บทท 1

ความรเกยวกบแรงงานสมพนธ

ในวงการอตสาหกรรมไดมการพฒนาอยางตอเนอง โดยอาศยความกาวหนาทางดาน

เทคโนโลยสมยใหม เขามาชวยในการผลตผลตภณฑสาเรจรป เพอใหผลตภณฑสาเรจรปมคณภาพและ

ปรมาณเพมขน เพอตอบสนองเพยงพอตอความตองการของลกคา ซงสถานประกอบกจการตางๆจะ

ประกอบดวยบคลากรทสาคญอย 2 สวน ดงนคอ ฝายนายจางหรอฝายจดการเปนผประกอบการ

ทางดานธรกจการลงทน เพอทาการผลตสนคาใหไดออกมามากทสด โดยใหตนทนมคาใชจายนอยทสด

เพอหวงผลกาไรมากทสดเทาทจะทาได สวนอกฝายหนงเปนผใชแรงงานหรอลกจาง ซงจะทาหนาท

ตามตาแหนงงานตางๆทไดรบมอบหมายในแตละงาน ซงผใชแรงงานหรอลกจางนน เมอทางานกตอง

ไดรบคาจางหรอคาตอบแทน เมอเปนเชนนทงฝายนายจางกบฝายลกจาง จงตองทางานรวมกน ถงแมจะ

อยในตาแหนงทแตกตางกน แตมความจาเปนตองมความสมพนธเกยวของกนในดานเศรษฐศาสตร และ

กฏหมาย ซงความสมพนธทเกยวของดงกลาวนน เรยกวา แรงงานสมพนธ ซงเปนความสมพนธระหวาง

ฝายนายจาง ฝายลกจางและฝายรฐบาล เพอกาหนดนโยบายและกฏหมายใหแตละฝายปฏบตตาม

ความหมายของแรงงานสมพนธ

แมน สารรตน (2527, หนา 1) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง กระบวนการบรหารและ

การจดการทางดานแรงงานและความสมพนธของสถาบน 3 ฝายคอ สถาบนนายจาง สถาบนลกจาง และ

รฐบาล เพอใหมการทาความตกลงกนโดยสนตวธเกยวกบคาจาง ผลประโยชนเกยวกบการจาง และเพอ

สงเสรมความสมพนธอนดในวงการอตสาหกรรม

2

ดสต ภตระกล (2535, หนา 2) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง ระบบทวางกตกา

กฏเกณฑ และการปฏบตระหวางฝายนายจางและฝายลกจาง ฝายบรหารกบสหภาพ ฝายนายจาง ลกจาง

และสหภาพกบรฐบาล ซงระบบนจะออกมาในรปของ กฏหมายขอบงคบระเบยบแบบแผนทฝายจดการ

หรอสหภาพแรงงานกาหนดขน

เพญศร วายวานนท (2537, หนา 252) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง เปน

ความสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง หรอความสมพนธระหวางฝายกจการกบสหภาพแรงงาน

ความสมพนธอนดทงสองฝายเปนสงปรารถนาในการอยรวมกนในธรกจหรออตสาหกรรมอยางสงบสข

ระวงเนตรโพธแกว (2542, หนา 21) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง วธการกระทาและ

ภาระกจระหวางองคการฝายนายจางทเขาไปมบทบาทในการกาหนดความเกยวของผกพน ตลอดจน

ภาระหนาทระหวางนายจางและลกจาง รวมถงความสมพนธทรฐบาลเขามามสวนรวมเพอแกไขปญหา

ดานแรงงาน

เกอจตร ธรกาญจน (2551, หนา 29) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง ความสมพนธ

ระหวางฝายนายจาง ฝายลกจาง และรฐบาล หรอความสมพนธระหวางองคการฝายนายจาง องคการฝาย

ลกจาง และองคการรฐบาล ทเกยวของกบสภาพการจางหรอการทางานอนอาจสงผลกระทบตอนายจาง

ลกจาง ประชาชนและประเทศชาต ทงทางตรงและทางออม

ชวลต สละ (2551, หนา 214) กลาววา แรงงานสมพนธ หมายถง ความสมพนธระหวาง

นายจางกบลกจางคนใดคนหนง หรอกบกลมลกจางกลมใดกลมหนง หรอหลายกลมกไดในเรองของ

การจางงาน ซงนบตงแตการจางงานจนถงลกจางออกจากงาน

กลาวโดยสรป แรงงานสมพนธเปนความสมพนธระหวางองคการฝายนายจาง องคการ

ฝายลกจาง และองคการรฐบาล หรอเปนความสมพนธระหวางฝายนายจางกบฝายลกจาง ซงรฐบาลม

ความจาเปนตองเขามามสวนเกยวของดวยโดยตรง ดวยการกาหนดนโยบายและออกกฏหมายมากาหนด

กรอบใหทงฝายนายจางและฝายลกจางปฏบตตาม

3

ความสาคญของแรงงานสมพนธ

ความสาคญของแรงงานสมพนธอาจจะกลาวไดวาหากสถานประกอบการใดทนายจาง

และลกจางตางปฏบตตอกนดวยดโดยการรวมสรางประโยชนและนามาแบงปนกนอยางเหมาะสม ตาง

เขาใจและยอมรบในบทบาทของแตละฝาย ปรองดองและสามารถระงบขอขดแยงและขอยตลงไดดวย

ความพอใจรวมกน กจะทาใหลกจางมคณภาพชวตทด มความสขในการทางาน มความตงใจในการ

สรางผลผลตใหเพมขนและใหบรการทดแกผมาใชบรการในสถานประกอบการของนายจาง และมผล

ทาใหนายจางสามารถดาเนนกจการไดอยางราบรน โดยไดรบผลประโยชนหรอผลกาไรตาม

วตถประสงคของสถานประกอบการนน เมอนายจางและลกจางสามารถทางานรวมกนดวยดอยางม

ประสทธภาพและกเกดความสงบสขในอตสาหกรรมขน สงผลโดยตรงตอความเจรญทางเศรษฐกจและ

ความสงบเรยบรอยของประเทศ (เกอจตร ธระกาญจม, 2551, หนา 30)

ในทางตรงกนขาม ถาหากวาสถานประกอบการใดนายจางและลกจางตางปฏบตตอกน

ดวยการเอารดเอาเปรยบ มทศนคตและกระทาการในเชงปฏปกษตอกน อาจกอใหเกดความไมพอใจ

เกดความขดแยง และอาจเปลยนไปเปนขอพพาทแรงงานทรนแรง ในทสดทาใหเกดการชะงกงานใน

รปแบบตางๆ เชน การถวงงานหรอการทางานชา (slowdown, go-slow) การลาออกทงกลมโดยเฉพาะ

ชางหรอคนงานมฝมอ การลากจพรอมกน การลาปวยพรอมกน การทางานแบบเถรตรง (work-to-rule)

การทงงาน (walkout) การนดหยดงาน (strike) เกดการทางานทาใหอกฝายหนงเสยหาย เชน การแกลง

ทาใหผลผลตดอยคณภาพ หรอเสยหายทนททผบรโภคนาไปใช (spoilage) การลอบทาลายเครองจกร

เครองมอของนายจาง (sabotage) การลอบวางเพลงสถานประกอบการ การทาลาย หรอ ลอบฆานายจาง

หรอบคคลในฝายการจดการ เปนตน ทาใหเกดการโตตอบมงรายตอกน จนทาใหทกฝายไดรบความ

เดอดรอน สงคมเกดความสบสน ไรความสงบสขเศรษฐกจของประเทศตกตา ดงนน แรงงานสมพนธ

จงมความสาคญกบบคคลทเกยวของและมผลกระทบตอนายจาง ลกจาง ประชาชนทวไปและ

ประเทศชาตโดยสวนรวม ดงน

4

1. ความสาคญตอนายจาง

1.1 แรงงานสมพนธทด จะทาใหองคการสามารถดาเนนกจการไดอยางตอเนองและม

ประสทธภาพ ชวยใหกจการมผลกาไร และมความเจรญกาวหนา

1.2 นายจางไมตองเสยเวลา เสยเงน เสยความรสก และเสยหนา เนองจากเกดขอขดแยง

ขอพพาทแรงงาน ขอรองทกข หรอคดแรงงาน

1.3 นายจางสามารถรกษาระเบยบวนย ความสงบเรยบรอยในสถานประกอบการ

2. ความสาคญตอลกจาง

2.1 แรงงานสมพนธทด ยอมทาใหลกจางมขวญกาลงใจ และความพงพอใจในการ

ทางาน

2.2 เมอนายจางไดมการเปลยนแปลงปรบปรงคาจาง และผลประโยชนตอบแทน

สวสดการ สภาพการจางงาน และสภาพการทางานอนเปนประโยชนตอลกจาง ซงจะชวยใหคณภาพ

ชวตการทางานของลกจางดขน

2.3 ลกจางมสวนรวมในการแสดงความคดรเรม และความสามารถในการทางานเพอ

พฒนาตวเองใหกาวหนาในอาชพการทางานมากยงขน

2.4 ลกจางมความมนคงในการทางาน ฯลฯ

3. ความสาคญตอประชาชนทวไป

แรงงานสมพนธทด สงผลใหการดาเนนธรกจของสถานประกอบการตางๆดาเนนไปอยาง

มประสทธภาพ ทาใหประชาชนทวไปในฐานะผ บรโภคไดรบสนคาและบรการทดจากสถาน

ประกอบการตางๆ

4. ความสาคญตอประเทศชาต

4.1 แรงงานสมพนธทด ชวยใหเกดความสงบสขในวงการอตสาหกรรม ซงเปนปจจย

สาคญในการสงเสรมบรรยากาศการลงทน และขยายตวของธรกจ อตสาหกรรม อนเปนผลดตอการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ

5

4.2 แรงงานสมพนธทดชวยลดปญหาขอขดแยงไมมขอพพาทแรงงาน ไมมการนดหยด

งาน หรอการปดงานทยดเยอ ซงอาจนาไปสเหตการณทกอใหเกดความไมสงบสข

จดมงหมายของระบบแรงงานสมพนธ

จดมงหมายของระบบแรงงานสมพนธ สามารถแบงออกเปน 3 ประการ ดงนคอ (ดสต

ภตระกล, 2535, หนา 12)

1. การแกปญหาขอขดแยง เมอมขอขดแยงเกดขน ถาฝายนายจางและฝายลกจาง ไมม

กตกา กฎเกณฑสาหรบยดถอเปนหลกปฏบต หรอไมมกลไกในการยตขอขดแยง อาจจะเกดการใช

อารมณในการตดสนใจแกปญหาทเกดขน จงไมเพยงแตจะกอใหเกดความเสยหายแกคกรณเทานน ยง

อาจกอใหเกดความเสยหายตอสวนรวมอกดวย (วภาว พจตบนดาล, 2528, หนา 476)

กฎเกณฑทออกมาโดยรฐบาลในรปแบบของกฎหมายแรงงานสมพนธกดหรอกฎเกณฑท

เกดจากขอตกลงรวมกนระหวางฝายนายจาง และฝายลกจางกด เปนแนวทางในการแกปญหาขอขดแยง

ทอาจเกดขนระหวางคกรณ เชน กฎหมายแรงงานสมพนธของไทย ไดกาหนดกฎเกณฑในการยนขอ

เรยกรอง กเพอใหโอกาสคนงานไดเสนอความตองการใหนายจางทราบ แทนทจะสะสมความตองการ

ไว และปลอยออกมาในรปการนดหยดงาน (นคม จนทรวทร, 2524, หนา 78-79)

2. เพอรกษาความเปนธรรมในดานสงคมและเศรษฐกจ กฎเกณฑทกาหนดมาตรฐาน

คาจางขนตา หรอกฎเกณฑทกาหนดสทธของฝายใดฝายหนง ในการยนขอเรยกรองเพอเพมเตมหรอ

เปลยนแปลงสภาพการจาง กมงเพอรกษาความเปนธรรมในสงคม และเศรษฐกจของประเทศโดย

สวนรวม เชน การกาหนดคาจางขนตาเพอเปนหลกประกนวา ผใชแรงงานไดรบคาจางเพยงพอทจะ

ประทงชวตอยได และเพอปองกนมใหเกดการเอารดเอาเปรยบทางดานแรงงาน สวนสทธในการ

เรยกรองกเพอใหโอกาสในการตอรองเกยวกบสภาพการจางงาน สทธในการตอรองนถอวาเปน

มาตรการอนหนงในอนทจะรกษาความเทาเทยมกนของรายได นอกจากนน การเจรจาตอรอง ยง

6

กอใหเกดการกระจายรายไดทเปนธรรมระหวางผใชแรงงานกบเจาของเงนทนคอฝายนายจางอกดวย

(นคม จนทรวทร, 2524, หนา 79)

3. เพอการควบคมและเพอรกษาความมนคงใหเกดขนภายในสถาบน กฎเกณฑของฝาย

นายจางในอดต มกจะเปนกฎเกณฑทเกยวกบการควบคมลกจางผใชแรงงานใหปฏบตตาม ซงเปนไป

ในทางบงคบ การฝาฝนอาจถกตดคาจาง หรอถกไลออก ตอมาไดมการปรบปรงรปแบบของการบรหาร

เปนแบบกระตนและสงเสรมใหลกจางพอใจในการทางาน ผลตอบแทนไดถกกาหนดขนมาเพอเอาใจ

ผใชแรงงาน เพอมใหลกจางออกจากงานไปหางานทอนทดกวา ทางดานกฎเกณฑของฝายลกจางก

เชนเดยวกน สหภาพแรงงานไดกาหนดกฎเกณฑ ทจะควบคมสมาชกและรกษาผลประโยชนของ

สมาชก เพอความมนคงของสหภาพแรงงาน (นคม จนทรวทร, 2524, หนา 79)

ความเปนมาของแรงงานสมพนธ

ประวตความเปนมาของแรงงานสมพนธทสงผลใหนายจาง ลกจางมความเกยวของในการ

ทางานรวมกนตงแตอดตและถกพฒนามาจนถงปจจบน สามารถกาหนดไดเปน 3 ยคดวยกน คอ ยค

กอนการปฏวตอตสาหกรรม ยคปฏวตอตสาหกรรมและยคหลงปฏวตอตสาหกรรม โดยมการจดลาดบ

ความสมพนธในแตละยคดงน (เกอจตร ธระกาญจม, 2551 หนา 7)

1. ยคกอนการปฏวตอตสาหกรรม

ยคกอนการปฏวตอตสาหกรรมนบจากกอนครสศตวรรษท 16 ไดมการใชแรงงานซงเปน

จดเรมตนของการเกดชนชนลกจางในระบบตางๆไมวาจะเปนระบบดกดาบรรพ ระบบทาส ระบบขา

แผนดน ระบบชางฝมอ ระบบการจางงาน และกจการในครวเรอน ถกพฒนาความสมพนธระหวางผใช

แรงงาน กบเจาของทดนและความสมพนธระหวางแรงงาน หรอลกจางกบนายจาง ไดมการพฒนาใน

เรองการใหสงตอบแทนในการทางานจากสงของเปลยนมาเปนการใหคาตอบแทนทเปนตวแทน ซง

มไดจ ากดเฉพาะการจางงานในภาคเกษตรกรเทาน น แตระบบการวาจาง ถกนาไปใชใน

7

ภาคอตสาหกรรมดวย ถงแมวาในปลายยคนจะเปนอตสาหกรรมในครวเรอนกตาม และการเกดชางฝมอ

ในอาชพตางๆ ในระยะแรกๆ ชางฝมอจะเปนผยอมรบคาแรงจากนายจาง ตามทนายจางจะกาหนดให

2. ยคปฏวตอตสาหกรรม

ยคปฏวตอตสาหกรรม นบตงแต ครสศตวรรษท 16 จนถง ครสศตวรรษท 20 ไดมการ

พฒนาการใชแรงงานในระบบโรงงาน ซงระบบนไดเกดชนชนคนงานทขายแรงงานใหแกนายทน

เจาของอตสาหกรรม ซงมฐานะเปนลกจาง นายจาง ในยคน (ในชวงครสศตวรรษท 20) ไดมนกวชาการ

อเมรกนชอนายเทเลอร (F.W. Taylor) และนายกลเบรท (F.R. Gillberth) ไดนาเสนอวธการผลตตาม

หลกวทยาศาสตรโดยเนนความสาคญของการเพมผลผลต และไดมการเสนอใหมการปรบปรงกรรมวธ

ในการผลต นอกจากนนยงไดมการปรบปรงทดลองการบรหารแรงงานหรอการบรหารงานบคคล เพอ

ศกษาวธการบรหารแรงงานตามหลกวทยาศาสตร ซงมนายจางคนแรกทใหความสนใจในการปรบปรง

สภาพความเปนอยของคนงานใหดขนคอนายโอเวน (Robert Owen) ซงเปนเจาของโรงงานทอผาชาวส

กอตแลนด ไดตงโรงงานทอผาทนว โอลนาด (New Lonak) เพอเปนโรงงานทอผาตวอยาง โดยม

วตถประสงคจะใหคนงานทางานมความสขมากขน และโอเวนยงลดชวโมงการทางานจากเดม 17

ชวโมง เหลอเพยง 10 ชวโมง แตอยางไรกตาม จากการใชวธการตามหลกวทยาศาสตรกยงคงทาให

ลกจางมความรสกวานายจางกระทากบแรงงานเหมอนคนงานเปนเครองจกร ถกกดขขมเหงจากผเปน

นายจาง จงเกดการรวมตวกนของลกจางตอตานการใชวธการจดการทางวทยาศาสตรในการบรหาร

แรงงาน การเกดการรวมตวกนในครงน ลกจางมแนวความคดวา ลกจางมใชแรงงานทเปนสนคา

ลกจางมใชเครองจกร แตลกจางเปนผรวมลงทนดวยแรงกาย สมอง ความคด ดงนนเมอลกจางเปนผ

รวมลงทน ลกจางจงควรไดรบสวนแบงในผลกาไรของธรกจดวย

3. ยคหลงปฏวตอตสาหกรรม

ยคหลงปฏวตอตสาหกรรมซงเปนผลมาจากการปฏวตอตสาหกรรมทาใหมการดาเนน

ธรกจแบบเสรนยม นายจางมเสรภาพในการลงทนจงทาใหมโรงงานเกดขนมากมาย และลกจางหรอ

แรงงานกมความจาเปนในการดาเนนงานทางดานอตสาหกรรม ปญหาทเกดขนกบลกจางหรอแรงงานก

8

คอ ลกจางจะตองทางานหนก มชวโมงการทางานทยาวนาน การใชแรงงานหญงและเดกอยางไร

คณธรรม การเอารดเอาเปรยบตลอดเวลา สภาพของสถานททางานไมถกสขลกษณะสงผลตอสขภาพ

อนามยของลกจาง ไมมความปลอดภยในการทางาน อกทงรฐบาลในตอนตนของยคนกขาดการดแลเอา

ใจใส ปลอยใหนายจางกอบโกยผลกาไร และเอารดเอาเปรยบลกจางอยตลอดเวลา

จากปญหาทเกดขนทงฝายนายจาง และลกจาง สงผลตอความไมพอใจซงกนและกนจน

ผลกดนใหกลมลกจางเกดการรวมตวกนในประเทศทมการพฒนาทางอตสาหกรรม เชน องกฤษ

ฝรงเศส เยอรมน เบลเยยม และประเทศเนเธอรแลนด เปนตน การรวมตวของฝายลกจางครงแรกนนเกด

จากกลมพวกชางอาชพ (guild) โดยมวตถประสงคเพอใหความพทกษคมครองสาขาอาชพชางฝมอ โดย

มบทบาทในการกาหนดราคาสนคา อตราคาจาง ควบคมอาชพชางเพอกดกนมใหบคคลอนไดรบ

ผลประโยชนจากงานชาง รวมถงปกปองสทธพเศษตางๆในสาขาอาชพของตน ตอมาเกดการรวมตว

ของฝายลกจาง อยางแพรหลายมากยงขน มกลมอาชพตางๆ เกดขนอยางมากมายเพอตอสกบฝาย

นายจาง การรวมตวของฝายลกจางไดสรางความไมพอใจใหกบฝายนายจางเปนอยางมาก เพราะทา

ใหผลประโยชนทไดลดนอยลง จงพยายามหาทางทจะตอตานการรวมกลมของฝายลกจาง ประกอบกบ

ในสมยนนฝายนายจางสวนมากเปนผมอทธพลทางการเมองและมบทบาทในการออกกฎหมาย จงได

ออกกฎหมายหามไมใหลกจางรวมกลมกน แตในทสด ประเทศตางๆทออกกฎหมายหามการรวมกลม

มาบงคบกประกาศยกเลก เชนประเทศองกฤษยกเลกป ค.ศ. 1824 ประเทศฝรงเศสยกเลกป ค.ศ. 1864

และประเทศในยโรปกประกาศยกเลกตามลาดบ เนองจากรฐบาลไมสามารถทนตอการเรยกรองของ

แรงงานลกจางไดและประเทศกคงจะตองมการพฒนาตอไป ดงนนเพอใหการรวมตวของฝายนายจาง

และลกจางไดรบการยอมรบ มสทธเสรภาพในการรวมตวเปนสหภาพแรงงาน เพอเขารวมในการเจรจา

กบฝายนายจาง เปนสงททาไดโดยชอบดวยกฎหมาย ไดมการประกาศใชกฎหมายแรงงานหลายดาน

และใหการคมครองแกฝายลกจางครอบคลมกวางขวางมากยงขน

ดงนนเพอใหเกดความสนตสขในวงการแรงงาน ใหการใชแรงงานเปนไปดวยความเปน

ธรรม จงไดมการจดตงองคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization, ILO)

9

เมอป ค.ศ. 1919 ณ กรงเจนวา โดยยดหลกไตรภาคในการกอตง ซงมผแทนของฝายรฐบาล ฝายนายจาง

และฝายลกจางรวมกนอยในองคการ หนาทสาคญขององคการแรงงานระหวางประเทศคอ กาหนด

นโยบาย กาหนดหลกการทวไปเกยวกบแรงงานไดแก การออกอนสญญา และขอเสนอแนะเพอใหเปน

มาตรการในการใหความคมครองแกคนงานทวไปรวมถงแรงงานหญงและเดกดวย

แนวคดเกยวกบแรงงานสมพนธ

การศกษาแนวคดเกยวกบแรงงานสมพนธกเพอใหทราบถงแนวคดทเปนพนฐานและอย

เบองหลงของการจดองคการของกลมผใชแรงงาน การเจรญเตบโตขององคการและนโยบายการเจรจา

ตอรองของกลมผใชแรงงานโดยเนนทการรวมกลมเปนสหภาพแรงงาน เพราะเปนกลมทมงเจรจา

ตอรองกบฝายนายจางเพอเรยกรองสทธอนควรทควรไดของผใชแรงงาน นกคดหรอนกปราชญดานนม

อยหลายคนดวยกน แตจะยกมากลาวเพยงบางคนเทานนทมบทบาทสาคญในการกระตนใหเกดแรงงาน

สมพนธในหมคนทเกยวของทง 3 ฝาย คอ ลกจาง นายจาง และรฐบาล แนวคดแตละแนวคดจะมเฉพาะ

ในดานสาเหตของการจดต งสหภาพแรงงานขนและจดมงหมายทจะดาเนนการใหบรรลผลตาม

อดมการณ โดยเลอกใชเทคนคหรอมาตรการทเหมาะสมตามแนวคดนนๆ ซงมรายละเอยด ดงน (ชวลต

สละ, 2551, หนา 222)

1. อดม สมท (Adam Smith) เหนวาลกจางและนายจางมความตองการทแตกตางกน

กลาวคอ ลกจางตองการทจะไดรบคาจางเพมมากๆยงขน ขนไปในขณะทนายจางตองการจายคาจางให

ลดตาลงเทาทจะทาได ความตองการทแตกตางกนนทาใหตางฝายกพยายามจบกลมกนเปนสมาคม เพอ

ตอสใหความตองการของฝายตนบรรลผลสาเรจ อยางไรกตาม ในขณะทอดม สมท ไดแสดงความ

คดเหนออกมานน เปนเวลาชวงปลายครสตศตวรรษท 18 ซงบรรดาลกจางยงมไดรวมกนในรปแบบท

เปนสหภาพแรงงาน กลบกลายเปนวานายจางรวมตวเปนสมาคมกอน โดยมงจะลดคาจางใหตาลงทกๆ

วถทางและแมแตจะมการจดตงสหภาพแรงงานขน อดม สมท กมความเหนวาสหภาพแรงงานทจะจดตง

10

ขนนน ในตอนแรกจะมงเพยงเพอคมครองอตราคาจางทไดรบมใหลดตาลงเทานนเอง มไดมงจะใชวถ

รนแรงบบบงคบใหนายจางเพมคาจาง อดม สมทไดคาดการณวา ในระยะตอไปถาลกจางสามารถ

รวมตวกนไดอยางมนคงแลวกอาจจะแสดงทาทกาวราวและรนแรงกบนายจางเพมมากขน และ นายจาง

กจะเปนฝายกดดนหรอบบคนในลกษณะเอารดเอาเปรยบลกจางเพราะวาลกจางมฐานะยากจนกวา จงม

แรงจงใจทจะเรยกรองรายไดเพมขนจากนายจาง แตอดม สมทไดเนนการกระทาอยางกาวราวและ

เรยกรองสทธหรอผลประโยชนอยางเกนกวาเหตผลของสมาคมผใชแรงงาน ผลสดทายกไมไดรบผมด

อะไรทางเศรษฐกจตอบแทนเลย ตรงกนขาม จะไดรบแตการถกลงโทษและหรอการทาลายตวเองอยาง

รายแรงจากผนาแรงงานของตนนนเอง ดงนจงอาจสรปไดวาสมทเหนวาปจจยทางเศรษฐกจเปนเพยง

ปจจยเดยวเทานนททาใหลกจางรวมตวกนเพอยกฐานะของตน

2. โรเบรต โอเวน (Robert Owen) เปนนกคดสงคมนยมตามแนวสมาคมนยมทนอกจาก

เสนอความคดทเปนประโยชนตอการพฒนาสงคมใหสาธารณชนไดทราบแลวยงเปนผปฎบตในหลายๆ

เรองทนบวาเปนตนคดเรอง สวสดการของลกจางในโรงงานอตสาหกรรม การใชแรงงานหญงและเดก

การใหการศกษาอบรมดานแรงงาน การปรบปรงสหภาพการทางานในโรงงานอตสาหกรรมและการ

จดตงรานสหกรณ โรเบรต โอเวน นบวาเปนนายจางคนแรกทหนมาปรบปรงสหภาพความเปนอยของ

ลกจางใหดขนในโรงงานของตนเอง คอโรงงานทอผาในสกอตแลนดและไดเคยกลาววา “เมอเจาของ

โรงงานเอาใจใสรกษาเครองจกรเครองมอใหสะอาดหมดจดและคอยหยอดน ามนใหเครองจกรเหลาน

เดนอยางเรยบรอยดอยเสมอ กไฉนเลา เจาของโรงงานจะไมเอาใจใสกบเครองจกรทมชวตคอ คนงาน

เพอใหสามารถทางานใหไดผลอยางเตมท และไมสกหรอหรอบบสลายเสยกอนทจะถงกาหนดท

สมควร” โอเวน ไดจดตงโรงงานทอผาขนท นว โลนาค (New Lonak) เพอเปนโรงงานทอผาตวอยาง

โดยมวตถประสงคจะใหคนงานมความสขในการทางานมากขน นอกจากน โอเวน เปนคนแรกทลด

จานวนชวโมงทางานจากเดมวนละ 17 ชวโมงเหลอเพยง 10 ชวโมง และไมจางเดกอายต ากวา 10 ขวบ

มาทางาน เดกทอาย 10 ขวบททางานอยกกาหนดใหมเวลาเรยนหนงสอดวย นอกจากนแลว โรเบรต

11

โอเวน ยงไดจดใหมสมาคมผใชแรงงานมาแลกเปลยนสนคากน ซงเปนแบบของสหกรณรานคาในเวลา

ตอมา

3. คารล มารกซ (Karl Marx) แนวคดของมารกซเกยวกบแรงงานนน มารกซเหนวา

แรงงานเทานนทเปนบอเกดแหงการผลตทงปวง โดยทผใชแรงงานขายแรงงานของตนใหแกนายทน

โดยไดผลตอบแทนเพยงเลกนอยเทานน การขดรดแรงงานของนายทนทาใหนายทนสามารถขยาย

กจการไปไดเรอยๆ ในขณะทชนชนกรรมาชพหรอชนชนทขายแรงงานไดคาจางพอยงชพกจะมฐานะ

ยากจนลง นบวนความแตกตางระหวางชนชนจะยงหางไกลออกไปทกขณะ เมอเปนเชนนแลวผใช

แรงงานกจะหนมารวมกลมกนจงสมาคมเพอตอสทาลายลางนายทนใหหมดไป ซงในบนปลายสงคมก

จะเปนทปราศจากชนชน มารกซ ไดย าแนวความคดทนบวาเปนสวนสาคญของแนวคดดานแรงงาน คอ

ความเปนธรรมทางสงคมและเศรษฐกจจะมขนไดอยางแทจรงนนกตอเมอมการทาลายลางชนชนพวก

นายทนหรอเลกลมลทธทนนยมใหสนซากลงเสยกอน แลวใหมแตชนชนแรงงานหรอชนชนกรรมกร

อยในสงคมเทานน เมอนนความเปนธรรมทางสงคมและทางเศรษฐกจทแทจรงจงจะเกดขนได ซง

มารกซไดใหเหตผลเปนการกระตนไววาชนชนกรรมาชพไมมอะไรจะสญเสยไป นอกจากจะสลดโซ

ตรวนทผกมดตนอยใหหลดจากตว ซงผใชแรงงานมโลกทงโลกทจะตองเผดจ และผใชแรงงานทวโลก

จงหนมารวมมอกนเถด

4. เฟอรดนนต ลาซาล (Ferdinand Lassalle) เปนนกสงคมนยมทเหนวาสหภาพแรงงาน

เปนสถาบนทจาเปนและตองมอยเพอเปดโอกาสใหผใชแรงงานไดแสดงออกและเพอเปนการใชอานาจ

ในการควบคมสงคม แตลาซาลไมเหนดวยกบสหภาพแรงงานทมงหาผลประโยชนทเปนเงนตราหรอ

สงของใหแกสมาชก ทงนเพราะลาซาลเหนวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาทมงเฉพาะระยะส น

เทานน ไมไดมงประสงคเพอประโยชนระยะยาวไดแก การทาลายลางระบบนายทน

5. จอรจ โซเรล (George Sorel) เปนนกสงคมนยมชาวฝรงเศสทมความคดเหนวาสหภาพ

แรงงานมหนาทฟนฟสงคม ซงการกระทาหนาทดงกลาวอาจจาเปนตองใชวธรนแรง เชน การนดหยด

งานและการกอวนาศกรรม เปนตน หนงสอเรองความคดบางประการเกยวกบความรนแรง ซงตพมพ

12

เผยแพรเมอป ค.ศ. 1908 ไดเสนอความคดเหนทมอทธพลเหนอสหภาพแรงงานในสายทชนชอบการ

ปฎบต

6. ซดนย และบทรก เวบบ (Sidney and Beatrice Webb) นกสงคมนยมสองสามภรรยาชาว

องกฤษทมผลงานรวมกนและมความเหนวาเปาหมายของสหภาพแรงงานนนมไดมงดานเศรษฐกจเพยง

อยางเดยว หากแตมงดานการเมอง กลาวอกนยหนงกคอขบวนการแรงงานประกอบดวยกจกรรมทงทาง

การเมองและทางเศรษฐกจเปนพนฐาน ในดานการเมอง ไดแก นายจางกบลกจางมความเสมอภาคกน

ในดานเศรษฐกจทสาคญคอ การทผใชแรงงานรวมตวกนเปนสหภาพแรงงาน ซงทาใหสามารถรอดพน

จากการเปนทาสของนายจางและรอดพนจากการถกขดรดในดานคาแรง นนคอทาใหความเปนอยของ

ผใชแรงงานดขน วธการทจะชวยใหผใชแรงงานมความเปนอยทดขนน เวบบไดเสนอวา การใชวธจากด

ปรมาณแรงงาน คอควบคมอปทานของแรงงานมใหมเปนจานวนมากเกนไป ซงจะมผลใหอตราคาจาง

ลดลงได และการใชวธกาหนดอตราคาจาง สงทเวบบเหนดวยกบมารกซกคอ ความขดแยงระหวางชน

ชนยงมอย แตเวบบไมเชอวาการตอสระหวางชนช นจะสามารถกาจดนายทนใหหมดไปได และ

ขบวนการแรงงานมใชสถาบนทมหนาทเปลยนแปลงสงคม เนองจากเวบบเนนความเสมอภาคระหวาง

นายจางและลกจางนเองจงนบไดวาเปนแนวคดไปในทางทเปนประชาธปไตยทางอตสาหกรรม

7. จอนน ดนลอป (John Donlop) เหนวาแรงงานสมพนธเปนความสมพนธทเกยวของกน

ระหวางองคการของลกจางกบนายจาง และเปนระบบของกฏเกณฑซงกาหนดระเบยบและเปนท

ยอมรบกนทงกลมและการสรางกตกาของความสมพนธระหวางกนและกนในเรองเหลาน คอแนวคด

เกยวกบระบบแรงงานสมพนธซงเปนการรวมความคดเหน ความเชอถอโดยทวไปของผแสดง (Actor)

โดยมการระบหนาทสถานภาพของแตละบคคลในกลม แมวาจะมความคดเหนแตกตางกน แตกตองม

แนวคดทเปนในทางเดยวกนและไปดวยกนได โดยเฉพาะความคดทไปในทางเดยวกนและไปดวยกน

ได โดยเฉพาะความคดทจะชวยกนและกนในการรกษาผลประโยชนของกลม สวนผแสดงซงเปนคาท

ดนลอปชอบใชในเรองแรงงานสมพนธ กหมายถงฝายจดการ ฝายลกจางและผเชยวชาญ ซงอาจไดรบ

การแตงตงจากรฐหรอการแตงตงจากฝายจดการหรอฝายลกจาง

13

สภาพแวดลอมทมอทธพลตอแรงงานสมพนธ

จากการศกษาถงความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางในอดตจนถงปจจบนจาก

สาระสาคญทไดกลาวไปแลวขางตน พบวาแรงงานสมพนธเปนผลสบเนองมาจากอทธพลของ

สภาพแวดลอมทางดานตางๆ รวมถงการปฏวตอตสาหกรรม โดยมสภาพแวดลอมทางดาน เศรษฐกจ

สงคม และการเมอง ซงเปนสภาพแวดลอมหลกๆทกาหนดรปแบบของแรงงานสมพนธในประเทศ

ตางๆ ดงนคอ (เกอจตร ธระกาญจน, 2551, หนา 20)

1. สภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจ

สภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจทสาคญม 3 ประการ คอ ประการแรก การลงทนดาน

อตสาหกรรมมการขยายตวออกไปอยางรวดเรวในระยะเวลาหลายปทผานมา แตเดมมเพยง

อตสาหกรรมแปรรปขนพนฐาน เชน โรงส โรงเลอย และกจการแปรรปผลตภณฑเกษตรเบองตน ตอมา

กเปนกจการขนาดใหญทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศ ไดแก โรงงานทอผา โรงงานผลต

เครองมอเครองจกรและอปกรณไฟฟา โรงงานผลตภณฑยาง โรงงานผลตอาหารและเครองดม

ตลอดจนผลตขนมตางๆ เปนตน ซงโรงงานขนาดใหญเหลานยอมมพฒนาการในดานกระบวนการผลต

และการนาเทคโนโลยสมยใหมมาใชมากขน ประการทสอง ไดแก รายไดและคาครองชพซงควรจะอย

ในภาวะสมดลกน ถาหากรายไดของลกจางไดรบสงกวาหรออยางนอยกเทากบคาครองชพทสงขน การ

เรยกรองของลกจางในเรองคาจางกคงจะมนอย ประการทสาม ไดแก สภาวะการคาทงภายในและ

ภายนอกประเทศมการขยายตวของการคาประเภทตางๆ และเกดความสมดลทางการคาระหวางประเทศ

สงผลใหประเทศมความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจมากยงขน

2. สภาพแวดลอมทางดานสงคม

ปจจยดานสงคมทเกยวของมอยหลายประการ ไดแก ตวลกจางเอง ซงเดมสวนใหญเปน

คนงานธรรมดาไมมฝมอ ทางานดวยกาลงแบกหาม มความรเพยงอานออกเขยนได แตปจจบนคนงานม

ความรสงขน มความชานาญงานมากขน และจานวนไมนอยเปนผทสาเรจการศกษาชนมธยมศกษาและ

14

อดมศกษา ประกอบกบในปจจบนน มอาชพใหมๆเกดขนมากมาย ฉะนนสภาพของคนงานไทยใน

ปจจบนแตกตางจากอดต ทงในดานความร ประสบการณทกษะ ตลอดจนความคดรเรม ทาใหลกจางม

ความเปนอยทดขน มการพฒนาทางกายภาพของประเทศ มการตดตอสอสารททนสมย ทาใหมความร

และทราบขาวสารทงภายในและตางประเทศตวลกจางเองกเกดความกระตอรอรนทจะทาใหตนเองม

สถานภาพดขน

3. สภาพแวดลอมทางดานการเมอง

ปจจยดานการเมองหรอบทบาททางการเมองในประเทศเปนพลงผลกดนใหแรงงาน

สมพนธมการเคลอนไหว นบตงแตมการเปลยนแปลงทางดานการเมองครงยงใหญ เมอ 14 ตลาคม พ.ศ.

2516 ไดมสวนผลกดนใหลกจางคนงานมการเคลอนไหวเรยกรองในแบบประชาธปไตยมากขน

หลงจากถกบบคนมาเปนเวลานานประกอบกบรฐบาลไดออกกฎหมายแรงงานสมพนธ อนญาตให

ลกจางรวมตวกนในรปสหภาพแรงงาน ซงปจจบนมอยถง 1,215 สหภาพแรงงาน (1 ม.ค. 2547) ทาให

ลกจางสามารถรวมตวกนอยางมระเบยบแบบแผน และถกตองตามกฎหมาย เพอปองกนผลประโยชน

ของลกจางเอง ปจจยตางๆ เหลานมสวนทาใหการเรยกรองมากขน ถงแมวาประเทศจะตองเผชญกบ

ปญหาแทรกซอนอนๆ แตวาปญหาเกยวกบแรงงานสมพนธนนอยในความดแลของรฐบาลทกยคสมย

แรงงานสมพนธในสถานประกอบการ

แรงงานสมพนธในสถานประกอบการแมวาสถานประกอบการจะเปนทนายทนหรอ

นายจางสรางความมงคงรารวยใหแกตนเองกตามโดยนายทนหรอนายจางเปนผลงทนนาเอาวตถดบ

เครองจกร และแรงงานมาทาการผลตสนคาออกขายในทองตลาดเพอแสวงหากาไร แตสาหรบผใช

แรงงานหรอลกจางแลวสถานประกอบการเปนททใชชวตอยกบเครองจกรและคนรวมงานจานวนหนง

เปนเวลาถง 8 ชวโมงตอวน เพอแลกกบคาจางในการทางานใหนายจางและมความจาเปนตองทางาน

โดยมความสมพนธเกยวของกบคนอนๆ ตามสายงานในสถานประกอบการ บางครงกมความราบรนไม

15

มปญหาเกดขนกชวยใหมกาลงใจในการทางานตอไป แตบางครงกมปญหาดานความสมพนธระหวาง

ฝายลกจางกบฝายนายจางเกดขนได ดวยเหตนเองการปองกนและแกไขปญหาดานความสมพนธท

เกดขนในสถานประกอบการจงเปนสงทจาเปนซงสถานประกอบการควรอยางยงทตองใชวธการ

นบตงแตการปองกนไปจนถงการแกไขปญหาดวยวธการ ดงนคอ (ชวลต สละ, 2557, หนา 226)

1. การกาหนดนโยบายแรงงานสมพนธในสถานประกอบการ ซงนโยบายแรงงานทสถาน

ประกอบการนามาใชกคอ การใหลกจางเขามามสวนรวมในการทางาน(worker participation) ซงเปน

พฒนาการทสาคญในยคสมยนเกยวกบเรองแรงงานสมพนธ กลาวคอ ลกจางไดมสวนรวมในการ

ตดสนใจทกระดบทเกยวกบการดาเนนกจกรรมในระดบสถานประกอบการ หรอระดบภมภาค หรอ

ระดบชาต รวมทงความสมพนธระหวางนายจางกบรฐดวย เนองจากการมสวนรวมในการทางานยงคง

เปนกระบวนการทเพงนาเขามาใชในหลายๆประเทศ การวพากษวจารณเกยวกบเรองนในประเทศนนๆ

กยงมอย จงยงคงใชไดอยางจากดเฉพาะบางสถานประกอบการ ซงการตดสนใจกจะมผลตอบรรดา

ลกจางทงหลาย ประเทศออสเตรเลยและนวซแลนดกมประสบการณเกยวกบรปแบบของการมสวนรวม

ในการทางานหลายรปแบบ เชนการปรกษารวม (joint consultant) หรอระบบไตรภาค (tripartism) เปน

ตน สวนในกรณของประเทศญปน ซงมระบบการจางงานตลอดชพและระบบอาวโส กปรากฏวาการ

เจรจาตอรองทมอยกประสบผลสาเรจอยางงดงาม ทงนสบเนองมาจากระบบการมสวนรวมในการ

ทางานนนเอง สวนในประเทศเกาหลใต กมกฎหมายแรงงานบงคบใหนายจางและลกจางกอต ง

คณะกรรมการปรกษาหารอ แตในประเทศสงคโปร คณะกรรมการประสทธภาพแหงชาต(national

productivity board) จะสนบสนนใหมการตงคณะกรรมการวาดวยประสทธภาพขนในโรงงาน และใน

ประเทศอนโดนเซยกมการสนบสนนใหตงทปรกษารวมเชนกน

การมสวนรวมของลกจางอาจจะอยในรปแบบของการแบงผลกาไร (sharing benefit) เชน

การใหโบนสเมอธรกจไดกาไร การใหลกจางมหนในบรษท เชน สถานประกอบการบางแหงอาจให

ลกจางททางาน 5 ปขนไปสามารถซอหนบรษทในราคาทกาหนด เปนจานวนรอยละ 70 ของเงนสะสม

ทบรษทหกไวทกเดอนจากเงนเดอนของลกจาง ซงในประเทศญปนนายจางบางแหงกระจายหนให

16

ลกจางในสถานประกอบการถงรอยละ 10 เพอเปดโอกาสใหลกจางเขามามสวนรวมในการบรหารงาน

นอกจากกระจายหนแลว ในบางครงเมอธรกจไมสามารถตดตามหนสนได และไดตงบญชหนสญไว

แลว ตอมาปรากฏวาไดเงนชาระหนจากลกหนอยางไมคาดฝนมากอน ธรกจกจะนาเงนทไดมากอนน

จดสรรใหแกลกจางทกคนโดยทวถงกน อยางไรกตาม นโยบายแรงงานสมพนธในสถานประกอบการท

ดนน ควรจะมหลกเกณฑ ดงนคอ

1.1 ทาเปนลายลกษณอกษร โดยมความชดเจน เขาใจงาย ไมมปญหาในการตความ

1.2 มความสอดคลองกบนโยบายของรฐ เชน นโยบายการกาหนดอตราคาจางขนตา

ของสถานประกอบการจะตองไมขดแยงกบอตราคาจางขนตาทรฐกาหนด

1.3 มความเหมาะสมกบสภาพสถานประกอบการนนๆ ไมควรจะนานโยบายของ

สถานประกอบการอนๆ มาใช โดยมไดพจารณาเสยกอนวาเหมาะสมกบธรกจของตนหรอไม

1.4 กาหนดตวผรบผดชอบในดานการปฎบต และมการเผยแพรใหเจาหนาททกระดบ

ไดทราบเพราะนโยบายจะไรผล ถาปกปดเปนความลบหรอทราบกนไมกคน

2. การจดใหมคณะกรรมการเกยวกบแรงงานสมพนธ ซงมอย 2 กรณ ทงนเพอใหไดรบร

ความประสงคของลกจางและลกจางเองกไดมสวนรวมในสถานประกอบการดงกลาวมาแลว และ

เพอใหมขอขดแยงนอยทสด ฝายนายจางกควรสนบสนนใหมการจดตงคณะกรรมการรวมปรกษาหารอ

คณะกรรมการลกจางขนแลวแตกรณตามทกฎหมายไดอนญาตไว ดงน

2.1 คณะกรรมการรวมปรกษาหารอ ซงประกอบดวยผแทนนายจางและผแทนลกจาง

เพอทาการรวมปรกษาหารอ โดยทจะศกษาสภาพปญหาขอเทจจรงตางๆ อยางละเอยดและรวมกนหา

วธแกไขปญหาดงกลาว ทงนโดยอาศยหลกการสอสารสองทาง (two-way communication) จากนายจาง

สลกจาง จากลกจางสนายจาง นบวาเปนกลไกทสงเสรมแรงงานสมพนธแบบทวภาค โดยเปดโอกาสให

ผแทนแตละฝายนาปญหาขอขดแยงตางๆ ของตนเขาสการพจารณาของคณะกรรมการรวมปรกษาหารอ

เพอพจารณาหาขอยต

17

การจดตงคณะกรรมการรวมปรกษาหารอนมลกษณะเปนการภายใน ดงนน วธการ

และรายละเอยดตางๆ จงขนอยกบนายจางและลกจางในสถานประกอบการแตละแหงจะทาความตกลง

กนเอง ใหเปนไปในลกษณะทตองการเชน การกาหนดวาผแทนนายจางและผแทนลกจางจะมาจากการ

เลอกตงหรอการแตงตงอยางไร กรรมการมจานวนเทาใด ปฎบตหนาทคราวละกป กาหนดการประชม

บอยครงเพยงใด เปนตน ซงกาหนดไวในธรรมนญของคณะกรรมการ

สาหรบการประชมของคณะกรรมการรวมปรกษาหารอ ทงสองฝายมโอกาสเสนอ

ปญหาของตนเขาสการพจารณา เชนลกจางอาจเสนอวาระเบยบขอบงคบทนายจางออกใหมนนทาให

ลกจางบางกลมเสยประโยชน ขอใหนายจางทบทวนปรบปรงแกไขระเบยบดงกลาว หรอนายจางอาจ

เสนอวา สถตการมาทางานสาย การลางาน การขาดงานสงมากผดปกต ทาใหนายจางเพมผลผลตไดตาม

เปาหมาย ขอใหลกจางรวมมอดวย เปนตน อยางไรกตาม การรวมปรกษาหารอจะไดผลมากในกรณท

เรองนนเปนผลประโยชนรวมกนของทงสองฝาย เชน ลกจางเสนอวาสถตการประสบอบตเหตสงขน

ทาใหลกจางบาดเจบ ขาดรายได สญเสยอวยวะ มผลกระทบตอขวญและกาลงใจของลกจางผประสบ

อบตเหตและเพอนรวมงาน ขอใหนายจางพจารณาแกไข ซงนายจางอาจเหนวาการประสบอบตเหตของ

ลกจางสงผลตอการจายเงนคาทดแทนของบรษท และอนมตใหจดฝกอบรมลกจางในหลกสตร การ

รกษาความปลอดภยและการปองกนอบตเหตในโรงงานได

อยางไรกตาม ผลของการพจารณาปญหาและขอขดแยงของคณะกรรมการรวม

ปรกษาหารอไมผกพนถงการบงคบใหนายจางตองปฎบตตาม กลาวคอ คณะกรรมการเพยงแตนาเสนอ

แนวทางยตปญหาดงกลาวใหนายจางพจารณาเทานน นายจางคงยงมสทธและอานาจทจะใชดลยพนจ

ตดสนใจแกปญหาตามทตนเหนวาเหมาะสม อยางไรกตาม ผลการพจารณาของคณะกรรมการการรวม

ปรกษาหารอยอมมอทธพลตอการตดสนใจของนายจางอยางมาก

สถานประกอบการทมการจดการทนสมยหลายแหงไดนาวธการนไปใชและประสบ

ความสาเรจ แตเนองจากการตงคณะกรรมการรวมปรกษาหารอมลกษณะเปนการภายใน ไมมกฎหมาย

รองรบ จงทาใหเกดปญหาหลายประการ เชน ไมเปนทนยมของลกจาง การสรรหาผแทนลกจางเขารวม

18

ในคณะกรรมการอาจเปนไปอยางเครงครด ทาใหนายจางสามารถผลกดนใหลกจางทอยในอาณตของ

ตนเขาไปเปนผ แทนลกจางได การดาเนนงานของคณะกรรมการไมเปนไปตามหลกการและ

วตถประสงคเพอการรวมปรกษาหารอ ทงน เนองจากนายจางเปนผควบคมการประชมแตเพยงฝายเดยว

การประชมจงเปนเพยงการแสดงตามบทบาททกาหนดไวเพอสนบสนนนายจางเทานนเปนตน

2.2 คณะกรรมการลกจาง การทจะไดรบฟงความคดเหนของลกจาง ยงสามารถทาได

อกวธหนงคอ การจดตงคณะกรรมการลกจางขน กลาวคอ ลกจางอาจจดตงคณะกรรมการลกจางขนมา

ทาหนาทเปนผแทนลกจางเขารวมประชมหารอกบนายจางหรอเพอแกไขระงบขอขดแยงตางๆ ในสถาน

ประกอบการ คณะกรรมการลกจางคอ คณะบคคลทไดรบการเลอกตงจากลกจางทวไป หรอคณะบคคล

ทไดรบการแตงตงจากสหภาพแรงงานตามหลกเกณฑทกฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518

บญญตไว เพอทาหนาทเปนผแทนลกจางเขารวมประชมปรกษาหารอกบฝายนายจางในอนทจะปองกน

และยตขอขดแยงตางๆ รวมทงการสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง อยางไรกด

กฎหมายไมไดบงคบใหลกจางตองจดตงคณะกรรมการลกจาง แตถอเปนสทธของฝายลกจางวาประสงค

จะจดตงหรอไม ซงกฎหมายกไดรบรองสทธและหนาทของคณะกรรมการลกจาง และสทธหนาทของ

นายจางทมตอคณะกรรมการลกจางไวดวย

สถานประกอบการทมลกจางตงแต 50 คนขนไป ลกจางอาจจดตงคณะกรรมการลกจาง

ได การจดต งอาจกระทาโดยวธการเลอกตงจากลกจางทวไป และถากจการน นมสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานนนอาจแตงตงคณะกรรมการลกจางขนกได ซงมหลกเกณฑทกระทรวงมหาดไทยได

เคยประกาศไวแลวอนโลม คณะกรรมการลกจางไดรบความนยมจดตงในสถานประกอบการเอกชนใน

ประเทศไทยพอสมควร ดงจะเหนไดวาเมอป พ.ศ. 2541 ม 542 คณะ ครนถงป พ.ศ. 2544 และ 2547 ได

ม 686 คณะและ 495 คณะ ตามลาดบ

3. การกาหนดวธการรองทกขของลกจาง เนองจากในการทางานรวมกนระหวางนายจาง

กบลกจางยอมมปญหาขอขดแยงลกษณะตางๆเกดขนเสมอ ขอขดแยงเหลานหากไมไดรบการแกไขอาจ

มผลทาใหลกจางมขวญและกาลงใจตา ประสทธภาพการทางานลดลง และยงอาจเปนสาเหตทาใหเกด

19

ขอพพาทแรงงานทรนแรงขนได ซงผลเสยแกนายจาง ลกจาง และประชาชนโดยสวนรวมสถาน

ประกอบการแตละแหง จงควรจดใหมกลไกทางดานแรงงานสมพนธ เชน การรองทกข การรวม

ปรกษาหารอ เปนตน เพอเปนเครองมอปองกนและระงบขอขดแยงเลกๆนอยๆเสยกอนทจะลกลามเปน

ขอพพาททยากแกการเขาใจและแกไข

การรองทกข คอ การรองขอจากลกจางใหนายจางจดการแกไขหรอคลคลายปญหาเรองใด

เรองหนงเพอระงบปญหาหรอความเดอดรอนในการทางาน เชน ลกจางเหนวาตามความในขอตกลง

เกยวกบสภาพการจาง ตนควรไดรบการบรรจเปนลกจางประจาแลวแตยงไมมคาสงลงมา กอาจรองทกข

ตอนายจางได เปนตน เนองจากการรองทกขและการยตขอรองทกขเปนกลไกทางดานแรงงานสมพนธ

ทสนบสนนใหนายจางและลกจางทางานอยางมประสทธภาพ กฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธจงม

ขอกาหนดเกยวกบการรองทกข มใจความพอสรปไดดงน ใหสถานประกอบการทมลกจางตงแตยสบ

คนขนไปจดใหมขอตกลงเกยวกบสภาพการจางเปนหนงสอและขอตกลงนนตองกาหนดวธการยน

เรองราวรองทกขของลกจางไวดวย และใหนายจางจดใหมการประชมหารอกบคณะกรรมการลกจาง

เพอพจารณาคารองทกขของลกจางและเพอหาทางปรองดองและระงบขอขดแยงในสถานประกอบการ

มขอทนาสงเกตวากฎหมายวาดวยแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 เพยงแตกาหนดหลกการกวางๆไวแต

ไมไดกาหนดวธปฏบต ดงนน จงเปนเรองของนายจางลกจางในสถานประกอบการทจะพจารณา

ดาเนนการเอง

สาหรบสถานประกอบการสวนใหญนายจางเปนผกาหนดนโยบายเกยวกบการรองทกข

และวธยตขอรองทกข แตในสถานประกอบการทมการจดการใหม นายจางจะเปดโอกาสใหลกจางม

สวนรวมในการกาหนดนโยบายดงกลาวขน นโยบายนจะเปนเครองแสดงทศนคตของฝายการจดการท

มตอการรองทกขไดเปนอยางด เชน นโยบายทกลาววา “บรษท ตระหนกดวา ความรวมมอของพนกงาน

เปนปจจยสาคญทจะนาบรษทไปสความสาเรจ บรษทจงหวงจะไดรบความรวมมอในระดบสงจาก

พนกงานทกคน แตเนองจากปญหาและความเดอดรอนตางๆอาจเปนอปสรรคทาใหพนกงานไมสามารถ

20

ใหความรวมมอกบบรษทไดอยางเตมท บรษทจงกาหนดวธการแกไขปญหาความเดอดรอนขนเพอเปน

หลกประกนพนกงานทกคนสามารถปฏบตหนาทดวยความพอใจและมความมนคง” เปนตน

สวนหลกการรองทกขและการยตขอรองทกขโดยทวไปแลวเปนการกาหนดโดยนายจาง

แตกมสถานประกอบการบางแหงยนยอมใหลกจางเขามามบทบาทรวมดวย วธการดงกลาวม

รายละเอยดแตกตางกนออกไป ทงนยอมขนอยกบประเภทและขนาดของสถานประกอบ เชน สถาน

ประกอบการบางแหงมอาคารหลายหลงในตางทองทกน เปนตน นอกจากนยงขนอยกบการสอขอความ

ภายในสถานประกอบการวาเปนไปโดยสะดวกมประสทธภาพเพยงใด นายจางมทศนคตในเรองน

อยางไร ไดรบการยอมรบจากนายจางเพยงใด เปนตน

การกาหนดระเบยบวธการรองทกขและยตขอรองทกขควรมหลกการ ดงน

1. กาหนดระเบยบปฏบตวาดวยการรองทกขเปนลายลกษณอกษรใหชดเจน ระเบยบนน

ตองบงชดวาจะยนเรองราวรองทกขอยางไรกบใคร ผ น นมขอบเขตความรบผดชอบเพยงไร

กระบวนการพจารณาขอรองทกขมกขนตอน แตละขนตอนใชเวลานานเทาใด ระเบยบนควรใหปฏบต

ไดโดยงายรวดเรวและใหมพธการนอยทสด

2. ผรองทกขจะยนเรองราวรองทกขเปนรายบคคลหรอเปนกลม หรอจะขอใหสหภาพ

แรงงานยนแทนกได

3. ในขนแรกควรจดใหลกจางผ ยนเรองราวรองทกขไดหารอกบหวหนางานขนตน

เสยกอน ทงนเพราะหวหนางานมบทบาทสาคญยงในการยตขอรองทกข หากหวหนางานไมสามารถ

แกปญหานนไดจงคอยดาเนนการในขนตอนอนตอไป

4. การดาเนนการใดๆเพอพจารณาขอรองทกขควรใหมลกษณะเปนการภายใน เปนการ

แกไขปญหาแบบทวภาค หลกเลยงการใหบคคลภายนอกเขามามสวนเกยวของ

5. ผรองทกขหรอผแทนควรมสทธชแจงแถลงเหตผล แสดงหลกฐานเอกสารพยานบคคล

หรอดาเนนการอนๆเพอใหขอเทจจรงเพมเตมประกอบคารองเรยนของตนไดโดยปราศจากการขดขวาง

ใดๆทงสน ผพจารณาขอรองทกขพงยนดและรบพจารณาหลกฐานตางๆเหลานนดวยความเปนธรรม

21

6. ควรมการจดตง “คณะกรรมการพจารณาเรองราวรองทกข” ซงประกอบดวยผแทนฝาย

นายจางและผแทนฝายลกจาง เพอทาหนาทพจารณาในกรณทผรองไมพอใจขอยต ซงเปนผลจากการ

ดาเนนการตางๆในขนตอนกอนหนานน นายจางควรวนจฉยอทธรณตามความเหนทคณะกรรมการ

พจารณาเรองราวรองทกขเสนอ

7. ผรองทกขมสทธไดรบทราบวามการพจารณาเรองราวรองทกขของตนไปเพยงใด ผม

หนาทรบผดชอบพงใหคาตอบทกระจางแจงชดเจนไดเสมอ การปดความรบผดชอบโยกเยกนไปมายอม

ทาใหผรองทกขระแวงสงสยไมเชอมนวาจะมการพจารณาทเปนธรรม

ผททาหนาทรบเรองราวรองทกขไปดาเนนการ อาจเปนบคคลทนายจางกาหนดใหทา

หนาทดแลโรงงานหรอสถานททางาน หรอบางครงกเปนเจาหนาทซงสหภาพแรงงานตงไว ซงเรยกวา

“shop steward” เมอลกจางรสกวาไมไดรบความยตธรรมในขนแรกกจะปรกษาเรองทเกดขนกบ

เจาหนาทผรบเรองราวรองทกขกอน ซงเจาหนาทดงกลาวกอาจนาเรองไปเจรจากบหวหนาลกจางและ

ถาตกลงกนไมไดกจะนาเรองขนไปถงผจดการโรงงาน แตถาตกลงกนไมไดกอาจตองมการเจรจา

ระหวางผประกอบกจการกบสหภาพแรงงานขนอกเปนกรณพเศษ

ระเบยบวาดวยการรองทกขกควรกาหนดไวโดยชดเจนวา เรองอะไรบางทสามารถยนเปน

ขอรองทกขได การรองทกขจะทาไดเมอใด และตองทาอยางไร เจาหนาทระดบใด จากหนวยงานไหน

เปนผไดรบมอบหมายใหรบและใชเวลานานเทาใด ผรองเรยนมสทธอทธรณหรอไมในกรณทผลการ

วนจฉยขอรองทกขมขอยตไมนาพอใจ หากมสทธอทธรณไดจะตองยนอทธรณตอใครการพจารณา

อทธรณใชเวลานานเทาใด เปนตน

ขนตอนการรองทกขของสถานประกอบการแตละแหงยอมแตกตางกนไป ตงแตสถาน

ประกอบการเลกๆทมขนตอนงายๆเพยงสองสามขนตอนไปจนถงสถานประกอบการขนาดใหญทม

หลายขนตอน มบคคลจากฝายตางๆเชน สหภาพแรงงาน คณะกรรมการลกจาง คณะกรรมการพจารณา

เรองราวรองทกข เปนตน เขามาเกยวของ ทงนยอมแลวแตประเภทและขนาดสถานประกอบการความ

22

ซบซอนขององคการ จานวนลกจาง บทบาทของลกจางในการมสวนรวมกาหนดเงอนไขสภาพการจาง

ตางๆประสทธภาพในการตดตอสอสารภายในสถานประกอบการนนๆ เปนตน

4. มาตรการทใชในการแกไขปญหาเกยวกบแรงงานสมพนธ ความขดแยงในสถาน

ประกอบการนนตงอยบนขอเทจจรงพนฐาน 5 ประการ ดงน

4.1 นายจางประกอบธรกจ โดยมวตถประสงคเพอแสวงกาไร ดงนน จงพยายามลด

ตนทนในดานตางๆ เชน ตนทนดานคาจางแรงงาน สวนลกจางทางานเพอคาจางและสวสดการ ดงนน

นายจางและลกจางจงขดแยงกนในเรองน

4.2 ในฐานะทนายจางและลกจางตางเปนสวนหนงขององคการธรกจ ทงสองฝายจงม

ผลประโยชนรวมกน (mutual benefit) ผลประโยชนของนายจางคอ กาไร กาไรทไดรบยอมสงผลทาให

คาจางและสวสดการของลกจางสงขนดวย ผลประโยชนของลกจาง ไดแก คาจาง สวสดการ และความ

มนคงในการทางานยอมทาใหลกจางมขวญและกาลงใจด มประสทธภาพการทางานสง ผลตสนคาและ

บรการทมคณภาพด ตนทนตา ทาใหนายจางสามารถแขงขนกบนายจางรายอนๆได ในทานองเดยวกน

ปญหาและอปสรรคทเกดขนกบฝายใดฝายหนงยอมกระทบกระเทอนตอการทางานของอกฝายหนง

เสมอ

4.3 ในบรรดาปจจยการผลตทงหมดซงไดแก ทดน อาคาร วสดอปกรณ วตถดบ

แรงงานเหลานซงปจจบนเชอกนวาทรพยากรมนษยหรอแรงงานเปนหวใจของความสาเรจ

4.4 การทนายจางและลกจางซงมพนฐานทางสงคมเรอง ฐานะ การศกษา ทศนคต ทาท

แตกตางกนตองมาทางานรวมกนเปนประจาภายใตกรอบของระเบยบวนยและเงอนไขการทางาน

เดยวกนยอมเปนบอเกดของปญหาและความขดแยงไดในหลายลกษณะ เชน สทธและหนาทตาม

กฎหมาย สภาพแวดลอมในการทางาน การตความและการปฏบตตามขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง

การกระทาอนไมเปนธรรม ศาสนา ประเพณ ศกดศร เกยรตภม ปญหาเกยวกบการเลอกปฏบต และ

ปญหาอนๆซงเกดขนในการทางานประจาวน

23

4.5 ปญหาและขอขดแยงดงกลาวขางตนหากไมไดรบการแกไขอยางถกตองทนทวงท

อาจทาใหเกดผลเสย คอ

4.5.1 ทาใหลกจางมขวญและกาลงใจตา ขาดวนยและไมใหความรวมมอทงแก

เพอนลกจางดวยกนเองและแกนายจางจงทาใหมประสทธภาพการทางานตา ผลงานทไดมปรมาณนอย

คณภาพไมด ใชตนทนสง มของเสยมาก เปนตน

4.5.2 ปญหาขอขดแยงดงกลาวอาจลกลามกลายเปนเรองใหญโต ซงยากแกการ

แกไข เชน เรองเลกๆของลกจางเพยงคนเดยวขยายขอบเขตกลายเปนความไมพอใจของลกจางทงแผนก

หรอทงโรงงาน ซงอาจทาใหเกดการเฉอยงาน (slow down) หรอการนดหยดงานทไมถกตองตาม

ขนตอนของกฎหมาย (illegal strike) ซงลวนแตกอใหเกดความเสยหายแกนายจาง ลกจาง และม

ผลกระทบตอความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของประเทศโดยสวนรวม

ปญหาบางประการเกยวกบแรงงานสมพนธ

ปญหาบางประการเกยวกบแรงงานสมพนธจะเนนเฉพาะปญหาทเกดขนในประเทศไทย

โดยเฉพาะ ไดแก ปญหาดานกฎหมายแรงงาน ทาทของนายจาง ปญหาเกยวกบลกจาง สหภาพแรงงาน

การแทรกแซงทางดานการเมอง ปญหาแรงงานในรฐวสาหกจ ดงน (ชวลต สละ, 2551, หนา 245)

1. กฎหมายแรงงาน ทใชควรจะมการแกไขบางสวน เชน กรณทสหภาพแรงงานจะสงนด

หยดงานได กควรจะใหเปนมตออกมาดวยความรอบคอบและเปนมตของสมาชกสวนใหญอยางแทจรง

โดยมจานวนเสยงลงคะแนนมากขนกวาเดม และจานวนสมาชกทมาประชมควรจะตองไมนอยกวา 2

ใน 3 ของจานวนสมาชกทงหมดดวย เพราะตามมาตรา 103 ของ พ.ร.บ.แรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518

กาหนดใหมคะแนนเสยงเกนกงหนงของสมาชกทงหมดของสหภาพแรงงาน นอกจากนการนดหยดงาน

ทกระทาเกนขอบเขต เชน การยดโรงงาน กกขงหนวงเหนยวพนกงานระดบบรหารไวหรอใชเครอง

ขยายเสยงกลาวรายเรองสวนตวของนายจาง หรอเรยกรองใหนายจางจายคาใชจายในระหวางนดหยด

24

งานใหดวยเหลาน เปนตน ซงฝายนายจางเหนวา รฐบาลนาจะวางมาตราการเพอไมใหมการกระทา

ดงกลาว ความจรงแลว พ.ร.บ.แรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 กไดบญญตไวในมาตรา 123 ถงการกระทา

บางประการของฝายลกจางททาให นายจางไดรบความเสยหายโดยเจตนาแลว นายจางสามารถ

ดาเนนการตามกฎหมายได

อนง กฎหมายในปจจบนนมไดบงคบวาในสถานประกอบการหนงๆ ควรจะมสหภาพ

แรงงานเพยงสหภาพเดยว ทาใหการตอรองของลกจางในสถานประกอบการเหลานมนอย และอาจม

ความขดแยงอยางรนแรงระหวางสหภาพแรงงานดวยกนภายในสถานประกอบการได

นอกจากนยงมปญหาบางประการอกคอคกรณมสทธจะนดหยดงานหรอปดงาน แตเมอ

ฝายนายจางเปนฝายปดงาน ปรากฎวาฝายลกจางไดนาเรองขนฟองรองตอศาลแรงงาน และศาลได

พพากษาวานายจางไมมสทธปดงาน เนองจากมไดเปนฝายยนขอเรยกรอง ฝายนายจางจงเหนวาตอไปน

เมอใดทฝายลกจางยนขอเรยกรองแลว นายจางจะตองรบยนขอเรยกรองตอบทนทเพอมใหเกดปญหาดง

กรณทยกมา

2. ทาทของนายจาง ปญหาทสาคญมกเกดขน คอ นายจางมกจะมความรสกเปนปฎปกษกบ

สหภาพแรงงาน อาจมการกลนแกลง เลกจางลกจางทกาลงดาเนนการกอตงสหภาพแรงงานหรอโยกยาย

ลกจางนนๆ ไปทางานทหางไกล บางครงผรเรมจะกอตงสหภาพแรงงานหรอกรรมการสหภาพแรงงาน

ผนาสหภาพแรงงานถกลอบทารายบาดเจบและเสยชวต

ปญหาอกประการหนง คอการทนายจางหลกเลยงไมยอมปฎบตตามขอตกลงทไดทากนไว

เชน ขอตกลงเกยวกบคาจางขนตา คาจางวนหยด ชวโมงทางานและสวสดการ เปนตน หรอนายจางบาง

รายใชวธจางเปนพนกงานชวคราว หรอทดลองปฎบตงานไปเรอยๆ โดยไมยอมบรรจเปนพนกงาน

ประจาหรอทาสญญาจางทมเงอนไขตางๆ เพอหลกเลยงกฎหมายแรงงานโดยเฉพาะกฎหมายคมครอง

แรงงาน

นอกจากนการบรหารงานของนายจางในบางครงเปนทประจกษชดวากระทาไปโดยไม

เหมาะสม เชน การใชวาจาไมสภาพ การเลอนตาแหนงโดยไมคานงถงผลงานหรอความสามารถการ

25

แสดงอานาจบงคบลกจาง การเขมงวดในเรองสวนตวจนอาจขดแยงตอสทธสวนบคคล เชน การหาม

อานหนงสอบางประเภทในสถานประกอบการ แมจะเปนเวลานอกงาน ตวอยางหนงสอทเสนอขอมล

เกยวกบการเรยกรองของสหภาพแรงงานอนๆ การหามพบปะตดตอบคคลภายนอกในเวลาทางาน การ

บงคบใหลกจางพกในหอพกของบรษท การหามลกจางนาครอบครวเขามาในหอพกและจากดเวลาเขา-

ออก หามพมพหรอแจกจายเอกสารในสถานประกอบการ ยกเวนฝายจดการจะอนมต เหลานเปนตน

3. ปญหาเกยวกบลกจาง เนองจากลกจางไมเขาใจเกยวกบขนตอนและวธปฎบตเกยวกบ

กฎหมายแรงงานดพอ ในทางปฎบตจงมการพพาทแรงานเกดขนเพราะความไมเขาใจ เชน ลกจาง

รวมตวกนเรยกรองใหนายจางปลดผจดการโรงงานออก ซงเปนขอเรยกรองทมไดเกยวกบสหภาพการ

จางงาน นอกจากนลกจางบางกลมมความเคยชนกบการเรยกรองแลวไดสงทตองการจงเรยกรองซ าอก

ทงๆ ทบางครงขอตกลงเกายงมไดหมดอาย หรอเรยกรองเพราะเหนตวอยางสถานประกอบการอนๆ

กระทาไดสาเรจจงตองการเอาอยางโดยมไดคานงถงปจจยอนๆ ประกอบดวย เชน ความสามารถของ

นายจางทจะจายได ขนาดของสถานประกอบการ ภาวะทางเศรษฐกจ เปนตน ดงนนในการเรยกรอง

บางครงขอมลของฝายลกจางทเสนอนายจางจงไมสมเหตสมผล กรณเชนนเคยเกดขนคอการยกเอา

โครงสรางของอตราเงนเดอนและสวสดการของรฐวสาหกจทประสบความสาเรจในการทากาไรขนมา

เจรจากบนายจาง ในขณะทสถานประกอบการของตนมขนาดเลก และยงมความไมแนนอน

นอกจากนถาพจารณาถงจตสานกพนฐานของลกจางแลว ลกจางกสนใจเฉพาะปญหาเรอง

ปากทอง อดมการณอนๆ ปญหาทลกจางมอยในใจคอ การยกระดบการครองชพ และการปรบปรง

สวสดการ โดยทวไปแลวคนไทยรกสงบมความเปนอยงายๆ ไมนยมวธรนแรง อยางมากทสดทลกจาง

จะทาคอ หยดงาน ถานายจางหรอเจาหนาททเกยวของมาพดดวยดๆ กกลบเขาไปทางานงายๆ และ

ตลาดแรงงานไทยทกวนนเตมไปดวยคนทมการศกษานอย สวนใหญพออานออกเขยนไดเทานน การ

รบรทางนคเทคและวชาการตามาก ประกอบกบถกปดกนการรบรปญหาตางๆทอยรอบๆตว แมโอกาส

รบรไดเปดกวางขนแลวกตาม แตยงยากทจะทาใหลกจางสวนใหญเขาใจปญหาตางๆ ได ดงนน ปญหา

เรองความผนแปรทางเศรษฐกจ ปญหาเรองวชาการเกยวกบตนทนกาไร ลวนแตเปนเรองทยากสาหรบ

26

ผใชแรงงานทงสน การเรยกรองจงยงอยในวงจากดเกยวกบปญหาเฉพาะหนา เชน คาแรงงานทตา

ชวโมงการทางาน หรอการปลดคนงานทไมเปนธรรม การทจะนาไปสการเรยกรองทางการเมองซงไกล

ตว หรอจนถงขนเปลยนแปลงโครงสราง อานาจรฐหรอเกยวกบเรองการเมอง เศรษฐกจ ทกวางขวาง

มากกวาลกจางระดบกรรมาชพหรอลกจางอตสาหกรรม ขอเรยกรองของลกจางรฐวสาหกจจงมการให

ความสนใจกบเรองอนนอกเหนอจากปญหาปากทองของตนเอง เชน เรยกรองใหมการพฒนาชนบท

การประกนราคาพชผลการเกษตร การแกไขปญหาการผกขาดทางเศรษฐกจของกลมนายทน การ

เคลอนไหวจดตงพรรคแรงงานประชาธปไตย เปนตน

นอกจากนลกจางบางรายยงมความเขาใจผดคดวา การเปนสมาชกสหภาพแรงงานทาให

ตนไดสทธพเศษไมตองเชอฟงคาสงผบงคบบญชา เชน มการหยดงานนานนบเดอนโดยไมมเหตผลอน

สมควร เชน กรณทการรถไฟแหงประเทศไทยไลลกจางคนหนงซงเปนประธานสหภาพแรงานและเปน

วฒสภาสมาชกดวยใหออกจากงานเนองจากหยดงานนานถง 47 วน โดยไมมเหตผลพอเพยง และศาล

แรงงานนาสบไดวาในจานวน 47 วนทหยดงานนน ลกจางผนไดไปชวยราชการทกองอานวยการรกษา

ความมนคงภายใน (ก.อ.ร.ม.น) เพยงวนเดยวเทานน และการไปชวยราชการดงกลาว ก.อ.ร.ม.น กมได

เคยขอความรวมมอมายงการรถไฟแหงประเทศไทย ไมวาจะเปนวาจาหรอลายลกษณอกษรดวยเหตน

ศาลแรงงานจงไดพพากษายกฟองการรถไฟแหงประเทศไทยซงเปนจาเลยในคดนเมอวนท 27 เมษายน

พ.ศ. 2527

อกประการหนง สหภาพทจดตงขนในประเทศไทยยงอยในสภาพออนแอมาก กอใหเกด

ปญหาในการเจรจาตอรองกบฝายนายจาง โดยเฉพาะอยางยงถาขอเรยกรองของฝายลกจางทสงขนไป

เพอขอเจรจาตอรองกบฝายนายจางไมมนาหนก ดวยเหตนเองจงมกมการเจรจาตอรองโดยลกจางรวมตว

กนเปนกลม เพอการตอรองเปนการเฉพาะ อยางไรกตาม ในป พ.ศ. 2549 กรมสวสดการและการ

คมครองแรงงาน อางวามสหภาพแรงงานในรฐวสาหกจ 45 แหง ซงมสมาชก 0.18 ลานคน และสหภาพ

แรงานในกจการเอกชนอก 1,313 แหง ซงมสามชก 0.34 ลานคน รวมกนแลวมลกจางประมาณ 0.52

ลานคน แตสานกงานสถตแหงชาตอางวามผทางานในฝายการผลต 5.32 ลานคน ฝายการขายสง-ปลก

27

5.42 ลานคน ฝายโรงแรมและภตตราคาร 2.32 ลานคน การขนสงและคมนาคม 1.09 ลานคน การไฟฟา

และการประปา 0.10 ลานคน รวมทง 5 ฝาย กจะมคนงาน 14.25 ลานคนโดยประมาณ จงคาดวามผเปน

สหภาพแรงงานในสภานประกอบการรอยละ 3.65 แตในความเปนจรงแลวมบางสหภาพแรงงานทม

สมาชกเปนจานวนมาก และมสหภาพแรงงานหลายแหงทมสมาชกจานวนนอยและอยในสภาพออนแอ

ถาพจารณาสหภาพแรงงานในอตสาหกรรมตางๆ เชน อตสาหกรรมทอผา น าตาล จานวน

สมาชกของสหภาพแรงงานในสถานประกอบการกมจานวนนอย คอ เฉลยแลวจะอยในอตราสวน 6-

20% ของลกจางในสถานประกอบการ เหตผลทลกจางสมครเปนสมาชกสหภาพแรงงานนอย จากการ

ศกษาวจยของนกศกษาปญหาแรงงาน พบวาจากจานวนลกจางทถกสมภาษณทงหมด 132 คน สวน

ใหญมอาย 26-30 ป และมการศกษาระดบประถม 1-7 ประมาณรอยละ 10.98 ของลกจางเหลานให

เหตผลวาไมมความรเรองกฎหมายแรงงาน และรอยละ 15.05 ใหเหตผลวาไมมคนชวนและจากการ

สมภาษณลกจางถงโอกาสในการเขาเปนสหภาพแรงงาน ปรากฎวารอยละ 17.83 ตอบวาเปนสมาชก

สหภาพแรงงานไดแตถกนายจางเพงเลง รอยละ 39.09 ตอบวาไมทราบเรองสหภาพ

เหตผลอนนอกจากน ไดแก ความรสกของลกจางทคดวานายจางจะไมพอใจถาตนสมคร

เปนสมาชกและนายจางสามารถตรวจสอบรายชอของสมาชกได ซงมผลตอความมนคงในการทางาน

ของตน นอกจากนลกจางอาจมองไมเหนประโยชนของสหภาพแรงงาน ซ ารายกวานการทลกจางมได

เปนสมาชกของสหภาพแรงงานกลบไดรบสทธและประโยชนเชนเดยวกบสมาชกของสหภาพแรงงาน

ในกรณทมการตกลงกนไดสาเรจ ยอมทาใหขาดแรงจงใจทจะสมครเขาเปนสมาชก

4. ปญหาเกยวกบสหภาพแรงงาน ในบางสหภาพอาจมปญหาในดานการดาเนนงานหรอ

ปญหาดานผนาสหภาพแรงงาน เชน การคอรรปชนในสหภาพแรงงาน การใชอทธพลบบบงคบนายจาง

ใหจางเฉพาะคนทเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ซงขดกบสทธเสรภาพสวนบคคล นอกจากนสหภาพ

แรงงานอาจกระทาเพอผลประโยชนของสมาชกโดยมไดค านงถงสวนรวม เชน คดคานการนา

เทคโนโลยสมยใหมเขามาใชเนองจากเกรงวาสมาชกจะวางงานเพมขน เชน กรณทมการใชเครองจกร

สมยใหมขนสงสนคาททาเรอคลองเตยแทนคนงาน เปนตน

28

ขอทควรสงเกตอกประการหนงกคอ ภาพพจนของสหภาพแรงงานในประเทศไทยมกจะ

ถกมองไปวาเปนตวการในการกอความวนวาย ความไมสงบ ทาลายบรรยากาศในการลงทนและใน

สานกของคนทวไปเหนวากจกรรมของสหภาพแรงงานกคอ การเรยกรองและการนดหยดงานเทานน

และในกรณทการนดหยดงานนนๆ ไดสรางความเดอนรอนแกประชาชนโดยทวไปแลว เชน การนด

หยดงานของลกจางรฐวสาหกจบางประเภทยอมทาใหภาพพจนของสหภาพแรงงานเปนไปในทางตด

ลบมากยงขน

ทางดานผนาของสหภาพแรงงานกสมควรอยางยงทจะราลกถงจดยนหรอวตถประสงค

ของสหภาพแรงงานวา กระทาเพอพทกษผลประโยชนของสมาชกในเรองการจางงาน ผนาสหภาพ

จะตองยดจดยนนใหแนนแฟน หลกเลยงการใชสหภาพแรงงานเปนเครองมอในการสรางอานาจหรอ

ความสาคญใหกบตน หลกเลยงการใชอานาจเกนขอบเขตจนทาใหสาธารณชนเดอนรอน ผนาสหภาพ

บางคนอาจมทศนคตในทางทผดวา การสนบสนนลกจางใหปฏบตในทางทขดตอกฎหมาย ถากระทาได

สาเรจลกจางจะยกยองตนมความสามารถและเปนคนเกง

ปญหาอกประการหนงกคอ การแตกแยกระหวางผนาสหภาพแรงงาน ทาใหมการโจมต

และประณามซงกนและกน การกระทาดงกลาวไมเพยงแตทาใหสมาชกสหภาพดวยกนเกดความ

เออมระอา ยงอาจทาใหประชาชนโดยทวไปเสอมศรทธาและตาหนตเตยน โดยเฉพาะคนไทยซงไมชอบ

ใหมความวนวายเกดขน

5. ปญหาการแทรกแซงทางดานการเมอง การเมองกบแรงงานแยกออกจากกนไดยาก มก

เขามาเกยวของกนเสมอ เชน สมยจอมพล ป. พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรกไดตงสหภาพแรงงาน

ขนมาเพอโคนลมสหภาพแรงงานหนง สมยจอมพลสฤษด ธนะรชต ไดลมเลกกฎหมายแรงงาน

สมพนธ พ.ศ. 2499 หรอแมแตสมยพลเอกเกรยงศกด ชนะนนท กมการแตงตงสหภาพแรงงานเปน

สมาชกสภาพนตบญญตแหงชาต สหภาพแรงงานไมควรทาตวผกผนกบนกการเมองคนใดคนหนงหรอ

พรรคใดพรรคหนง เนองจากสภาพทางการเมองในประเทศไทยไมแนนอนอยมาก ประกอบกบ

คณธรรมของนกการเมองสวนใหญยงเปนทสงสยวา มการกระทาเพอประชาชนโดยสวนรวมอยาง

29

สจรตและยตธรรมหรอไม สหภาพแรงงานจงควรระวงตวมใหตกอยภายใตอทธพลของนกการเมองได

ไมปลอยใหนกการเมองอาศยสหภาพแรงงานเปนฐานอานาจหรอเปนกลไกลสรางความระส าระสายให

เกดขนในบานเมอง

6. ปญหาแรงงานในรฐวสาหกจ ในปจจบนนการบงคบใชกฎหมายแรงงานในรฐวสาหกจ

ทกอใหเกดปญหาเปนทวพากษวจารณมากทสดและเปนปญหาทมการพจารณาและโตแยงกนมาตลอด

นบตงแตเรมมการรางกฎหมายแรงงานของไทย พ.ศ. 2499 เปนตนมา ดงจะเหนไดวามหนวยงานของ

ราชการตาง ๆ ตางกเรยกรองเพอมใหหนวยงานของตนเขาอยในขายบงคบของกฎหมายแรงงาน

ขอถกเถยงเรองรฐวสาหกจควรจะอยภายใตกฎหมายแรงงานหรอไมกไดรบความสนใจ

จากท งหนวยงานของราชการและภาคเอกชน เชน กระทรวงมหาดไทยในสมยน นและสมาคม

บรหารงานบคล เปนตน โดยกระทรวงมหาดไทยมความเหนวากฎหมายแรงงานเปนกฎหมายกาหนด

มาตรฐานขนตาสดในการใชแรงงาน ถารฐวสาหกจไดรบยกเวนไมตองปฏบตตาม กเทากบวาแมจะ

เปนเพยงมาตรฐานขนตาของการใชแรงงานเทานน แตรฐเองยงปฏบตไมไดแลวจะออกกฎหมายบงคบ

เอกชนไดอยางไร จะทาใหเอกชนยกขนอางขอผอนผนยกเวน ทาใหการบงคบใชกฎหมายไมไดผล

และมผลเสยทงทางการเมอง สงคม อนงในการนดหยดงานของลกจางรฐวสาหกจทผานมารฐบาลใช

มาตรการแกไขตามกฎหมายแรงงาน เชน ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในยคนนใชอานาจสง

ใหลกจางทนดหยดงานกลบเขาไปทางานและอานาจในการสงใหบคลอน เชน ทหารเขาปฏบตงาน

แทนลกจางทพกหยดงานนน หากไมใหรฐวสาหกจอยภายใตกฎหมายแรงงาน เมอเกดการนดหยดงาน

ทรนแรงขนทางราชการมอาจใชมาตรการเชนวาไดและอาจเกดผลเสยหายแกเศรษฐกจและสงคมของ

ชาต ไดสรปปญหาทเกดขนกบกฎหมายแรงงาน ดงน

6.1 มการนดหยดงานเกดขนเสมอซงมผลเสยตอเศรษฐกจ ประชาชน ความมนคงของ

ประเทศ และเปดชองใหผกอการรายอาจเกดการฉวยโอกาสสรางความระสาระสาย

6.2 ผบรหารไมมประสทธภาพในการบรหารงาน เชนไมมความคลองตวในการ

วนจฉยสงการมแนวโนมจะคลอยตามขอเรยกรองของลกจางเพอผลประโยชนของตนเอง เชน ตนอาจ

30

ไดประโยชนในอตราสงกวาหรอมใหผบงคบบญชาเหนวาตนหยอนสมรรถภาพ ปกครองลกจางไมได

นอกจากนผบรหารบางรายอาจสนใจเฉพาะการวงเตนสอพลอผบรหารระดบสงมากกวาการปฏบตงาน

ในหนาท

6.3 การเมองเขามาแทรกแซงโดยอาศยรฐวสาหกจเปนเครองมอซงกลมผนาแรงงานท

เกยวของกบการเมองสวนนมงหวงผลประโยชนสวนตวเปนสาคญ

แนวความคดในเรองการจะใหรฐวสาหกจอยภายใตกฎหมายแรงงานหรอไมยงไมมขอ

ยต แตอยางไรกด นกวชาการบางทานไดใหขอคดเหนวาประเดนสาคญไมไดอยทวารฐวสาหกจควรจะ

อยภายใตกฎหมายดงกลาวหรอไม ตราบใดทไมมการมองปญหาของรฐวสาหกจทแทจรงวาอยทใด

เชนการบรหารงานไรประสทธภาพ สายการบงคบบญชาทไมชดเจน การจะแกไขปรบปรงกฎหมายจง

มใชการแกไขทถกตองเทาน น หากแตจะตองเนนการกาหนดสายการบงคบบญชาใหชดเจนวา

ผบรหารรฐวสาหกจขนตรงตอใคร มอานาจหนาทและความรบผดชอบอยางไร ถาทางานไมไดผล

จะตองรบผดชอบอยางไร และนกการเมองทรบผดชอบรฐวสาหกจดงกลาวจะตองมสวนรบผดชอบ

ดวยซงเกยวโยงไปถงโครงสรางทางการเมองดวย แตอยางไรกดเมอป พ.ศ. 2534 กไดมประกาศ

กฎหมายแรงงานสมพนธทใชเฉพาะกบรฐวสาหกจจนกระทงป พ.ศ. 2543 กไดประกาศใชกฎหมาย

แรงงานรฐวสาหกจสมพนธออกมาอก

กฎหมายทเกยวของกบแรงงานสมพนธ

กฎหมายทเกยวของกบแรงงานสมพนธ เปนกฎหมายแรงงานทมการบญญตใชเพอการ

บรหารแรงงานโดย พงษรตน เครอกลน (2545, หนา 13) ไดอธบายกฎหมายแรงงานไวในหนงสอ

คาอธบายกฎหมายแรงงานเพอการบรหารทรพยากรมนษย สรปไดวา กฎหมายแรงงานเปนกฎหมายท

รฐตราขนมาเพอกาหนดสทธและหนาทระหวางนายจาง ลกจาง และรฐทจะตองมความสมพนธตอกน

เกยวกบการจางแรงงาน โดยมวตถประสงคเพอใหความคมครองลกจาง ใหการจางงานและการ

31

ประกอบอตสาหกรรมดาเนนการทางดานการจดการแรงงานดวยความเรยบรอยปลอดภย ม

ประสทธภาพ กฎหมายแรงงานสามารถแบงออกเปน 2 สวน ไดแก กฎหมายแรงงานในสวนท

กาหนดความสมพนธระหวางนายจางลกจางในลกษณะทเปนปจเจกชน (imdividual labour law) และ

กฎหมายแรงงานทมงเนนถงความสมพนธระหวางฝายนายจางหรอฝายจดการกบฝายลกจางหรอฝาย

พนกงานซงอาจเรยกวากฎหมายแรงงานสมพนธหรออตสาหกรรมสมพนธ(industrial law) กฎหมาย

แรงงานมขอบเขตครอบคลมทงกอนทางานเปนกฎหมายสวสดการสงคมกฎหมายเอกชน กฎหมาย

มหาชน และเปนกฎหมายทมผลกระทบโดยตรงตอสงคมเศรษฐกจและการเมอง (เกอจตร ธระกาญจม,

2557, หนา 39)

กฎหมายแรงงานทเกยวของกบการจดการดานแรงงานในประเทศไทยไมไดมการรวบรวม

ไวเปนประมวลกฎหมาย แตอาจจาแนกออกเปน 6 ประเภท ดงน

1. กฎหมายวาดวยการจดหางานและคมครองคนหางาน

กฎหมายวาดวยการจดหางานและคมครองคนหางาน เปนกฎหมายทรฐตราขนเพอ

คมครองคนหางานในขนตอนกอนทางานเปนลกจางไมใหคนหางานถกเอารดเอาเปลยบจากนายหนา

จดหางาน สงเสรมคนหางานใหมโอกาสและชองทางในการมงานทา และใหนายจางมแรงงานตาม

ความตองการ กฎหมายในสวนนไดแก พระราชบญญตจดหางานและคมครองคนหางาน พ.ศ. 2528

แบงเปน 2 ประเภทคอ การจดหางานในประเทศและการสงคนงานไปตางประเทศ

2. กฎหมายวาดวยการจางแรงงาน

กฎหมายวาดวยการจางแรงงาน เปนกฎหมายทกาหนดนตสมพนธการเปนนายจาง ลกจาง

สญญาการจางแรงงานสทธหนาทระหวางนายจาง ลกจางทมตอกน รวมถงการระงบสญญาจาง

กฎหมายในสวนนบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ลกษณะ 6 เรองสญญาจาง

แรงงาน มาตรา 575-586

32

3. กฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน

กฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน เปนกฎหมายคมครองความมนคงในการทางานของ

ลกจาง กาหนดใหนายจางปฏบตตามกฎหมาย เปนสวนหนงของกฎหมายมหาชนและเปนกฎหมายท

กาหนดมาตรฐานขนตาเกยวกบการจางแรงงานทนายจางพงปฏบตตอลกจาง เพอใหลกจางทางานดวย

ความปลอดภยไดรบคาจาง คาตอบแทนและมหลกประกนการทางานทเหมาะสม สามารถดารงชวตใน

สงคมไดในระดบหนง กฎหมายในสวนน ไดแก พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ซงม

พนฐานมาจากประกาศของคณะปฏวต ฉบบท103 ลงวนท 16 มนาคม พ.ศ. 2515 และประกาศ

กระทรวงมหาดไทย เรองการคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ.2515 ใชบงคบตงแตวนท 9

สงหาคม พ.ศ. 2541 มสาระสาคญคอ ใหการคมครองลกจางในเรองการใชแรงงานทวไป การใช

แรงงานหญง การใชแรงงานเดก คาจาง คาตอบแทนการทางานอนๆ รวมถงสทธหนาทของลกจาง

นายจาง กฎหมายในสวนน ไดแก พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

4. กฎหมายแรงงานสมพนธ

กฎหมายแรงงานสมพนธ เปนกฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางนายจางและลกจาง

ทพงมตอกนเปนบทบญญตทกาหนดใหสทธนายจาง ลกจางทจะจดตงองคการในรปนตบคคล หรอ

กรรมการ ลกจาง เพอคมครองสทธประโยชนของแตละฝายอนเกยวกบสภาพการจางและขอตกลง

เกยวกบสภาพการจาง ขอพพาทแรงงาน และการระงบขอพพาทแรงงาน ทงโดยวธสมครใจและบงคบ

รวมถงการกระทาอนไมเปนธรรม ปจจบนกฎหมายแรงงานสมพนธแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

กฎหมายแรงงานสมพนธภาคเอกชน กฎหมายในสวนน ไดแก พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.

2518 และกฎหมายแรงงานสมพนธภาครฐวสาหกจ กฎหมายในสวนน ไดแก พระราชบญญตแรงงาน

รฐวสาหกจสมพนธ พ.ศ. 2543

5. กฎหมายวาดวยศาลแรงงานและการดาเนนคดในศาลแรงงาน

กฎหมายวาดวยศาลแรงงานและการดาเนนคดในศาลแรงงาน เปนกฎหมายทจดต ง

องคการชานาญพเศษใชอานาจตลาการชขาดตดสนคดแรงงานเปนการเฉพาะ ซงแตกตางจากคดแพง

33

ทวไป จงมการตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงานเพอพจารณาตดสนคดแรงงานเปนการเฉพาะ

เนอหาสาคญเกยวกบศาลแรงงานและการดาเนนคดในศาลแรงงาน กฎหมายในสวนน ไดแก

พระราชบญญตจดตงศาลแรงงานและวธพจารณาคดแรงงาน พ.ศ. 2522

6. กฎหมายเงนทดแทนและกฎหมายประกนสงคม สามารถแบงออกเปน 2 สวน ดงน

6.1 กฎหมายเงนทดแทน เปนกฎหมายทใชหลกประกนลกจางกรณลกจางประสบ

อนตรายหรอเจบปวย เนองจากการทางานใหแกนายจาง มการจดตงกองทนเงนทดแทนใหอยในความ

ดแลของสานกงานประกนสงคม สงกดกระทรวงแรงงาน โดยมสาระสาคญเกยวกบกองทนเงนทดแทน

หลกเกณฑการจายเงนสมทบเขากองทนเงนทดแทน ขนตอนการใชสทธรบเงนทดแทน กฎหมายใน

สวนน ไดแก พระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ. 2537

6.2 กฎหมายประกนสงคม เปนกฎหมายทมพนฐานมาจากแนวคดของการสราง

หลกประกนใหแกประชาชนในสงคมโดยเฉพาะลกจาง จงมการจดตงกองทนประกนสงคมขนใหอยใน

ความดแลของสานกงานประกนสงคม สงกดกระทรวงแรงงาน เพอใหการสงเคราะหลกจาง

ผประกนตนไดรบการคมครอง 7 กรณ คอ เจบปวยหรอประสบอนตราย ทพพลภาพ ตาย คลอดบตร

สงเคราะหบตร ชราภาพ และ วางาน กฎหมายในสวนน ไดแก พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533

(แกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ. 2537 และฉบบท 3 พ.ศ. 2542)

จากสาระสาคญของกฎหมายแรงงานทเกยวของทง 6 ฉบบนจะเปนกฎเกณฑทมงสงเสรม

สนบสนนใหนายจางปฏบตกบลกจางตามกฎหมายแรงงานทกาหนด ซงถอวาเปนการปฏบตทางดาน

แรงงานขนพนฐาน และแนนอนวาหากนายจางไมปฏบตตามกฎหมายแลว นายจางกจะไดรบโทษตาม

กฎหมายทกาหนดไว ดงนนนายจาง ผบรหารจงควรใหความสนใจและศกษาในรายละเอยดของ

กฎหมาย กอนทจะบรหารแรงงานในสถานประกอบการ เพอจะไดมหลกการปฏบตไดอยางถกตอง

34

บทสรป

สาหรบความรเกยวกบแรงงานสมพนธนน แรงงานสมพนธเปนความสมพนธระหวาง

องคการฝายนายจาง องคการฝายลกจาง และองคการทางภาครฐบาล ซงรฐบาลมความจาเปนตองเขามา

มสวนเกยวของดวยโดยตรง โดยเฉพาะอยางยงในการกาหนดนโยบาย เปาหมายและการออกกฏหมายท

เกยวของตางๆ เพอกาหนดกรอบใหทงฝายนายจางหรอผประกอบกจการและผใชแรงงานหรอฝาย

ลกจางนนปฏบตตาม ซงมความสาคญอยางมากตอนายจาง ลกจาง ประชาชนและประเทศชาต การ

ประกอบธรกจอตสาหกรรมในสถานประกอบการปจจยทเขามาเกยวของ ไดแก สภาพแวดลอมทางดาน

เศรษฐกจ สงคมและการเมอง ซงมอทธพลตอแรงงานสมพนธ เพอปองกนและแกไขปญหาแรงงาน

สมพนธทจะเกดขนในสถานประกอบกจการ ควรดาเนนการดวยวธการ ดงน การกาหนดนโยบาย

แรงงานสมพนธในสถานประกอบการ การจดใหมคณะกรรมการทเกยวกบแรงงานสมพนธ การกาหนด

วธการรองทกขของลกจางและมาตรการทใชในการแกปญหาเกยวกบแรงงานสมพนธ ซงปญหาบาง

ประการทเกยวกบแรงงานสมพนธนน ไดแก กฏหมายแรงงาน ทาทของนายจาง สหภาพแรงงาน การ

แทรกแซงทางการเมองและปญหาแรงงานในรฐวสาหกจ จงตองทาความเขาใจเกยวกบกฏหมายแรงงาน

สมพนธตางๆอน ไดแก กฏหมายคมครองแรงงาน กฏหมายแรงงานสมพนธ กฏหมายประกนสงคม

เปนตน

คาถามทบทวน

1. จงอธบายความหมายของคาวา แรงงานสมพนธ

2. ความสาคญทเกยวของกบแรงงานสมพนธประกอบดวย อะไรบาง

3. แรงงานสมพนธมจดมงหมาย อยางไร

4. แรงงานสมพนธในแตละยคจากการเปรยบเทยบมความสาคญแตกตางกน อยางไร

35

5. แนวคดเกยวกบแรงงานสมพนธของอดม สมทกบคารล มารกซแตกตางกน อยางไร

6. สภาพแวดลอมใดทมอทธพลตอแรงงานสมพนธมากทสด จากการเปรยบเทยบ

7. การกาหนดวธการรองทกขและยตขอรองทกขประกอบดวยหลกการ อะไรบาง

8. การแกไขปญหาเกยวกบแรงงานสมพนธประกอบดวยมาตรการ อะไรบาง

9. แรงงานสมพนธประกอบดวยปญหา อะไรบาง

10. กฏหมายใดบางทเกยวของกบแรงงานสมพนธสงผลโดยตรงตอพนกงานหรอลกจาง

36

เอกสารอางอง

เกอจตร ธรกาญจน. (2551). แรงงานสมพนธ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ชวลต สละ. (2551). หลกเศรษฐศาสตรแรงงานเบองตน. กรงเทพฯ: บรษทแอคทฟ พรนท จากด.

ดสต ภตระกล. (2535). แรงงานสมพนธ. นครสวรรค: สแควการพมพ.

เพญศร วายวานนท. (2537). การจดการทรพยากรคน. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

แมน สารรตน. (2527). เศรษฐศาสตร. กรงเทพฯ: บรษทโอ เอส ปรนตงเฮา จากด.

ระวง เนตรโพธแกว. (2542). มนษยสมพนธในองคการ. กรงเทพฯ: พทกษอกษร.