø! Toâi cöù nghó Nhaät kyù trong tuø laøtoång hôïp cuûa nhöõng nhaän xeùt, ñaønh giaùveà con ngöôøi vaø söï vieäc, nhöõng kinhnghieäm ñaõ thu nhaän ñöôïc treân ñöôøng ñôøi,nieàm thöông caûm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tuø,nhöõng ngöôøi phu laøm ñöôøng, loøng thöôngnhôù ñoàng baøo, ñoàng chí khoâng luùc naøonguoâi, noãi khaùt khao töï do. Taäp thô chöùañöïng bieát bao nhieâu laø yeâu thöông, caêmgiaän, bieát bao nhieâu khaùt khao, mongnhôù! Ta thaáy roõ: Baùc Hoà, con ngöôøi vó ñaïiaáy, raát ñau khoå veà theå xaùc, veà vaät chaát,song taâm hoàn thì vöõng chaõi voâcuøng:“Thaân theå ôû trong lao/ Tinh thaàn ôûngoaøi lao/ Muoán neân söï nghieäp lôùn/ Tinhthaàn caøng phaûi cao!”Töø moät aùnh naéng trong buoåi bình minh

ñeán ngoâi sao treân neàn côø ñoû… taát caû ñeàunoùi leân loøng yeâu ñôøi, noùi leân nieàm tìntöôûng saét ñaù cuûa Ngöôøi vaøo thaéng lôïi cuûachính nghóa, cuûa caùch maïng…”.Nghe chò noùi, chuùng toâi cuøng sung

söôùng laät töøng trang cuûa taäp thô trangnhaõ.Toâi hoûi: “Laâu nay, Nhaät kyù trong tuø coù

ñöôïc noùi ñeán treân saùch baùo khoâng?”.Erhard traàm ngaâm moät luùc roài thong

thaû noùi:- Theo choã toâi bieát thì cuoán saùch chæ

ñöôïc noùi ñeán trong caùc baøi nghieân cöùu,khi giôùi thieäu Vaên hoïc Vieät Nam. Nhöng,trong baïn ñoïc, vaãn coù ngöôøi tìm mua noù.Taát nhieân laø mua töø caùc hieäu saùch cuõ, bôûivì nhieàu naêm nay ngöôøi ta khoâng taùi baûn…Toâi nghó ñoù laø chuyeän deã hieåu. Quantroïng laø noù ñaõ caém moät caùi moác trong lòchsöû vaên hoïc vaõ xaõ hoäi cuûa daân toäc mình.Ngay nhö cuoán phoùng söï Vieát döôùi giaùtreo coå cuûa Julius Fusik cuõng vaäy. Noù rañôøi trong moät thôøi ñieåm vôùi Nhaät kyù trongtuø. Cuõng khoâng thaáy in laïi, nhöng noù coùsöùc soáng vónh haèng trong ñôøi soáng cuûanhaân daân. Hay caùc böùc thö cöûa RosaLuxemburg göûi töø nhaø tuø ra. Khoâng in laïi,song, noù vaãn coù giaù trò nhö moät tö lieäusoáng cuûa moät giai ñoaïn lòch söû. Ñoái vôùichuùng toâi, thô Baùc Hoà luùc naøo cuõng laø lôøitaâm söï, laø lôøi daïy, laø söï khích leä trongcuoäc soáng. Noùi roäng ra: ñoù laø thô tranhñaáu vôùi nieàm tin vaøo chieán thaéng.Tröôùc khi chia tay, toâi bieáu anh chò

Scherner moät soá baûn in môùi cuûa Nhaät kyùtrong tuø mang töø Haø Noäi. Anh chò raát vui,nieàm vui cuûa nhöõng ngöôøi thöïc söï hieåuthaáu giaù trò cuûa taùc phaåm vó ñaïi naøy. Caûmôn toâi, Erhard Scherner noùi:- Ñoái vôùi chuùng toâi, vieäc dòch thô Baùc

Hoà laø moät haïnh phuùc lôùn. 15 naêm lieàndòch Nhaät kyù trong tuø cuõng laø 15 naêmchuùng toâi chæ nghó ñeán Baùc Hoà, chæ nghóñeán Vieät Nam! Vaø töø ñoù ñeán nay, gaàn bathaäp kyû troâi qua, Vieät Nam vaãn hieån hieäntrong tim chuùng toâi, vaãn baùt ngaùt töôixanh nhö khoùm tre tröôùc nhaø. �



1. Quan nieäm veà toaøn caàu hoùa(Globalization)Toaøn caàu hoaù (Globalization) laø moät khaùi

nieäm xuaát hieän khaù nhieàu treân caùc phöôngtieän truyeàn thoâng theá giôùi trong maáy thaäp nieânqua. Cho ñeán nay, nhaân loaïi thöøa nhaän raèngtoaøn caàu hoùa trôû thaønhmoät xu theá khaùch quankhoâng theå cöôõng laïi cuûa lòch söû phaùt trieånnhaân loaïi.Tuy nhieân, Toaøn caàu hoùa cuõng laø moät khaùi

nieäm bò tranh caõi khaù quyeát lieät treân khaéphaønh tinh. Hieän nay coù tôùi haøng trieäu quychieáu heát söùc ña daïng veà toaøn caàu hoaù trongsaùch baùo in aán laãn treân moâi tröôøng internet,trong vaên töø taøi lieäu caû phoå thoâng laãn haøn laâm(tieâu bieåu laø saùch Cuoäc ñuïng ñoä giöõa caùc neànvaên minh cuûa Samule Huntinton vaø ChieácLexus vaø caây oâ liu cuûa Thomas Friedman),ngöôøi ta ñang nghó nhieàu veà moät theá giôùiphaúng treân phaïm vi toaøn caàu.Toaøn caàu hoaù ñöôïc hieåu tröôùc heát trong

cuïm töø tính toaøn caàu. Toaøn caàu hoaù laø moättình traïng xaõ hoäi coù nhöõng moái lieân keát treânphaïm vi khaép haønh tinh veà kinh teá, vaên hoaù,chính trò, xaõ hoäi, moâi tröôøng vaø caùc luoàng phaânlöu khieán cho bieân giôùi vaø ranh giôùi hieän naykhoâng coøn thích hôïp nöõa.Roland Robertson (GS Ñaïi hoïc Aberdeen

ôû Scotlan) cho raèng: Toaøn caàu hoaù laø moätkhaùi nieäm vöøa quy chieáu tôùi söï eùp neùn theágiôùi, vöøa quy chieáu tôùi söï gia taêng cöôøng ñoä yùthöùc veà theá giôùi nhö toång theå (1)

Fredric Jameson (GS Ñaïi hoïc Duke) nhaänxeùt: Toaøn caàu hoaù phaûn chieáu caûm thöùc veàsöï môû roäng meânh moâng truyeàn thoâng theá giôùicuõng nhö chaân trôøi cuûa moät thò tröôøng theá giôùi,caû hai döôøng nhö höõu hình vaø tröïc tieáp hôn raátnhieàu trong nhöõng giai ñoaïn sôùm hôn cuûa tínhhieän ñaïi.(5)

Nhö vaäy, trong thôøi gian qua, treân theá giôùixuaát hieän nhieàu caùch lyù giaûi khaùc nhau veàtoaøn caàu hoaù. Töïu trung laïi, theo nghóa heïp,toaøn caàu hoaù ñöôïc hieåu laø tieán trình caùc quoácgia vaø vuøng laõnh thoå do nhieàu nguyeân nhaânmaø bò coâ laäp, ñang tích cöïc hoäi nhaäp vôùi khuvöïc vaø quoác teá. Theo nghóa roäng, toaøn caàuhoaù ñöôïc hieåu laø söï giao löu roäng raõi veà kinhteá, chính trò, vaên hoaù giöõa nhieàu quoác gia vaøvuøng laõnh thoå treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Coù yùkieán coøn cöïc ñoan cho raèng toaøn caàu hoaù laøsöï nhaát theå hoaù neàn kinh teá theá giôùi ñeå hìnhthaønh moät neàn kinh teá toaøn caàu, hoaëc toaøncaàu hoaù laø moät vaán ñeà chung khoâng coù ranhgiôùi. ÔÛ moät phöông dieän khaùc, toaøn caàu hoaùchính laø söï thay ñoåi saâu saéc trong phaïm vitoaøn caàu, laø quaù trình “quoác teá hoaù” moïi giaù trònhaân loaïi, bao goàm söï phaân coâng quoác teá, thòtröôøng quoác teá, löu thoâng xuyeân bieân giôùi veàhaøng hoaù, dòch vuï, coâng ngheä, tin töùc, nhaântaøi vaø phaân phoái taøi nguyeân... Toaøn caàu hoaùlaø moät söï thay ñoåi xaõ hoäi, moät söï lieân thoângngaøy caøng taêng giöõa caùc xaõ hoäi vaø caùc yeáu toácuûa noù do quaù trình ñan xen vaên hoaù keát hôïpvôùi söï gia taêng buøng noå cuûa giao thoâng vaø caùc

VAÊN HOAÙ DAÂN TOÄC TRONGBOÁI CAÛNH TOAØN CAÀU HOÙA HIEÄN NAYNGUYEÃN TOAØN THAÉNG(Haø Noäi)

V AÊN HOÙA - TRUYEÀN THOÁNG VAØ PHAÙT TRIEÅN


coâng ngheä truyeàn thoâng goùp phaàn thuùc ñaåykinh teá quoác teá vaø giao löu vaên hoaù.Toaøn caàu hoaù laø söï phuï thuoäc qua laïi

khoâng ngöøng giöõa caùc quoác gia vaø caùc caùnhaân. Toaøn caàu hoaù laø söï hình thaønh moät ngoâilaøng toaøn caàu döôùi söï taùc ñoäng cuûa nhöõngtieán boä trong lónh vöïc tin hoïc vaø vieãn thoâng.Quan heä giöõa caùc lónh vöïc treân theá giôùi ngaøycaøng gaàn guõi hôn, coäng vôùi söï taêng khoângngöøng veà söï hieåu bieát laãn nhau nhö tình höõunghò cuûa caùc “coâng daân theá giôùi daãn ñeán moätneàn vaên minh toaøn caàu” (6).

Thomas Friedman trong Theá giôùi phaúng -toùm löôïc lòch söû theá giôùi theá kyû XXI (2005) ñaõñöa ra lyù thuyeát veà theá giôùi phaúng vaø coù noùiñeán khaû naêng laøm giaøu toaøn caàu hoaù baèngyeáu toá ñòa phöông, nhöng veà cô baûn toaøn caàuhoaù theo kieåu Myõ laø xu theá noåi troäi.Tuy nhieân treân thöïc teá thì Toaøn caàu hoùa

khoâng chæ laø Myõ hoùa moät chieàu nhö ngöôøi taquan nieäm. Toaøn caàu hoùa coøn laø quaù trìnhquoác teá hoùa caùc giaù trò mang tính toaøn caàu, maøcaùc giaù trò mang tính toaøn caàu aáy coù theå xuaátxöù töø moät quoác gia, daân toäc heûo laùnh nhöng laïicoù saûn phaåm chinh phuïc nhaân loaïi. Tieán trìnhtoaøn caàu hoaù dieãn ra ñoàng thôøi vôùi caùc quaùtrình khaùc vöøa nhö ñoái troïng, vöøa nhö yeáu toáboå sung hoã trôï cuûa noù. Ñoù laø quaù trình khu vöïchoaù, baûn ñòa hoaù vaø ñòa phöông hoaù treânphaïm vi roäng lôùn cuûa caùc quoác gia vaø caùcchaâu luïc. Xu theá toaøn caàu hoùa veà kinh teá ñaõmang laïi nhieàu thuaän lôïi cho söï phaùt trieån kinhteá cuûa moãi nöôùc, ñaëc bieät nhöõng nöôùc chaämphaùt trieån veà kinh teá.2. Cô hoäi môùi cuûa vaên hoaù caùc daân toäcXu theá môû cöûa, giao löu hoäi nhaäp ñaõ trôû

thaønh nhu caàu böùc thieát cuûa vaên hoaù caùc daântoäc. Ngaøy nay, ñeå phaùt trieån kinh teá vaên hoaùxaõ hoäi, ngöôøi ta khoâng theå ñoùng cöûa, beá quantoaû caûng, kheùp kín, bôûi chính môû cöûa, giao löuhoäi nhaäp ñaõ ñem ñeán nhieàu cô hoäi cho vaên

hoaù daân toäc. Tröôùc heát laø caùc daân toäc coù ñieàukieän nhìn nhaän laïi chính mình sau khi so saùnhñoái chieáu vôùi vaên hoaù nhaân loaïi, tìm ra nhöõngñieåm khaùc bieät.Vaên hoaù daân toäc ñöôïc vaên hoaù beân ngoaøi

gôïi yù vaø tö vaán thieát keá cho nhöõng moâ hìnhmôùi. Quaù trình giao löu tieáp bieán dieãn ra thaàmlaëng maø quyeát lieät, thaâm traàmmaø saâu saéc. Ñoâikhi ngöôøi ta khoâng theå kieåm soaùt heát ñöôïc keátquaû cuûa giao löu vaên hoaù veà nhieàu phöôngdieän. Haäu giao löu vaên hoaù cuûa moät thôøi kyølòch söû thöôøng phaûi ñöôïc kieåm chöùng bôûi thôøigian. Nhöõng giaù trò vaên hoaù môùi du nhaäp caànñöôïc laéng ñoïng vaø chôø ñôïi tieáng noùi chunggiöõa hai neàn vaên hoaù. Vaán ñeà cô baûn laø vaênhoaù daân toäc phaûi thaät söï thöøa nhaän nhöõng giaùtrò môùi, hoaëc phaûi ñoàng thuaän vôùi caùc giaù tròmôùi ñoù, thì quaù trình tieáp bieán môùi dieãn ra.Quaù trình giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên

hoaù daân toäc phuï thuoäc vaøo vai troø cöïc kyø quantroïng cuûa chuû theå vaên hoaù daân toäc. Vaäy chuûtheå vaên hoaù daân toäc ñöôïc xaùc ñònh nhö theánaøo? Tröôùc tieân laø chuû theå vaên hoaù veà caùcphöông dieän vaên hoaù chính trò, vaên hoaù khoahoïc, vaên hoaù giaùo duïc, vaên hoaù ngheä thuaät.Ñaây laø caùc lónh vöïc maø caùc quoác gia quan taâmñaàu tieân vaø nhieàu nhaát. Lôùp ngöôøi ñöông ñaïitrong vai troø laøm chuû ñaát nöôùc veà moïi phöôngdieän chính trò, kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi ñöôïcxem laø chuû theå vaên hoaù nhaïy caûm nhaát trongvieäc xaây döïng neàn vaên hoaù hieän ñaïi.3. Nhöõng thaùch thöùc môùiSöï coù maët cuûa con ngöôøi ñöông ñaïi trong

moïi lónh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi seõ laøm cho vaênhoùa sinh tröôûng maïnh meõ. Caùc giaù trò coåtruyeàn vaø caùc giaù trò ñöông ñaïi seõ coù söï ñoáithoaïi, thaäm chí “ñaáu khaåu” gay gaét bieåu hieänbaèng nhieàu caùch khaùc nhau. Xung ñoät xaõ hoäiñeàu tröïc tieáp hay giaùn tieáp boäc loä nhöõng cuoäc“ñoái thoaïi” aáy. Keát thuùc “ñoái thoaïi” laø cuoäc trìnhdieãn nhöõng giaù trò môùi, hoaëc nhöõng giaù trò vónh

VAÊN HOÙA - TRUYEÀN THOÁNG VAØ PHAÙT TRIEÅN


haèng naøo ñoù cuûa truyeàn thoáng vaên hoaù.Khoâng theå hy voïng xung ñoät naøy ñôn giaûn.Traùi laïi caàn phaûi chuaån bò taâm theá chaáp nhaännhöõng giaù trò naøo ñoù khoâng thuaän vôùi cuoäcsoáng con ngöôøi ña soá.Hieän nay, trong xu theá toaøn caàu hoaù, baûn

saéc vaên hoaù daân toäc coù nguy cô bò xoùi moøn,mai moät laø “kòch baûn” thöôøng xaûy ra nhieàunhaát. Ñaây laø caâu chuyeän ñaõ dieãn ra ñoái vôùinhieàu neàn vaên hoaù. Khi ñöùng tröôùc caùi môùi, caùilaï, caùc daân toäc thöôøng coù thaùi ñoä öùng xöû khaùcnhau. Lôùp treû thì deã bò cuoán huùt. Lôùp ngöôøitrung nieân thì thaän troïng ngaém nhìn. Nhöõngngöôøi cao tuoåi thì deã phaûn öùng quyeát lieät. Xungñoät xaõ hoäi dieãn ra giöõa caùc theá heä vaø ñeå ñi ñeánmoät söï thoáng nhaát thì caàn coù thôøi gian. Coùnhöõng ñieàu khoâng bao giôø hoaø giaûi vaø cuõng coùnhöõng ñieàu ban ñaàu traùi ngöôïc roài veà sau laïiñoàng thuaän. Nhöng xung ñoät vaên hoaù dieãn raphöùc taïp quanh co trong ñôøi soáng coäng ñoàng,ñoøi hoûi chuû theå vaên hoaù phaûi coù söï thay ñoåi veànhaän thöùc ñeå tìm ra tieáng noùi chung.Moïi hoaït ñoäng vaên hoaù truyeàn thoáng vaø

hieän ñaïi phaûi naèm trong taàm kieåm soaùt cuûachính phuû, trong söï ñònh ñoaït caùc hieäu öùng maøchính phuû phaûi ñöôïc bieát tröôùc. Traùnh hieäntöôïng bò ñoäng tröôùc söï suy thoaùi khoâng ñöôïcbaùo tröôùc. Chính phuû phaûi ñaëc bieät quan taâmñeán caùc giaù trò vaên hoùa truyeàn thoáng ñöôïc maëcñònh trong taâm thöùc daân toäc, vaø leõ ñöông nhieâncaàn phaûi saùng taïo nhöõng giaù trò môùi, traùnh laïchaäu so vôùi vaên hoaù, vaên minh nhaân loaïi.4. Vaán ñeà quoác teá hoaù vaên hoaù hieän nayGiao löu vaên hoaù quoác teá coù taùc duïng laøm

phong phuù böùc tranh toaøn caûnh veà vaên hoaùnhaân loaïi. Ña daïng hoaù vaên hoaù quoác teá laøhieäu öùng maïnh meõ cuûa thôøi ñaïi ngaøy nay. Taïicaùc quoác gia chaâu AÙ, vaên hoaù vaên minhphöông Taây laâu nay ñaõ thaám saâu vaøo neápnghó, vaøo phong tuïc taäp quaùn cuûa con ngöôøi.Nhöõng kyû nieäm sinh nhaät, nhöõng ngaøy leã

Valentin, Giaùng sinh... daàn daàn trôû thaønh sinhhoaït tinh thaàn cuûa nhieàu coäng ñoàng chaâu AÙ.AÛnh höôûng cuûa phöông Taây ñoái vôùi

phöông Ñoâng ngaøy caøng saâu roäng, nhaát laønhöõng naêm cuoái theá kyû XX, ñaàu theá kyû XXI.Vaên hoaù ñaïo ñöùc loái soáng theo kieåu phöôngTaây traøn ngaäp khaép nôi. Ñieàu naøy khieán caùcquoác gia phöông Ñoâng nhieàu traên trôû. Caùc giaùtrò vaên hoaù phöông Taây khoâng phaûi luùc naøocuõng phuø hôïp vôùi thuaàn phongmyõ tuïc chaâu AÙ.Ñaõ töøng xaûy ra hieän töôïng cuøng naèm trongnhöõng ñôït trieàu cöôøng giao löu Ñoâng - Taây,nhöng khoâng phaûi quoác gia chaâu AÙ naøo cuõngñaït ñöôïc söï tieán trieån ngang nhau vaø toâ ñieåmñöôïc nhöõng ñöôøng neùt môùi cho böùc tranh vaênhoaù daân toäc töông ñöông nhau. Ñieàu ñoù phuïthuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, trong ñoù quan troïngnhaát vaãn laø taàm ñoùn nhaän vaên hoaù cuûa caùcchuû theå daân toäc.Trong theá kyû XX, hieän töôïng “nhoài vaên

hoaù” ñaõ dieãn ra phöùc taïp. Ñoù laø vieäc hoïc taäpnöôùc ngoaøi maùy moùc giaùo ñieàu hoaëc baét buoäcphaûi tieáp nhaän vaên hoaù moät caùch cöôõng böùcthoâng qua chuû nghóa ñeá quoác vaên hoaù, maø ñaïidieän laø Myõ vaø caùc nöôùc Taây AÂu. Caùc giaù tròvaên hoaù truyeàn thoáng daân toäc giôø ñaây coù ñieàukieän gia nhaäp coäng ñoàng vaên hoaù quoác teáthoâng qua caùc hoaït ñoäng giao löu bình ñaúng.Ñaây laø ñieàu chöa töøng thaáy trong lòch söû nhaânloaïi. Trong caùc hoaït ñoäng Festival, vaên hoaùcuûa caùc quoác gia ñeàu ñöôïc ñoái xöû ngangnhau. Ñaëc bieät laø caùc neàn vaên hoaù laâu ñôøi,ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc ñaõ thu huùt söï chuù yùcuûa nhieàu quoác gia. Coù theå noùi ñaây laø coá gaéngraát lôùn cuûa Lieân Hôïp Quoác vaø caùc toå chöùcquoác teá, khu vöïc trong kyû nguyeân vaên hoaùmôùi cuûa lòch söû loaøi ngöôøi. Thoâng qua giao löuvaên hoaù, hình aûnh caùc daân toäc hieän ra ñaämneùt vôùi nhöõng veû ñeïp khieán ngöôøi ta traàm troàkinh ngaïc vaø thaùn phuïc. Söï taùn ñoàng cuûacoäng ñoàng quoác teá ñaõ khieán cho caùc hoaït



ñoäng giao löu vaên hoaù ngaøy caøng dieãn ra roängkhaép vaø ngaøy caøng nhieàu. Moïi quoác gia ñeàunhaän thöùc roõ ñieàu ñoù cho neân ngaøy nay nhieàuchính phuû ñaõ raát haøo höùng tham gia giao löuvaên hoaù.Xu theá quoác teá hoaù vaên hoaù, ñem hình

aûnh vaên hoaù daân toäc ñoùng goùp vaøo söï ñadaïng vaên hoaù toaøn caàu ngaøy caøng trôû thaønhkhaùt voïng thieát tha cuûa nhieàu quoác gia.Nhaân loaïi yù thöùc ñöôïc raèng : khoâng theå nhaáttheå hoaù vaên hoaù nhöng cuõng khoâng theåñoùng cöûa ñeå phaùt trieån. Con ngöôøi treân traùiñaát nhaän ra moái quan heä khaêng khít giöõa caùirieâng cuûa vaên hoaù daân toäc vôùi caùi chung cuûavaên hoaù quoác teá vaø khu vöïc. Ngaøy nay, haàuheát caùc quoác gia ñeàu coù yù thöùc quaûng baùhình aûnh daân toäc treân tröôøng quoác teá. Söïphaùt trieån cuûa vaên hoaù thoâng tin toaøn caàu ñaõcoù taùc duïng to lôùn, ñaéc löïc cho vieäc naøy. Ñeåphaùt trieån kinh teá xaõ hoäi thì giao löu vaên hoaùlaø chieác caàu noái vaïn naêng. Vaên hoaù giôø ñaâyñaõ trôû thaønh moät löïc löôïng ñaùng keå trongkinh teá. Ngaønh coâng nghieäp vaên hoaù ñaõñem laïi nhöõng hieäu quaû kinh teá lôùn lao, baátngôø taïi nhieàu quoác gia.5. Baøi hoïc ruùt ra töø quaù trình giöõ gìn baûn

saéc vaên hoaù daân toäc vaø quoác teá hoaù vaên hoaù.Trong xu theá toaøn caàu hoaù hieän nay, caùc

quoác gia caàn phaûi quan taâm thöôøng xuyeânñeán caùc giaù trò vaên hoaù tinh thaàn truyeàn thoángcuûa daân toäc mình. Bôûi leõ, suy xeùt ñeán cuøng thìgiaù trò toái thöôïng coù tính caên reã cuûa vaên hoaù laønhöõng giaù trò veà maët tinh thaàn ñöôïc hun ñuùc,löu truyeàn trong lòch söû. Vaên hoaù laø neàn taûngtinh thaàn cuûa moät xaõ hoäi chính laø do noù, töùcvaên hoaù voán laø giaù trò tinh thaàn.Thöïc teá cho thaáy, khi vaên hoaù coäng ñoàng

thaám saâu vaøo töøng caù nhaân con ngöôøi ñeánmöùc coù theå laøm neân caùc nhaân caùch vaên hoaù,thì cuõng laø luùc vaên hoaù daân toäc khoâng theå bòxoùi moøn. Cho neân ñeå giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù

daân toäc, raát caàn thieát phaûi toân vinh caùc danhnhaân vaên hoaù daân toäc moät caùch xöùng ñaùng vaøhôïp lyù, keát hôïp vieäc tuyeân truyeàn saâu roängtrong coäng ñoàng. Beân caïnh ñoù cuõng caàn ñaëcbieät coi troïng vaên hoaù giaùo duïc trong ñôøi soángdaân toäc. Chæ coù theå qua giaùo duïc vaø baèng giaùoduïc, vaên hoaù daân toäc môùi ñi vaøo nhaân caùchtöøng con ngöôøi vaø ñi vaøo coäng ñoàng xaõ hoäi.Baûn chaát cuûa vaên hoaù laø chaát ngöôøi, laø quaùtrình saùng taïo nhöõng giaù trò nhaân vaên laøm neântrình ñoä ngöôøi cuûa con ngöôøi, laø “vaên trò giaùohoaù”, laø “gieo troàng trí tueä” (culture) cho caùc caùnhaân con ngöôøi trôû thaønh nhöõng nhaân caùch.Tuy nhieân, ñeå giöõ gìn toân vinh baûn saéc vaên

hoaù daân toäc, cuõng caàn phaûi toå chöùc nhieàucuoäc tieáp xuùc vaên hoaù vôùi caùc daân toäc khaùc,nhaèm muïc ñích hoïc hoûi, giao löu vaø tieáp bieán.Ñöa hình aûnh daân toäc vaø caùc giaù trò vaên hoaùdaân toäc gia nhaäp vaøo caùc giaù trò vaên hoaù khuvöïc vaø quoác teá laø moät xu theá taát yeáu cuûa nhaânloaïi trong theá kyû XXI. Ñaây laø nieàm töï haøo cuûamoät daân toäc, cuõng laø nhöõng ñoùng goùp cao caûcuûa daân toäc ñoù ñoái vôùi vaên hoùa, vaên minhnhaân loaïi, kích thích söï phaùt trieån cuûa lòch söûvaø tieán boä xaõ hoäi. Ngaøy nay caùc quoác gia duøkhaùc nhau veà cheá ñoä chính trò xaõ hoäi nhöngvaãn coù tieáng noùi chung veà vaên hoaù. Ñoù laøchieàu höôùng phaùt trieån toát ñeïp cuûa nhaân loaïitrong töông lai maø baát cöù daân toäc naøo cuõngneân coi troïng ñeå vöøa giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù,vöøa quoác teá hoaù vaên hoaù daân toäc trong xu theátoaøn caàu hoùa ngaøy caøng soâi ñoäng treân khaéphaønh tinh cuûa chuùng ta.

(1), (2), (3), (4), (5) Daãn theo Manred B Steger trongToaøn caàu hoùa (Nguyeãn Haûi Baèng dòch, Traàn Tieãn CaoÑaêng hieäu ñính) Nxb Tri Thöùc, 2011, tr. 41.(6) GS,TS Döông Phuù Hieäp (chuû bieân), Taùc ñoäng cuûatoaøn caàu hoaù ñoái vôùi phaùt trieån vaên hoaù vaø con ngöôøiVieät Nam (saùch tham khaûo), Nxb Chính trò quoác gia, HaøNoäi, 2010, tr. 8,9.



Toâi laø moät ngöôøi môùi chaäp chöõng böôùcvaøo lónh vöïc vaên chöông. Laø moät taymô thöïc söï. Veà hoïc vaán thì vôùi lôùp

möôøi toâi laø con soá khoâng troøn. Toâi vieát nhömoät thoâi thuùc cuûa taâm hoàn, khoâng heà mô öôùcmình seõ ñöôïc nhö naày nhö noï. Toâi khoâng heàmong mình seõ chen vai thích caùnh vôùi caùcnhaø vaên nhaø thô khaùc. Raát may taäp truyeäncuûa toâi ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát vaø ñöôïc giaûicuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam.Toâi voán laø moät ngöôøi ñaày tham voïng vaø

tham ñeán ngoâng cuoàng. Ñeå chieán ñaáu choánglaïi ñoùi ngheøo toâi ñaõ laøm ñuû nhöõng gì maø moätngöôøi bình thöôøng khoâng mô töôûng. Nhöõngnaêm thaùng ñaát nöôùc ta rôi voøng vaây caám vaän,Taây Nam vaø bieân giôùi phía Baéc cuøng luùc xaûyra chieán tranh… nhöõng ngaøy aáy söï thieáu thoánveà mieáng côm manh aùo cao voøi voïi, noù keùonhaân caùch con ngöôøi xuoáng thaáp laém. Vìmieáng aên ngöôøi ta saün saøng laøm ñuû ñieàu teähaïi khoâng luaän gì ñeán ñaïo ñöùc hay loøng nhaânaùi… Vaø toâi cuõng boû phoá leân röøng ñeå mong moätböôùc ñoåi ñôøi. Coù leõ ai ai cuõng bieát raèng vaøngtrong loøng ñaát, cuûa caûi thì ñuû ñaày treân röøngxanh, chæ caàn ta chòu khoù leo cao ñaøo saâu, taseõ coù caùi ta caàn. Treân lyù thuyeát thì nhö vaäy.

Nhöng thöïc teá thì khaùc haún vôùi raát nhieàungöôøi. Toâi ñaõ cuøng baèng höõu ñi saâu, ñi xa voâtaän nhöõng caùnh röøng, nôi maø tröôùc ñaây quaânñoäi hai beân töøng tham chieán. ÔÛ ñoù coù xaùc xetaêng, xaùc maùy bay vaø chuùng ñaõ hoùa thaønhpheá lieäu khi chuùng toâi cöa vuïn ra ñeå möu caàu

côm no aùo aám. Cuõng vôùi chöøng aáy baày ñoaønchuùng toâi ñi leân cao, baêng treân Tröôøng Sônñeå tìm traàm höông. Laïi moi saâu ñeå kieámvaøng, ñaù quyù trong ñaát meï. Nhöõng chuyeán ñiaáy phaàn nhieàu thaát baïi vaø nhuoám nhieàu maátmaùt hôn laø ñöôïc. Nhö nhöõng con thieâu thaânñieân cuoàng lao vaøo aùnh saùng, khoâng heà bieátraèng söï cheát ñang chôø ñoùn mình. Toâi vaø beøbaïn tin raèng moät ngaøy naøo ñoù thaàn may maénseõ goõ cöûa vaø ñôøi seõ vui hôn. Thöïc ra cuõng coùraát nhieàu ngöôøi nhôø ñaát vaø röøng maø neân söïnghieäp. Nhöõng huù hoïa aáy laø ñoäng löïc khieánthieâu thaân lao theo. Nhöng caùi xaùc suaát moätthaønh coâng, naêm traêm thaát baïi, khieán khoângít ngöôøi boû thaây laïi cao xanh laøm baïn vôùi coûcaây vaø aûm ñaïm.

Ñôøi toâi ñaõ aûm ñaïm nhö vaäy.Cho ñeán khi ñaõ vôï con, toâi vaãn moäng moät

ngaøy naøo ñoù mình seõ giaøu coù nhôø vaøng, traàmhöông, ñaù quyù. Vaãn tieáp tuïc baêng ngaøn loäisuoái tìm moät ngaøy mai trong huyeãn hoaëc.Ñeán khi taøn taï caû hoàn laãn xaùc, toâi quay veà vaøru noãi buoàn cuûa mình beân cheùn röôïu. Chaécraèng ai cuõng bieát chaû coù chi vôi buoàn thaát baïicho baèng röôïu. Uoáng quaù toâi ñaõ sa chaân vaøovuõng laày cuûa caùi goïi laø nghieän. Röôïu ñaõkhieán toâi laâm vaøo beänh taät, bò nhöõng chöùngtöôûng chöøng cheát. Toâi ñaõ bò ñeán coå chöôùng,sau ñoù laïi aùp xe gan. Bao nhieâu toäi nôï toâi ñaõñoå leân ñaàu vôï con.

Toâi soáng vôùi maëc caûmmình laø keû boû ñi cuûaxaõ hoäi. Vaø caùi ngheøo thaâm caên coá ñeá khieán

c HUYEÄN NGHEÀ

CAÛM ÔN NHAÂN VAÄT CUÛA TOÂINhaø vaên NGUYEÃN TRÍ(Ñoàng Nai)


maëc caûm caøng cao hôn. Tia nhìn naøo cuûa thanhaân toâi cuõng thaáy toaøn thöông haïi vaø bæ khinh.Toâi nhöõng töôûng mình seõ nhö vaäy cho ñeán heátñôøi. Nhöng nhöõng bieán coá khoâng hay doàn daäpxaûy ñeán, taâm hoàn toâi soáng maø khoâng baèngcheát. Toâi rôi vaøo traïng thaùi traàm uaát töôûngchöøng khoâng theå naøo thoaùt ra ñöôïc, chaùn naûnñeán ñoä chæ muoán cheát. Nghó raèng neáu cheátñöôïc thì thaät laø may.

Vaø caùi cheát thaät chaû deã daøng gì.Toâi ñaém chìm vaøo röôïu, uoáng nhö moät

thaèng maát trí. Laïi khoâng heà say. Thôøi giannaøy toâi ñi troâng coi ñìa toâm cho moät ñaïi gia.Hoâm aáy nhaèm ngaøy Teát toâi naèm treân voõngboãng thaáy mình sao teä quaù, beøn mang heátröôïu bia trong nhaø ñoå boû vaø tuyeân boá nghæbaïn beø vôùi röôïu.

Buoàn laém keû baáy nay laáy röôïu laøm maïchsoáng. Noù nhö moät phaàn ñôøi soáng maø nay takhoâng quan heä. Noù laøm toâi day döùt nhôù, ñieâncuoàng nhôù. Nhöng toâi coù caùi raát khaùc vôùi beøbaïn. Toâi ñaõ tuyeân boá thì nhö ñinh ñoùng coät.Tröôùc, khi coøn laø moät thaày giaùo daïy Anh vaênôû moät mieàn saâu vaø xa, toâi tuyeân boá boû thuoáclaù vaø ñaõ boû ñöôïc. Laàn naøy laø röôïu. Tröôùc ‘75coù thôøi gian chaùn naûn toâi ñaõ töøng laøm quen vaønhöõng töôûng mình bò cheát vì ma tuùy. Nhöngmay quaù, taát caû ñaõ ñi qua… neân boû röôïu vôùitoâi laø khoâng khoù. Nhöng buoàn. Cöïc kyø buoàn.

Thuôû ñi hoïc toâi cuõng coù taäp taønh vieát laùch.Sau thoáng nhaát haàu nhö khoâng caàm ñeán caâybuùt nöõa vaø töï thaùn raèng buùt nghieân khoâng coùñeán tay mình. Vì raèng, lieäu moät keû nhö toâi thìvieát caùi gì? Vieát cho ai vaø coù ai ñoïc mìnhkhoâng? Toâi laïi khoâng ñuû trình ñoä ñeå bieát theánaøo laø moät truyeän ngaén, truyeän daøi hay laø moättieåu thuyeát. Nhöng buoàn quaù, toâi ñaõ ñem taâmtraïng mình traûi baøy leân trang giaáy. Vieát ñöôïcvaøi trang, ñoïc laïi, nghó raèng lieäu mình coù theå

laøm gì ñöôïc vôùi vieát laùch khoâng? Vaäy laø toâivieát thöû moät vaøi truyeän hoaøn chænh, vieátnhöõng ñieàu maø mình ñaõ traûi nghieäm. Vaøtruyeän ngaén ñaàu tieân cuûa toâi laø Nín laëng khoùc.Nguyeân maãu truyeän naøy laø coù thaät luùc toâi ñitroâng coi ñìa toâm. Noù ñöôïc in treân Tuoåi Treûcuoái tuaàn do nhaø vaên Hoà Anh Thaùi giôùi thieäu.Tuaàn keá laø truyeän Traïi vieân cuõ quay laïi ñoânglaém, cuõng do Hoà Anh Thaùi giôùi thieäu cho baùoThanh Nieân. Caâu chuyeän cuûa moät coâ gaùi toâitình côø quen ôû traïi cai nghieän. Trong voøng 28ngaøy, toâi ñöôïc in boán truyeän treân caùc baùokhaùc nhau. Thaønh coâng naøy ñaõ kích thích toâiñi tieáp con ñöôøng vaên chöông.

Hoát nhieân toâi nhôù ñeán nhöõng thaùng ngaøylaên loän treân ñænh cao tìm traàm höông, ñaù quyùvaø vaøng. Nhöõng naêm thaùng ñi khai thaùc goãlaäu ôû nhöõng caùnh röøng töø Trung voâ ñeán ÑoângNam Boä. Nhöõng ngaøy thaùng roøng raõ naèmtrong cao saâu khai thaùc maây tre laù… vaø nhöõngngöôøi baïn cuõ trong nhöõng thaùng ngaøy giankhoù hieån hieän veà trong taâm naõo toâi. Hoï, keûcoøn soáng, ngöôøi ñaõ cheát cöù quaét quay trongtoâi buoäc toâi vieát veà hoï.

Trong taäp Baõi vaøng, ñaù quyù, traàm höông,Thaønh Buïi cuûa Baõi vaøng vaø Ngoïc Lieân Thaønhtrong Ngoïc Lieân Thaønh, hai gaõ naøy laø nguyeânmaãu raát thöïc baùm maõi vaøo ñôøi soáng toâi. Nhaânvaät naøy coøn raûi raùc trong caùc truyeän khaùc nhötröôûng baàu Ngoïc trong Traàm höông vaø ThuRaâu trong Ñaù quyù.Nguyeân maãu naøy lôùp naêm boû hoïc chöõ,

chuyeån sang hoïc voõ. Anh ta coù naêng khieáulaém, hoïc moät bieát möôøi. Veà sau thay maët thaàytruyeàn thuï cho ñoàng moân döôùi tröôùng, kieåuvöøa hoïc vöøa daïy taïo cho anh ta moät taùcphong thuû lónh. Anh ta dính voâ côø baïc. Caùcmoân chôi ñoû ñen ñeàu saønh. Saønh ñeán ñoä leânthaày, chuyeân gia ñaùnh möôùn. Gioûi voõ, laïi truøm

CHUYEÄN NGHEÀ


moät moân laém keû lieàu kieåu aên vöøa thua giaät,anh ta noåi tieáng vôùi thaønh tích trò ñöôïc laém boøböôùu giang hoà.

Neáu traàn theá naøy coù nhöõng giai nhaân laømcho caùc maët saét ngaây tình, saün saøng xeù luïa,xeù caû giang sôn ñeå ñoåi laáy moät nuï cöôøi, traàntheá naøy cuõng coù laém haûo hôùn chinh phuïc theánhaân baèng caùi uy ngaàm. Anh ta laø loaïi ñaønoâng nhö vaäy. Chaû hieåu ra laøm sao khi ñoáidieän vôùi anh ta, chaû gaõ trai naøo khoâng xeáp voù.Anh ta noùi laø raêm raép nghe.

Toâi gaëp anh ta trong traïi giam X. Anh ta laøchuùa phoøng, tuïc goïi ñaïi baøng. Xöa nay maáy vònaøy luoân daèn keû môùi ñeán. Thöù nhaát ñeå ma môùibieát ai cha chuù raâu ria maø haàu haï. Thöù hai ñoàthaêm nuoâi phaûi trieàu coáng cho anh ta. Maøndaèn maët thöôøng laø vaøi baït tai hay cuù ñaám. Caùimaët toâi coâ hoàn laém neân anh ta khoâng öa, lieànphuû ñaàu baèng ñe neït vaø cuù ñaám.

Xong böõa, gaõ leänh cho toâi ñi röûa noài.Ñang luùi huùi thì gaõ ñeán beân boàn nöôùc röûa tay,toâi soáng saân ga beán taøu lieàu cuõng quen. Thaáygaõ khoâng phoøng bò ngon aên quaù toâi laáy caùi noàichuïp leân ñaàu gaõ roài ra moät traän. Quaûn giaùoñeán vaø toâi bò goâ ñi bieät giam vì toäi ñaùnh ngöôøi.Sau moät tuaàn trong phoøng toái, toâi trôû laïi.

Baïn tuø sôï toâi bò ñoøn thuø neân haõi laém. Ngôøñaâu ñaïi baøng cho ñaøn em chaêm soùc caån thaän,laïi baét tay khen toâi yeâng huøng, giöõa traän tieànmaø khoâng khieáp nhöôïc. Anh ta meán vaø nghetoâi laém vì toâi coù chuùt taøi vaët laø keå chuyeän, theâmcaùi trí nhôù töông ñoái toát. Thuôû ñi hoïc toâi doát vaøthi rôùt vì luyeän chöôûng vaø truyeän Taøu quaù kyõ.Ngôø ñaâu khinh coâng vaø chöôûng phaùp cuûa KimDung, Coå Long, Ngoïa Long Sinh, roài ba ngaøymoät tieåu yeán baûy ngaøy moät ñaïi yeán trong TamQuoác vaø Thuûy Höû cuõng giuùp toâi coù caùi nhaønthaân trong toäi tuø. Anh ta ra traïi tröôùc, vaø quaylaïi thaêm nuoâi toâi. Sau ñoùn toâi veà queâ cuûa anh

ta ñeå laøm laïi cuoäc ñôøi.Hai chuùng toâi ñi leân röøng kieám xaùc maùy

bay, xaùc xe taêng. Roài chuyeån qua ñi traàmhöông ñaù quyù baõi vaøng. Chuùng toâi oâm röøngsoáng thaùng naøy qua thaùng noï. Veà sau toâi thaátmoät caùi tình, coøn coâ ngöôøi yeâu cuûa anh ta meâanh ta quaù neân coá tình cho lôùn buïng. Vaäy laøhai toâi chia tay nhau. Toâi buoàn tình boû xöù rañi. Nhöõng baûy naêm roøng chuùng toâi môùi gaëplaïi treân baõi vaøng X.

ÔÛ baõi X toâi gaëp coâ My trong Giaõ töø vaøng.Ñaây laø moät truyeän daøi ñöôïc trích chöông ñaàuin maáy kyø treân baùo Ñaïi bieåu Nhaân daân, sauñoù ñöôïc in voâ tuyeån. Truyeän naøy môùi ñaâyñöôïc baùo Lao ñoäng vaø Ñôøi soáng in ñaày ñuûnhieàu kyø. Ñaây laø moät coâ gaùi coù cuoäc ñôøi thaätbi thaûm. Coâ ñaõ yeâu vaø quyù toâi. Veà sau coâcheát, nhöng trong truyeän toâi ñeå coâ aáy soáng vaøñöôïc höôûng haïnh phuùc vì coâ aáy xöùng ñaùngnhö vaäy.

Toâi ñi qua nhieàu tang thöông cuûa ñôøisoáng. Nhöõng keû toâi quen bieát tuy döôùi ñaùy xaõhoäi nhöng bao giôø tình thöông trong hoï cuõngvun ñaày. Toâi yeâu hoï neân khi hoï vaøo trongtruyeän cuûa mình, toâi luoân giöõ vôùi loøng traântroïng. Veà sau toâi nguï cö Saøi Goøn haønh ngheàhonña oâm. ÔÛ ñaây toâi ñaõ gaëp vaø quen bieát vôùiTraâm vaø Quyeân, nhöõng ngöôøi ñaõ hieän dieäntrong truyeän ÔÛ thaønh phoá. Toâi voán cuøng khoåneân caûm nhaän ñöôïc nieàm ñau cuûa nhöõng keûcoá cuøng. Hoï cuøng kieät ñeán ñoä caû thaân mìnhcuõng baùn, vaø raát nhieàu ngöôøi khoâng phaûi vìñua ñoøi hay bieáng nhaùc maø vì hoaøn caûnh hoïthaät ñaùng ñeå thöông.

Kyø Ngoïc Lan, Hoaøng My, Traâm hoaëcQuyeân vaø nhieàu nhieàu nöõa nhöõng ngöôøi baïntoâi gaëp treân böôùc ñöôøng löu laïc. Tuy ñaõ coùnhöõng thaùng ngaøy chìm trong ngoõ toái, thoaïtnhìn cöù ngôõ hoï ñaõ baùn ñôøi mình cho quyõ döõ,

CHUYEÄN NGHEÀ


khoâng thieát tha gì vôùi cuoäc soáng, ñang troâi vaørôi hoaøn toaøn xuoáng vuõng laày tuyeät voïng…Nhöng thöïc ra nhieàu, raát nhieàu nhöõng conngöôøi naøy bò böùc baùch bôûi moät hoaøn caûnh raátñaëc thuø. Kyø bò tuø vì gaây aùn. Taïi sao? Vì meï Kyøbeänh naëng maø khoâng tieàn naèm vieän, laâm theátuùng cuøng maø neân vaäy. Hoaøng My bò ngöôøidöôïng phaù ñôøi roài baùn coâ cho nhaø chöùa.Traâm baùn ñôøi mình ñeå coù tieàn chaïy chöõa chocha bò ung thö tuïy… Hoï coù coøn chi ñaâu? Tuynhieân trong hoï vaãn coøn saéc maøu cuûa loønglöông thieän vaø moät mô öôùc ñeán chaùy boûng laømuoán trôû thaønh ngöôøi ñaøng hoaøng. Nhö coâQuyeân trong truyeän ÔÛ thaønh phoá, coâ aáy tuylaáy heát tieàn baïc maø coâ Traâm cho vôï choàngoâng Höng, nhöng coâ aáy laáy ñeå boû ñi caùi phaànñôøi toái taêm cuûa mình. Chính vì vaäy maø oângHöng vaø coâ Traâm khoâng traùch coâ. Ñaây laø moättruyeän coù thöïc maø toâi ñaõ traûi nghieäm khi soáng

ôû thaønh phoá.Toâi vieát veà hoï baèng traùi tim chaân thaät cuûa

toâi, vieát maø khoâng vì moät lôïi ích naøo. Phaûichaêng vì vaäy maø trang vieát cuûa toâi ñöôïc chiaseû. Toâi caùm ôn nhaân vaät cuûa toâi, nhöõng ngöôøiñaõ cho toâi loøng nhaân aùi qua kieåu soáng cuûa hoï.Ñoâi khi hoï cuõng nhe nanh muùa vuoát vì gaëpphaûi thuù döõ ñoäi loát ngöôøi, nhöng töïu trungtaâm tính hoï voán laønh. Cuõng saün saøng sa nöôùcmaét khi ñöôïc tha nhaân traân troïng. Cuõng yeâuvôùi tình yeâu say ñaém nhaát coù theå coù treân theágiôùi naøy.

Toâi tìm thaáy ñöôïc loøng nhaân aùi, neùt nhaânvaên trong nhöõng ngöôøi ôû ñaùy xaõ hoäi. Toâi yeâuhoï vaø vieát, duø chöa hay laém nhöng coá gaéngñem tình yeâu, tình thöông, nieàm ñau vaø söï coâñôn cuûa hoï vaøo trang vieát cuûa mình.

Toâi chæ muoán theá giôùi nhieãu nhöông bôûiraát nhieàu heä luïy naøy maõi toát ñeïp hôn.�

Vöøa qua, Toaø soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc saùch bieáu cuûa caùc taùc giaû,Nhaø xuaát baûn:

- BAØNHTHANHBAÀN –Chung tình (thô traøo phuùng), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 120tr.- BAÏCH LIEÂN - Saéc coû (taäp thô), Nxb. Vaên hoïc, H., 2013, 220tr.- VUÕ NGOÏC TIEÁN – Soùng haän soâng Loâ (tieåu thuyeát lòch söû), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2013, 352tr.- MA VAÊN KHAÙNG - Chuyeän cuûa Lyù (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 448tr.- LEÂ PHÖÔNG LIEÂN – EÙn nhoû (truyeän thieáu nhi), Nxb. Kim Ñoàng, H., 2013, 92tr.- HAØN VÓNH NGUYEÂN – Ñeâm maët trôøi ôû laïi (taäp truyeän ngaén), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2014, 164tr.- HOAØNG KIM DUNG – Nhöõng saéc maøu tình yeâu (taïp vaên), Nxb. Vaên hoaù – Thoâng tin,

H., 2014, 260tr.- HOÀ SÓ VÒNH - Trieát hoïc vaên hoaù trong ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh (chuyeän luaän),

Nxb. Daân trí, H., 2014, 112tr.- NGUYEÃN THÒ MYÕ DUNG – Tri aân Ñaïi töôùng - Ngöôøi hieàn, Nxb. Vaên hoïc,

H., 2014, 114tr.- NHIEÀU TAÙC GIAÛ - Vaên hoïc daân gian Haûi Döông (nghieân cöùu, söu taàm),

Hoäi VHNT Haûi Döông xb., 2013, 372tr.Traân troïng caûm ôn. Xin giôùi thieäu cuøng Quyù vò baïn ñoïc.

DDVNVN

SAÙCH BIEÁU

CHUYEÄN NGHEÀ


Ngaøy nay töø thaønh phoá Ñoâng Haø quacöûa khaåu Lao Baûo chæ vaøi chuïc caây soá,baïn ñaõ coù maët ôû thò traán Seâpoân, treân

ñaát baïn Laøo thuoäc tænh Savanakhet. Gaàn 40naêm chieán tranh qua ñi, caûnh saéc doïc hai beâncon ñöôøng 9 lòch söû ñaõ coù nhieàu thay ñoåi.Vöøa ñuùng 42 naêm tröôùc, vaøo nhöõng ngaøy

ñaàu Xuaân naêm 1971 vuøng thung lung Seâpoân –Ñöôøng 9 laø nôi ñaõ dieãn ra nhöõng traän ñaùnh aùclieät nhaát giöõa boä ñoäi giaûi phoùng mieàn Nam VieätNam vôùi quaân Nguî - Saøi Goøn. Boä chæ huy Myõ- Nguî ñaõ goïi ñaët teân cho chieán dòch naøy laømLam Sôn 719. Coøn phía ta goïi traän ñaùnh naøy

chæ ñôn giaûn laø chieán dòch Ñöôøng 9 – Nam Laøo.Chieán dòch Ñöôøng 9 – Nam Laøo chæ keùo daøihôn 1 thaùng nhöng ñaõ thu huùt vaøo ñaây moät löïclöôïng lôùn quaân cuûa caû hai phía. Coù theå xemñaây laø moät cuoäc ñoï söùc vôùi quy moâ lôùn trongchieán tranh choáng Myõ cöùu nöôùc, khi ngöôøi Myõbaét ñaàu thöïc hieän chieán löôïc “Vieät Nam hoaùchieán tranh”, thay maøu da treân xaùc cheát, ñöaquaân Nguî ra voøng ngoaøi tröïc tieáp ñoái ñaàu vôùiquaân giaûi phoùng. Löïc löôïng quaân söï Myõ yeåmtrôï toái ña cho quaân Nguî baèng hoaû löïc baèngtroïng phaùo haïng naëng, maùy bay, xe tang.Cuoán tieåu thuyeát Loãi heïn vôùi Seâpoân cuûa

nhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng khoâng coù yù ñònh moâ taûlaïi toaøn boä cuoäc chieán ñaáu cuûa löïc löôïng boä ñoäigiaûi phoùng mieàn Nam Vieät Nam vaø boä ñoäiPhathet Laøo trong chieán dòch lòch söû Ñöôøng 9– Nam Laøo. Hôn 250 trang cuûa cuoán tieåuthuyeát Loãi heïn vôùi Seâpoân nhö laø moät laùt caétngang, taùc giaû ñi saâu vaøo vieäc moâ taû moät boäphaän caùn boä, chieán só cuûa moät quaân y vieän tieànphöông quaân giaûi phoùng coù nhieäm vuï tham giacöùu chöõa thöông beänh binh. Thoâng qua coângvieäc cuûa nhöõng ngöôøi baùc só, y só, y taù cho ñeánnhöõng ngöôøi chieán só laøm nhieäm vuï caùngthöông, Ñoã Kim Cuoâng ñaõ giuùp cho baïn ñoïchình dung ra ñöôïc phaàn naøo söï khoác lieät cuûachieán tranh cuõng nhö cuoäc soáng haøng ngaøycuûa ngöôøi lính vôùi nhöõng suy nghó, tình caûmchaân thaät, saâu saéc…Hai nhaân vaät chính cuûa tieåu thuyeát Loãi heïn

vôùi Seâpoân laø Hieàn vaø Ñooïc Phin – Hoa Maãu

NOÁT NHAÏC TRAÀM – BI TRAÙNGtrong baûn anh huøng ca Ñöôøng 9 – Nam Laøo(Ñoïc tieåu thuyeát Loãi heïn vôùi Seâpoân cuûa ÑOÃ KIM CUOÂNG, Nxb. Hoäi Nhaø vaên, 2014, 252tr.)

MYÕ LAN

Ñ OÏC SAÙCH


Ñôn, ngöôøi trong ñôn vò thöôøng goïi laø coâ Hoa ysó. Hoa laø moät coâ gaùi Laøo xinh ñeïp lôùn leân ôû baûnPhao gaàn thò traán Seâpoân. Hieànmôùi hôn 20 tuoåi,laø moät caùn boä bieät ñoäng, hoaït ñoäng ôû vuøng giaùpranh Baéc Hueá. Anh bò thöông trong moät traänñaùnh vôùi tuïi baûo an khi veà laøng laøm coâng taùctuyeân truyeàn, vaän ñoäng nhaân daân. Hieàn ñöôïcñöa ñi chöõa beänh ôû vieän quaân y Möôøng Loøong.Caâu chuyeän giöõa Hieàn vaø Hoa Maãu Ñôn

xoay quanh nhöõng ngaøy hai ngöôøi ôû cuøngtrong moät ñoäi phaãu tieàn phöông tröïc tieáp phuïcvuï cho caùc ñôn vò boä ñoäi trong chieán dòchÑöôøng 9 – Nam Laøo. Töø nhöõng ngöôøi línhsoáng cuøng ñôn vò, chia seû nhöõng lo toan vaát vaûcuûa nhau, ñoäng vieân nhau truï vöõng tröôùcnhöõng thöû thaùch cuûa cuoäc soáng, roài trôû thaønhtình baïn vaø daãn tôùi tình yeâu laø con ñöôøng taátyeáu cuûa nhöõng ngöôøi lính cuøng caûnh ngoä trongchieán tranh.Taùc giaû Ñoã Kim Cuoâng khoâng mieâu taû chi

tieát töøng traän ñaùnh quaân Nguî ôû Baûn Ñoâng,suoát doïc theo Ñöôøng 9. Trong cuoán tieåuthuyeát cuõng khoâng coù hình boùng cuûa caùc vòtö leänh chieán tröôøng, khoâng coù nhöõng traänñaùnh giaùp laù caø…OÂng chæ xoay quanh nhöõngngöôøi lính bình thöôøng nhöng ñaèng sau moãichi tieát, caâu chuyeän taùc giaû cho ngöôøi ñoïchoâm nay nhaän bieát ñöôïc söï khoác lieät cuûachieán tranh maø moãi ngöôøi lính phaûi traûi qua.Nhöõng côn soát reùt haønh haï giöõa röøng,nhöõng traän ñoùi “vaøng maét”, nhöõng cuoäcñuïng ñoä vôùi quaân Nguî, quaân Myõ…Cho ñeánhình daùng cuûa moät vieän quaân y thôøi chieán,böõa aên, giaác nguû cuûa ngöôøi thöông beänhbinh cuøng nhöõng suy nghó, traên trôû cuûa hoïveà cuoäc chieán, veà haäu phöông ñeàu ñöôïc taùcgiaû moå xeû, göûi gaém tình caûm qua töøng nhaânvaät. Ngöôøi ñoïc coù theå nhaän thaáy duø ôû ñaâu,laøm vieäc gì, haäu phöông hay tieàn tuyeán,ngöôøi lính trong chieán tranh luoân phaûi ñoáiñaàu vôùi caùi soáng vaø caùi cheát. Giöõa caùi no vaø

caùi ñoùi. Giöõa loøng duõng caûm vaø söï heøn nhaùt.Giöõa thaät vaø giaû…Moãi ngöôøi lính duø anh ôû cöông vò naøo, laøm

gì cuõng luoân phaûi ñoái ñaàu vôùi moät cuoäc chieánñaáu khoâng ngöøng nghæ tröôùc hieän thöïc chieántranh khaéc nghieät vaø vôùi chính mình ñeå khaúngñònh caùc giaù trò. Ñoù laø söï khoâng chaáp nhaänsoáng heøn, sôï cheát, tìm ñöôøng veà tuyeán saunhö Hieàn. Cuõng nhö söï chòu ñöïng deûo dai, cantröôøng cuûa Hoa Maãu Ñôn soáng giöõa bom ñaïn,heát loøng yeâu quyù thöông binh, töï tìm cho mìnhmoät choã ñöùng trong ñoäi nguõ nhöõng ngöôøi línhgiaûi phoùng. Nhöõng ngöôøi lính caàm suùng ôûtuyeán tröôùc duõng caûm, chòu hy sinh, nhöõngngöôøi lính laøm coâng taùc haäu caàn ñi môû ñöôøng,ñi taûi gaïo ñaïn, ñöa quaân, laøm coâng taùc chöõa tròcho thöông beänh binh cuõng hy sinh toån thaátkhoâng keùm.Roài cho ñeán moät ngaøy caû ngöôøi lính giaûi

phoùng laø Hieàn vaø coâ gaùi Laøo Hoa Maãu Ñônñeàu ngaõ xuoáng trong tö theá cuûa nhöõng ngöôøichieán syõ duõng caûm...Tieåu thuyeát Loãi heïn vôùi Seâpoân cuûa nhaø vaên

Ñoã Kim Cuoâng nhö laø moät noát nhaïc traàm, bitraùng, nhieàu chöông xuùc ñoäng giaøu chaát tröõtình trong baûn anh huøng ca cuûa chieán thaéngÑöôøng 9 – Nam Laøo. Nôi doøng soâng Seâpoânthô moäng ñaõ ghi daáu chieán coâng cuûa quaân daân2 nöôùc Vieät – Laøo, ñaõ choân vuøi uy danh cuûanhieàu sö ñoaøn lính Vieät Nam coäng hoaø giöõamoät vuøng röøng bieân giôùi.Ñoïc cuoán tieåu thuyeát naøy, ngöôøi ñoïc thaáu

hieåu raèng trong cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäpdaân toäc ñeå ñeán ngaøy chieán thaéng, bieát baomaùu xöông cuûa ñoàng baøo vaø chieán só ta ñaõphaûi ñoå ra ñeå coù ñöôïc ngaøy vui. Phaûi chaêng vôùiyù nghóa aáy, tieåu thuyeát Loãi heïn vôùi Seâpoân cuûanhaø vaên Ñoã Kim Cuoâng ñaõ ñöôïc Hoäi Nhaø vaênVieät Nam vaø Hieäp hoäi caùc nhaø vaên soângMeâKoâng taëng Giaûi thöôûng vaên hoïc soângMeâKoâng – 2014.�

ÑOÏC SAÙCH


Vaøo trung tuaàn thaùng 6/2014, moät ñieàu ñaùng möøng vôùi thô ca Vieät Nam laø ba taäp thôsong ngöõ cuûa nhaø thô ñaát caûng Haûi Phoøng Mai Vaên Phaán (MVP) ñeàu loït vaøo top 10trong 100 taäp thô chaâu AÙ baùn chaïy nhaát treân maïng Amazon. Ñoù laø 2 taäp thô song

ngöõ Vieät-Anh: Ra vöôøn chuøa xem caét coû (Grass Cutting in a Temple Garden), Nhöõng haïtgioáng cuûa ñeâm vaø ngaøy (Seeds of Night and Day) vaø taäp thô song ngöõ Vieät-Phaùp: Baàu trôøikhoâng maùi che (A Ciel Ouvert). Ñaây laø keát quaû döïa treân doanh soá baùn haøng cuûa Amazonñöôïc caäp nhaät töï ñoäng haøng giôø.Ñaàu naêm 2010, dòch giaû Traàn Nghi Hoaøng ñaõ dòch taäp thô Baàu trôøi khoâng maùi che cuûa

MVP sang Anh ngöõ, sau ñoù oâng chuyeån cho ngöôøi baïn thaân cuûa oâng laø nhaø thô - giaùo söFrederick Turner bieân taäp. Taäp thô song ngöõ Vieät-Anh ñaàu tieân Baàu trôøi khoâng maùi che/Firmament without roof cover ñöôïc Nxb. Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam taùi baûn vaøo thaùng 7 naêm 2012(baûn Vieät ngöõ ñaàu tieân in naêm 2010). Sau khi taäp thô ñöôïc phaùt haønh, MVP nhaän ñöôïc emailcuûa nhaø thô Susan Blanshard - ngöôøi ñaïi dieän cho Nhaø xuaát baûn Page Addie Press cuûa Anhquoác môøi kyù hôïp ñoàng xuaát baûn. Theo hôïp ñoàng, taäp thô ñöôïc xuaát baûn ôû 2 daïng, baûn in giaáyvaø baûn ñieän töû (e-book vaø Epub). Sau 3 thaùng töø khi taäp thô ñöôïc phaùt haønh, ñeán 12/2012,Firmament without roof cover ñaõ loït vaøo top 100 cuoán saùch baùn chaïy nhaát treân Amazon. Keátquaû naøy ñaõ thoâi thuùc Nxb. Page Addie Press toå chöùc tieáp nhöõng cuoán saùch sau naøy cuûaMVP. Hieän MVP coù 4 taäp Anh ngöõ vaø 1 taäp Phaùp ngöõ (Firmament Without Roof Cover, Seedsof Night and Day, Out Of The Dark, Grass Cutting in a Temple Garden, A Ciel Ouvert) do Nxb.Page Addie Press ñoäc quyeàn phaùt haønh. Baûn in giaáy phaùt haønh taïi Hoa Kyø, Canada, UÙc, Anhquoác vaø moät soá nöôùc chaâu AÂu. Baûn ñieän töû treân Amazon.Ngoaøi ra, MVP coøn laø nhaø thô Vieät Nam ñaàu tieân coù saùch xuaát baûn taïi Anbani. Ñoù laø taäp

thô Zanore ne vese (Nhöõng nguyeân aâm trong söông sôùm), do nhaø thô-tieán syõ trieát hoïcGjeke Marinaj (quoác tòch Hoa Kyø goác Anbani) dòch töø Anh ngöõ sang Anbani ngöõ. Cuoánsaùch ñöôïc phaùt haønh vaøo saùng 23/4 ôû Anbani ñeå kòp tröng baøy taïi Ngaøy hoäi saùch cuûaAnlbani khai maïc ngaøy 24/4/2014. Ngaøy 1/6/2014, nhaø thô-tieán syõ trieát hoïc Gjeke Marinajñaõ ñeán thaêm Vieät Nam mang theo 20 taäp thô Zanore ne vese ñeå taëng caùc nhaø thô VieätNam. Taïi buoåi gaëp gôõ chaøo möøng nhaø thô-tieán syõ trieát hoïc Gjeke Marinaj, nhaø thô HöõuThænh – Chuû tòch Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam, Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam ñaõtaëng hoa chuùc möøng 2 nhaø thô Gjeke Marinaj vaø MVP. Nhaø thô Höõu Thænh giôùi thieäu cuøngnhaø thô Anbani hai theá heä nhaø thô Vieät Nam coù maët taïi buoåi gaëp gôõ: theá heä nhaø thô choángMyõ vaø theá heä caùc nhaø thô ñoåi môùi, trong ñoù MVP laø moät trong nhöõng göông maët tieâu bieåu.OÂng khaúng ñònh nhaø thô MVP vaø caùc nhaø thô cuøng thôøi ñaõ traû lôøi ñöôïc caâu hoûi: Thô VieätNam caàn ñoåi môùi nhö theá naøo? Vôùi nhöõng taäp thô cuûa mình, MVP ñaõ ñöa ra nhöõng lyù giaûiveà söï ñoåi môùi trong thô Vieät, anh ñaõ noùi ñöôïc nhöõng ñieàu theá heä nhaø thô choáng Myõ chöakòp caát tieáng trong chieán tranh. Ñaát nöôùc, con ngöôøi, taâm hoàn daân toäc Vieät Nam ñaõ ñöôïcdieãn taû moät caùch thaêng hoa baèng taøi naêng cuûa MVP. (Nguoàn cuûa tö lieäu naøy:http://vanvn.net/news/12/4761-viet-nam—-noi-gap-go-nhung-tam-hon-thi-sy.html).Hieän thô MVP ñaõ ñöôïc dòch sang 7 ngoân ngöõ, goàm: Anh, Phaùp, Anbani, Indonesia, Haøn

Quoác, Thuïy Ñieån, vaø Thaùi Lan. �

THÔ MAI VAÊN PHAÁN “XUAÁT NGOAÏI”T IN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

News & Politics

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam - Số 8-2014