บทท ๗สอและแหลงการเรยนร สอการเรยนร

สอ การเรยนร หมายถง วสด อปกรณ หรอวธ การ ซงอาจจำาแนกเปน สอสงพมพ สอบคคล สอ วสด สออปกรณ เปนตน

แหลงการเรยนร หมายถง แหลงขอมลขาวสารและสารสนเทศและประสบการณทสนบสนนสงเสรมใหผเรยนใฝเรยนใฝรแสวงหาความรดวย

ตนเองอยางกวางขวางและตอเนอง เพอเสรมสรางใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนรและเปนบคคลแหงการเรยนร

ส อและแหล งการเร ยนร สอ และแหลงการเรยนร คอ สงทใชเปนสอกลางใหผสอนสามารถ

ถายทอด ความร เจตคตและทกษะไปยงผเรยน สามารถมองเหนเปน รปธรรมได ทำาใหผเรยนไดเรยนรอยางมประสทธภาพหรอทำาใหบท

เรยนงายขน และในการจดทำาสอขนใชตองคำานงถงคณสมบตของสอ ทด คอ นาสนใจ ประหยดชวยใหเกดการเรยนรไดเรวและถกตอง

ส อการสอน สอ การสอน หมายถง ตวกลางทถายทอดสารสนเทศไปสผเรยน ไมวาจะเปนวสดเครองมอและเทคนควธการทผสอนนำามาประกอบการเรยน

การสอน เพอผเรยนเกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพสอการเรยน ร หมายถง ทกสงทกอยางรอบตวตวผเรยนทชวยใหผเรยนเกดการ

เรยนร โดยมงเนนสงเสรมการคนควาหรอการแสวงหาความรดวย ตนเอง

๑.สอการสอน นกวชาการ และนกเทคโนโลยการศกษา ทงในประเทศและตางประเทศ

และตางประเทศไดใหความหมายของ สอการสอน ไวหลายทาน พอสรป ได ดงน

เชอร กลาววา สอการสอนเปนเครองมอชวยสอความหมายใดๆกตามทจดโดยครและนกเรยน

ฮาสและแพคเกอร กลาววา สอการสอน คอ เครองมอทชวยในการ ถายทอดสงตางๆทเปนจรงไดแก ทกษะ ทศนะคต ความร ความเขาใจ

และความซาบซงไปยงผเรยน บราวนและคนอนๆ กลาววา สอการสอนหมายถง จำาพวกอปกรณทงหลาย

ทสามารถเสนอความรใหแกผเรยน จนเกดผลการเรยนทด

เกอรลช และอล ไดใหคำาจำากดความของสอการสอนไววา สอการสอน คอบคคล วสดหรอเหตการณตางๆซงทำาใหนกเรยนไดรบ ความร ทกษะ

ทศนคต คร หนงสอ และสงแวดลอมจดเปนสอการสอนทงสน ไฮ นคส โมเลนดาและรสเซล ใหทศนะเกยวกบสอการสอนไววา สอการ

สอน หมายถง สอชนดใดกตามไมวาจะเปนสไลดโทรทศนวทยเทปบนทก เสยงภาพถายวสด ฉายและวสดสงตพมพซงเปนพาหนะในการขอมลจาก

แหลงขอมลไปยงผรบ ไชยยศ เรองสวรรณ กลาววา สอการสอน หมายถง สงทชวยใหการเรยน

ร ซงเปนครและนกเรยนเปนผใชเพอใหการเรยนการสอนมประสทธภาพยงขน

สรป ไดวา สอการสอน หมายถงวสด เครองมอและเทคนควธการทผสอน นำามาใชประกอบการเรยนการสอนเพอให ผเรยนเกดการเรยนรไดอยาง

มประสทธภาพ

๒๒..ประเภทของสอการสอนประเภทของสอการสอน สอการสอนนนมมากมายและไดพฒนาใหเกดขนใหมอยเสมอตาม

ความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย นกเทคโนโลยการศกษา ไดกำาหนดและแบงประเภทของสอการสอนไว หลายทานดงน

Dale ไดแบงสอการสอนออกเปน 11 ปะเภท โดยพจารณาจากลกษณะของประสบการณทไดรบจากสอการสอน ดงน

ประสบการณตรงและมความมงหมาย ประสบการณขนน เปนรากฐานสำาคญของการศกษาทงปวง เปนประสบการณทผเรยนไดรบมาจากความเปนจรงและดวยตวเองโดยตรง ผรบประสบการณนจะไดเหน ไดจบ ไดทำา ไดรสก และไดดมกลนจากของจรง ดงนนสอการสอนทไหประสบการณการเรยนรในขนนกคอของจรงหรอความเปนจรงในชวตของคนเรานนเอง

ประสบการณจำาลอง เปนทยอมรบกนวาศาสตรตางๆ ในโลก มมากเกนกวาทจะเรยนรไดหมดสนจากประสบการณตรงในชวต บางกรณกอยในอดต หรอซบซอนเรนลบหรอเปนอนตรายไมสะดวกตอการเรยนรจากประสบการณจรง จงไดมการจำาลองสงตาง ๆ เหลานนมาเพอการศกษา ของจำาลองบางอยางอาจจะเรยนไดงายกวาและสะดวกกวา

การสาธต คอ การอธบายถงขอเทจจรงหรอแบงความคด หรอกระบวนการตาง ๆใหผฟงแลเหนไปดวย เชน ครวทยาศาสตรเตรยมกาซออกซเจนใหนกเรยนด กเปนการสาธต การสาธตกเหมอนกบนาฏการ หรอการศกษานอกสถานท เราถอเปนสอการสอนอยางหนง ซงในการสาธตนอาจรวมเอาสงของทใชประกอบหลายอยาง นบตงแตของจรงไปจนถงตวหนงสอ หรอคำาพดเขาไวดวย แตเราไมเพงเลงถงสงเหลาน เราจะใหความสำาคญกบกระบวนการทงหมดทผเรยนจะตองเฝาสงเกตอยโดยตลอด

การศกษานอกสถานท การพานกเรยนไปศกษานอกสถานท เปนการสรางเสรมประสบการณชวตเพอใหนกเรยนไดเรยนจากแหลงขอมล แหลงความรทมอยจรงภายนอกหองเรยน ดงนนการศกษานอกสถานทจงเปนวธการหนงทเปนสอกลางใหนกเรยนไดเรยนจากของจรง

นทรรศการ นทรรศการมความหมายทกวางขวาง เพราะหมายถง การจดแสดงสงตางๆเพอใหความรแกผชม ดงนนนทรรศการจงเปนการรวมสอตาง ๆ มากมายหลายชนด การจดนทรรศการทใหผเรยนมามสวนรวมในการจด จะสงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสคดสรางสรรคมสวนรวม และไดรบขอมลยอนกลบดวยตวของเขาเอง

โทรทศนการศกษา โทรทศนเปนสอการสอนทมบทบาทมากในปจจบน เพราะไดเหนทงภาพและไดยนเสยงในเวลาเดยวกน และยงสามารถแพรและถายทอดเหตการณทกำาลงเกดขนไดดวย นอกจากนนโทรทศนยงมหลายรปแบบ เชน โทรทศนวงจรปด ซงโรงเรยนสามารถนำามาใชในการเรยนการสอนไดเปนอยางด นอกจากนยงมโทรทศนวงจรปด ทเออประโยชนตอการศกษาอยางกวางขวาง

ภาพยนตร เปนสอทจำาลองเหตการณมาใหผชมหรอผเรยนไดดและไดฟงอยางใกลเคยงกบความจรง แตไมสามารถถายทอดเหตการณทกำาลงเกดขนได ถงอยางไรกตามภาพยนตรกยงนบวาเปนสอทมบทบาทมากในการเรยนการสอน เชนเดยวกนกบโทรทศน

ภาพนง การบนทกเสยง และวทย ภาพนง ไดแก ภาพถาย ภาพวาดซงมทงภาพทบแสงและโปรงแสง ภาพทบแสงคอรปถาย ภาพวาด หรอภาพในสงพมพตาง ๆ สวนภาพนงโปรงใสหมายถงสไลด ฟลมสตรป ภาพโปรงใสทใชกบเครองฉายวสดโปรงใส เปนตน ภาพนงสามารถจำาลองความเปนจรงมาใหเราศกษาบนจอได การบนทกเสยง ไดแก แผนเสยงและเครองเลนแผนเสยง เทปและเครองบนทกเสยง และเครองขยายเสยงตลอดจนอปกรณตาง ๆ ทเกยวกบเสยงซงนอกจากจะสามารถนำามาใชอยางอสระในการเรยนการสอนดวยแลว ยงใชกบรายการวทยและกจกรรมการศกษาอน ๆ ไดดวย สวนวทยนน ปจจบนทยอมรบกนแลววา ชวยการศกษาและการเรยนการสอนไดมาก ซงไมจำากดอยแตเพยงวทยโรงเรยนเทานน แตยงหมายรวมถงวทยทวไปอกดวย

ทศนสญลกษณ สอการสอนประเภททศนสญญลกษณน มมากมายหลายชนด เชน แผนภมแผนภาพ แผนท แผนผง ภาพโฆษณา การตน เปนตน สอเหลานเปนสอทมลกษณะเปนสญลกษณสำาหรบถายทอดความหมายใหเขาใจไดรวดเรวขน

วจนสญลกษณ สอขนนเปนสอทจดวา เปนขนทเปนนามธรรมมากทสด ซงไดแกตวหนงสอหรออกษร สญลกษณทางคำาพดทเปนเสยงพด ความเปนรปธรรมของสอประเภทนจะไมคงเหลออยเลย อยางไรกด ถงแมสอประเภทนจะมลกษณะทเปนนามธรรมทสดกตามเรากใชประโยชนจากสอประเภทนมาก เพราะตองใชในการสอความหมายอยตลอดเวลา

เปรอง กมท ไดกลาววา สอการสอนมขอบเขตครอบคลมสงตอไปน บคคล นอกจากครบรรณารกษและคนอนๆ ทโรงเรยนมอยแลวยง

หมายถงใครกไดทไมไดผลตมาสำาหรบโรงเรยน บคคลเหลานสามารถนำามาใชเพอการเรยนรไดเชน วทยากร เปนตน

วสด หมายถง อปกรณ การสอนทโรงเรยนมอย เชน ของจรง รปภาพ เปนตน

อปกรณและเครองมอ ไดแก เครองฉาย เครองเสยงตางๆ รวมทงหองปฏบตการ

กจกรรม หมายถง กจกรรมตางๆทจดขนในโรงเรยน เชน การสาธต ทดลอง นาฏการการแสดงนทรรศการ การศกษานอกสถานท เปนตน

หลกการใชสอการสอน การ ใชสอการสอนนบวามความสำาคญตอการเรยนการสอน

อยางยงทงนเพราะถาใชสอการสอนไมถกตองยอมจะไดผลนอยหรอมคาเทากบไมไดใชเลยหาก เปนดงนยอมไมคมคากบการลงทน ฉะนนการใชสอการสอนแตละครงจงควรพจารณาใหถถวน และวางแผนการใชอยางรอบครอบการใชสอการสอนในหองเรยนอยางมประสทธภาพ นน ควรปฏบตตามหลกการดงน

๑.หลกการเลอก โนเอล และอโอนารด ใหหลกการเลอกสอการสอนไว ดงน มความเหมาะสมกบระดบสตปญญาของผเรยน เหมาะสมกบประสบการณเดมของผเรยน เหมาะสมกบความตองการและความสนใจของผเรยน เหมาะสมกบเรองทสอน มลกษณะทนาสนใจ ตรงกบจดประสงคในการสอน ไมเสยเวลาในการใชมากเกนไป เปนแบบงายๆและไมซบซอนจนเกนไป ชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาไดดขน ชวยใหเสรมสรางเจตคตทดแกผเรยน ชวยเพมทกษะใหแกผเรยน ราคาไมแพงจนเกนไป

เดล ไดใหขอเสนอแนะในการเลอกสอการสอน ไวดงน สอการสอนนนจะสามารถใหแนวคดทถกตองไดเพยงใด สอการสอนนนจะสรางความเขาใจทถกตองในสงทเรยนไดด เพยงใด สอการสอนนนๆเหมาะสมกบวย และประสบการณตางๆของผเรยนเพยงใด สภาพแวดลอมเหมาะสมเหมาะทจะใชสอการสอนนนๆหรอไม มขอเสนอแนะสนๆในการใชสอการสอนสำาหรบครหรอไม สอการสอนนนสามารถกระตนใหผเรยนพฒนาทางดานความคดไดหรอไม คมคากบเวลาการลงทนหรอไม

อ ร คส น และเค ร ล ได กล าวถ งการเตร ยมก อนการใชส อการสอน เตร ยมความพร อมใหก บผ เร ยน ด งน

พฒนาการสรางความพรอมเฉพาะอยาง เชน จะใหผเรยนเขารวมกจกรรม การเรยนการสอน ตอนไหน อยางไร

แนะนำาผเรยนเพอเปนการเราใหเกดการเรยนรจากสอทครเลอกมา สรางกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบสอการสอน เลอกวธทเหมาะสม ทจะนำาไปสการใชสอการสอนนนๆ ใชแหลงการเรยนอนๆเพอสรางความพรอมใหเกดขนกบตวผเรยน

อรคสน และเครล ได กลาววาเพอใหการนำาเสนอไดผลครควรมความรความ สามารถและทกษะพนฐาน ดงน

เลอกกจกรรมการสอนทกระตนใหผเรยนอยากเรยน อยากรตามจดมงหมายของการเรยนการสอน

ใชคำาถามเปนตวกระตนและชแนะ ใชการอภปรายเพอนำาไปสเนอหาและการสรางมโนมต จดกลมผเรยนใหเหมาะสมและสรางกจกรรมทาทายในการแกปญหา ใชสออยางมลำาดบ จดดำาเนนการดานการจดสภาพการณตางๆ ในการใชสอการสอนเพอการเรยนร

สามารถจดกลมกจกรรมใหผเรยนหาความรจากสอตางๆ

อรคสน และเครล ครควรประเมนผลทงจากตวสอและจากการใชสอการสอนของครเองทำาใหทราบวา สอนนมคณคาตอการเรยนการสอนมากนอยเพยงใดและครเองมเทคนคในการใช สอการสอนนนดพอหรอไมสอการสอนสามารถบรรลจดมงหมายการสอนหรอไม เพยงใดเพอนำาไปปรบปรงใชใหเหมาะสมในโอกาสตอไป

ไฮนกส. โมเลนดา.และรสเซล กลาววา การประเมนผลควรกระทำาใน ๓ ลกษณะดงตอไปน

c. การประเมนผลกระบวนการสอน เพอเปนการตรวจสอบดวาผเรยนบรรลตามวตถประสงคทกำาหนดไวหรอไม

d. ประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน ซงขนอยกบวตถประสงคทกำาหนดไววามเกณฑเทาใด การประเมนผลสามารถกระทำาได เชน วตถประสงคทเปนเชงทกษะพสยอาจจะตองเปนการวดกระบวนการของพฤตกรรม

e. การประเมนผลสอและวธใชสอหรอวธการสอน เปนการประเมนผลเพอหาประสทธภาพของสอ ความคมประโยชนของสอตอผลสมฤทธทางการเรยน

องค ประกอบทสำาคญในการเรยนการสอนคอสงทครมกนำาไปประกอบการเรยนการสอนนนกคอ สอการสอนนนเอง สอการสอนนบวามประโยชนมากเพราะสอการสอนเปรยบเปนกญแจสำาคญทจะชวยใหผเรยนไดเขาใจในเนอหาและไดเหนภาพไดอยางชดเจนยงขน มากกวาทครจะสอนโดยการบรรยายหรอสอนตามเนอหา โดยไมมอปกรณชวยสอนเลย

สอการสอนคอ การนำาสอมาใชในการเรยนการสอน ซงเปนการนำาวสด เครองมอและวธการมาประกอบในการถายทอดความรและเนอหาไปยงผเรยน เพอใหผเรยนเกดความรในสงทครไดถายทอด รวมไปถงมความเขาใจตรงตามเนอหา ในการพจารณาเลอกใชสอการสอนแตละครงครควรพจารณาถงความเหมาะสมของ สอการสอนแตละชนด ดงน

c. ความเหมาะสม สอทจะใชนนเหมาะสมกบเนอหาและวตถประสงคของการสอนหรอไมd. ความถกตองสอทจะใชชวยใหนกเรยนไดขอสรปทถกตองหรอไมe. ความเขาใจ สอทจะใชนนควรชวยใหนกเรยนรจกคดอยางมเหตผลและใหขอมลทถกตองแกนกเรยนf. ประสบการณทไดรบ สอทใชนนชวยเพมพนประสบการณใหแกนกเรยนg. ตรงกบความตองการ สอนนชวยใหนกเรยนรวมกจกรรมตามทครตองการหรอไมh. สอนนชวยกระตนใหนกเรยนสนใจในชวงเวลานานพอสมควรหรอไม

a. เปดโอกาสใหนกเรยนรจากวตถทเปนรปธรรม ซงเปนการกระตนใหนกเรยนไดสรางแนวความคดดวยตนเอง

b. กระตนใหนกเรยนเกดความสนใจในเรองทจะเรยนมากขนc. ชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดงายขนและสามารถจดจำาไดนานd. ใหประสบการณทสงเสรมใหนกเรยนทำากจกรรมตางๆดวยตนเองe. นำาประสบการณนอกหองเรยนมาใหนกเรยนศกษาในหองเรยนได

a. จด(Dots)b. เสน(Line)c. รปราง รปทรง(Shape - Form)d. ปรมาตร(Volume)e. ลกษณะพนผว(Texture)f. บรเวณวาง(Space)g. ส(Color)h. นำาหนกสอ(Value)

การเล อกส อท เหมาะสมน นต องพ จารณาตามหลก ๓ ประการ ดงน

b. การเลอกสอทมอยแลว สวนใหญในสถาบนการศกษามกจะม ทรพยากรทสามารถใชเปนสอไดอยแลว ดงนนสงทผสอนตอง

กระทำากคอ ตรวจสอบดวาสงใดทจะเปนสอไดบางโดยเลอกใหตรงกบลกษณะผเรยนและวตถประสงค

c. การดดแปลงสอทมอยแลว ใหใชไดดและเหมาะสมมากขน ทงนยอมขนกบเวลาและงบประมาณในการดดแปลงสอดวย

d. การออกแบบผลตสอใหม ถาสอนนมอยแลวและตรงกบจดมงหมาย ของการเรยนการสอน เรากสามารถใชไดเลยแตถามอยโดยไมตรง

กบจดมงหมายเรากใชวธ ดดแปลงได แตถาไมมสอตามทตองการกตองผลตสอใหม

a. จดมงหมาย ตองพจารณาวาตองการใหผเรยนไดเรยนอะไรb. ผเรยน ควรไดพจารณาผเรยนทงโดยรวมวาเปนใครรวมวาเปน

ใคร มความรพนฐานและทกษะอะไรมากอนc. คาใชจาย มงบประมาณเพยงพอหรอไมd. ความเชยวชาญดานเทคนคe. เครองมออปกรณ มเครองมออปกรณทจำาเปนพอเพยงตอการผลต

หรอไมf. สงอำานวยความสะดวก มอยหรอสามารถจะจดหาอยางไรg. เวลา มเวลาพอสำาหรบการออกแบบหรอไม