Agresja w sporcie

Na podstawie: „Psychologia sportu” Matt Jarvis

1.Definicja agresji.

Agresja – nie jest rywalizacją, bo rywalizacja jest postawą, nie jest też gniewem, bo gniew jest emocją. Jest zachowaniem, którego celem jest sprawienie drugiej osobie przykrości.

Agresja wroga – jest zachowaniem, którego intencja jest wyrządzenie drugiej osobie krzywdy.

Agresja instrumentalna – jest to takie zachowanie, kiedy działanie może wyrządzić krzywdę, lecz intencją tego działania jest inne określone zachowanie np. zdobycie punktu.

Asertywność – obejmuje te zachowania, które wydają się agresywne, ale nie wyrządzają nikomu krzywdy. Atak na rywala z głośnymi okrzykami, jednak bez intencji atakowania go osobiście. Np. w sportach bezkontaktowych jak tenis czy siatkówka. Intencją jest zdobycie przewagi nad przeciwnikiem, a nie zranienie go.

a) Agresja dopuszczalna i niedopuszczalna:- agresja dopuszczalna – występuje wówczas, gdy

jest przejawem agresji instrumentalnej – bokser wpada w złość, która motywuje go do działań, jednak nadal trzyma się reguł.

- agresja niedopuszczalna – jest przejawem agresji wrogiej – kiedy ten sam bokser pod wpływem złości przestaje przestrzegać reguł.

b) Związek między agresją, a aktywnością sportową – agresja jest jedną z 10 cech osobowości łączonych z sukcesem w sporcie – „mili faceci nie wygrywają” – jednak w stwierdzeniu tym należy uznać za czynnik przewodzący asertywność, a nie agresję. W ostatnim okresie wraz ze wzrostem zawodowstwa w sporcie

(i idącymi za tym gratyfikacjami finansowymi) odnotowano wzrost agresji instrumentalnej. Z badań przeprowadzonych na drużynach hokeju na lodzie, gdzie jest najwięcej fauli wynika, że łączny czas kar uzyskiwanych przez drużynę nie współgra z jej wynikami w sporcie. Wynika z tego, że agresja może przynieść korzyści drużynie, lecz gniew związany z agresją wrogą jest bezproduktywny, gdyż ujemnie wpływa na koncentrację i podejmowanie decyzji.

2.Teorie agresji

a) Teoria instynktów – instynkt – wrodzona skłonność do zachowania się w określony sposób. Zgodnie z Freudowską teorią, rodzimy się wyposażeni w dwa instynkty (popęd śmierci –tanatos; popęd życia – eros). Popęd śmierci wywołuje u nas skłonności agresywne. Agresji nie możemy wyeliminować z naszego życia, jednak możemy ją regulować. Sport przez wielu uznawany jest za zdrowy sposób wyrażania popędu śmierci. Piłka nożna z uwagi na fakt, iż wykorzystuje kopanie uznawana jest za dyscyplinę cywilizującą poprzez przekształcanie konstruktywne działań agresywnych.

Etologia – uznaje, że człowiek rozwinął w sobie popęd do walki. Ewolucja odbywa się drogą selekcji i dlatego agresja jest cechą służącą przetrwaniu, czyli zwiększa jego prawdopodobieństwo. Sport więc może spełniać społeczną funkcję neutralizowania destrukcyjnych popędów.

Ocena teorii instynktów – nie ma jednoznacznych dowodów, że agresja jest wrodzona czy wyuczona. Obala teorię instynktów fakt, że w różnych kulturach występuje różny poziom agresji.

b) Teoria społecznego uczenia się – twierdzi, że agresja jest wyuczona drogą naśladownictwa i wzmocnienia czyli, że naśladując inne zachowania i widząc, że przynosi to korzyść przejawiamy takie zachowania. Dzieci widząc zachowania agresywne w sporcie i występujące po nich wzmocnienia pozytywne (zdobyte punkty, nagrody, owacje) przejmą je. Ale widząc zachowania asertywne mogą je źle zinterpretować – nie znając przepisów –

i odebrać jako agresywne.

Występują 4 aspekty agresji, które można wyjaśnić za pomocą teorii społecznego uczenia się:

- jak być agresywnym; - kto jest odpowiednim celem agresji; - jakie działania wymagają agresywnej reakcji; - w jakich sytuacjach agresja jest dopuszczalna. I

właśnie na podstawie obserwacji możemy nauczyć się faulować, wybrać ofiarę faulu, dowiedzieć się co należy zrobić i w jakich okolicznościach najlepiej kogoś sfaulować. Skoro agresja wynika z teorii społecznego uczenia się to znaczy, że możemy ją modelować przez stosowanie nagród i kar.

Ocena teorii społecznego uczenia się – skoro teoria społecznego uczenia się określa jego występowanie, to gdzie jest jej początek? Zwierzęta żyjące w odosobnieniu również przejawiają zachowania agresywne. Teoria społecznego uczenia się nie bierze pod uwagę faktu, że sztuki walki łagodzą zachowania agresywne.

c) Hipoteza frustracji agresji – zgodnie z jej założeniem agresja wynika z frustracji. Określono jednak, że frustracja rodzi tylko złość, natomiast samą agresję rodzi frustracja nieoczekiwana lub przyczyna jej postrzegana jako nieuczciwa.

Ocena frustracji agresji – frustracja może stać się głównym powodem agresji w sporcie, kiedy w momencie gry drużyna zaczyna przegrywać, szczególnie, gdy zawody mają duże znaczenie lub jeżeli przegrywają niesprawiedliwie.

Wnioski – na poziom agresji mogą wpływać wszystkie trzy teorie agresji.

3.Czynniki sytuacyjne wywołujące agresję w sporcie:

• CZYNNIK ZWIĄZEK Z AGRESJĄ• TEMPERATURA POZYTYWNY• PRAWDOPODOBIEŃSTWO ODWETU

NEGATYWNY• RÓŻNICA PUNKTÓW POZYTYWNY• POZYCJA W LIDZE NEGATYWNY• KORZYSTNY WYNIK NEGATYWNY• WROGOŚC KIBICÓW POZYTYWNY• AGRESJA PRZECIWNIKÓW POZYTYWNY

4.Czy sport nasila czy redukuje agresję

– zgodnie z teorią instynktów i frustracji agresji sport łagodzi agresję, gdyż ćwiczy nam się lepiej, gdy jesteśmy sfrustrowani lub zdenerwowani. Jednak teoria społecznego uczenia się mówi, że trenowanie sportów agresywnych modeluje zachowania agresywne. Nowe badania zaprzeczają temu, ponieważ trenowanie sztuk walki, które charakteryzuje się negatywnym związkiem wrogości (tendencją do zachowania agresywnego) i czasem trwania treningu. Różnica ta znajduje również potwierdzenie w relacji: agresja, a reprezentowany poziom sportowy. Im wyższy poziom, tym wyższa kultura i mniej agresji.

a) Efekt widowni – o ile sport pomaga w rozładowywaniu agresji zawodników, to w kibicach jest jej powodem. Częściej ona występuje wśród kibiców sportów kontaktowych. Teoria instynktów tłumaczy, że oglądanie zachowań agresywnych rodzi takie zachowania bez możliwości ich rozładowania. Teoria frustracji twierdzi, że ludzie wpadają w frustrację nie mogąc pomóc przegrywającemu zawodnikowi. Teoria społecznego uczenia się natomiast stwierdza, że obserwowanie zachowań agresywnych zawodników wyzwala w nas agresję.

5.Redukowanie agresji

a) Karanie – musi następować bezpośrednio po zachowaniu agresywnym i kara musi być surowsza, niż gratyfikacje płynące z zachowania agresywnego. Należy je stosować u młodych sportowców, którzy nie zdążyli jeszcze uzyskać wzmocnień pozytywnych po zachowaniach agresywnych. Kara również może służyć jako środek zapobiegawczy, kiedy świadek kary wie, że działanie agresywne nie popłaca.

b) Katharsis – pozbycie się negatywnych emocji, redukuje potrzebę agresji. Sport jest doznaniem katartycznym, czyli że długotrwały trening obniża chęć agresji. Jednak efekt ten jest przejściowy, gdyż kilka godzin po treningu, spotykając coś, co nas rozgniewało znowu poczujemy złość.

c) Modelowanie ról społecznych – wskazywanie dzieciom modeli nieagresywnych, aby czerpały przykłady dobre.

d) Zawieranie kontraktów – sportowcy podpisując kontrakty są zobowiązani do hamowania niektórych zachowań. Warunki kontraktu są omawiane wspólnie z trenerem, zawodnikiem i psychologiem. Jednak umowa ma jasno określać jakie zachowania są zakazane i jakie grożą za to konsekwencje.

e) Grupy radzenia sobie ze złością – terapia grupowa, której celem jest poznanie złości i radzenia sobie z nią. Jedne grupy – psychoanalityczne podkreślają wagę badania złości, inne od razu strategii kontrolowania jej.

Dziękuję za uwagę

Wojciech Makowski