Fiilimsiler 1

Fiilimsiler

Fiillerin, özel ekler yardımıyla cümlede

isim, sıfat ya da zarf görevi

kazanarak hareket anlamını –kısmen-

yitirmiş şekilleridir.

FİİLİMSİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

I-) Fiilimsiler özel ekler yardımıyla kurulur.

Bu ekler • İsimfiil (-ma, -ış, -mak)• Sıfatfiil (-an, -ası, -mez,

-ar, -dik, -ecek, -miş) • Zarffiil (-ken, -ip, -erek,

-madan, -ınca, -eli, …) ekleridir.

Dolayısıyla fiillere gelen herhangi bir ek, fiilimsi

kurmaz.

• Kay-ak

• Kes-kin

• Yaz-ı

II-) Fiilimsiler fiillerden türer.

Dolayısıyla isim soylu sözcükler fiilimsi

yapılamaz.

• Küçük-ken

• Köpek-miş

III-) Fiilimsi ekleri yapım ekidir.

Dolayısıyla fiilimsiler yapıca türemiş

sözcüktür.• uyu-mak

• konuş-an-lar

IV-) Fiilimsiler, yüklem olmadıkları

müddetçe, yancümle kurar.

Dolayısıyla bir cümlede kaç fiilimsi varsa o

kadar yancümle vardır.

Koşarak geliyor.Gelen gideni aratır.

YAN CÜMLE NEDİR?

Yan cümle, kendi başına da yargı değeri

taşıyabilecek söz ya da söz gruplarının cümleye herhangi bir öğe olarak

katılmasıdır.Kaçtı ve gitti.

Kaçıp gitti.

V-) Fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler isim

cümlesidir.Onunla konuşmam.

(fiil cümlesi)

Konuşmak sanattır.(isim cümlesi)

Asıl sanat konuşmaktır.(isim cümlesi)

Fiilimsiler üç çeşittir:

İsimfiil (masdar)

Sıfatfiil (ortaç)

Zarffiil(Bağfiil/

Ulaç)

1-) İSİMFİİLLER:

Fiillere gelen özel ekler yardımıyla isim olmuş

sözcüklerdir.Bu ekler -ma, -ış ve

-mak’tır. (mayışmak şeklinde

ezberlenebilir.)

Bir bakış bile yeterken

anlatmaya her şeyi,

Kalbinizi dolduran duygular

kalbinizde kaldı.

Gün biter gülüşün kalır bende.

Seninle akşamları yürüyüşe çıkardık.

Adamın yalvarışlarını bir görecektin.

Bu kucaklayış belki de bir haykırışın sesiydi.

Sana bakmak Allah’a inanmaktır.

Yaşamak, ölmekten  zor.

Buralardan gitmek istiyorum. Seni bile özlemek istemiyorum bu akşam. İçimde maziden kalma duygular var.

Bu ekleri alan tüm sözcükler isimfiil

değildir.

Konuşma sanatını öğrenmeden konuşma.

Uyumanın sırası değil. Sakın uyuma!

Olumsuzluk eki olan “-me, -ma” ile isimfiil eki olan “-me, -ma”yı

birbiriyle karıştırmamak gerekir.

Bakışların bana biraz cesaret versin.

Saatlerce bakıştık.

Bu işe girişi kimseyi mutlu etmedi.

O da başka bir işe girişti.

Başlangıçta fiilimsi olduğu halde bazı sözcükler

hareket anlamını tamamen yitirip

varlıklara kalıp isimler oluşturmuştur.

ekmek, çakmak, dondurma, yağış…

Sadece suyun dolmasını bekleyenler annemin dolmasından yiyebilir.

2-) Sıfatfiiller(ortaç):

Fiillere gelen özel ekler yardımıyla sıfat (veya adlaşmış sıfat) olan

sözcüklerdir.Bu ekler -an, -ası, -mez, -ar,

-dik, -ecek, -miş’tir.(anası mezar dikecekmiş şeklinde ezberlenebilir.)

• -an : gülen gençler• -ası : kırılası eller• -mez : görünmez kaza• -ar : koşar adım• -dik : tanıdık yüzler• -ecek : görülecek

hesap• -miş : verilmiş

sadaka

Zonguldak’tan kalkan otobüs hesapsız virajlar aşarak

hemen dağlara tırmanmaya başlıyor.

Ocağın sönmeye başlayan ateşine baktı.Çekici bırakan

eliyle terini sildi.Askerlerimiz gök gürültülerini

andırır bir şiddetle haykırarak düşmana

saldırdılar; koşar adımlarla ilerlediler. Akla sığmaz

kahramanlıklar gösterdiler.

Her seven sevilenin boy aynasıdır.

O öpülesi eller beni büyüttü.

Aşılmaz engelleri aştık.Senin bu yaptığın olur iş değil.

Görülecek günler var daha aldırma gönül.

Akarsular gibi çağlarım. Benim doğduğum köyleri akşamları

eşkıyalar basardı.

Ölmüş eşek kurttan korkmaz.

Bu ekleri alan tüm sözcükler sıfatfiil

değildir.

Özellikle kip ekleriyle sıfatfiil eklerini karıştırmamak

gerekir.

Akacak kan damarda durmaz.

Eki alan sözcük sıfat/adlaşmış sıfatsa sıfatfiil; yüklemse kip

ekidir.Anlatacaklarını dinlemeye

hazırım.Kızılmaz asla çocuklara…

Dönülmez akşamın ufkundayım.

Yemek pişmiş artık ne yapalım pişmiş aşa su

katılmaz.

Sıfatfiillerden -ecek ve –dik’e

cümle içerisinde şekil değiştirdiği için dikkat etmek

gerekir.

Gittiğin yerden mektup at.Diyeceğim son sözü dedim.

"Sıfat fiiller de isimler gibi çekim eki alabilir.“

aşağıdakilerin hangisinde bu kuralın bir örneği

vardır?B)Tanıdıkça onları daha çok

seveceksiniz.C)B) Uzaktan gelen arkadaşlara bir yer

göstermelisiniz.C) Tanıdığım insanlara

karşı daha sert oluyorum.D) Yabancı ürünlere karşı

görülmemiş bir ilgi var.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfatfiil

isimleşmiştir?

B) Sakınılan göze çöp batar.

B) Akacak kan damarda durmaz.

C) Dostun attığı taş baş yarmaz.

D) Bal tutan parmağını yalar.

Zarffiiller(Bağfiil/Ulaç)

Fiillere eklenen özel ekler yardımıyla zarf olan sözcüklerdir.Bu ekler şunlardır:

-erek-esiye-e…-e

-maksızın

-ınca-dıkça

-eli-r…-mez

-ken

-ıp

-madan

Böyle yaparak beni çok üzüyorsun.

Bir süre konuşmaksızın öylece bekledik.

Gide gide bir söğüde dayandık. Ölesiye seviyordu.

Senin bu halini görünce lise yıllarımı hatırladım.

Ağlarım, hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.

Sen geçerken sahilden sessizce, gemiler kalkar yüreğimden gizlice.

Onu görür görmez tanıdım.

Yarim, sen gideli yedi yıl oldu.

Örneklerden de anlaşılacağı gibi zarffiiller özellikle iki

kümede toplanabilir:• Zaman zarfı yapan

ulaçlar(“ne zaman?” sorusuna cevap verir)

• Durum zarfı yapan ulaçlar(“nasıl?” sorusuna cevap verir).

-madan eki bazen zaman, bazen de

durum zarfı yapar.Hiçbir şey söylemeden çekip

gitti.Ağlamadan ayrılık olmaz.

Yaptığı konuşmadan bir şey anlamadık.

O görüşmeden sonra ilişkimizi bitirdik.

-madan ulacını –ma isimfiilinin –den hal eki

almış şekliyle karıştırmamak gerekir.

-ıp ulacı herhangi bir soruya cevap vermez;

fakat her zaman zarffiildir.

Olanları unutup yeniden hayata bağlandı.

• TEŞŞEKÜRLER