View
1
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ปท 2 ฉบบท 11 กนยายน - ตลาคม 2559
DHS Southรอบรวเครอขาย
จดหมายขาวฉบบท 11บก.ชวนคย หนา2ถอยแถลงจากชายแดนใต หนา3หองเรยนอาจารยวราวธ หนา4แวดวงDHML หนา5ระบบขอมลสขภาพชมชน หนา5ปฏบตการงานวจย หนา6ประเมนเพอการพฒนา หนา6หนงอ�าเภอหนงโครงการ หนา7บทเรยนจากพนท หนา8
กรณาสง
มลนธสขภาพภาคใตชน 1 อาคารบรหารคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรอ�าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110 โทรศพท/โทรสาร 0 7445 1168เวบไซต : www.SHFthailand.org อเมล : shfthailand@gmail.com
...การขบเคลอนประเดนสขภาพในชมชน
จะตองอาศยการบรณาการความรวมมอ
ระหวางหนวยงานภาครฐกบภาคเครอขาย
หลายภาคสวนในชมชน...
บทเรยนจากพนทอานตอหนา 8
ปฏบตการงานวจยอานตอหนา 6
...วถการกนการอยในชวตประจ�าวน
ของชมชนบานมดตะนอย
และหลกบนได 6 ขนสความส�าเรจ
ในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต...
...สงแรกทอาจารยใหขอคด
คอ อนดบแรกในการท�าพนทสขภาวะ
ตองตงค�าถามวาเรารจกตวเองมากแคไหน...
หองเรยนอาจารยวราวธอานตอหนา 4
บก. ชวนคย
ปลายเดอนกนยายนทผานมา มการจดงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS ขนท โรงแรมเรอรษฎา จงหวดตรง ภายในงาน เครอขาย DHS South ตางพากนมารวมแลกเปลยนเรยนร น�าเสนอผลงาน จดแสดงบธนทรรศการ และผลงานตางๆ ใหปรากฏแกสาธารณะไดเปนอยางด ซงตองขอขอบคณในความรวมมอรวมใจของเครอขาย DHS South 7 จงหวดในเขตสขภาพท 12 ทรวมกนจดงานนขนไดอยางนาประทบใจ
จดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบนยงมเรองราวดๆ ใหผอานไดตดตามกน 8 คอลมน อกเชนเคย คอ 1) ถอยแถลงจากชายแดนใต กบนโยบายสขภาพในรฐธรรมนญฉบบใหม 2) หองเรยนอาจารยวราวธ กบการเรมตนท�างาน DHS ของหมบานปลกเด ต.พะตง อ.หาดใหญ จ.สงขลา 3) แวดวง DHML การเตบโตจาก LT ตากใบสการเปน LCC ตากใบ 4) ระบบขอมลสขภาพชมชน สรปการน�าเสนอ 5 โครงการ DHIS ในงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS 5) ปฏบตการงานวจย กบการ “เยยมเสรมพลง” บานมดตะนอย และหลกบนได 6 ขนสความส�าเรจในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต 6) การประเมนเพอการพฒนา การประยกตใช DE ทงกบตวบคคลและกบงานทอ�าเภอยะหรง 7) หนงอ�าเภอหนงโครงการ พฒนาการการขบเคลอนประเดนสขภาพ ODOP ในภาพรวมของจงหวดยะลา 8) บทเรยนจากพนท การเรยนรและเตบโตของเครอขาย DHS จงหวดสตล กบการท�างาน DHS
ทงน ทกคอลมนในจดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบท 11 ในมอทาน พรอมรบขอแนะน�า และค�าตชมจากสมาชกเครอขาย DHS และขอเชญชวนผ สนใจรวมสงงานเขยนจากพนทมาเผยแพรใน Facebook ท DHS South: โครงการสนบสนนการขบเคลอนเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ หรอสงมายงกองบรรณาธการ ท อเมล: dhssouth@gmail.com
แลวพบกนใหมอกครงในปท 2 ฉบบท 12 อก 2 เดอนขางหนา
กองบรรณาธการชญานษฐ เพชรรตน
เมษยา มะประสทธ
อสมน บอโต
ทปรกษานพ.สวฒน วรยพงษสกจ
บรรณาธการดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย
แกวตา สงขชาต
2 รอบรวเครอขาย
ถอยแถลงจากชายแดนใตโดย นพ.สวฒน วรยพงษสกจ
ในเดอนสงหาคมทผานมาบานเมองของเราผานกงลอประวตศาสตรการเมองการปกครองอกครง ซงเราคงทราบกน
แลวนะครบวาการลงประชามตรฐธรรมนญฉบบใหมเสยงสวนใหญ คอ การผานประชามต โดยในขนตอนตอไป
เปนการด�าเนนการปรบถอยค�าในรฐธรรมนญและรางกฎหมายส�าคญทเกยวของ คาดวาจะมก�าหนดการเลอกตง
ประมาณปลายป พ.ศ. 2560 ทใกลเขามาน
ผมขอเกรนน�าดวยเรองนเพราะเหนวาเปนเรองใกลตว สบเนองจากรฐธรรมนญ คอ กฎหมายสงสดของประเทศ
ทก�าหนดทศทางของประเทศในทกๆ ดาน หากพจารณารางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2559 สวนทเกยวของ
ดานสาธารณสขมบทบญญตใหมปรากฏอยในมาตราตางๆ เชน มาตรา 55 คอ “เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐาน
เกยวกบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคและสงเสรมสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานการแพทยแผนไทย”
อกสวนทส�าคญในหมวดวาดวยการปฏรปประเทศไดก�าหนดไวในมาตรา 258 คอ “มระบบการแพทยปฐมภม
ทมแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม” ซงทงสองมาตรานมถอยค�าทปรากฏในรฐธรรมนญ
เปนครงแรกจากการมสวนรวมของเราทกคนในการสรางสงใหมๆ เหลานนะครบ
This moment is a golden opportunity ค�านคงเหมาะกบชวงเวลานเพราะเมอหนาตางแหงโอกาส
เปดขนเราจงตองรบไขวควา ผมมองวาสงทเครอขายระบบสขภาพอ�าเภอท�าอยขณะนตอบโจทยบทบญญตในรฐธรรมนญ
จากแนวทางทเราใหความส�าคญกบพนทและถอเอาประชาชนเปนศนยกลาง น�าภมปญญาทองถนรวมถงการแพทย
แผนไทยทเปนอตลกษณของชาตมาผสมผสานในการดแลสขภาพรวมกน ส�าหรบการแพทยปฐมภมนน คอ ฟนเฟอง
ส�าคญของการหมนระบบสขภาพจากการอยใกลชดชาวบาน โดยมแพทยเวชศาสตรครอบครวและทมสหอาชพ
ทเรารจกกนกอนหนาน ในชอ “ทมหมอครอบครว” Family Care Team เปนผเดนเรองราว
ดงนนทมงานมลนธสขภาพภาคใต จงขอใชพนทตรงนสอสารถงกลยาณมตรทกเครอขายวา ในการทจะท�าให
รฐธรรมนญฉบบนเปนฉบบทกนไดและประชาชนผเปนเจาของประเทศไดรบประโยชนจากการเปลยนแปลงครงนนน
ค�าตอบสดทายจงอยทพนท อยทสองมอ หนงสมอง หนงปาก ของพวกเราทกคน ซงกอนปดทายฉบบน ผมขอนอมน�า
เอาพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของวทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษาเมอ 8 กรกฎาคม 2530
ความวา
“เมอมโอกาสและมงานทำาควรเตมใจทำาโดยไมจำาเปนตองตงขอแม หรอเงอนไขอนใดไวใหเปนเครองกดขวาง
คนททำางานไดจรงๆ นน ไมวาจะจบงานสงใดยอมทำาไดเสมอ ถายงมความเอาใจใสมความขยนและความซอสตยสจรต
กยงจะชวยใหประสบผลสำาเรจในงานททำาสงขน”
เชอมนและศรทธา
นพ.สวฒน วรยะพงษสกจ
ประธานมลนธสขภาพภาคใต
3รอบรวเครอขาย
โดย ขวญนภา สภาพนธ รพ.สต. เฉลมพระเกยรต 60 พรรษานวมนทราชน จ.สงขลา
หองเรยนอาจารยวราวธ
“จากวนนนถงวนน กบสงดดทเกดขนมากมายจากการขบเคลอนงาน DHS”
หมบานปลกเด หม 4 ต.พะตง อ.หาดใหญ จ.สงขลา เปนพนทชมชนเขมแขง ชาวบานในชมชนมความรก และสามคคพงพาอาศยซงกนและกน มการรวมกลมของผสงอายในชมชน มพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ อกทงมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ เชน ปาเขาเหลงซงเปนเขตอนรกษ ชาวบานในพนทด�ารงชพดวยหลกการเศรษฐกจพอเพยง ทกคนมทดนท�ากนเปนของตวเอง ท�าสวนยางพารา สวนผลไม ปลกผก จากทนทางสงคมของพนทท�าให ทมสหวชาชพ รพ.สต.เฉลมพระเกยรต 60 พรรษานวมนทราชน มความคดวาพนทชมชนปลกเดนาจะเปนพนทน�ารอง เพอขบเคลอนกระบวนการ District Health System - DHS ได
ตอนเรมการด�าเนนงาน DHS ทางทมสขภาพในพนทเองยงคงมความสบสน ไมทราบวาจะเรมจากจดไหน จะท�าอยางไร ทราบแตเพยงวา DHS คอ กระบวนการทท�าใหประชาชนในพนทสามารถพงพาตนเองได จงเรมตนดวยการรวบรวมภาคเครอขายมาประชมและท�าเวทประชาคม เมอคนขอมลพบวาปญหาส�าคญในพนทปลกเด คอ ปญหาโรคเรอรงและผสงอายขาดการดแลดานสขภาพ และพบวาประเดนสขภาพยงไมถกบรรจในแผนพฒนาต�าบล โดยวธการแกไขปญหาสขภาพจะใชวธการประสานงานกบหนวยงานภายนอกเนองจากขาดบคลากรสาธารณสขและใชวธการประกาศเปนชมชนนาอยเพอกระตนการดแลบานเรอน
เมออาจารย นพ.วราวธ สรพฤกษ ลงพนทมาเยยมตดตาม สงแรกทอาจารยใหขอคด คอ “อนดบแรกในการ ท�าพนทสขภาวะตองตงค�าถามวาเรารจกตวเองมากแคไหน” จากนนอาจารยไดใหค�าแนะน�าในการท�างานแกทม DHS อยางสม�าเสมอ รวมทงลงพบปะพดคยกบผ สงอายในชมชนท�าใหเกดก�าลงใจและมแนวทางในการท�างานมากขน เชน มกจกรรมการตรวจคดกรองสขภาพตนเองโดยใชปงปองจราจรชวต 7 ส ท�าใหประชาชนไดรบรสถานะสขภาพของตนเอง และปรบเปลยนพฤตกรรมใหดขน มการจดตงชมรมเตนแอโรบค ฟ นฟชมรมผสงอาย มลานสขภาพผ สงอาย มการน�าศาสตรแพทยแผนไทยลงสชมรมผสงอาย มโครงการหมอครอบครวตวนอยเยยมผสงอายในชมชน องคการบรหาร สวนต�าบลเปนตนแบบ ในการดแลสขภาพจนท�าใหภาคประชาชนตนตวหนมากนผกและออกก�าลงกายมากขน ซงทงหมดนคอ จดเรมตนทจะน�าไปสชมชนพงพาตนเองในรปแบบ “คนปลกเดไมทอดทงกน” ตอไป
เพราะเราโตขน บทบาทจงตองเปลยนไป
4 รอบรวเครอขาย
DHIS ในงานมหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอโดย แกวตา สงขชาต มลนธสขภาพภาคใต จ.สงขลา
ในวนท 21 กนยายน 2559 มการจดงาน มหกรรมเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ DHS ซงเปดเวทน�าเสนอผลงาน
โครงการ การพฒนาระบบขอมลสขภาพชมชน (District Health Information System - DHIS) ณ โรงแรมเรอรษฎา
อ�าเภอเมอง จงหวดตรง โดยม ดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย เลขาธการมลนธสขภาพภาคใต และ นพ.เดชา แซหล ผอ�านวยการ
โรงพยาบาลเทพา จ.สงขลา เปนผใหขอเสนอแนะ รวมทงสน 5 โครงการ ประกอบดวย 1) การพฒนาระบบการดแลคนพการ
อยางเปนหนสวนทางดานสขภาพ อ.นาทว จ.สงขลา 2) การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศชมชนออนไลน อ.กะพอ จ.ปตตาน
3) การจดท�าระบบฐานขอมลสขภาพ บานสารวน ต.ไทรทอง อ.ไมแกน 4) การพฒนาขอมลสขภาพชมชนเพอการจดการสขภาพ
ต.เจะเห อ.ตากใบ จ.นราธวาส และ 5) การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกดวยระบบขอมลการเฝาระวง
โรคเครอขายระดบต�าบล (SRRT) อ.แวง จ.นราธวาส โดยมบทสรปจากเวทวา การพฒนาระบบขอมลสขภาพชมชนเปนการพฒนา
การท�างานจากรปแบบ Work for People ส Work with People นนหมายถงการท�าใหชมชนเขามามสวนรวม
เปนทงผเกบรวบรวมและเปนผใชประโยชนขอมล โดยเนนขอมลทเปนความตองการของชมชนเพอใชแกไขปญหาและพฒนา
สขภาวะของชมชนเปนหลก ซงขอมลทดควรมความรวดเรวทนเวลา ครบถวน ถกตอง ตรวจสอบได มการบรณาการระหวาง
หลายภาคสวนเพอลดความซ�าซอนและสามารถน�ามาวเคราะหเพอน�าไปใชสนบสนนการท�างานสขภาพในระดบชมชน
ใหมความเขมแขงตอไป
ในชวงเวลา 2 ปทผานมาเครอขายสขภาพอ�าเภอตากใบเปนทมเรยนร (Learning Team - LT) ของศนยเรยนรอ�าเภอกะพอ ซงม นพ.เดชา แซหล และทมพเลยง (Preceptor - P) พรอมกบอาจารยจากสถาบนการศกษา AI (Academic Institute - AI) เชน อาจารย วรเชษฐ เขยวจนทร ซงสอนการใชเครองมอวเคราะหการท�างานแบบบรณาการท�าใหผเรยนพฒนาการด�าเนนงาน DHS ของพนท โดย LT ตากใบไดด�าเนนงาน DHS อยางตอเนองจนเกดความส�าเรจอยางเปนรปธรรมพรอมมทมเครอขายทเปนหนงเดยว ในป 2559 เครอขายสขภาพอ�าเภอตากใบไดเตบโตจากทมเรยนร สการเปนศนยเรยนร (Learning & Coordinating Center - LCC) นองใหม มทมเรยนรจาก 5 อ�าเภอ ในจงหวดนราธวาส คอ LT รอเสาะ LT ศรสาคร LT บาเจาะ LT แวง และ LT ตากใบ ม นพ.สมชาย ศรสมบณฑต ผอ�านวยการโรงพยาบาลตากใบ ท�าหนาทเปนครใหญใจด ซงมอตลกษณเฉพาะตนชดเจน เพราะเปนผอ�านวยการโรงพยาบาลชมชนจงมวสยทศนทยาวไกล พดนอย และปลอยใหทมท�างานอยางมอสระ สวนพเลยงอก 2 ทาน ทานแรก “พนช” จราวรรณ พรหมเพชร ทมบคลกทดงดดให LT สนใจตอการเรยนร อกทานคอ ดฉน ซงมการพดทเปนเอกลกษณ กระชบ ตรงจด ตรงประเดน โดยพเลยงทกคน ไดน�าเอาเทคนคทไดเรยนรจากหองเรยน DHML มาใช จนเกดบรรยากาศเรยนรทเปนกลยาณมตร ทงยงมอาจารยจากสถาบนการศกษา ใหค�าปรกษาการจดกระบวนการทกครง ท�าใหการด�าเนนงานหองเรยนใหมของ LCC ตากใบ มทงสาระความร การชนชมเปนก�าลงใจ ใหแกกนและกน และสมาชกทกคนพรอมทจะเตบโตและตอนรบสมาชกพนทอนๆ ทก�าลงจะเขามาสชนเรยน LCC ตากใบท “หองเรยนสนก สมาชกสดใส ครใหญใจด พเลยงนารก”
แวดวง DHML:โดย วาสนา กาญจนะ รพ.ตากใบ จ.นราธวาส
เพราะเราโตขน บทบาทจงตองเปลยนไป
ระบบขอมลสขภาพชมชน:
5รอบรวเครอขาย
จากทมโอกาสเขาไปเรยนร การประเมนเพอการพฒนา (Developmental Evaluation – DE) จาก รศ.ดร.ลอชย ศรเงนยวง
คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล และมลนธสขภาพภาคใต ท�าใหไดฝกการเปนผฟงทดและไดเกบเกยวจากประสบการณ
การท�างานจากพๆ นองๆ ชาวสาธารณสข เขต 12 จากกระบวนการ check in การแลกเปลยนเรยนรจากบทเรยนเรองตางๆ โดยเฉพาะ
เรอง “ความนงของแมลงปอ” ชวยท�าใหผานพนสถานการณแรงกดดนโดยสามารถควบคมสตไดอยางไมหวนไหว ทงนยงประยกต DE
เขากบการด�าเนนโครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) เรอง “รปแบบการบรหารจดการขยะชมชนแบบบรณาการทสอดคลองกบ
บรบทภมสงคมในชมชนต�าบลแหลมโพธ อ.ยะหรง จ.ปตตาน” ท�าใหเขาถงผน�าชมชนไดดวยการเปนผฟงทด รบฟงจนจบแลวจงคอยๆ
แลกเปลยนความคดเหนจากปรากฏการณจรงโดยไมกลาวโทษและเปยมดวยความเปนกลยาณมตรทตงใจจะชวยเหลอและพรอมเดนหนา
แกไขปญหารวมกบชมชนดวยการใชทฤษฏ Iceberg Model ท�าความเขาใจปญหาตางๆ อยางรอบดานใหลกซงกวาปรากฎการณ (Event)
ทเกดขนใหเหนแบบแผนและแนวโนม (Pattern) ของปญหา มองลกลงไปถงโครงสราง (Structure) ทรองรบปญหาอย ตลอดจนศกษา
ชดความคด (Mental model) ทเปนตวก�าหนดใหเกดโครงสรางทเปนรากฐานของปญหานน อกประเดนหนงทน�า DE มาประยกตใช คอ
การท�าประชาคมเพอคนหาปญหาพนทต�าบลยาม โดยเปดโอกาสใหทกคนรวมแสดงความคดเหนตอปญหาในพนทใชฐานขอมล รพ.ยะหรง
และขอมลจากชมชนอยางไมผกขาดการพดคยไวทเจาหนาท ไมชน�าหรอโนมนาวชมชนใหท�าในสงทเจาหนาทตองการ จนคนพบประเดน
ปญหายาเสพตดซงยงอยในระหวางการคนหาสาเหตและแนวทางแกไข แมจะเปนเรองทยากแตกท�าใหชมชนเกดการเรยนรโดยผลทเกดขน
ไมวาจะส�าเรจหรอไมส�าเรจกจะเปนบทเรยนส�าคญของพนท ในฐานะผเรยน DE คนหนงคงจะไมสามารถถายทอดความรสกผานตวหนงสอ
ไดทงหมดแตอยากเชญชวนใหทกคนมาสมผส DE ดวยตนเองดวยการเปดโอกาสและเปดใจยอมรบการประเมนเพอการพฒนา
ทจะท�าใหคนท�างานและคนประเมนไดพฒนาและมความสขไปดวยกน
กจกรรม “การเยยมเสรมพลง” โดย อ.พญ.บษกร อนชาตวรกล และมลนธสขภาพภาคใต ในพนทบานมดตะนอย จ.ตรง
ในโครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) “การเสรมพลงการดแลตนเองของหญง อาย 35-59 ป
เพอลดภาวะอวนและอวนลงพงทเสยงตอการเกดโรคเบาหวาน โดยการสนบสนนของครอบครวและเครอขาย” มงเนนใหทมวจยเรยนรเทคนค
กระบวนการเสรมพลงและท�าใหกลมเปาหมายสามารถดแลตนเองเพอลดภาวะอวนและอวนลงพง ผานการสะทอนคดและแลกเปลยน
เรยนรวถการกนการอยในชวตประจ�าวนของชมชนบานมดตะนอย และหลก บนได 6 ขนสความส�าเรจในการควบคมน�าหนกไดตลอดชวต
คอ บนไดขนท 1: หาสาเหตทท�าใหอวน ทบทวนตนเองถงสาเหตทท�าใหอวนและอวนลงพง บนไดขนท 2: ตงเปาหมายการปรบเปลยน
การกนการอยเพอลดภาวะอวนและอวนลงพงผานการบนทกสญญาใจและคนหาเทคนควธการไปสเปาหมาย บนไดขนท 3: หาแรงสนบสนน
จากเพอน ครอบครว ชมชน บนไดขนท 4: ลงมอปฏบตอยางจรงจงตามการบนทกสญญาใจ บนไดขนท 5: ประเมนผลดวยตนเองทกวน
วเคราะหหาจดแขง จดออน บนไดขนท 6: ปรบปรง ตงใจ มงมน ท�าตอไป บนไดทง 6 ขนนเปนเครองมอสรางกระบวนการสความส�าเรจ
ดวยตนเองภายใตการสนบสนนของครอบครวและเครอขาย การตดตามเสรมพลงของทมมดตะนอยและการบนทกลงในสมดบนทกการกน
การอยของกลมเปาหมายเปนอกกลวธส�าคญในการบรรลวตถประสงคทวางไว ผลจากการทกลมเปาหมายผานกระบวนการเรยนรสวนใหญ
เกดการเปลยนแปลงโดยสามารถลดปรมาณขาวทบรโภคในแตละวนลงจากเดมบรโภคสปดาหละมากกวา 5 กก./ครอบครว
เปนสปดาห ละไม เกน 3 กก./ครอบครว และป จจบนยงมกล มอนๆ ในชมชนมาขอรวมเรยนรกระบวนการลดภาวะอวน
และอวนลงพงกบกลมเปาหมาย ซงเหตปจจยเหลานจะสงผลทดตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองและการปรบเปลยน
วถการกนการอยของชมชนเพอการมสขภาวะทดตอไป
ปฏบตการงานวจย: โดย สมโชค สกลสองบญสร รพ.สต.บานมดตะนอย จ.ตรง
ประเมนเพอการพฒนา:โดย วรรณาพร บวสวรรณ รพ.ยะหรง จ.ปตตาน
DE ใชด จงบอกเพอน
เสรมพลงชมชน ลดภาวะอวน-อวนลงพง
6 รอบรวเครอขาย
หนงอ�าเภอ หนงโครงการ: โดย รอมมอเราะ มนะ รพ.สมเดจพระยพราชยะหา จ.ยะลา
หางจากตวอ�าเภอยะหามาประมาณ 7 กโล ในปายางทตองเดนเทาจากถนนใหญเขาไปอก 500 เมตร หญงชราผหนง
นงอยบนบานไมทยกพนสงมากกวา 1 เมตร บนไดทท�าจากทอนไมตอกตะปดไมแขงแรง ท�าใหการปนขนลงเขาออกบาน
คงล�าบากไมใชนอย มหน�าซ�าแขนขาขางซายของเธอยงออนแรง ท�าใหหญงอมพาตสงอายผนไมมโอกาสออกจาก
หองสเหลยมนไดดวยตวเอง เธออยกบหลานอาย 13 ป ไมมรายไดอาศยเพยงขาวปลาอาหารทคนแถวบานหยบยนให
นเปนเพยงหนงตวอยางของผทมปญหาทางการเคลอนไหวทยงมอกหลายรายในอ�าเภอยะหาทรอคอยการชวยเหลอ
ดแลรกษา
เมอพบวาครงหนงของผทมปญหาทางการเคลอนไหวเปนผสงอาย ท�าใหผอ�านวยการโรงพยาบาลสมเดจ
พระยพราชยะหาน�าประเดนนเขาทประชมหวหนาสวนราชการทมนายอ�าเภอยะหาเปนประธาน ซงเครอขายอ�าเภอ
ยะหาเหนพองตองกนวาประเดน “การดแลผทมปญหาทางการเคลอนไหว” นตองอาศยความรวมมอเพอใหการชวยเหลอ
จนท�าใหเกดทมสหวชาชพซงม ผน�าศาสนา ผน�าชมชน อปท. มารวมกนขบเคลอนดแลแกไขปญหาน โดยแบงการท�างาน
เปน 4 ฝาย ไดแก 1) ฝายสงคมจตวทยา สรางนโยบายการแกไขปญหาผสงอายและครอบครว 2) ฝายเศรษฐกจสนบสนน
การปลกผกปลอดสารพษ 3) ฝายจตวญญาณ ใหค�าแนะน�าเรองกจการศาสนา 4) ฝายการฟนฟสขภาพ จดตงศนย
การสงเสรมสขภาพฟนฟสภาพผพการ 2 แหง ใน ม.1 และ ม.2 โดยเรมจากการส�ารวจขอมลและวางแนวทางการแกไขปญหา
ในป 2557 เรมจากผปวยระยะเรมตนแลวน�าเขาสการรกษาใหเรวทสดเพอฟนฟสภาพรางกาย ลดความพการ การสงตอ
การดแลตอเนองโดยชมชนและด�าเนนการควบคกบการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอสงเสรมสขภาพและปองกน
โรคเรอรง เชน ในรายของผปวยขางตนไดรบการชวยเหลอใหเขาถงการดแลรกษา ไดรบการฟนฟสภาพรางกาย
โดยทมสหวชาชพ มผน�าศาสนามาใหค�าแนะน�าเรองการปฏบตศาสนกจ อบต. สนบสนนงบประมาณเพอสรางบาน
หลงใหมใหเหมาะตอการเคลอนไหว ก�านนบรจาคเสาบานและหลงคา เจาหนาททหารสนบสนนแรงงานกอสรางบาน
จนแลวเสรจ ผใหญบานด�าเนนการเรองทดนให ส�านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดมาปรบสภาพแวดลอม
ทบานและมลนธโอสถสภามาสงเสรมอาชพโดยสนบสนนเมลดพนธพชผกให ชมชนเองกมจตส�านกในการรวมดแล
คนในชมชนจนเกดชมรมกลมอาสาดแลผพการและผสงอายทดอยโอกาส ต.บาโระ ในป 2557 ตอมามการรวมตวกน
ของผพการและผดแลจนเกดเปนชมรมผสงอายทเขมแขงเพอดแลผสงอายทตดบานตดเตยงขน ในป 2558 และ ในป 2559
เกดเครอขายเยาวชนดแลผสงอายใน ม.5 และจดตงมสยดสงเสรมสขภาพผสงอายใน ม.6 เพอรวมกลมฟงการบรรยายธรรม
และออกก�าลงกายเสรมสขภาพ
จะเหนวาการขบเคลอนประเดนสขภาพในชมชนจะตองอาศยการบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงาน
ภาครฐกบภาคเครอขายหลายภาคสวนในชมชน จงจะท�าใหชมชนตระหนกถงประเดนปญหาสขภาพในพนทและหนมา
ดแลสขภาพของตนเองมากยงขน ดงค�าขวญทวา “หนงคนดแลสขภาพตนเอง หนงคนสขภาพด สบคนดแลสขภาพตนเอง
สบคนสขภาพด”
อ�าเภอยะหากบการดแลผมปญหาทางการเคลอนไหว
7รอบรวเครอขาย
บทเรยนจากพนท: โดย ปวณา เหมรา ส�านกงานสาธารณสขจงหวดสตล จ.สตล
ขาวประชาสมพนธ
“DHS กลไกระบบสขภาพอำาเภอเพอสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน เอะ! งานใหมหรอเนย คออะไร ชกงง” หลายคนในแวดวง
สาธารณสขคงคดวางานใหญแบบนจะเรมตนท�าอยางไร เครอขายระบบสขภาพอ�าเภอจงหวดสตลตองใชเวลาเรยนรรวมกบอ�าเภอตนแบบ
เชน อ�าเภอนาทว จงหวดสงขลา อ�าเภอละง จงหวดสตล อยนาน ฟงการบรรยายหลายครง หลายวน และหลายเวท จนเขาใจหลกการ
ของระบบสขภาพอ�าเภอรวมถงหลกเกณฑ UCARE หลงจากนนทกอ�าเภอจงน�ากระบวนการ DHS มาขบเคลอนอยางเปนรปธรรม
โดยมมลนธสขภาพภาคใตเปนภาคสนบสนนงบประมาณและหนนเสรมศกยภาพในการท�างาน จนมอ�าเภอละงเปนอ�าเภอตนแบบภายใต
การน�าของ นพ.ปวตร วณชชานนท ผอ�านวยการโรงพยาบาลละง มการจดเวทแลกเปลยนเรยนร DHS ระดบอ�าเภอโดยมผทรงคณวฒ
คอ นพ. วราวธ สรพฤกษ มาเสรมกาวแรกของการจดเวทแลกเปลยนเรยนรในเครอขายสขภาพอ�าเภอ
จ�าไดวาในเวทแลกเปลยนเรยนรครงแรก ป 2556 นน ความเขาใจในกระบวนการ DHS ในระดบพนทยงไมชดเจนนก
เจาหนาทสาธารณสขยงเขาใจวา DHS คอ ภาระงาน ไมใชกระบวนการขบเคลอนแบบมสวนรวม จนเกดการเกยงงานกน
สวนเจาของประเดนปญหาสขภาพเองกมองวา “ไมใชเรอง ไมใชงานของฉน” ท�าใหเกดภาพความขดแยงจากมมมองทแตกตางกน
นบจากวนนนจงคอยๆ มการจดเวทแลกเปลยนเรยนรตอเนองทก 2 เดอน มการดงานสญจรในพนทจรง เชน การท�างานแบบเครอขาย
ของ “ภาคเครอขายปากน�านาอย” ทดแลทกประเดนในต�าบลปากน�า อ.ละง การใชวธ “แกหราตนเอง” (จดการตนเอง) ดวยกลวธ
“ชนชสขภาพ” ใน “กระบวนการนโยบายสาธารณสขเพอสขภาพแบบมสวนรวม” ของ อบต.นาทอน อ.ทงหวา หรอการ “พฒนาคน สงคม
สงแวดลอม” ของมสยดบานบาราย อ.ทงหวา ทใชหลกศรทธาในศาสนาเรมตนทสถาบนครอบครว บคคล และชมชน และ “ชมรม
หวานใจ” ของหม 4 ต.นคมพฒนา อ.มะนง ทมการเรยนรรวมกนในการดแลผปวยเบาหวานระหวางเจาหนาทสาธารณสข อสม. และ อปท.
จากสงทไดเรยนรทงจากในหองเรยนและในพนทและค�าชแนะจากอาจารย ท�าใหทม DHS ระดบอ�าเภอไดกลบไปทบทวน
ทดลองท�า และน�าผลมาแลกเปลยน จนเกดการมสวนรวมจากทกภาคสวน เกด “บานเลกในปาใหญ” อยางเปนรปธรรม
ในป 2559 ท�าใหระบบบรการปฐมภมเขมแขง มความพรอมในการขบเคลอนประเดนสขภาพระดบพนท เชน เกดทมเยยมบาน
ระบบเพอนชวยเพอน และไปเชอมโยงกบกระบวนการเรยนรแบบ DHML การด�าเนนงานตามนโยบายหมอครอบครว สขภาพ
ทกกลมวย และ Service plan ซงทงหมดนเปนผลทตามมาจากการรวมเรยนร รวมคด รวมสราง รวมลงมอท�าและขบเคลอนงาน
DHS “ทน ทสตล”
3 ตลาคม 2559 ประชมจดท�าแผนยทธศาสตรปฐมภม เขต 12
6-7 ตลาคม 2559 เยยมเสรมพลง PAR พนทสงหนคร
13-14 ตลาคม 2559 น�าเสนอความกาวหนาระยะท 2 PAR รนท 3
9-10 พฤศจกายน 2559 ประชมเชงปฏบตการการพฒนาขอมลระบบสขภาพปฐมภม
เขตสขภาพท 12
“DHS ทน ทสตล”
Recommended