Боловсрол ба Хүүхдийн эрх

Дэлхийн улс орны хөгжлийн нэг үзүүлэлт нь хүүхэд хамгааллын тогтолцооны хөгжил болж байна. Хүний хөгжлийн индекс хамгийн өндөр Швед, Дани, Сингапур улс хүүхэд хамгааллын тогтолцооны асуудлаар тэргүүлж байна.

“Хүүхдийн хамгаалал” гэж

Дарамт, хүчирхийлэл

Ялгаварлал

Мөлжлөг

Үл хайхрах явдал

МОНГОЛ УЛС НЭГДЛЭЭ

Хүүхдийн эсрэг бие махбод, сэтгэл санааны шийтгэлийг бүх орчинд хориглохын төлөө дэлхий даяар тэмцэж байна.

Хүүхдийн эсрэг бүх хэлбэрийн шийтгэлийг гэр бүл, боловсролын орчин, хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллага, шүүх тогтолцоонд хориглосон хуулийн шинэтгэл дэлхийн хэмжээнд эрчимтэй явагдаж байна.

Хүүхдийн эсрэг бие махбод, сэтгэл санааны шийтгэлийг боловсролын орчинд хориглосон 107 улс байдаг

Жишээлбэл:

БНХАУ 1992

Оросын Холбооны улс 2003

Казакстан 2004

Тайван 2006

Хүүхдийн эсрэг бие махбод, сэтгэл санааны шийтгэлийг бүх орчинд хориглосон 16 улс

1. Швед 1979 9. Болгар 20002. Финлянд 1983 10. Герман 2000 3. Норвег 1987 11. Израйл 2000

4. Австри 1989 12. Исланд 2003

5. Кипр 1994 13. Украйн 2004

6. Дани 1997 14. Романи 20047. Латви 1998 15. Унгар 20058. Хорват 1999 16. Грек 2006

ͯÁ-èéí Õ¿¿õäèéí Ýðõèéí òóõàé Êîíâåíöèä

“Îðîëöîã÷ óëñóóä õ¿¿õäèéí ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðõèéã õ¿ëýýí çºâøººð÷, ýíý ýðõèéã òýãø áîëîìæèéí ¿íäñýí äýýð ààæìààð õýðýãæ¿¿ëýõ, áàãà áà ñóóðü áîëîâñðîëûã ¿íý òºëáºðã¿é çààâàë ýçýìø¿¿ëýõ, õ¿¿õäèéí õè÷ýýëèéí îðîëöîîã òîãòìîëæóóëàõ áîëîí ñóðãóóëü çàâñàðäàëòûí ò¿âøèíã áóóðóóëàõ ¿¿ðýãòýé” áîëîõûã çààñàí. /28-ð ç¿éë à,å/

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:“Ñóðãàëòûí îð÷èí” ãýæ áîëîâñðîëûí ñòàíäàðòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ìàòåðèàëëàã íºõöºë áîëîí ñóðàõ, ñóðãàõ õàðèëöààã õýëíý. /3.1.10-ð ç¿éë/

Áàãø íü ñóðàëöàã÷ á¿ðèéí îíöëîã áàéäëûã õ¿ëýýí çºâøººð÷ õ¿íëýã õàðüöàõ, ººðºº ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ, áèå õ¿í áîëæ òºëºâøèõºä äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý. /44.2.5-ð ç¿éë/

Ñóðàëöàã÷ íü áàãø, øàâèéí õàðèëöààã õ¿íäýòãýí äýýäýëíý./45.2.4-ð ç¿éë/

îð÷èíãÑóðãàëòûí ñàéæðóóëàõûí òóëä:

Ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà íü àíãè òàíõèìûã çàñâàðëàõ, øààðäëàãàòàé òîíîã òºõººðºìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ (êîìïüþòåð, õèìèéí òóðøèëòûí áàãàæ õýðýãñýë ãýõ ìýò) çîðèëãîîð ñóðãóóëèéã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí õºðºí㺠áîñãîõ àæëûã ñóðàã÷, áàãø, ýöýã ýõýä íýýëòòýé õýëæ îéëãóóëàõ, äýìæëýã òóñëàëöàà àâàõ, òºñºâ, ñàíõ¿¿æ¿¿ëýëòèéí òºëºâëºëò çàðöóóëàëòàä õÿíàëò òàâèõ àæèëä òýäíèé òºëººëëèéã îðîëöóóëàõ

Ñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààã õàìòûí óäèðäëàãûí çàð÷èìä òóëãóóðëàí ÿâóóëæ ñóðàã÷, áàãø, ýöýã ýõ, èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, òýäíèé ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ àæèëëàõ

Áàãø íàðûã õ¿¿õäèéí ýðõýä ñóóðèëñàí õ¿¿õýä õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ýåðýã àðãà ýçýìø¿¿ëýõ ñóðãàëòàíä õàìðóóëæ, òýäíèéã ÷àäâàðæóóëàõ

Ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷äàä õ¿¿õäèéíõýý ñóðãóóëü, áàãøòàé õýðõýí àìæèëòòàé õàìòðàí àæèëëàõ áîëîí õ¿¿õýä õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ýåðýã àðãóóäûí òàëààð çºâëºãºº ºãºõ, ÿðèëöëàãà õèéõ, óóëçàëò çîõèîí áàéãóóëàõ, ñóðãàëò ÿâóóëàõ çýðãýýð ñóðãóóëü-õ¿¿õýä-ãýð á¿ëèéí õàìòûí àæèëëàãààã áýõæ¿¿ëýõ

ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí Ýðõèéí òóõàé Êîíâåíöèä:

Õ¿¿õäèéã áèå õ¿í áîëãîí òºëºâø¿¿ëýõ, àâüÿàñ áèëýã, îþóíû áîëîí áèåèéí ÷àäàâõèéã á¿ðýí òºãñ õºãæ¿¿ëýõ /29.1(à)-ð ç¿éë/

Õ¿¿õäèéã ººðòýé íü õîëáîîòîé á¿õ àñóóäëààð ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõýýð õàíãàõ áºãººä õ¿¿õäèéí íàñ,òºëºâøëèéí áàéäëûã õàðãàëçàí ò¿¿íèé ¿çýë áîäîëä çîõèõ à÷ õîëáîãäîë ºãíº. /12.2-ð ç¿éë/

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:“Òºëºâøèë” ãýæ ñóðàëöàã÷èéí õ¿ì¿¿æèë, èòãýë

¿íýìøëèéí öîãöûã õýëíý. /3.1.11-ð ç¿éë/

Áàãà Äóíä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:Áàãà áîëîâñðîë íü ººðèéí áîëîí áóñäûí õºäºëìºðèéã

õ¿íäýòãýõ, ¿íýí÷ øóäàðãà, õàìòà÷ áàéäëûã ýðõýìëýõ ¿çýë òºëºâø¿¿ëýõ /4.1.6-ð ç¿éë/

Ñóóðü áîëîâñðîë íü ñóðàëöàã÷äàä ãîî ç¿é, ¸ñ ñóðòàõóóíû ñî¸ëòîé, ýð¿¿ë ÷èéðýã, èðãýíèé ¿¿ðãýý óõàìñàðëàñàí, ¿íýí÷ øóäàðãà, õàìòà÷, ýíýðýíã¿é, ýõ îðîí÷, õóóëü ¸ñûã äýýäëýí ñàõèäàã, ¿íäýñíèé áîëîí õ¿í òºðºëõòíèé äýâøèëò ¸ñ çàíøèë, ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñèéã õ¿íäëýí õàéðëàäàã áîëãîí òºëºâø¿¿ëýõ /5.1.2-ð ç¿éë/

Á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë íü áèå áÿëäðàà õºãæ¿¿ëæ, ýð¿¿ë àæ òºðºõ ¸ñûã ñàõèõ, ãýð á¿ëèéí áîëîí àìüäðàë àõóéãàà õºòëºõ àðãà áàðèëä ñóðãàõ, ýõ îðîí÷, õóóëü ¸ñûã äýýäëýõ ¿çýë òºëºâø¿¿ëýõ /6.1.4-ð ç¿éë/

Õ¿¿õäèéã òºëºâø¿¿ëýõ íü òýäíèé íèéãìèéí àìüäðàëä îðîëöîõ îðîëöîîã õàíãàæ ºãºõ ÿâäàë þì.

Îðîëöîî ãýäýã íü ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ áîëîìæòîé áàéæ, øèéäâýð ãàðãàõàä íºëººëºõ, ººð÷ëºëòèéã áèé áîëãîõ òóõàé àñóóäàë þì.

Õ¿¿õäèéí îðîëöîî ãýäýã íü õ¿¿õäýä õàìààðàëòàé àñóóäëààð /ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíä/ øèéäâýð ãàðãàõàä õ¿¿õä¿¿ä èäýâõòýé îðîëöîæ àæèëëàõ ¿ðãýëæèëñýí ¿éë ÿâö.

Îðîëöîî íü õ¿¿õýä, íàñàíä õ¿ðýã÷èä õàðèëöàí áèå áèåíýý õ¿íäýòãýõ, ýðõ ìýäëýý õóâààëöàõ çàð÷èìä òóëãóóðëàí õîîðîíäîî ìýäýýëýë ñîëèëöîõ, õàðèëöàí ÿðèëöàõ, çºâøèëöºõ ¿éë àæèëëàãàà þì.

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:

Ñóðãóóëüä ýöýã, ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷èéí áîëîí ñóðàëöàã÷äûí áàéãóóëëàãà àæèëëàæ áîëíî. /19.7-ð ç¿éë/

Íàñàíä õ¿ðýã÷äýä çîðèóëñàí õ¿¿õäèéã õàéðëàõ àðãà çàìóóä:

¯íýí ç¿ðõíýýñýý òýäíèéã ñîíñ; äýìæèæ óðàìøóóë,

¿çýë áîäëûã íü àñóó, ìºðººäëèéã íü õóâààëöàæòýäíýýñ ñóðàëö, òýäíèé ÿëãààòàé áàéäëûãõ¿íäýëæ àñóóëòàä íü îéëãîìæòîé, òîäîðõîéõàðèóëò ºã, ”òèéì” ãýæ àëü áîëîõ îëîí

òîõèîëäîëäõýë; øààðäëàãàòàé ¿åä “¿ã¿é” ãýæ õýë;

çºâëº;õ¿¿õýäòýé õàìò áàÿñ÷ äóóëæ, á¿æèãëýæ,

òîãëîæ,áàÿðëàñíàà èëýðõèéëæ òàëàðõàõ;

áóðóóãààõ¿ëýýæóó÷ëàõ; ñýòãýëèéí õàòòàé íýýëòòýé áàéõ;òýäýíä øèéäâýð ãàðãàõ áîëîìæ îëãî.

ͯÁ-èéí Õ¿¿õäèéí Ýðõèéí òóõàé Êîíâåíöèä:

Îðîëöîã÷ óëñóóä ýöýã ýõ, õóóëü ¸ñíû àñðàí õàìãààëàã÷, õ¿¿õäèéã àñðàí õàëàìæèëæ áàéãàà áóñàä õ¿í õ¿¿õäèéã áèå áÿëäàð, ñýòãýë ç¿éí õóâüä á¿õèé ë õýëáýðýýð äàðàìòëàõ, äîðîìæëîõ, ñºð㺺ð àøèãëàõ, õàéð õàëàìæã¿é îðõèõ, ç¿é áóñààð õàíäàõ, õýðöãèéãýýð õàðüöàõ, àëáàäàí õºäºëìºðë¿¿ëýõ áóþó áýëãèéí õ¿÷èðõèéëëýýñ õàìãààëàõ çîðèëãîîð õóóëü òîãòîîõ, çàõèðãààíû, íèéãìèéí áîëîí ãýãýýðëèéí á¿õèé ë øààðäëàãàòàé àðãà õýìæýý àâíà. /19.1-ð ç¿éë/

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:

Ñóðàëöàã÷äûã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõã¿é áàéõ, íýð òºðèéã íü õ¿íäýòãýí õàìãààëàõ /44.2.4-ð ç¿éë/

Áàãø ñóðàëöàã÷èä ñýòãýë ñàíàà, áèå ìàõáîäèéí øèéòãýë, ýäèéí çàñãèéí äàðàìò ¿ç¿¿ëýõ, õóâèéí íóóö çàäðóóëàõûã õîðèãëîíî. /44.3-ð ç¿éë/

Ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäñàí, ñýòãýë ñàíààíû äàðàìò ¿ç¿¿ëñýí, ìºí㺠ºãºõ, íîì, á¿òýýãäýõ¿¿ õóäàëäàæ àâàõûã òóëãàñàí, òýäíèé õóâèéí íóóöûã çàäðóóëñàí, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâñàí áàãøèéã 10000-30000 òºãðºãººð, àëáàí òóøààëòíûã 40000-60000 òºãðºãººð òîðãîõ /48.2.6-ð ç¿éë/

Ìîíãîë Óëñûí Ýð¿¿ãèéí õóóëüä:

Áóñäûí áèå ìàõáîäèä õ¿íä ãýìòýë ñàíààòàé ó÷ðóóëñàí, ººðººð õýëáýë àìü áèåä íü àþóëòàé ãýìòýë ó÷ðóóëñàí áóþó õàðàà, ñîíñãîëã¿é áîëãîñîí, ýðõòíýýñ íü õàãàöóóëñàí, àæèëëàãààã¿é áîëãîñîí, í¿¿ðèéã çàñàðøã¿é ýâäýæ ä¿ðñèéã àëäàãäóóëñàí, õ¿¿õýä äóòóó ãàðãóóëñàí áóþó óðàã çóëáóóëñàí, ñýòãýöèéí ºâ÷òýé áîëãîñîí, ò¿¿í÷ëýí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðûã á¿ðìºñºí àëäàãäóóëñàí áîë òàâààñ äýýø äîëîîí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý. /96.1-ð ç¿éë/

Áàãø ãýäýã áîë ñàéí ñàéõàí á¿õíèé ýõëýë, ¿ëãýð äóóðèàë áàéäàã.

Òî âàíãèéí áàéãóóëñàí ¿íäýñíèé õýë áè÷ãèéí ñóðãóóëü áîëîí íî¸í õóòàãò Äàíçàíðàâæààãèéí áàéãóóëñàí “Õ¿¿õäèéí äàöàí”-ààñ ¿çýõýä òýíä õ¿¿õäèéã äýýä äîîä ãýëã¿é ýðõýìëýí ¿çýæ, õàðààëûí ¿ãýýð äàéð÷, ãàð õ¿ð÷ çîäîõûã öýýðëýí, ò¿¿íä çºâ áóðóóã áÿñàëãàí õýëæ, çàëðóóëàí ñóðãàõ íü “Íîìûí áàãøèéí ¿¿ðýã áîëíî” ãýæ çààñàí áàéäàã. Õ¿¿õäèéã õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ¿íäñýí çàð÷èìä áàãø ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä, ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷èä, ººðñäèéí áèå óõààíûã öýíýí, ººðèéí óóð óöààðûã áàðèõ íü õàìãèéí ÷óõàë ãýæ ¿çýæ áàéñàí áàéíà.

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä:

“Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé ñóðàëöàã÷” ãýæ òºðºëõèéí áîëîí óäàìøëûí ýìãýã ººð÷ëºëò, ýñõ¿ë îñîë, ãýìòëèéí óëìààñ ñýòãýö,îþóí óõààí, ìýäðýõ¿éí ÷àäàâõè íü àëäàãäñàí, ò¿¿í÷ëýí áèå ýðõòýí íü ãýìòñýíýýñ ñóðàëöàõ áîëîìæ íü õÿçãààðëàãäñàí ñóðàëöàã÷èéã õýëíý. /3.1.9-ð ç¿éë/

Íýã ñóðàëöàã÷èä íîãäîõ õóâüñàõ çàðäëûã ñóðãóóëèéí áàéðøèë, õýâ øèíæ, ìýðãýæëèéí ÷èãëýë áîëîí õºãæëèéí áýðõøýýëòýé ñóðàëöàã÷èéí òóñãàé õýðýãöýýòýé óÿëäóóëàí ýíý õóóëèéí 40.3-ò çààñàí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãà òóñ á¿ðýýð ÿëãàâàðòàé òîãòîîõ áºãººä àðãà÷ëàëûã íü áîëîâñðîëûí àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í áàòàëíà. /40.5-ð ç¿éë/

ÕÓÓËÜ ÁÓÑ ÒªËÁªÐ ÕÓÐÀÀÌÆÁîëîâñðîëûí õóóëüä:

¯íäñýí õóóëüä çààñíû äàãóó òºðººñ á¿õ íèéòèéí åðºíõèé áîëîâñðîëûã òºëáºðã¿é îëãîíî. /6.2-ð ç¿éë/

Ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷, õàðãàëçàí äýìæèã÷, ñóðàëöàã÷ààñ õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõûã õîðèãëîíî. /40.7-ð ç¿éë/

/

Ǻâëºìæ Ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà íü ñóðãóóëèéíõàà

ñàíõ¿¿ã òºëºâëºæ á¿ðä¿¿ëýõ, ñóðãóóëèà õºãæ¿¿ëýõ ñàíã áýõæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð õºðºí㺠áîñãîõ, àæëûã îëîí íèéòýä íýýëòòýé áàéõ çàð÷ìûã áàðèìòëàí óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãòýé.

Ñóðãóóëèéí òºñºâ þóíä çàðöóóëàãäàõ ãýæ áàéãàà, ýíý íü ñóðãóóëü áîëîí ñóðàã÷äàä ÿìàð à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîõ òàëààð õ¿¿õýä,áàãø, ýöýã ýõ, îëîí íèéòýä ìýäýýëäýã, òýäíèé îðîëöîîòîéãîîð òºñ⺺ òºëºâëºäºã, õýðýãæèëòýä íü õÿíàëò òàâüäàã áàéõ ¸ñòîé.

Õ¿¿õäýýñ òàòàæ áàéãàà ìºí㺠íü õè÷íýýí àéëûí “Õýð¿¿ëèéí àëèì” áîëæ, õè÷íýýí õ¿¿õäèéã “ßäóó àéëûí õ¿¿õýä” ãýæ öîëëóóëæ áàéãààä íèéãìèéí àæèëòàí áîëîí ñóðãàëòûí ìåíåæåð òºäèéã¿é îëîí íèéò õÿíàëò òàâüæ, õ¿¿õýä áîë ìºí㺠îëîõ õýðýãñýë áèø ãýäãèéã ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà áîëîí õ¿í á¿ð óõàìñàðëàõ õýðýãòýé.