บทที่ ๗ (1)

บทท ๗สอและแหลงการเรยนร สอการเรยนร

สอ การเรยนร หมายถง วสด อปกรณ หรอ วธการ ซงอาจจำาแนกเปน สอสงพมพ สอ บคคล สอวสด สออปกรณ เปนตน

แหลงการเรยนร หมายถง แหลงขอมล ขาวสาร และสารสนเทศและประสบการณท

สนบสนนสงเสรมใหผเรยนใฝเรยนใฝรแสวงหาความรดวยตนเองอยางกวางขวาง

และตอเนอง เพอเสรมสรางใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนรและเปนบคคลแหงการเรยนร

ส อและแหล งการเร ยนร สอ และแหลงการเรยนร คอ สงทใชเปนสอ

กลางใหผสอนสามารถถายทอด ความร เจตคตและทกษะไปยงผเรยน สามารถมอง

เหนเปนรปธรรมได ทำาใหผเรยนไดเรยนรอยางมประสทธภาพหรอทำาใหบทเรยนงาย

ขน และในการจดทำาสอขนใชตองคำานงถง คณสมบตของสอทด คอ นาสนใจ ประหยด

ชวยใหเกดการเรยนรไดเรวและถกตอง

ส อการสอน สอ การสอน หมายถง ตวกลางทถายทอด

สารสนเทศไปสผเรยน ไมวาจะเปนวสดเครองมอและเทคนควธการทผสอนนำามา

ประกอบการเรยนการสอน เพอผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพสอการ

เรยนร หมายถง ทกสงทกอยางรอบตวตวผ เรยนทชวยใหผเรยนเกดการเรยนร โดยมง

เนนสงเสรมการคนควาหรอการแสวงหา ความรดวยตนเอง

๑.สอการสอน นกวชาการ และนกเทคโนโลยการศกษา ทงในประเทศ

และตางประเทศและตางประเทศไดใหความหมายของ สอการสอน ไวหลายทาน พอสรปได ดงน

เชอร กลาววา สอการสอนเปนเครองมอชวยสอความหมายใดๆกตามทจดโดยครและนกเรยน

ฮาสและแพคเกอร กลาววา สอการสอน คอ เครองมอท ชวยในการถายทอดสงตางๆทเปนจรงไดแก ทกษะ

ทศนะคต ความร ความเขาใจ และความซาบซงไปยงผเรยน

บราวนและคนอนๆ กลาววา สอการสอนหมายถง จำาพวก อปกรณทงหลายทสามารถเสนอความรใหแกผเรยน จน

เกดผลการเรยนทด

เกอรลช และอล ไดใหคำาจำากดความของสอการสอนไว วา สอการสอน คอบคคล วสดหรอเหตการณตางๆซง

ทำาใหนกเรยนไดรบ ความร ทกษะ ทศนคต คร หนงสอและสงแวดลอมจดเปนสอการสอนทงสน

ไฮ นคส โมเลนดาและรสเซล ใหทศนะเกยวกบสอการ สอนไววา สอการสอน หมายถง สอชนดใดกตามไมวาจะ

เปนสไลดโทรทศนวทยเทปบนทกเสยงภาพถายวสดฉายและวสดสงตพมพซงเปนพาหนะในการขอมลจากแหลงขอมลไปยงผรบ

ไชยยศ เรองสวรรณ กลาววา สอการสอน หมายถง สงท ชวยใหการเรยนร ซงเปนครและนกเรยนเปนผใชเพอ

ใหการเรยนการสอนมประสทธภาพยงขน สรป ไดวา สอการสอน หมายถงวสด เครองมอและเทคนควธการทผสอนนำามาใชประกอบการเรยนการ

สอนเพอให ผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ

๒๒..ประเภทของสอการสอนประเภทของสอการสอน สอการสอนนนมมากมายและไดพฒนาให

เกดขนใหมอยเสมอตามความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย นกเทคโนโลยการศกษา ไดกำาหนดและแบงประเภทของสอการสอนไว หลายทานดงน

Dale ไดแบงสอการสอนออกเปน 11 ปะเภท โดยพจารณาจากลกษณะของประสบการณทไดรบจากสอการสอน ดงน

ประสบการณตรงและมความมงหมาย ประสบการณขนน เปนรากฐานสำาคญของการศกษาทงปวง เปนประสบการณทผเรยนไดรบมาจากความเปนจรงและดวยตวเองโดยตรง ผรบประสบการณนจะไดเหน ไดจบ ไดทำา ไดรสก และไดดมกลนจากของจรง ดงนนสอการสอนทไหประสบการณการเรยนรในขนนกคอของจรงหรอความเปนจรงในชวตของคนเรานนเอง

ประสบการณจำาลอง เปนทยอมรบกนวาศาสตรตางๆ ในโลก มมากเกนกวาทจะเรยนรไดหมดสนจากประสบการณตรงในชวต บางกรณกอยในอดต หรอซบซอนเรนลบหรอเปนอนตรายไมสะดวกตอการเรยนรจากประสบการณจรง จงไดมการจำาลองสงตาง ๆ เหลานนมาเพอการศกษา ของจำาลองบางอยางอาจจะเรยนไดงายกวาและสะดวกกวา

การสาธต คอ การอธบายถงขอเทจจรงหรอแบงความคด หรอกระบวนการตาง ๆใหผฟงแลเหนไปดวย เชน ครวทยาศาสตรเตรยมกาซออกซเจนใหนกเรยนด กเปนการสาธต การสาธตกเหมอนกบนาฏการ หรอการศกษานอกสถานท เราถอเปนสอการสอนอยางหนง ซงในการสาธตนอาจรวมเอาสงของทใชประกอบหลายอยาง นบตงแตของจรงไปจนถงตวหนงสอ หรอคำาพดเขาไวดวย แตเราไมเพงเลงถงสงเหลาน เราจะใหความสำาคญกบกระบวนการทงหมดทผเรยนจะตองเฝาสงเกตอยโดยตลอด

การศกษานอกสถานท การพานกเรยนไปศกษานอกสถานท เปนการสรางเสรมประสบการณชวตเพอใหนกเรยนไดเรยนจากแหลงขอมล แหลงความรทมอยจรงภายนอกหองเรยน ดงนนการศกษานอกสถานทจงเปนวธการหนงทเปนสอกลางใหนกเรยนไดเรยนจากของจรง

นทรรศการ นทรรศการมความหมายทกวางขวาง เพราะหมายถง การจดแสดงสงตางๆเพอใหความรแกผชม ดงนนนทรรศการจงเปนการรวมสอตาง ๆ มากมายหลายชนด การจดนทรรศการทใหผเรยนมามสวนรวมในการจด จะสงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสคดสรางสรรคมสวนรวม และไดรบขอมลยอนกลบดวยตวของเขาเอง

โทรทศนการศกษา โทรทศนเปนสอการสอนทมบทบาทมากในปจจบน เพราะไดเหนทงภาพและไดยนเสยงในเวลาเดยวกน และยงสามารถแพรและถายทอดเหตการณทกำาลงเกดขนไดดวย นอกจากนนโทรทศนยงมหลายรปแบบ เชน โทรทศนวงจรปด ซงโรงเรยนสามารถนำามาใชในการเรยนการสอนไดเปนอยางด นอกจากนยงมโทรทศนวงจรปด ทเออประโยชนตอการศกษาอยางกวางขวาง

ภาพยนตร เปนสอทจำาลองเหตการณมาใหผชมหรอผเรยนไดดและไดฟงอยางใกลเคยงกบความจรง แตไมสามารถถายทอดเหตการณทกำาลงเกดขนได ถงอยางไรกตามภาพยนตรกยงนบวาเปนสอทมบทบาทมากในการเรยนการสอน เชนเดยวกนกบโทรทศน

ภาพนง การบนทกเสยง และวทย ภาพนง ไดแก ภาพถาย ภาพวาดซงมทงภาพทบแสงและโปรงแสง ภาพทบแสงคอรปถาย ภาพวาด หรอภาพในสงพมพตาง ๆ สวนภาพนงโปรงใสหมายถงสไลด ฟลมสตรป ภาพโปรงใสทใชกบเครองฉายวสดโปรงใส เปนตน ภาพนงสามารถจำาลองความเปนจรงมาใหเราศกษาบนจอได การบนทกเสยง ไดแก แผนเสยงและเครองเลนแผนเสยง เทปและเครองบนทกเสยง และเครองขยายเสยงตลอดจนอปกรณตาง ๆ ทเกยวกบเสยงซงนอกจากจะสามารถนำามาใชอยางอสระในการเรยนการสอนดวยแลว ยงใชกบรายการวทยและกจกรรมการศกษาอน ๆ ไดดวย สวนวทยนน ปจจบนทยอมรบกนแลววา ชวยการศกษาและการเรยนการสอนไดมาก ซงไมจำากดอยแตเพยงวทยโรงเรยนเทานน แตยงหมายรวมถงวทยทวไปอกดวย

ทศนสญลกษณ สอการสอนประเภททศนสญญลกษณน มมากมายหลายชนด เชน แผนภมแผนภาพ แผนท แผนผง ภาพโฆษณา การตน เปนตน สอเหลานเปนสอทมลกษณะเปนสญลกษณสำาหรบถายทอดความหมายใหเขาใจไดรวดเรวขน

วจนสญลกษณ สอขนนเปนสอทจดวา เปนขนทเปนนามธรรมมากทสด ซงไดแกตวหนงสอหรออกษร สญลกษณทางคำาพดทเปนเสยงพด ความเปนรปธรรมของสอประเภทนจะไมคงเหลออยเลย อยางไรกด ถงแมสอประเภทนจะมลกษณะทเปนนามธรรมทสดกตามเรากใชประโยชนจากสอประเภทนมาก เพราะตองใชในการสอความหมายอยตลอดเวลา

เปรอง กมท ไดกลาววา สอการสอนมขอบเขตครอบคลมสงตอไปน

บคคล นอกจากครบรรณารกษและคนอนๆ ทโรงเรยนมอยแลวยงหมายถงใครกไดทไมไดผลตมาสำาหรบโรงเรยน บคคลเหลานสามารถนำามาใชเพอการเรยนรไดเชน วทยากร เปนตน

วสด หมายถง อปกรณ การสอนทโรงเรยนมอย เชน ของจรง รปภาพ เปนตน

อปกรณและเครองมอ ไดแก เครองฉาย เครองเสยงตางๆ รวมทงหองปฏบตการ

กจกรรม หมายถง กจกรรมตางๆทจดขนในโรงเรยน เชน การสาธต ทดลอง นาฏการการแสดงนทรรศการ การศกษานอกสถานท เปนตน

หลกการใชสอการสอน การ ใชสอการสอนนบวามความสำาคญตอการเรยนการสอน

อยางยงทงนเพราะถาใชสอการสอนไมถกตองยอมจะไดผลนอยหรอมคาเทากบไมไดใชเลยหาก เปนดงนยอมไมคมคากบการลงทน ฉะนนการใชสอการสอนแตละครงจงควรพจารณาใหถถวน และวางแผนการใชอยางรอบครอบการใชสอการสอนในหองเรยนอยางมประสทธภาพ นน ควรปฏบตตามหลกการดงน

๑.หลกการเลอก โนเอล และอโอนารด ใหหลกการเลอกสอการสอนไว ดงน มความเหมาะสมกบระดบสตปญญาของผเรยน เหมาะสมกบประสบการณเดมของผเรยน เหมาะสมกบความตองการและความสนใจของผเรยน เหมาะสมกบเรองทสอน มลกษณะทนาสนใจ ตรงกบจดประสงคในการสอน ไมเสยเวลาในการใชมากเกนไป เปนแบบงายๆและไมซบซอนจนเกนไป ชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาไดดขน ชวยใหเสรมสรางเจตคตทดแกผเรยน ชวยเพมทกษะใหแกผเรยน ราคาไมแพงจนเกนไป

เดล ไดใหขอเสนอแนะในการเลอกสอการสอน ไวดงน

สอการสอนนนจะสามารถใหแนวคดทถกตองไดเพยงใด สอการสอนนนจะสรางความเขาใจทถกตองในสงทเรยนได

ด เพยงใด สอการสอนนนๆเหมาะสมกบวย และประสบการณตางๆของ

ผเรยนเพยงใด สภาพแวดลอมเหมาะสมเหมาะทจะใชสอการสอนนนๆหรอ

ไม มขอเสนอแนะสนๆในการใชสอการสอนสำาหรบครหรอไม สอการสอนนนสามารถกระตนใหผเรยนพฒนาทางดาน

ความคดไดหรอไม คมคากบเวลาการลงทนหรอไม

อ ร คส น และเค ร ล ได กล าวถ งการเตร ยมก อนการใช ส อการสอนเตร ยมความพรอมให ก บผ เร ยน ด งน

พฒนาการสรางความพรอมเฉพาะอยาง เชน จะใหผเรยนเขา รวมกจกรรมการเรยนการสอน ตอนไหน อยางไร

แนะนำาผเรยนเพอเปนการเราใหเกดการเรยนรจากสอทครเลอกมา

สรางกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบสอการสอน เลอกวธทเหมาะสม ทจะนำาไปสการใชสอการสอนนนๆ ใชแหลงการเรยนอนๆเพอสรางความพรอมใหเกดขนกบตวผเรยน

อรคสน และเครล ได กลาววาเพอใหการนำาเสนอไดผลครควรม ความรความสามารถและทกษะพนฐาน ดงน

เลอกกจกรรมการสอนทกระตนใหผเรยนอยากเรยน อยากรตามจดมงหมายของการเรยนการสอน

ใชคำาถามเปนตวกระตนและชแนะ ใชการอภปรายเพอนำาไปสเนอหาและการสรางมโนมต จดกลมผเรยนใหเหมาะสมและสรางกจกรรมทาทายในการแกปญหา

ใชสออยางมลำาดบ จดดำาเนนการดานการจดสภาพการณตางๆ ในการใชสอการสอนเพอการเรยนร

สามารถจดกลมกจกรรมใหผเรยนหาความรจากสอตางๆ

อรคสน และเครล ครควรประเมนผลทงจากตวสอและจากการใชสอการสอนของครเองทำาใหทราบวา สอนนมคณคาตอการเรยนการสอนมากนอยเพยงใดและครเองมเทคนคในการใช สอการสอนนนดพอหรอไมสอการสอนสามารถบรรลจดมงหมายการสอนหรอไม เพยงใดเพอนำาไปปรบปรงใชใหเหมาะสมในโอกาสตอไป

ไฮนกส. โมเลนดา.และรสเซล กลาววา การประเมนผลควรกระทำาใน ๓ ลกษณะดงตอไปน

c. การประเมนผลกระบวนการสอน เพอเปนการตรวจสอบดวาผเรยนบรรลตามวตถประสงคทกำาหนดไวหรอไม

d. ประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน ซงขนอยกบวตถประสงคทกำาหนดไววามเกณฑเทาใด การประเมนผลสามารถกระทำาได เชน วตถประสงคทเปนเชงทกษะพสยอาจจะตองเปนการวดกระบวนการของพฤตกรรม

e. การประเมนผลสอและวธใชสอหรอวธการสอน เปนการประเมนผลเพอหาประสทธภาพของสอ ความคมประโยชนของสอตอผลสมฤทธทางการเรยน

องค ประกอบทสำาคญในการเรยนการสอนคอสงทครมกนำาไปประกอบการเรยนการสอนนนกคอ สอการสอนนนเอง สอการสอนนบวามประโยชนมากเพราะสอการสอนเปรยบเปนกญแจสำาคญทจะชวยใหผเรยนไดเขาใจในเนอหาและไดเหนภาพไดอยางชดเจนยงขน มากกวาทครจะสอนโดยการบรรยายหรอสอนตามเนอหา โดยไมมอปกรณชวยสอนเลย

สอการสอนคอ การนำาสอมาใชในการเรยนการสอน ซงเปนการนำาวสด เครองมอและวธการมาประกอบในการถายทอดความรและเนอหาไปยงผเรยน เพอใหผเรยนเกดความรในสงทครไดถายทอด รวมไปถงมความเขาใจตรงตามเนอหา ในการพจารณาเลอกใชสอการสอนแตละครงครควรพจารณาถงความเหมาะสมของ สอการสอนแตละชนด ดงน

c. ความเหมาะสม สอทจะใชนนเหมาะสมกบเนอหาและวตถประสงคของการสอนหรอไมd. ความถกตองสอทจะใชชวยใหนกเรยนไดขอสรปทถกตองหรอไมe. ความเขาใจ สอทจะใชนนควรชวยใหนกเรยนรจกคดอยางมเหตผลและใหขอมลทถก

ตองแกนกเรยนf. ประสบการณทไดรบ สอทใชนนชวยเพมพนประสบการณใหแกนกเรยนg. ตรงกบความตองการ สอนนชวยใหนกเรยนรวมกจกรรมตามทครตองการหรอไมh. สอนนชวยกระตนใหนกเรยนสนใจในชวงเวลานานพอสมควรหรอไม

a. เปดโอกาสใหนกเรยนรจากวตถทเปนรปธรรม ซงเปนการกระตนใหนกเรยนไดสรางแนวความคดดวยตนเอง

b. กระตนใหนกเรยนเกดความสนใจในเรองทจะเรยนมากขน

c. ชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดงายขนและสามารถจดจำาไดนาน

d. ใหประสบการณทสงเสรมใหนกเรยนทำากจกรรมตางๆดวยตนเอง

e. นำาประสบการณนอกหองเรยนมาใหนกเรยนศกษาในหองเรยนได

a. จด(Dots)b. เสน(Line)c. รปราง รปทรง(Shape - Form)d. ปรมาตร(Volume)e. ลกษณะพนผว(Texture)f. บรเวณวาง(Space)g. ส(Color)h. นำาหนกสอ(Value)

การเล อกส อท เหมาะสมน นต อง พจารณาตามหลก ๓ ประการ ด งน

b. การเลอกสอทมอยแลว สวนใหญในสถาบนการศกษามกจะมทรพยากรทสามารถใชเปนสอไดอย

แลว ดงนนสงทผสอนตองกระทำากคอ ตรวจสอบดวาสงใดทจะเปนสอไดบางโดยเลอกใหตรงกบลกษณะผเรยนและวตถประสงค

c. การดดแปลงสอทมอยแลว ใหใชไดดและเหมาะสม มากขน ทงนยอมขนกบเวลาและงบประมาณในการ

ดดแปลงสอดวยd. การออกแบบผลตสอใหม ถาสอนนมอยแลวและตรง

กบจดมงหมายของการเรยนการสอน เรากสามารถใชไดเลยแตถามอยโดยไมตรงกบจดมงหมายเราก

ใชวธ ดดแปลงได แตถาไมมสอตามทตองการกตองผลตสอใหม

a. จดมงหมาย ตองพจารณาวาตองการใหผเรยนไดเรยนอะไร

b. ผเรยน ควรไดพจารณาผเรยนทงโดยรวมวาเปน ใครรวมวาเปนใคร มความรพนฐานและทกษะ

อะไรมากอนc. คาใชจาย มงบประมาณเพยงพอหรอไมd. ความเชยวชาญดานเทคนคe. เครองมออปกรณ มเครองมออปกรณทจำาเปนพอ

เพยงตอการผลตหรอไมf. สงอำานวยความสะดวก มอยหรอสามารถจะจดหา

อยางไรg. เวลา มเวลาพอสำาหรบการออกแบบหรอไม