Machiguenga bible new testament

Preview:

Citation preview

  • IRINIANETASORINTSI

    Las Sagradas Escriturasen el idiomamachiguenga

  • Las Sagradas Escriturasen el idioma machiguenga

    del Per

    Primera edicin, 1976Segunda edicin revisada, 1997

    Tercera edicin, 2008

    Publicado por LA LIGA BIBLICA 2008

    Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar pblicamente laobra bajo las condiciones siguientes:

    Reconocimiento. Debe reconocer los crditos de la Liga Bblica(pero no de una manera que sugiera que tiene su apoyo oapoyan el uso que hace de su obra).

    No comercial. No puede utilizar esta obra para nescomerciales.

    Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar ogenerar una obra derivada a partir de esta obra.

  • PROLOGOEste libro contiene pasajes de las Sagradas Escrituras traducidos al idioma

    machiguenga. Los pasajes selectos del Antiguo Testamento fueron escogidos a nde dar un trasfondo para la mejor comprensin del Nuevo Testamento que esttraducido en su totalidad.

    Si un versculo de cualquier pasaje del Antiguo Testamento no aparece en sutotalidad, se indica la omisin con el signo . (Vase los ejemplos en Gnesis24.61 y 25.9, 11, y en Nmeros 10.10.)

    Donde se vi conveniente presentar un resumen en vez de una traduccin, odonde se necesitaba una transicin para pasar de una historia a otra, el material seencuentra en letra bastardilla. (Vase el ejemplo al nal del captulo 13 de Gnesis,y tambin entre los versculos 31 y 38 del captulo 31 del mismo libro.)

    Tambin se emplea letra bastardilla para los trminos que aparecen en elcastellano en las notas al pie de las pginas y tambin en el Glosario. (Vase, porejemplo, la frase su sobrino en la nota al pie de la pgina que acompaa Gnesis13.1, y la palabra aceite en el apunte Aseite en el Glosario.)

    Una de las diferencias entre los dos dialectos mayores hablados por losmachiguenga es la presencia, o la falta, del prejo personal a- para indicar elsujeto primera persona inclusiva. Mayormente se utiliza este prejo en la zona delBajo Urubamba, y sus auentes, y en el Manu, mientras en el Alto Urubamba no seemplea. Como esta traduccin lo utiliza, se ruega a los lectores que no lo utilizanpasarlo por alto.

  • INDICE GENERAL

    Jeneshi Jen. 7Ekisoro Ek. 57Irevitiko Ire. 80Nomero Nm. 91Ireoteronomio Ireo. 113Josoe Jos. 118Joeseegi Joe. 1261 Samoiri 1 Sa. 1272 Samoiri 2 Sa. 1311 Koveenkariegi 1 Kov. 1362 Koveenkariegi 2 Kov. 148Esererashi Es. 158Neemiashi Ne. 161Jeremiashi Jer. 164Iraniere Ira. 167Jonashi Jon. 174

    Perodo intertestamentario 177

    Mateo Mt. 179Marokoshi Mr. 251Irokashi Ir. 295Joan Jn. 371Iritigankaneegi Jeso Ipi. 419Iromakunirira Iro. 4811 Korintokunirira 1 Ko. 5162 Korintokunirira 2 Ko. 547Garashiakunirira Ga. 568Epesokunirira Ep. 579Piripokunirira Pir. 589Korosakunirira Kor. 5971 Tesaronikakunirira 1 Ts. 6042 Tesaronikakunirira 2 Ts. 6101 Timoteo 1 Ti. 6142 Timoteo 2 Ti. 623Tito Tit. 629

  • Piremon Prm. 633Evereoegi Ev. 635Santiago Stg. 6601 Perero 1 Pe. 6682 Perero 2 Pe. 6781 Joan 1 Jn. 6842 Joan 2 Jn. 6913 Joan 3 Jn. 693Jorashi Jor. 695Yogikoneatimogetunkanirira Joan Yogi. 698

    Glosario 7319RFDEXODULR 755

  • 7a1.1 Jeneshi Gnesis onti onkantakera otsitigetakara magatiro.

    Yovetsikagetakerora Tasorintsi magatiro

    1 1Pairania okyasanokyara itsititanakeTasorintsi yovetsikagetakeroramagatiro oketyo yovetsikake inkiteontiri kipatsi. 22JDULNLSDWVLSDLUDWDPDtake tera onegintetempa. 0DPHULJLWHPDWDNHDLNLURWHUDWDWDNRQDWLPDQWXPDWHPparone, aikiro pavatsaasetakomatakamagatiro menkorisekantamatake. YogariIsure Tasorintsi ario inake kara enokuichoenitakotakaro omaraani nia.

    3Impogini ikanti Tasorintsi: Maikaonkoneagitetanakera!

    Impo oga okenake okoneagitetanake.4,PSRLQHDNHUR7DVRULQWVLNDPHWLJLWHPDtake ovashi yashirikotakero pavatsaari.5Ogari koneagiteri ipaitakero kutagiteri.Ogari pavatsaari onti ipaitakero sagiteri.Mataka ganaka patiro kutagiteri.

    6Impo ikanti: 0DLNDRYHJLWHWDQDNHPpara menkoriseku ontimakera nia enokuontiri aikiro savi.

    Impo oga okenake okaotanakamaika. 7

  • 8aikiro pashinipage oaakunirira. Aikirointimagetakera aragetatsirira enoku.

    Impo ario okaotaka. 21

  • 9b2.8 Aran Adn: evereoku onti onkantakera matsigenka. c2.23 Tsinane, surari: evereokutsinane onti okantagani ishshah; surari onti okantagani ish.

    Aran.b 9Karari kara pankirintsishikuishivokakagakero posantepage pankirintsiogametirepagetyo kara timagetatsirira oiogaganirira. Antari nigankishikuyogakero aikiro inchato ganiantatsiriraontiri aikiro inchato timatsirira oiRJHQNDQLUDRJRWDNHQNDQLW\DWLNDPHWLWDQkitsi ontiri aikiro tyati terira onkametite.

    15$QWDUL\RJDNHULUDNDUD$UDQLQWVDPDLtakerora, aikiro irisentakerora 16LNDQWDkeri: Maika kametitake pogakemparoraoipage magatiro pankirintsipage,17LQWDJDWLRJDWLPDWVLULUDRLRJRWDQWDJDQLrira tyati kametitankitsi aikiro tyati teriraonkametite iroro pinkante gara pogaro.$QWDULSRJDNHPSDURULNDRQWLSLQHDQDkero pigamane.

    18Impogini ikanti Tasorintsi: Teraonkametite irapuntakempara matsigenkapaniro. 1RYHWVLNDNHQHULW\RNDxRWDNHPSDULQHULUDLULURULLQWHQWDNHPSDULUDPXWDNRtakerinerira. 19Impogini yamagetakeneriPDJDQLUR\RYHWVLNDJHWDNHULUDNDPDULJHtatsirira inkenishikunirira intiri maganiroaragetatsirira. ,ULURHJLDLNLURRQWL\RYHWVLkantagetakari kipatsipane. 2QWL\DPDJHtakeneri kameti impaigetakerira. Impotyarika ipaigetakeri kantake ipaigetakara.20Ipaigetakeri maganiro kamarigetatsiriraLSLUDWDJDQLULUDLQWLULPDJDQLURDUDJHWDWVLULUDLQWLULDLNLURPDJDQLURNDPDULJHWDWVLrira inkenishikunirira, kantankicha teraintimumate paniro kaotakemparineriraLULURULLQWHQWDNHPSDULUDLULPXWDNRWDNHrira. 21Ovashi yogimagakeri Tasorintsiinoshikakerora imeretatonki, impoyapatajairi. 222JDULLPHUHWDWRQNL\RYHWVLkakero tsinane ipakerira. 23Iroroineakerora ikanti:

    Okari oka onti notonki, aikiro ontinovatsa! Maikari ompaitakempatsinane, irirotari oponiantaka surari.c

    24Nerotyo yogari surari gankitsineriratsinane iokanakeri iriri ontiri iriniroiriatakera iragakerora inkantakaniimpanirotanakero. Antari okyaratekyara iragero piteni inaigavetaka,kantankicha antari yaganakerora ogaikenake itentaganakaro kaomatakapanironirikatyo inai.

    25Yogari surari ontiri itsinanetsiteinogatsantsaigavetaka okyara, NDQWDQNLcha teratyo impashiventaigempa.

    Aran ontiri Eva terainkematsaigeri Tasorintsi

    3 1Kantankicha yogari marankeSDLURW\R\RJRYDJHWL\DPDWDYLWDQtira yavisagetakerityo maganiropagekamarigetatsirira inkenishikunirirayovetsikagetakerira Tasorintsi, nerotyoikantantakarorira tsinane:

    Arisano ikantaigakempi Tasorintsigara pogumaigaro oga pankirintsipage?

    2Irorori okantiri:Kametitaketyo nogaigakemparora

    magatiro, 3intagatityo oga pankirintsinankitsirira nigankishiku iroro pinkantegara nogaigaro, ikantaketari Tasorintsi:Gara pogumaigaro, DLNLURJDUDSLWVDJDtumaigiro. Antari nogaigakemparorikaonti noneaiganakero nogamane.

    4Kantankicha irirori ikantiro:Garatyo pineaigiro pigamane.

    5

  • 10

    d3.24 Kerovine querubn: kamosotero resumen giatapaakerorira Ek. 25.9.

    aikiro ojime yogakaro. 7Ogatyoikenaigake yogotapagenityo ontiLQRJDWVDQWVDLJDNHRYDVKL\DYRYLWDVKLLgaka igerashi itikakoigakara.

    8Impogini ochapinienkatanakeraotampiaenkagitetanaira ikemaigakeriiniakera Tasorintsi yanuivagetakeraanta pankirintsishiku ogatyo ikenaigakeishigaiganakara yomanapitsaigakarirapankirintsipageku. 9Kantankicha yogariTasorintsi ikaemakeri ikantiri:

    Aran, Aran, tyara pinake kara?10Irirori ikanti:Nokemavakempira piniapaakera

    notsaroganake, noneaketari ontinonogatsantsatake nomanantakarira.

    11Impo ikantiri:Tyanityora kamantakempira ario

    pinogatsantsatake? Ario pogakaro ogapankirintsi nokantakempirira gara pogaro?

    12Irirori ikanti:Ogari tsinane pipakenarira

    nontsipatakemparira opakenaro ovashinogakaro.

    13Impo Tasorintsi ikantiro irorori:Antari gara pikaotiro maika?Irorori okanti:Intitari matavinatakena maranke

    nogantakarorira.14Ovashi ikantakeri maranke:PikaxRYLQWVDWDNHURUDPDLNDQRQNLVD

    shitakempi pairotyo pogagavagetakempairavisavageigakempityo maganirokamarigetatsirira. Onti pinoshikempapinegiku kantanakaviniroro, aikiro ontipoguntevagetempa kipatsipane. 15Maikagara pishinetumataaro tsinane ovashipiyashikivagetanake. Ario onkaotakeirorori gara oshinetumataimpi ovashioyashikivagetanake.

  • 11

    Kain intiri Averi

    4 1,PSRJLQL\RJDUL$UDQLWRPLQWDJDNDURLWVLQDQHWVLWHRYDVKLDNDPRQNLtake. Impo omechotakerira otomi Kainokanti: Inti kogankitsi Notinkaminerotyo notomintantakarira. 2Impoginiirirokya omechotake Averi. Irirori ontiipiravageta ovisha. Yogari Kain ontiitsamaivageti.

    3Impogini otovaigagitevagetanakerayogari Kain yamanakeneri Tasorintsiivankire impakerira, 4kantankichayogari Averi inti yamanakeneriirovishate iketyorira voitankitsi pairoriraikametitasanotake keitasanotankitsirira,nerotyo Tasorintsi ishineventasanotakariAveri intiri irovishate, 5kantankichayogari Kain tera irishineventempariirirori ontiri ivankire, ovashi ikisanaka,teratyo maani inkisavagetempa. 6YogariTasorintsi ikantiri: Antari garapikaxRWDPDLNDWHUDW\RPDDQLSLQNLVDYDgetempa? 7Antari povetsikakemeNDPHWLULDULRSLQNDQWHSLVKLQHYDJHWDkempame. Maika tera povetsikeronikatsikyanira apaiventashitanakempikariNDxRYDJHWDJDQWVLRYDVKLDJDYHDQDkempi, kantankicha viro pagaveakerotyopishintsitashitakerora.

    8Impogini yogari Kain ikantakeriirirenti:

    Tsame anuivageigakitera.Impo iaigake. Antari yogonkeigakara

    anta yogari Kain ishigatematanakarityoirirenti yogakeri. 9,PSR\RJDUL7DVRULQtsi ikantiri:

    Kain, yogari pirenti?Ikanti irirori:Nirorotyo. Matsi naro neiri ige?10Ikantiri:Tatatyo povetsikakera? 1RQHDNH

    rotyo iriraa pirenti voatankitsirirakipatsiku pogakerira, 11irorotari maikanonkisantakempirira. 1RQNLVDVKLWD

    kempi noneagakempira parikoti ganigepinai aka kipatsiku ovoatakera iriraapirenti. 12Pintsamaigevetakempatyogaratyo pitimakotumatai. PinkantakaniSDQXLLQWHYDJHWDNHJDUDW\RSDSLVKLJRSLreimataa.

    16Impo iatake Kain itimakera parikoti.

    Itomintaara aikiro Aran25Impogini yogari Aran itomintagaaro

    itsinanetsite opaitakeri Sete okantaketari:Ipaana Tasorintsi pashini notomiipugakagairira Averi yogakerira irirenti.

    26Ario ikaxRWDND6HWHLULURULLWRPLQtaka ipaitakeri Enose. 2YDVKLLWVLWLLJDQDkero iniaiganakerira Tasorintsi.

    Iyashikiiganakerira Aran

    5 10DLNDULPDLNDRQWVLULQNDNRWDNHPSDLYDLURSDJHL\DVKLNLLJDQDNHrira Aran. Antari okyara yovetsikakeriraTasorintsi matsigenka ikaxRWDJDVDQRtaka irirori. 2Yovetsikaigakeri surariontiri tsinane impo ikantaigakeriLQWRPLQWDLJDQDNHPSDUDLQWRYDLJDYDJHLganakera iyashikiiganakerira. Antariokyara yovetsikaigakerira ipaiigakeriAran onkantakera matsigenka.

    3Antari ishiriagakotanakara Aran 130shiriagarini imechotake itomi ipaitakeriSete. Irirori ishigasanotakerityo kara.4-5Impogini itimai pashini itomiegi AranRQWLULLULVKLQWRHJLNLJRQNHURDJDYDJHWDnaka 800 shiriagarini ario ikamanai.Antari apatotakara magatiro ontiishiriagakotaka 930.

    6Yogari Sete ishiriagakotanakara 105shiriagarini itomintakari Enose. 7-8,PSRgini itimai pashini itomiegi Sete ontiriirishintoegi kigonkero agavagetanaka 807shiriagarini ario ikamanai. $QWDULDSDWRWDkara magatiro onti ishiriagakotaka 912.

    9Yogari Enose ishiriagakotanakara 90shiriagarini itomintakari Kainan.

    -(1(6+,45

  • 12

    10-11Impogini itimai pashini itomiegiEnose ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 815 shiriagarini arioikamanai. Antari apatotakara magatiroonti ishiriagakotaka 905.

    12Yogari Kainan ishiriagakotanakara70 shiriagarini itomintakari Marareri.13-14Impogini itimai pashini itomiegiKainan ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 840 shiriagarini arioikamanai. Antari apatotakara magatiroonti ishiriagakotaka 910.

    15Yogari Marareri ishiriagakotanakara65 shiriagarini itomintakari Jarete.16-17Impogini itimai pashini itomiegiMarareri ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 830 shiriagarini arioikamanai. Antari apatotakara magatiroonti ishiriagakotaka 895.

    18Yogari Jarete ishiriagakotanakara162 shiriagarini itomintakari Enoko.19-20Impogini itimai pashini itomiegiJarete ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 800 shiriagarini arioikamanai. Antari apatotakara magatiroonti ishiriagakotaka 962.

    21Yogari Enoko ishiriagakotanakara 65shiriagarini itomintakari Matosare.22-24Impogini itimai pashini itomiegiEnoko ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 300 shiriagarini. AntariDSDWRWDNDUDPDJDWLURRQWLLVKLULDJDNRtaka 365. Kantankicha irirori ikantakaniikematsatasanovagetiri Tasorintsi nerotyotera inkame onti ipegaka tera ineaenkani,intitari manakeri Tasorintsi enoku.

    25

  • 13

    onti yovetsikagisevageiganake posanteWHULUDRQNDPHWLWHRNRQRJDND\RJDYDNDgaiganaka 13ovashi ikantakeri Noe:Maika nokogake nompogereaigakeriramaganiro matsigenkaegi, iriroegitariNDxRLJDQNLFKDQHURW\RWHQLJHRQNDPHtigitetae. Maika nompogereaigakerimaganiro nontentagantaigakempariramagatiro kipatsi. 14Nokogake viropagakera inchato kusori povetsikakeraareka. Pintantagetakero tsompogi,aikiro pavitsaagetakero magatiropageovegantagetakara oteniku ontiriotishitaku ganiri okiaati nia. 15Ariopinkaotakero maika povetsikakerora:ankatsantsatakera 135 metero, ogarionegi 22 1/2, ogari oteni 13 1/2.16Pimenkogetakerora mavati, aikiropovenakitakerora enoku ochoenitakeraovankearo. Antari omeretaku ontimakepatiro sotsimoro. 17,PSRJLQLQRJLYDULJDNHURRPDUDQHLQNDQLDPSDPDQNDQDNHURUDPDJDWLURNLSDWVLRPSRJHUHDJHWDnakerira maganiro timagetankitsirirakipatsiku, impogereasanotakempatyoPDJDQLURJDUDW\RWDWDNRQDWLPXPDWDDtsi. 18Kantankicha viro gara nomatimpi.2QWLSLQNLDQDNHDUHNDNXSLQWHQWDQDkemparora pitsinanetsite intiripitomiegi ontiri aikiro paniroegi.19Aikiro pogiagagetake maganirokamarigetatsirira timagetatsirirakipatsiku, pogiagake paniro surariontiri paniro tsinane ganiri ikamaigiiriroegi aikiro. 20Ario kara irinagetakearagetatsirira intiri kamarigetatsiriraintiri aikiro noshikagetacharira,paniropage irinagetake surari ontiritsinane kameti intimaigaeniri. 213DJDgetakera magatiro ogagetaganirirapogagetakerora anta kameti iroroniripogaigakempa viro intiri maganiropogiagagetakerira.

    22

  • 14

    QDNDULUDRSDULJDQDNHUDLURURWDULLNLDQWDkarira Noe arekaku itentaiganakariitomiegi paiigacharira Seme, Kame intiriJapete. Itentanakaro aikiro itsinanetsiteontiri aikiro mavaniro iraniroegi.14Ikiaiganake aikiro kamarigetatsiriraLQNHQLVKLNXQLULUDLQWLHJLULNDPDULJHWDWVLrira ipiragetunkanirira, intiegiri aikiroQRVKLNDJHWDFKDULUDLQWLHJLULDUDJHWDWVLrira. 15Maganiro ikiaiganake arekakuitentaiganakari Noe. 16Ikiaiganakepiteni, paniro surari ontiri aikiro panirotsinane, ariotari ikantakeriri Tasorintsi.Impo irirori yashitakoigakeri.

    17Impo opariguntevagetake inkani 40kutagiteri. Antari okimoagetanakera niaoga okenake amaatanake areka.18Ariompatyo okimoagetanakeriatanatsi amaatanakera areka irorori.19Pairotyo okimoavagetanake karaniganki apamankagetanakero otishipagepairorira ochovaankagetake.

    20,PSRDSDPDQNDNHURUDDYLVDDYDJHWDnake 7 metero. 21Ovashi iokajaigakaPDJDQLURPDWVLJHQNDHJLLSRJHUHDVDQRLgaka. Ario ikaxRLJDNDDLNLURDUDJHWDWVLULUDLQWLULNDPDULJHWDWVLULUDLSLUDWDJDQLrira intiri inkenishikunirira intiri aikironoshikagetacharira kipatsiku iokajaigakairirori. 22Ipogereasanotakatyo maganiroWLPDJHWDWVLULUDNLSDWVLNXQLHQNDJHWDWVLrira. 23Intaganivani timaatsi Noe intiriitentaigakarira arekaku. Yogari itovaireonti iokajaigaka ipogereasanoigaka.Ipogereaigaka maganiro matsigenkaegi,PDJDQLURNDPDULJHWDWVLULUDLSLUDWDJDQLrira intiri aragetatsirira, intiri aikironoshikagetacharira. 24Teranika shintsioshiriagae, onti samani apamankakeroniganki agavagetanaka 150 kutagiteri.

    Osaagitetanaira oshiriaganaara

    8 1Impogini yogari Tasorintsi teraimagisanteri Noe. 2QWLLVXUHWDNRWDkari irirori intiri aikiro yogiagagetakerira

    arekaku ovashi itampiatagakero tampiaoga okenake oshiriaganaa, 2RSLULDJHWDQDLtari konteagetankitsirira savipatsaku,aikiro osaagitetanaitari tenige omparigae.3Impo ariompa, DULRPSDRVKLULQNDDJDnaari niganki agavagetanaka 150kutagiteri. 4Ogari areka oshiriagakotanaaimpo yaganakara kashiri 7 agavakaotishiku paitacharira Ararate. Ogarikutagiteri onti 17. 5Ogari nia ariompaoshiriaganaari. Impo yaganakara kashiri10 okoneagetanai otishipage pairoriraochovaankagetake. Ogari kutagiteri onti 1.

    6Impo avisanakara 40 kutagiteriyogari Noe yashireairo ovenakitakara7impo yogikontetake paniro matsipanko.Yaravagetake kogapage yogiakeraompiriatanaera. 8Impogini irirokyayogikontetake shiromega ineakerapiriatairika. 9Kantankicha irirori ipigaaarekaku aityokyatari apamankirotyampatyo iragatakera. Yogari Noeyakontsaanake yagairira yogiagairira.

    10Impogini avisanakara 7 kutagiteriyogikontetairi aikiro. 11Impo panikyaraonchapinitanae ipigaa yamonkotapaakeorivoshi, ovashi yogotake Noe atakeopiriagetanai. 12Impogini aganaapashini 7 kutagiteri yogikontetairiovashi tera impigae.

    13Antari opiriatanaira kipatsi atakeishiriagakotanaka Noe 601 shiriagarini.Impo yovankoreairo areka ovashiineakero atake opiriatanai. Yogarikashiri inti 1, ario okaotaka kutagiteriaikiro onti 1. 14Impo yaganakara kashiri2, ogari kutagiteri 27, DULRPSDRURYDWVDtasanotanairi. 15Impo Tasorintsi ikantiriNoe: 16 0DLNDSLQNRQWHWDQDHUDSLQWHQWDnaemparora pitsinanetsite intiripitomiegi ontiri aikiro paniroegi.17Pogikontegeigaerira aikiro maganiropogiagagetakerira aragetatsirira, NDPDULgetatsirira ipirataganirira intiri aikironoshikagetacharira. Pogikontegeigaerira

    -(1(6+,78

  • 15

    NDPHWLLULDJHLJDNHUDLQWVRWHQNDJLWHDnaemparora intovaigavagetanaerairapagiteanaemparora magatiro kipatsi.

    18Ovashi ikontetanai Noe ontiriitsinanetsite intiri itomiegi ontiri aikiroiraniroegi. 19Ikonteiganai aikiroPDJDQLURNDPDULJHWDWVLULUDLSLUDWDJDQLrira intiri inkenishikunirira intiri aikironoshikagetacharira intiri aragetatsirira.20Impogini yogari Noe yovetsikakeitagantaganirira piratsi intagakeneriraTasorintsi. ,PSR\DJDJHWDNHNDPDULJHWDWVLULUDLQWLULDUDJHWDWVLULUD\RJDJHWDJDnirira itagakenerira. 21,PSRLNHPDHQNDJHWDYDNHULUD7DVRULQWVLLNRJDJHHQNDWDnakera ikanti: Maika inkaxRYDJHLJDYHtakempatyo matsigenka, kantankichagaratyo nokisashitumataaro kipatsi,kantakatari ikaovagetakaramatsigenka, irashitari yogakero iriroriintagati isuretaka terira onkametite.Aikiro gara nopogereimaigairi maganirotimagetankitsirira kipatsiku nonkaxRtaerira maika nopogereaigakerira.

    22 Omirinka ompankivagetakenkani,ontimanake agakenkani.Onkatsirinkagitetakera, aikiro

    onkatsinkagitetakera.2QNLPRDYDJHWDHLPSRRVKLULDJDYD

    getae.Kantakani onkutagitetaera, aikiro

    onchapinitaera.Kantakani onkaogetakera maika

    kigonkero agavagetanaempaontsonkatanaempara kipatsi.

    Ikantakeririra Tasorintsi Noe

    9 1Yogari Tasorintsi iniaigakeri Noeintiri itomiegi ikantaigiri: 1RQNDYLQWVDDYDJHLJDNHPSLSLQWRPLQWDLJDQDHPSDUDSLQWRYDLJDQDHUDSLQWVRWHQNDJLWHDnaemparora kipatsi. 29LURHJLJDYHDLJDNHrine maganiro aragetatsirira enoku intirikamarigetatsirira kipatsiku intiri aikirotimagetatsirira omaraaniku nia. Maganiro

    iriroegi impinkaigakempi. 3Kametitakepogaigakemparira maganiro, narotaripaigakempiri. Ario okaotaka aikiroPDJDWLURVKLYRNDJHWDQNLWVLULUDQRSDLJDkempiro kametitake pogaigakemparora.4Kantankicha pogaigempara ivatsa oketyopintoigakeri ontsoatanakempara iriraakameti ganiri pogakoigaro, irorotarianiantagani. 5Tyanirika gantankitsineariotyo inkaotagakenkani iriroriirogakenkanityo, nokantavitantakerotari.Irirorika gantankitsine kamarigetatsirirairogakenkanityo irirori aikiro.

    6 Ario inkaotakempa matsigenkairirori

    W\DQLULNDJDQWDQNLWVLQHLURJDNHQNDnityo,

    nokaotagakaritari naro okyaranovetsikakerira.

    70DLNDULPDLNDYLURHJLSLQWRPLQWDLganakempara pintovaiganakera

    pintsotenkagiteanakerora kipatsi!8Impo ikantaigiri aikiro: 9Maika

    nonkantaigakempi pogoigakera viroegi,DLNLURLURJRLJDNHUDPDJDQLURSL\DVKLNLLganakerira impogini. 10Nonkantaigakeriaikiro maganiro yoga tentaigakempirirapikonteiganaira arekaku: aragetatsirira,kamarigetatsirira ipirataganirira intiriinkenishikunirira, PDJDQLURWLPDJHWDWVLrira kipatsiku. 11Gara nogivarigumatairoinkani ampamankaerora magatiro kipatsiompogereaigakerira matsigenka intiriaikiro timantagetarorira. Garatyoapamankumatairo nia magatiro kipatsi.Ogari nokantanakerira maika garatyonokantatigumatiro. 12-13Antari impoginiLQHHQNDQLUD\RJHRVXUHWDHQNDQLQRNDQWDkerira maika, narotari gakeri menkorikukameti irironiri ogotantakenkani garanokantatigumatiro nokantakerira.14Antari nomenkoritagerora oga inkenakeinkoneatanake 15RYDVKLQRVXUHWDQDHPparo nokantaiganakempirira viroegiPDLNDLQWLHJLULDLNLURPDJDQLURWLPDJHWD

    -(1(6+,89

  • 16

    tsirira kipatsiku. Gara apamankumatairoQLDPDJDWLURNLSDWVLRPSRJHUHDLJDNHPpira. 16Antari noneerira inkoneatera yogemenkoriseku nosuretanaemparonokantaiganakempirira maika viroegiintiegiri aikiro maganiro matsigenkaegi.Aikiro inti nokantaigake maganirotimagetatsirira kipatsiku. 17Yogari yogeirirotari irogotantakenkanirira garanokantatigumatiro nokantaigakempiriramaika. Ariotari ikaotakerori maikaTasorintsi iniakerira Noe.

    18Yogari itomiegi Noe itentaigakariraikonteiganaira arekaku iriroegitariSeme, Kame intiri Japete. Yogari Kameirirotari tomintakari Kanaan. Iriroegiitomintaiganaa impo itovaigavagetanaiL\DVKLNLLJDQDNHULUDRYDVKLLWVRWHQNDJLteavageiganaaro.

    28-29,PSRJLQL\RJDUL1RHLVKLULDJDNRtanaa pashini 350 shiriagarini impoikamanai. Antari apatotakara magatiroonti ishiriagakotaka 950.

    Okyasanokyara ikantatigagetakeTasorintsi niagantsi

    11 1Yogaegiri iyashikiiganakeriraitomiegi Noe patiro iniantaigakaniagantsi, tera ontimumate pashini.2Impogini iaiganake iponiaiganakaRDWDNDUDLNRQWHWLUDSRUHDWVLULLQHDLJDpaakero pampa onake Sunareku. Ariokara itimaigapaake. 3,PSRJLQLLNDQWDYDkagaigaka:

    Tsame avetsikaigakera kipatsikotiantashiigakerora tsitsiku.2YDVKLRQWL\RYHWVLNDQWDYDJHLJDQD

    karo ivankoegi kipatsikoti ikaxRWDJDNDrora ovetsikantaganira mapu. Ontiyavitsaantaigakaro tsireri paitachariraasepareto okusotantakarora okaxRWDNDrora okusotantarora semento.

    4Impo ikantaigi:Tsame avetsikaigakera tovaiti

    pankotsi impo patiro pairo avisake

    RQFKRYDDQNDNHUDRDYDJHWDNHRJRQNHYDgetakempa enoku inkiteku. Impo aroegiSDLURW\RDYLVDYDJHLJDNHLQNHPDNRLWDNDHUDDQWVRWHQNDJLWHDNRYDJHLJDQDNHPpatyo kara. Gara ativarokaigumata.

    5Kantankicha Tasorintsi yaguitakeineakero yovetsikaigakerira 6ovashiikantake: Onti ikaoigaka maika,itentavakagaigakatari, aikiro patirotariiniantaigaka niagantsi. Maika garayapakuaigiro. 7Tsametyo aigakeraankantatigagetutaigakerira irinianeganiri ikemavakagaigaa.

    8Impo ario okaotaka maika yogari7DVRULQWVLLWLYDURNDJHLJDNHULSDULNRWLpage ovashi yapakuaiganakero tenigeirovetsikaigaero. 9,URURWDULRSDLWDQWDNDrira Vavere, DULRWDULNDUDLNDQWDWLJDJHWXWDLJDNHULLULQLDQHHJLPDJDQLURWLPDLJDtsirira kipatsiku itivarokageigakerira.

    Iyashikiiganakerira Seme10Maika ontsirinkakogetakenkani

    ivairopage iyashikiiganakerira Seme.Impogini avisanaara piteti shiriagariniapamankakitirora nia magatiro kipatsiyogari Seme atake ishiriagakotanaka100 shiriagarini. Impo itomintakariAripasate. 11Impogini itimai pashiniitomiegi ontiri irishintoegi kigonkeroagavagetanaka 500 shiriagarini.

    12Antari ishiriagakotanakaraAripasate 35 shiriagarini itomintakariSara. 13Impogini itimai pashini itomiegiRQWLULLULVKLQWRHJLNLJRQNHURDJDYDJHWDnaka 403 shiriagarini.

    14Antari ishiriagakotanakara Sara 30shiriagarini itomintakari Evere. 15Impoginiitimai pashini itomiegi ontiri irishintoegikigonkero agavagetanaka 403 shiriagarini.

    16Antari ishiriagakotanakara Evere 34shiriagarini itomintakari Pareko.17Impogini itimai pashini itomiegi ontiriirishintoegi kigonkero agavagetanaka430 shiriagarini.

    -(1(6+,9, 11

  • 17

    e11.26 Averame Abram: irirotari ipaitairira Tasorintsi impogini Averan Abraham.Jen. 17.3-5.

    18Antari ishiriagakotanakara Pareko 30shiriagarini itomintakari Ireo. 19Impoginiitimai pashini itomiegi ontiri irishintoegikigonkero agavagetanaka 209 shiriagarini.

    20Antari ishiriagakotanakara Ireo 32shiriagarini itomintakari Serogi. 21,PSRgini itimai pashini itomiegi ontiriirishintoegi kigonkero agavagetanaka207 shiriagarini.

    22Antari ishiriagakotanakara Serogi30 shiriagarini itomintakari Nakori.23Impogini itimai pashini itomiegi ontiriirishintoegi kigonkero agavagetanaka200 shiriagarini.

    24Antari ishiriagakotanakara Nakori 29shiriagarini itomintakari Tare. 25Impoginiitimai pashini itomiegi ontiri irishintoegikigonkero agavagetanaka 119 shiriagarini.

    26Antari ishiriagakotanakara Tare 70shiriagarini itomintagetakari Averame,eNakori intiri Jaran.

    Iyashikiiganakerira Tare27Maika ontsirinkakogetakenkani

    ivairopage iyashikiiganakerira Taretomintaigakaririra Averame, Nakoriintiri Jaran. Yogari Jaran irirotaritomintakari Irote. 28Impogini ikamakeJaran Oreku Karereaku tekyara inkameiriri. Onti ikamake imechotira.

    29Yogari Averame yagakero Sarai.Irirokya Nakori onti yagake Mirikairishinto Jaran. Ogari ovirentote opaitaIshika. 302JDUL6DUDLWHUDRQWRPLQWXPDtempa, teranika oneimateri oananekite.

    31Impogini yogari Tare iatanakeiponianaka Oreku itimaigira karereoegiiriatakera Kanaanku. ItentanakariAverame, Irote ontiri Sarai. Kantankichatera irogonkeigempa onti itimaigapaakeJaranku. 32Ario kara ikamake Tare. Irirorionti ishiriagakotaka 205 shiriagarini.

    Tasorintsi itigankakeri Averame parikoti

    12 1Antari tekyara imponiempa$YHUDPH2UHNX\RJDUL7DVRULQtsi ikantiri: Maika pokaiganakerirapitovaireegi intiegiri piitaneegipiatakera parikoti pashiniku kipatsiQRQNDQWDNHPSLULUDSLQWLPDQWDNHPSDrora. 2Impogini nogitovaigavageigakeriSL\DVKLNLLJDQDNHULUDLQWRYDLJDYDJHLJDnaketyo kara. 1RQNDYLQWVDDYDJHWDNHPpira ovashi inkemakoigakempimaganiro irishineventaigakempira.3Nonkavintsaavageigakeri maganirokavintsajaigakempinerira. Yogarikisashiigakempinerira ario nonkaxRWDkempa naro nonkisashiigakempari.,QWLPDNHSL\DVKLNLWDQDNHULUDNDYLQWVDMDLJDNHULQHULUDPDJDQLURPDWVLJHQkaegi.

    4,PSRLWVDWDJDNHUR$YHUDPHLNDQWDNHririra Tasorintsi iatanake iponianakaJaranku iriatakera Kanaanku. Irirorionti ishiriagakotaka 75 shiriagarini.5Antari iatanakera itentanaaro Saraiintiri Irote intiri aikiro maganiroironampiriaegi yagaigakerira antaJaranku. Yamagetanakeri aikiroipirapage ontiri iarakipage. Impoginiyogonkeigaka Kanaanku. 6ImpoLNHQDJHWDQDNHNDUDNLJRQNHUR\RJRQNHvagetaka Moreku Sukemeku onakeraomarane inchato paitacharira entsina.Ario kara itimaigi kananeoegi. 7Impoyogari Tasorintsi ikoneatimotakeriikantiri: Okari oka kipatsi iroronompaigakeri piyashikiiganakerira.

    Ovashi yovetsikakeneri itagantaganirirapiratsi itagakeneri, DULRWDULNDUDLNRQHDWLmotakerira. 8Impo iatake otishikuchoenitakotirorira apatotara pankotsipaitacharira Vetere. Ogari otishi onake

    -(1(6+,1112

  • 18

    f12.15 Pairani maganiro igoveenkariegite Ejipitokunirira onti ikantaigiri paraon faran.g13.1 Itomi su sobrino: Yogari Averan tera iriro tomintasanotemparine Irote, intitaritomintari irirenti paitacharira Jaran nerotyo ogishonkunkanira irinianeku virakochaokantantaganirira su sobrino. Antari niagantsiku onti okantagani itomi.Jen. 11.27; 13.8.

    oatakara ikontetira poreatsiri. IrorokyaVetere onti onake oatakara ishonkarora.Ogari apatotara pankotsi paitacharira Jaionti onake oatakara ikontetira. Ario karaitimapaake. Yovetsikakeneri Tasorintsiitagantaganirira piratsi itagakeneriiniakerira ikantakerira inkavintsaakerira.9Impo imatanairo aikiro ariompaiatanakeri ikenanake Negeveku.

    Iatakera Averame Ejipitoku10Impogini tera omparigumatae

    inkani kara inakera Averame ovashiotsonkavagetanaka turigoki, teranikatatoita shivokumataatsine. Impo iriroriiatake Ejipitoku intimuntevagetakitera,mameritari tatampa irogakempa.

    11Panikyara irogonketakempaEjipitoku ikantiro Sarai: Atsi gekava.Naro noneakempi pinkametivageteratyokara. 12Maika ineaigavakempirikaEjipitokunirira irogaigakena ineaigakerananti shintimpi, ovashi iragaigakempi.13Irorotari nonkantantakempirira maikapinkantaigakerira: Inti icha, NDPHWLkyaniri noatake ganiri yogaiganairagaigakempira.

    14Impo yogonketapaakara EjipitokuLULURHJLLQHDLJDYDNHURRQNDPHWLYDJHWHratyo kara. 15Aikiro ineaigavakeroinampinaegi paraon igoveenkariegiteEjipitokunirirafRYDVKLLDLJDNHLNDPDQtaigakerira. ,PSRLULURULLNDHPDNDJDQWDkero oatakera ivankoku iragakeromera.

    16Yogari paraon ishinevitakari SaraiAverame ipagetakeri ovisha, vakaintiegiri ironampiriaegi surariegi ontiritsinaneegi. Ipagetakeri aikiro ashinointiri kameyo. 17Kantankicha yogariTasorintsi ikisavitakerityo Sarai paraon

    LNLVDVKLYDJHWDNDULNDUD\DWVLSHUHDNDJDYDJHWDNDULLULURULLQWLULDLNLURWLPDYDQkoaigiririra. 181HURW\RLNDHPDNDJDQWDQtakaririra Averame ikantakerira:Antari gara pikaotana maika? Tyaraokantakara tera pinkamantena iroropitsinanetsite? 19Onti pikantake: Ontiincho, nokantantakarira nagakerora.Maika piatae. Nero oga pitsinanetsiteganaero piatae! 20Impo ikantaigakeriironampiriaegi intigankaigaeriraAverame intentanaerora itsinanetsite,aikiro iramagetanaerora magatiroyashintagetakarira.Yashirikovakagakara Averame intiri Irote

    13 1Impogini iatanaira AverameLSRQLDQDDUD(MLSLWRNXLWHQWDQDDrora itsinanetsite iatai Negeveku.

  • 19

    piratsipage. 7Yogari sentaiginiririra ipira$YHUDPHLNLVDYLWDQWDLJDQDNHURVKLPSHnashi itentaigakarira sentaiginiririraipira Irote. Aikiro aiokyatari itimaigikara kananeoegi intiegiri aikiropereseoegi. 8Ovashi Averame ikantakeriIrote: Vintitari notomi tera onkametiteankisavakagaigakempara, aikiro teraonkametite inkisavakagaigakemparaVHQWDLJLPSLULULUDSLSLUDLQWHQWDLJDNHPSDrira sentaiganaririra nashi nopira. 9Neroonta magatiro kipatsi. Maika atsikamosotero tyatirika pinkogakerira viropiatantakemparira pintimantakemparira.Ariorika piatake katonko naro noatakekamatikya. Antari ontirika piatakekamatikya narokya atankitsine katonko.

    10Yogari Irote ikamagutakero magatirokipatsi okenaatira Jororan kigonkeroonakera apatotara pankotsi opaita Soare.Ineakero onkametivagete, otimaketariWRYDLWLQLDRVKLYRNDQWDJHWDNDURVKLPSHnashi ontiratyo kara. OshigakerotyoEjipitokutirira, WHN\DWDQLNDLURJLYDULJHURQLND7DVRULQWVLWVLWVLLPSRJHUHDLJDNHrira maganiro Soromakunirira intiriGomorakunirira. 11Impo irirori ikogakeiriatakera intimakera anta oatakaraLNRQWHWLUDSRUHDWVLULRYDVKL\DVKLULNRYDkaganakara. 12Yogari Averame onti inaikara Kanaanku. Yogari Irote onti iatakeitimakera anta okenaatira Jororanochoenitakara Soromaku. 13YogariSoromakunirira intiegi pairoriraikaovageiga yovetsikageigamatityoposantepage terira inkogero Tasorintsi.

    14Impogini iatakera Irote itimakera antayogari Tasorintsi ikantiri Averame: Atsikamagute katonko ontiri kamatikya ontiriaikiro ikontetira poreatsiri ontiri iatirora.15Magatiro pineakerira nompakempiropinkantakani pashintakemparo viro,aikiro inkantakani irashintakemparopiyashikiiganakerira. 161DURQRJLWRYDLJDvageigakeri intovaigavageiganaketyo kara

    inkaovageiganakemparotyo kipatsipane.3LQHLURURULWHUDDJDYHHQNDQLRJRWHQNDnira, ariotyo inkaoigakempa iriroegigaratyo yagaveagani yogotaganira.173LDWHSLQNHQDJHWDNHURUDSLQWVRWHQNDJLteakerora, nompakempirotari.

    18Ovashi iatanake Averame iatakeraitimakera irinchatoshiteku Mamereochoenitakaro apatotara pankotsipaitacharira Everon. Impo ario kara\RYHWVLNDNHQHUL7DVRULQWVLLWDJDQWDJDQLrira piratsi itagakenerira.

    Impogini ipokake igoveenkariegite (UDPDNXQLULUDSDLWDFKDULUD.HURURUDRmeri itentaigakari pashini koveenkariegimavani inaigake. ,PSRLULURHJL\RPDQDtaigakari Soromakunirira intiegiri aikirochoenitakoigankicharira. Antariyagaveaigakerira Soromakunirira intiriGomorakunirira yamaiganakerimaganiro. Yagutaiganakeri aikiroisekaegi ontiri iarakipage, ovashiimatanunkani Irote irirori, ariotariitimakeri kara. Kantankicha ishiganakapaniro ikamantakeri Averame. ,URURPSDtyo ikemakotakerira Irote yaganunkaniraikaemaigakeri ironampiriaegi iaigakeraipatimaiganakerira.

  • 20

    itonkivoavakarira Merekisere. Iriroriinti igoveenkariegite SaremekuniriraDLNLURLQWLLVDVHURURWHWH7DVRULQWVLVDQRrira. Impo irirori inoshikake pan ontirivino 19ikantiri Averame:,QNDYLQWVDDYDJHWDNHPSLUD7DVRULQ

    tsisanoriravetsikakerorira inkite ontiri kipatsi.

    20 Kante irishineventakenkanirainkantakenkanira pairotyoyavisake yagaveavagetira,

    yagaveakagakempitari nerotyoSDJDYHDQWDLJDNDULULUDSLWHQWDLJDkarira pomanatavakagaigakara.

    Impo yogari Averame ipagarantakeriyagapitsaigakeririra itentaigakarirayomanatavakagaigakara, onti ipakeri1/10. 21Impo inianake igoveenkariegiteSoromakunirira ikantiri Averame:

    ,QWDJDQLSLPSDLJDHQDPDWVLJHQkaegi. Ogari arakintsipage iroropinkante pagavakero.

    22-23Kantankicha irirori ikantiri:*DUDW\RWDWDNRQDQDJXPDWLSDVKLQWD

    karira viro. Garatyo nagumati patsatiroRYLULRRQWLULNDLVKLYLWVDWHVDSDWRQRJXVRtakotakerira nosapatote kameti ganiripikanti vinti shintavagetagakena. Ariotarinokantakeriri Tasorintsi Enokuniriravetsikakerorira inkite ontiri kipatsinokanti: Gara tatoita nagumati.24Garatyo tatoita nagumati naro. Ogariyogaigakarira nonampiriaegi iroropinkante mataka yogaigakaro. .DQWDQNLcha yogaegiri Aneri, Esekoro intiri0DPHUHLULURSLQNDQWHLUDJDJDUDQWDLJDNHtyo, irirotari notentaiganaka.

    Ikantakeririra Tasorintsi Averame

    15 1Impogini yogari Tasorintsiiniakeri Averame, onti okaxRWLmotakari igisanire ineiri ikantakeri:

    Gara pitsarogi, QDURWDULSXJDPHQtimpirira. Nonkavintsaavagetakempityokara, panirotari pogiakotanara naro.

    2-3Kantankicha irirori ikantiri:Notinkami Tasorintsi, SLQNDYLQWVDDYD

    gevetakenatyo kantankicha pogotaketariviro mameri notomi. $ULRW\DQLVKLQWDNHPSDURQHLPSRJLQLPDJDWLURSLPSDJHWDNHQDrira, teranika pimpumatenanika notomiirirotyo shintakemparone nonampiriaEriesere poniankicharira Iramashikoku.

    4Ikantiri Tasorintsi:Yogari shintagetakemparonerira

    intityo pitomisanorira, garatyo pashinishintaro.

    5Impo itentanakari sotsi ikantiri:Atsi kamagute enoku pagaveakerikara

    pogotakerira maganiro impokiro. Ariotariinkaoigakempariri piyashikiiganakeriraimpogini intovaigavageiganakera.

    6Impo yogari Averame ikematsatakerinerotyo ineantakaririra kaomatakatenirikatyo inkaovagetumatempa.

    13Impo ikantiri Tasorintsi:Maika nonkamantakempi yogariSL\DVKLNLLJDQDNHULUDRQWLLQWLPDQDPpiantaigake, aikiro irashintaigakenkaniiromperaperaigakenkanira kogapage.Inkisavintsavageigakenkani kigonkeroagavagetanakempara 400 shiriagarini,14NDQWDQNLFKDQDURQRQNLVDVKLLJDNHPpari maganiro peraigakemparineririrakogapage. Impogini irapakuaiganaerirairiaigae iramageiganake posantepageirashintavageigakempara. 15ViroriSDJDWDVDQRYDJHWDQDHPSDULNDNDPHWLkya pinkamanae. 16Impogini yogaripiyashikiiganakerira impigaigae aka,18nashintagaigakemparitari magatirooka kipatsi ontsititanakempa onakerania Ejipitokutirira onkaravageteonakera nia omaraani paitachariraEoperateshi. 19Maikari maika intishintaigakaro igipatsiegite seneoegi,seneseoegi, karemoneoegi, 20ititaegi,pereseoegi, irepaitaegi, 21amoreoegi,kananeoegi, jerejeseoegi intiegirijevoseoegi.

    -(1(6+,1415

  • 21

    Agare intiri otomi

    16 12JDUL6DUDLWHUDRQWRPLQtempa, teranika oneimaterioananekite. Kantankicha aio onampiriaponiacharira Ejipitoku opaita Agare.2Impogini okantiri Sarai Averame:

    Atsi gekava. Yogari Tasorintsi terainkogakagena nontomintakempara,NDQWDQNLFKDPDLNDQRNRJDNHSLQNRULWDNHrora nonampiria Agare impa irororakaritomintankichane nashintakemparirakaomataka nantinirikatyo tomintakari.

    Impo irirori ikanti:-HHH.3Atake ishiriagakotanaka 10VKLULDJD

    rini itimaigakera Kanaanku. Impo ogariSarai amanakero Agare opakeriraosuraritsite 4itomintagakarora. Impooneavakara akamonkitanakera ogaokenake okisanakero Sarai. 5Impoirorori okantiri Averame:

    Maika okisanakena Agare vironirorokaotankicha. 7VLN\DWDQDURQRSDYHWDkempiro, kantankicha maika oneavakarapanikya ontomintakempa okisanakenaoneiri ariori avisakena. Maika tsikyatainkantake Tasorintsi tyani kaotankicha,virorika ontirika naro.

    6Ikantutarotyo Averame:Virompatyo, virotari shintaro.7VLN\DWDW\RYLURSLQHDNHW\DUDSLQNDQtakero.,PSR6DUDLRYDVKLRNLVDYLQWVDYDJHWD

    nakero Agare niganki oshiganaka7oatake osarigagitetapaakera opirinitakeokonteatira nia avotsikutirira atachariraShoroku. Impo ineakero isaankariiteTasorintsi 8ikantiro:

    Tyara piponiakara kara? Tyaratyopiatera? Nogotakempitari vinti Agareonampiria Sarai.

    Okanti:2QWLQRVKLJDSLWVDWDNDURUDQDPSLWD

    narira.

    9Impo irirori ikantiro:0DLNDSLDWDHSLJDQDHRQDPSLWDHP

    pira pinkematsavagetaerora.10Aikiro ikantiro:1RJLWRYDLJDYDJHWDNHULW\RSL\DVKL

    kiiganakeriragaratyo tyani gaveatsi irogotakerira.

    11 Maika yoga pakamonkitakerirapimechotakerira pimpaitakeriIshimairo,

    LQHDNHPSLWDUL7DVRULQWVLSLNHQNLVXUHDvagetakara itsarogakagakempi.

    12 Yogari pitomi mechotankitsineriraonti inkaxRWDNHPSDULNDNLQW\Rkiri ashino.

    Inkisakenkanityo kara impo arioinkaxRWDNHPSDLULURULLQNLVDLgakeri maganiro.

    Inkisaigavetakemparityo irirentiegiiriroegi, kantankicha garatyoyagaveimaigiri.

    15Impogini omechotakeri Agare otomi.Yogari Averame ipaitakeri Ishimairo.16$QWDULLPHFKRWDNHUDDWDNHLVKLULDJDNRtanaka Averame 86 shiriagarini.

    Tasorintsi ikantakerira Averanirogaratsaiigakempara maganiro

    17 1Impogini ishiriagakotanakaraAverame 99VKLULDJDULQLLNRQHDtimotakeri Tasorintsi ikantiri:

    Nanti Tasorintsi Gaveavagetatsirira.3LQNDQWDNDQLUDSLQNHPDWVDWDVDQRWDkena pinegintevagetakempara.2Pinkaotakemparika maika naroQRJLWRYDLJDYDJHWDNHULW\RSL\DVKLNLLJDnakerira.

    3

  • 22

    h17.5 Averan Abraham: Ivairo Averan onti onkantakera yashikiiganakeririra tovaini.

    matsigenkaegi.h 61RJLWRYDLJDYDJHLJDNHULtyo kara intsotenkagiteavageiganakerotyokipatsi, inkonogagarantaigakempaimpegaigakempa koveenkaripage.7Nonkantakempi aikiro nonkantakaninompegakempa Pitinkami viro, aikiroItinkamiegi piyashikiiganakerira. 8Virorinompakempiro oka kipatsi Kanaanpitimantakarira maika pinkantakanirapashintakemparo, aikiro inkantakaniirashintaigakemparo piyashikiiganakerira.Impo naro nompegakempa Itinkamiegi.

    9Impo ikantakeri aikiro:.DQWDQNLFKDYLURSLQWVDWDJDVDQRWD

    kerora nonkantakempirira maika. Arioinkaoigakempa aikiro maganiropiyashikiiganakerira intsatagaigakerora.10,URURWDULQRNRJDNHRJDUDWVDLWDNHQNDnira pichonkirimeshinaegite maganiroviroegi. 110DLNDYLURHJLSRJDUDWVDLWDgantaigakempara ogotantakenkaniraQRQWVDWDJDVDQRWDNHURUDQRNDQWDNHPSLrira maika. 12Maganiro surariegiimechotakerika aganakempara 8NXWDJLWHULRJDUDWVDLWDNHQNDQLLFKRQNLULmeshinate. Maganirosanotyo arioinkaxRLJDNHQNDQLPDLNDLURJDUDWVDLJHtakenkani, LULURULNDSDVKLHJLSLWRYDLUHHJLLQWLULNDSDVKLQLSDJHSLPSXQDYHQtaigakerira ponampiigakemparira.13*DUDLWLPXPDWLSDQLURJDULUD\RJDUDWVDLWDJDQLNDPHWLJDQLULRPDJLVDQWXPDtagani nokantaigakempirira maika.14Yogari garira yogaratsaitagani garayagavei inkonoiigakempira, teranikaintsatagero nokantakerira.

    15Impo ikantiri aikiro:Ogari pitsinanetsite ganige opaitaa

    Sarai, onti ompaitaempa Sara. 161RQNDvintsaavagetakerotyo kara ovashiontomintakempa, YLURWDULWRPLQWDJDkemparone. $ULVDQRW\RQRQNDYLQWVDDVDnotakero. 1RPSHJDNDJDNHUR\DVKLNLLJD

    nakeririra tovaini matsigenkaegi,LQNRQRJDJDUDQWDLJDNHPSDLPSHJDLJDkempa koveenkaripage.

    17

  • 23

    Tasorintsi ikantakerira Averanintomintakempara

    18 1Impogini yogari TasorintsiLNRQHDWLPRWDNHUL$YHUDQLULQFKDWRVKLWHNX0DPHUHLSLULQLWDNHUDVRWVLPRroku igamisapankoteku. $WDNHLNDWLQNDWDnake poreatsiri. 2Impo yogari Averanishonkanaka ineiri ikenaigapaake mavanisurari. Ikavirimatanakatyo iatakeraitonkivoaigavakarira. ,WLJHURDYHQWDLJDYDkari yogivosetanakatyo kipatsiku 3ikanti:

    Ario pipokaigake? Maika atsigatata piaigai. 4Nagakagantake niapinkivavonkitiigakempara impoSDPSLVKLJRSLUHDLJDNHPSDRWVLPDQNDkara entsina. 5Ariotari pikenaigakeriaka naroku, maika nonkotakagantakepisekataiganakempara kametikyaniripiaigae ganiri pitasegaiganake.

    Iriroegi ikantaigi:-HHHNDPHWLWDNH.6Yogari Averan ikianake tsompogi

    ikantiro Sara:Pagakera 20 kiro turigopane

    kametitasanotankitsirira povetsikakerapan pinkatimatakerora.

    7Impo ishiganaka inakera ivakane\DJDNLWLSDQLURLW\RPLDQLNDSDWVDWDVDQRtankitsirira ipapaakeri ironampiria. Iriroriikatimatakerityo kara tsikyari irovosateri.8,PSR$YHUDQ\DPDLJDQDNHQHULLSDLJDNHrira isekataigakara. Ipaigakeri aikiroLWVRPLDNDPH\RLQWLULLNRWD\RYHWVLNDQWXQkanirira itsomia vaka. Irirori yaratinkakekara otapinaku entsina, ariotari inaigakeri.

    9Impo yagataiganakera isekataigakaraikogakotagantaigakeri ikantaigiri:

    Ogari pitsinanetsite?Ikanti:Aio anta tsompogi.10Inianake paniro ikanti:Omatanaempara aikiro shiriagarini

    ontomintakempa Sara, QDQWLWDULNDQWDQkitsi.

    2JDUL6DUDRNHPDNHPDJDWLURLNDQWDLgakerira, ariotari onakeri itishitakuAveran sotsimoroku. 11Yogari Averanontiri Sara paa atake yagatavageiganaa.Ogari Sara tenige ompirinitae. 121HURtyo okaantanakarira osuretanakaraokanti: Tyara nonkantakemparanontomintakempara, ataketarinagatavageiganaa piteniro. 13.DQWDQNLcha yogari Tasorintsi ikantiri Averan:

    Tyara okantakara okaanakeraSara? Matsi ario oneake gara agaveiontomintakempara maika? 14Matsiaityo komutapitsatakemparineririraTasorintsi? Omatanaempara aikiroshiriagarini ontomintakempa Sara,nantitari kantankitsi.

    15,PSRRNHPDYDNHUD6DUDRWVDURJDYDgetanaketyo kara ovashi okantake:

    Teratyo nonkae.Kantankicha irirori ikanti:Naro nogotake arioniroro pikaake.

    Averan iniaventaigakerira Soromakunirira16,PSRJLQL\DJDWDLJDQDNHUDLNDYLULLJD

    naa iaiganakera Soromaku. YogariAveran yogavokiigaatiri iriniaigavaerira.17Impo isuretanaka Tasorintsi ikanti:0DWVLJDUDQRNDPDQWLUL$YHUDQQRYHWVLkakerira maika, 18LULURWDULQRPSHJDNDJDkempa yashikiiganakerineririra tovainimatsigenkaegi gaveavageigankitsinerira.$LNLURQRNDQWDNHULWDULLQWLPDNHL\DVKLNLtanakerira kavintsajaigakerineriramaganiro matsigenkaegi. 191RNRJDNDJDkeri irogotagaigakerira itomiegi intiegiriiyashikiiganakerira inkematsaigakenarainegintevageigakempara kametiQRQWVDWDJDNHURQLULPDJDWLURQRNDQWDNHririra. 20Ovashi ikantakeri Averan:

    Yogaegiri Soromakunirira intiriGomorakunirira ikemakoigunkanipairotyo ikaxRYDJHLJDNDLYHJDJDYDJHLgaketyo kara. 21Maika noatanake antaQRQHDLJDNLWHULUDNDPHWLQRJRWDVDQRWD

    -(1(6+,18

  • 24

    kera naro arisanorika ikaoigakeromaika.

    22Iaiganake piteni Soromaku. Panivaniinai Tasorintsi itentaarira Averan.23Irirori yaionitanakari ikantiri:

    Antari pimpogereaigakerira yogaegiNDxRYDJHLJDQNLFKDULUDDULRSLQWHQWDgantaigakempari terira inkaxRYDJHLgempa? 24Aiorika anta 50 terirainkaxRYDJHLJHPSDPDWVLDULRSLQWHQWDgantaigakempari iriroegi aikiro? Matsigara pogavisaakoigiri maganiro?25Garorokari okametiti pinkaoteroramaika pogamagaigakerira terirainkaxRYDJHLJHPSDSLQWHQWDJDQWDLJDNHPSDULUDNDxRYDJHLJDQNLFKDULUDNDxRPDtaka arionirikatyo ikaoigaka iriroegiaikiro ikaovageigaka. Gara pikaotiromaika. 9LQWLWDULMRHVHVDQRULUDNDQWDQNLWVLQHULUDLPSRJLQLW\DUDLQNDQWDLJDNHQkani maganiro. Matsi gara intaganipikisashiiga kaovageigankicharira?

    26Ikanti Tasorintsi:Iroroventi noneakerika 50 terira

    inkaovageigempa ario pinkantenogavisaakoigakerityo maganiroSoromakunirira.

    27Kantankicha Averan ikantutaarityo:Atsi gara pikisana nonkantakempira

    maika, viro vintitari Tasorintsi, narorinanti matsigenka. 28Kantankichaariorika intaganivani irinae 5LQNLJRQNHrotakempara 50PDWVLDULRSLPSRJHreaigakeri maganiro pineakera tesanoinkigonkerotempa 50?

    Ikanti irirori:Ariorika noneake 45 terira inkaxR

    vageigempa garatyo nopogereaigirimaganiro.

    29Ikantutaatyo aikiro Averan:Antari ontirika intagani irinake 40?Ikanti Tasorintsi:Garatyo nopogereaigiri.30Kantankicha Averan ariompatyo

    ikantanakeriri:

    Atsi gara pikisana nonkantaempiraaikiro. Antari intaganirika pineake 30?

    Ikantutaarityo aikiro Tasorintsi:Intaganityo noneagevetakempa 30

    nogavisaakoigakerityo maganiro.31Ariompatyo ikantanakeri Averan:Notinkami, atsi gara pikisana

    pineakenara kaomataka tenirikatyonompinkempi, kantankicha ontinokogake nonkantakempira, antariintaganirika pineake 20 terira inkaxRYDgeigempa tyara pinkantaigakeri?

    Ikanti Tasorintsi:Intaganityo irinavetakempa 20

    garatyo nopogereaigiri maganiro.32Ikantutaatyo aikiro Averan:Notinkami, atsi gara pikisana,

    kantankicha panivati nonkantakempimaika impo gara noveraimataimpiaikiro. Antari intaganirika pineake 10tyara pinkantaigakeri?

    Ikantiri Tasorintsi:Intaganityo irinaigavetakempa 10

    garatyo nopogereaigiri.33Impo yagatanakera Tasorintsi

    iniakerira Averan iatanai. Ario ikaotakaAveran irirori ipiganaa ivankoku.

    Ipogereaigakerira TasorintsiSoromakunirira intiri Gomorakunirira

    19 1,PSRJLQLSDQLN\DUDRQFKDSLQLWDQDH\RJRQNHLJDSDDNDLVDDQNDULLWH7DVRULQWVL6RURPDNXLQHDLJDSDDkeri Irote pirinitake sotsimorokuotantatsaitakotara. ,PSRLULURULLQHDLJDvakerira ikenaigapaakera ikaviritanakaLWLJHURDYHQWDLJDYDNDULUD\RJLYRVHWDQDkatyo kipatsiku iniaigavakerira 2ikanti:

    Ario pipokaigake? $WVLSLPSRNDLJDNHUDQRYDQNRNXSLQNLYDYRQNLWLLJDpaakempara pimagimoiganakenaraimpo kamani ario piaigamanae.

    Kantankicha iriroegi ikantaigi:Gara nopokaigi, onti nomagaigake

    kogapage onampinapokiku avotsi.

    -(1(6+,1819

  • 25

    3.DQWDQNLFKDDULRPSDW\RLNDQWDLJDnakeriri ovashi yagaveaiganakeriiaigake ivankoku. ,PSR\RJRQNHLJDSDDkara yonkotakagantaigakeneri isekaegi,aikiro yovetsikakagantaigakeneri panterira onkonogempa opoegantarira.Iriroegi isekatavageigaka.

    4-5,PSRWHN\DUDLULPDJDLJHLSRNDLJDSDDNHPDJDQLURVXUDULHJL6RURPDNXQLrira yonkuatakoigapaakarira ivankokuikaemakoigapaakerira:

    Tyanityora maika yogaegipokaigankitsirira kara? $WVLJLNRQWHLJHrinityo nonkoriigakerira.0DJDQLURVDQRW\RLSRNDLJDNHLPDLJDQDNDW\RLN\DHQNDVDQRULUDJDHQRNDLJDnankicha itentagaiganakarira pairorirayavisaigake yagatavageiganaara.

    6Kantankicha yogari Irote ikontetanakeiriniaigakerira. Yashitasanotanakerotyokara shitakomentontsi 7impo ikantaigiri:

    Noamigoegite, atsi gara pikaoigiromaika. 8Naro aio piteni noshintotekyaenka intsagavatsatumaigero surari.Maika nogikonteigakempiro kametiiroroniri pinoshikaigake, kantankichayogaegiri pokaigankitsirira gara tyarapikantumaigiri, nantitari kaemaigakeriirimagimoigakenara.

    9Kantankicha iriroegi ikantaigiri:Neavakenityo kara! 0DWVLW\DQLPSDW\RUDNDHPDNHPSLRN\DUDSLPSRNDkera aka pinkonoiigakenara kametipinkanomajaigakenara. Iroroventimaika virompatyo punatanankichanepairotyo nogagaigakempi!,VKLJDWHLJDPDWDQDNDULW\RLQRVKLNDLJD

    nakerimera intinkarajaigakeromerashitakomentontsi, 10kantankicha\RJDHJLULSRNDLJDQNLWVLULUDLWHYHUHQNDLgutarotyo inoshikaigairira Irote akiiroyashitasanoigairo. 11,PSRLWDVRQNDNRLJDkeri maganiro naigankitsirira kara sotsioga ikenaigake tenige ineaigae. 0DJDQLrosanotyo ikaoigakeri maika, nerotyo

    ikogakogaigavetakaro shitakomentontsiteratyo ineaigaero niganki iperaiganaka.

    12Impo yogari pokaigankitsiriraikantaigiri Irote:

    Aio pashini piitaneegi aka? Maikagaiganakeri pitomiegi, pishintoegi intiripitineriegi ontiri aikiro magatiropashintagetakarira magetanakeroparikoti samani, 13nompogereaigakeritarimaganiro naigankitsirira aka. AtaketariLSHUDLJDQDNDUL7DVRULQWVL\RYHWVLNDJLVHYDgeigakera nerotyo itigankantaigakenariranompogereaigakerira.

    14,PSR\RJDUL,URWHLDWDNHLNDPRVRLJDkerira iritineriegi, LULURHJLWDULRJDVKLJDneegi irishintoegi impo ikantaigiri:

    Piaige pishigaiganakera parikoti,impogereaigakeritari Tasorintsimaganiro naigankitsirira aka!.DQWDQNLFKDLULURHJLWHUDW\RLQNHPD

    tsaigeri, ineaigiri ariori iniavagetakekogapage. 15Impo yogaegiri isaankariiteTasorintsi ineaigavakera panikyaonkutagitetanae ikantaigiri Irote:

    Tsatimatanakenityo! GanakeroSLWVLQDQHWVLWHRQWLULSLVKLQWRHJLSLVKLJDLJDQDNHUDNDPHWLJDQLULQRWHQWDJDQWDLJLPSLULPDJDQLURQRQNLVDVKLLJDNHPSDrira nompogereaigakerira.

    16Kantankicha ineaigakerira teraintsatimate ikatsaigamatanakerityoishigakagaiganakarira, itsarogakagakaritariTasorintsi. ,WHQWDLJDQDNDURDLNLURLWVLQDQHtsite ontiri irishintoegi ishigakagaiganakaroparikoti ganiri okamaigi. 17,PSR\DJDLJDnakerora antakona anta ikantaigiri:

    0DLNDSLDWHVKLJDQDNHSDYLVDDNRWDHniri! Gara pishonkapanaata. Gara tatoitapipiriniventumati aka pampaku. 3LDYDJHtakera anta otishiku ganiri pikami.

    18Kantankicha irirori ikantaigiri:Atsi gara pitigankana otishiku.

    19Viroegi pikavintsaavageigakena karapogavisaakoigakenara, kantankichamaika tera nonkoge noatakera otishiku

    -(1(6+,19

  • 26

    ontirorokari nonkamake tatarokagakenane anta. 20Atsi gekava. Antarianta choeni aityo apatotaka pankotsitera ontovaige. $ULRQRNRJDNHQRVKLJDnakera anta iroro naventanakempakameti ganiri nokami, pineaigakerotarimaika tera ontovaige pankotsi.

    21Impo irirori ikantaigiri:Nanityo piatetyo, nokemakempitari

    pikantakenara. Maika gara nomatiroirorori, 22kantankicha piatepagenityotsikyari pogonketempa. Antarigatatarika pogonketa gara nagaveinompogereaigakerira maganiro.

    Ovashi opaitantakarira oga apatotarapankotsi Soare.

    23Impo okutagitetanakera yogonketakaIrote Soareku. 24Yogari Tasorintsiyogivarigakero tsitsi okonogakaroasopuri otagakerora Soroma ontiriGomora. 25Ipogereasanoigakatyomaganiro timaigankitsirira kara, aikiroRWDJDNHURPDJDWLURVDQRW\RVKLYRNDJHWDQkitsirira. 262JDULLWVLQDQHWVLWHRJLDYHWDQDkari impo oshonkapanaata ovashiopeganaka tivi. Ario opirinigotitake kara.

    27Impo okutagitetanaira yogari Averaniataati anta iniakerira Tasorintsi chapi.28,VKRQNDYHWDQDNDLQHLURRWLQNDPLVHNDQWDQDNHW\RNDUDWVLWVLHQNDNDxRPDWDkatyo opotaganira omarane tsamairintsi.Onti otinkamisekantake Soromaku ontiriGomoraku otsotenkasanotakerotyo kara.Omatakero aikiro magatiro pampa.29Ario okaxRWDNDPDLNDLSRJHUHDLJDNHULUD7DVRULQWVLPDJDQLURWLPDLJDQNLWVLrira kara itimavetakara Irote, NDQWDQNLcha yogavisaakotakeri irirori, LVXUHWDNRtakaritari Averan.

    Imechotakera Isaako

    21 1Impogini yogari Tasorintsiisuretaaro Sara itsatagakeroikantakerira 2ovashi akamonkitanakeitomintagakarora Averan. Irirori atake

    yagatavagetanaa. Yogari itomi ontiimechotake aganakara ikantakeriraTasorintsi intimakera. 3Impo iriroriipaitakeri Isaako. 4Antari aganakara 8NXWDJLWHUL\RJDUDWVDLWDNHURLFKRQNLULPHshinate itsatagakerora ikantakeririraTasorintsi. 5Irirori onti ishiriagakotaka100 shiriagarini imechotakera Isaako.

    6Impo osuretanaka Sara okanti:

  • 27

    Ipavairo aikiro otomi. Irorori oatakeRNHQXQWHYDJHWDQDNHRVDULJDJLWHWDSDDkera Veeresevaku, tera ogote tyarikaoatake. 15Impo otsoatanakara oniateokanakeri otomi otapinaku inchashimpo16oatake opirinitakera anta parikoti,WHUDQLNDRQNRJHRQHDYDNHULUDLQNDPDkera. Impo oatakera opirinitakera antairirori iraganaka, 17NDQWDQNLFKD7DVRULQWVLLNHPDNHULW\RLPSRLQLDQDNHLVDDQNDriite enoku ikantiro iriniro: Agare, tatagakempi? Maika gara pitsarogi,ikemakeritari Tasorintsi pitomiiragakara. 183LDWHWLQDMDHULSLQNDWVDWDHrira, QRNDQWDNHWDULQRJLWRYDLJDYDJHLJDkeri iyashikiiganakerira.

    19Impo Tasorintsi ineakagakero nia.Oshonkavetanaka oneiro omonkiatakemaani nia, oshiganaka opiaatakeroogaverameshinateku amanakeraogitakerira otomi. 20-21Impogini yogariTasorintsi ikavintsaavagetakeri ovashiikimotanake. Impo kantaka itimakerakara osarigagitetapaakera paitachariraParan, yogovagetityo imatsagavagetara.Impogini ogari iriniro agakeneri tsinaneEjipitokunirira yagakerora.Averan intagakenerimera Tasorintsi itomi

    22 1Impogini yogari Tasorintsiikogake ineakerira Averanarisanorikara opaitaka ikematsatakerira.Ikaemakotakeri ikantiri:

    Averan.Ikanti irirori:Tatoita?2Ikantiri:*DQDNHULSLWRPLSDQLURULUDSLWDVDQRWDULUDSDPDQDNHULUD0RULDNXSLQWDJDNHnarira anta otishiku nonkantakempirira.

    3,PSRRNXWDJLWHWDPDQDNHUDWVLWHN\Dmani yogari Averan ikitareanakaipashimititsatanakeri iashinoteLWVLUDDJHWDQDNHWVLWVLLQWDJDQWDNHPSDULULUDLDWDQDNHDQWDLNDQWDNHULUD7DVRULQ

    tsi iriatakera. Itentanakari itomi intiriaikiro piteni ironampiriaegi. 4ImpoRPDYDWDQDNDUDNXWDJLWHULLQHYHQWDNRWDpaakaro otishi onavagetake samani.5Impo ikantaigiri ironampiriaegi:

    Ario pogiaigavaena aka. Arionoganaeri aikiro ashino. 1DURULQRQWHQWDQDNHULQRWRPLQRDLJDNHUDDQWDQRQLDLJDkiterira Tasorintsi impo nompigaigae.

    6Impo yaganakero tsitsi ikiakaganakeriIsaako. Yaganakero aikiro igotsirote ontiripoamari tsitsi iaiganake. 7,PSRRVDPDQLtanakera yogari Isaako ikantiri Averan:

    Apaa!Ikantiri:Tatoita?Ikanti irirori:Atsi geka. Maika aityo tsitsi ontiri

    poamari, kantankicha tyanityoraRYLVKDPDLNDSLQWDJDNHQHULULUD7DVRULQtsi?

    8Ikantiri:,PSDW\R7DVRULQWVLLPSDLJDNDHURUR

    kari.Ariompa iaiganakeri. 9,PSR\RJRQNHL

    gapaakara anta ikantakeririra Tasorintsiyovetsikapaakero intagantakeneririra,aikiro yogisakero tsitsi. ,PSR\RJXVRWDkeri Isaako yogakerira enoku tsitsiku,10kantankicha irorotyo inoshikanakeroraigotsirote imokoroakerimera 11NDWVLNHtyotyo ikemutarityo enoku isaankariiteTasorintsi ikaemakotakerira ikantakerira:

    Averan! Averan!Ikanti irirori:Tatoita?12Ikantiri:Arione pitomi. Maika nogotakeDULVDQRRSDLWDNDSLNHPDWVDWDVDQRWDNHrira Tasorintsi, teranika pintsaneemparipitomi, panirotyo inavetaka irirori.

    13Impogini ishonkavetanaka Averanineitarityo ovisha gavaka inchashimpokuyagavantakarora itsei. Iatake yagakitiriraitagakenerira Tasorintsi ipugakagakerira

    -(1(6+,2122

  • 28

    itomi. 14Impo ovashi ipaitakero ogaotishi: 7DVRULQWVLLSLPDQWLRNRJDNRWXQkanirira. Nerotyo okantantaganirira:Antari otishiku yogari Tasorintsiipimanti okogakotunkanirira.

    15Impo yogari isaankariite Tasorintsiikaemakotutaarityo aikiro 16ikantiri:

    Ikantake Tasorintsi: 0DLNDSLNHPDtsatakenatari tera pintsaneapitsatenaripitomi panirorira maika nonkantakempi17DULVDQRW\RQRQNDYLQWVDDVDQRYDJHWDkempi. Nogitovaigavageigakerityopiyashikiiganakerira inkaxRYDJHLJDQDkemparityo impokiro ontiri aikiroimpaneki otsapiakutirira omaraani nia.Aikiro nagaveakagaigakeri omirinkaraLUDJDYHDLJDNHULW\DQLULNDNLVDVKLLJDNHPparine. 18Maika pikematsatakenatari viro,LQWLPDNHSL\DVKLNLWDQDNHULUDNDYLQWVDMDLgakerinerira maganiro matsigenkaegi.

    19Impogini ipigaa Averan inaigakeraironampiriaegi. ,PSRLDLJDQDL9HHUHVHvaku ario kara itimapaake.

    Okamakera Sara

    23 1Ogari Sara oshiriagakotaka 127shiriagarini ario okamanai. 2Ontiokamake anta Kiriatarevaku Everonku.Ogari Everon onti onake Kanaanku.Yogari Averan ikenkiavagetanakerotyokara iragatsikatakaro ikaemavavagetake.

    19Impo yogairo imperitanakikuMakaperakutirira. Ogari Makapera ontionake Mamereku oatakara ikontetiraporeatsiri. Ogari Mamere onti okantaganiaikiro Everon, onti onake Kanaanku.20Ovashi yashintakaro Averan oga kipatsionantakarira imperitanaki ipaigakeririraititaegi inkitatantaemparora.

    Averan ikogashitakeriraitsinanetsite Isaako

    24 1

  • 29

    kara yapishigopireakagaigapaakariigameyote 12ipirinitakera iniakeriraTasorintsi ikanti: Notinkami Tasorintsi,virotari ikematsati shintanarira Averan,maika nokogake pinkavintsaakenara naro,aikiro pinkavintsaakerira irirori. 13Arionompitapaake aka omonkiaku nogiakeraompokaigakera tsinaneegi agajaigakerania. 14Tsikyata viro pintigankakepikogakerira nagutenerira Isaako. Imponaro nonkantakero: Atsi guitakoteropiniate noviikakempara.2QNDQWDNHQDrika: 1DQLYLLNHPSDYLURLPSRQRPSDLJDNHULDLNLURSLJDPH\RWHLURYLLNDLJDNHPpara, RYDVKLQRJRWDNHLURURSLNRJDNDJDkeri Isaako. Aikiro nogotake arisanopikavintsaavagetakeri shintanarira.

    15Impo tekyaenkara iragatumateiniakerira Tasorintsi ineiro okenapaakeIreveka onatapaakero agaatantarira nia.Irorori onti irishinto Vetoeri otomiMirika. Yogari iriri inti Nakori irirentiAveran. 162JDUL,UHYHNDRQNDPHWLYDJHteratyo kara. Tekya intsagatumaterosurari. Okenapaake agaatanake atakeopigavetanaa. 17,ULURULLVKLJDPDWDQDNDtyo yogiatavakerora ikantiro:

    Atsi pena piniate noviikakempara.18Okantiri:Nero viikempa.Oguitakotakero airikakotakeneri

    yoviikakara. 19Impo yagatanakerayoviikakara okantiri:

    1DJDMDLJDNHQHULUDDLNLURSLJDPH\RWHLURYLLNDLJDNHPSDUDLQNHPDLJDQDkempara.

    20Osapanutiro oniate otenikuyoviikantaigarira piratsipageoshiganaka okitaatapinitakera pashiniosaigakenerira yoviikaigakara maganirokameyo. 21Irirori ikamagutakero teratyara inkantumatero, ikogaketariLURJRWDVDQRWDNHUDLURURULNDUDLNRJDNDgakeri Tasorintsi Isaako. 22Impoyagataiganakera kameyo yoviikaigakara

    LQRVKLNDNHULDQL\R\RYHWVLNDQWXQNDQLrira kori yogakenero ogirimashiku. Ontiitenatake 6 geramo. Ipakero aikiro pitetimaretsi ovetsikantunkanirira koriotenatake 100 geramo. 23Ikantiro:

    Atsi kamantena tyani shintotimpi,DLNLURSLQNDPDQWDNHQDUDNDPHWLWDNHULNDUDQRPDJDNHUDSLYDQNRNXQRQWHQWDLgakemparira yogaegi notentaigakarira.

    24Okantiri:Inti shintotana Vetoeri otomi Mirika.

    Yogari iriri inti Nakori. 25.DPHWLWDNHQLroro pimpokakera pimagakera novankoku.Aikiro aityo irinoriantaigakemparirakameyo, aikiro irogaigakemparira.

    262JDW\RLNHQDNHLWLJHURDYHQWDQDNDrira Tasorintsi 27ikanti: 3DLURLNDPHWLvageti Tasorintsi ikematsatirirashintanarira Averan! Tera imagisanterionti ikavintsaavagetakeri itentakena akaitimira iitane nagutenerira itomiirishinto irirenti.

    28Impo irorori oshigavagetanaaoataira ovankoku okamantagetapairorainiro. 29Aio iariri ipaita Iravan. IriroriLVKLJDQDNDDQWDRPRQNLDNXLQNDPRVRWDkerira.

    Impo itentanakari pankotsiku.,ULURULLNDPDQWDJHLJDNHULW\DQLWLJDQNDkeri, aikiro tatoita itigankavitakeri.Ikamantageigakeri aikiro tyaraokantaka yogonketapaakara omonkiakuineapaakerora Ireveka.

    50Impogini yogari Iravan intiri Vetoeriikantaigiri:

    Naroegi tyampa nonkantaige,intitari kogankitsi Tasorintsi onkaxRWDkempara maika. 51Maikari maika nerooga Ireveka. Kametitake paganakeroraSLQWHQWDQDNHPSDURUDSLDWDHUDSLPSDNHULUDLWRPLWLJDQNDNHPSLULUDLUDJDNHURniri, ariotari ikogakeri Tasorintsi onkaxRtakempara maika. 61Irirori yaganakero

    -(1(6+,24

  • 30

    i25.30 Erome Edom: evereoku onti onkantakera kiraari.

    itentanakaro. 66Impo yogonketaaraikamantagetapaakeri Isaako magatiro.67Yogari Isaako itentanakaro Irevekaovankoku iriniro yagakerora. ,WDVDQRWDkarotyo kara ovashi imagisantanairoiriniro okamakera.

    Ikamakera Averan

    25 7-8Impogini yagatavagetanaaraAveran ishiriagakotanakara 175shiriagarini ario ikamanai. 9IkitaigairiIsaako intiri Ishimairo. Onti yogaigairiimperitanakiku Makaperakutirira. 10Irorotari ipunaventakerira Averanineviigakerira ititaegi inkitataeroraSara. Ario kara yogaagani iriroriitentagantaaganira itsinanetsite. 11,PSRgini ikamanakera yogari Tasorintsiikavintsaavagetakeri Isaako.

    Imechoigakera Jakovo intiri Esao21,PSRJLQLRJDUL,UHYHNDWHUDRQWRPLQ

    tempa. Yogari Isaako iniakeri Tasorintsiiniaventakerora ikantakerira ikogakeraontomintakempara. Irirori ikemakeriovashi akamonkitanake. 22Impookemakeri ikisavakagaigakara omotiaku,ontitari apiteanintaka. Osuretanakaokanti: Tyarika, natsipereavagetaketyokara. Ariome nonkamakeme. Impooniakeri Tasorintsi okantakerira: Tyaraokantaka ikaoigakara maika?

    23Irirori ikantiro:Kara pimotiaku aio piteni pitomi.,PSRJLQLSLWHQLURLULURHJLLQWLPDLJDNHWRYDLQLL\DVKLNLLJDQDNHrira

    impo inkisavakagaigakempa,nerotyo ikisavakagantaigakarira

    maika tekyara imechoige.Paniro pairo iravisakeri irapitene.

  • 31

    j25.34 Jen. 17.1-8.

    takenatyo. Maika virokya pugaenanekaomataka vironirikatyo tsitikitankitsi.

    34Impo yogari Jakovo ipakeri panontiri maroro yoviriakakerora. Impoyagatanakera isekatakara ikaviritanakaiatai. Ario ikaxRWDNHURPDLND\DSDUDJHtakerora magatiro, WHUDQLNDLVXUHWXPDtemparo ikantakerira Tasorintsi.j

    Isaako iniaventakerira Jakovo

    27 1

  • 32

    Atsi taina aka nontsagatakempiranoneakempira arisanorikara vinti Esao.

    22Irirori iatake intsagatakerira. Impoikanti:

    Antari piniakera kaomataka iniiraJakovo, kantankicha antari maikanotsagatakempira pakoku vinti Esao.

    23Ovashi tera irogote, ineakeritariirakoku pitimatake kaotasanotaa Esao.Kantankicha panikyara iriniaventakeri24ikantutaarityo aikiro:

    Arisanotyo viro Esao?Ikantiri:Jeeje naroniroro.25Ovashi ikantakeri:,URURYHQWLNLWHQDQLW\RQRVHNDWD

    kempara pagakitanarira ovashinoniaventakempi.

    Yogari Jakovo ikitakeri isekatakaraimpo ipakeri aikiro vino. ,ULURULLVHNDWDvagetaka, aikiro yoviikaka, impo ikantiri:

    26Atsi taina aka pasaraanatakenara.27Irirori yaixRQLWDQDNDULLUDVDUDDQDWD

    kemparira.

  • 33

    37Ikantiri:Atsi gekava. Mataka nokantakeriSLUHQWLLULURJDYHDNHPSLQHSLQNHPDWVDtakerira. $LNLURQRNDQWDNHULLURPSHUDLgakemparira iitaneegi. ,PSRQRNDQWDkeri aikiro ontimasanovagetakeraiturigokite ontiri aikiro vino. Maikaario tyara nonkantera pashininoniaventakempira viro?

    38

  • 34

    k28.19 Vetere Betel: onti onkantakera ivanko Tasorintsi. Kamosotero versculo 22.

    LQWLPDNHSL\DVKLNLWDQDNHULUDNDYLQWVDMDLgakerinerira maganiro matsigenkaegi.15Naro nokantakani notentakempi. Maikanoneasanotakempityo tyarika karapiatake, impo nontentaempi aka. Garatyonomagisantimpi, onti nontsatagakeronokantakempirira.

    16Impo ikireanaira isuretanaka ikanti:Arioratyo inake Tasorintsi aka, narotera nogote. 17Itsarogavagetanakeikanti: Okoveenkavagetityo kara!Arioratyo itimi Tasorintsi aka. Arioratyookenapinitagani aka oataganira enoku.

    18,PSRRNXWDJLWHWDPDQDNHUDWVLWHN\Dmani itinaamanaka inoshikakero mapuLQDJLWRWDNDULUD\RJDUDWLQNDNHURLVDJXWDkerora aseite. 19Karari kara ario oniapatotara pankotsi opaita Iroshi,kantankicha irirori yogagakero ariokyaipaitairo Vetere.k

    20Impo ikanti: InkantakanirikaLQWHQWDNHQD7DVRULQWVLDLNLURLQHDVDQRWDkena impo aikiro omirinka impakenaQRJDNHPSDULUDRQWLULDLNLURQRJDJXWDkemparira 21NLJRQNHURQRJRQNHWDHPpara kametikya ivankoku apa naroQRPSHJDVDQRWDNHULQRWLQNDPLQRQNHPDtsatasanotakerira. 22Okari oka mapunogaratinkakerira onti ivanko Tasorintsi,ariotari aka ikoneatimotakenari.

    Impo iniakeri Tasorintsi ikantiri:Omirinka nompagarantakempimagatiro tatarika pimpakena, ontinompakempi 1/10.

    Impogini iatanake yogonkevagetakaLYDQNRNX,UDYDQLWRPL9HWRHULSRQLDFKDrira Arameku. Yogari Iravan intitariiariri Ireveka iriniro Jakovo intiri Esao.

    29 13Irirori ikemakotavakeriraLVKLJDYDJHWDQDNDW\RLQLDYDNHULUD\DYLQDWDYDNHULUD\DVDUDDQDWDYDND

    rira itentanakarira ivankoku. ,NDPDQWDpaakeri tyara okantaka ipokakera.14Impo ikantiri Iravan:

    Iroroventi vinti notinerisanorira,noneamatimpityo.

    Jakovo yantimotakerira IravanYogari Jakovo imagimotakeri Iravan

    paniro kashiri. 15Impo ikantiri irirori:Choeni nontinerintaempi ovashi

    pantimotanakena kogapage. Garatyo.$WVLNDQWHQDDNDWLSLNRJDNHQRPSXQDWDkempira.

    16Yogari Iravan aio piteni irishinto.Ogari otsitiki onti opaita Irea. Ogariapitene onti opaita Irakere. 17Ogari Ireapashiniaataketyo kara, kantankicha ogariIrakere pairotyo avisake okametitakeraonkametivageteratyo kara. 18YogariJakovo inintakerotari Irakere ikantiri:

    Ariompa nantimotakempi 7shiriagarini kameti pimpakenarorapishinto Irakere.

    19Ikantiri:Kametitake, virompatyo nompake,

    vintitari notovaire ganiri pashini nopiterira iriro notovaire. Maika kantakapintimimotakenara.

    20Ovashi yantavagetimotakeri 7VKLULDJDrini kameti iragakerora Irakere, NDQWDQNLFKDLULURULLQHDNHURNDxRPDWDNDWHQLULNDtyo ontovaige shiriagarini, pairotariyavisake inintakerora. 21Impoginiaganakara 7 shiriagarini ikantiri Iravan:

    Maika pimpakenarora pishintonagakerora, matakatari nantimotakempi7 shiriagarini, ariotari nokantakempiri.

    22Impo irirori yovetsikake iviesetateJakovo ikaemaigakeri maganirochoenitakoigaririra iripokaigakeraisekatakoigakemparira. 23Kantankichaantari tsitenigetiku onti yaganake Ireaitentanakenerira iputirira iragakerora.

    -(1(6+,2829

  • 35

    l30.4 Igonkovinate su concubina: onti nampiriantsi yagavetakarira shintarorira kantankichatera iragagantsitero inkaotagakemparora itsinanetsite. m30.14 Manteragora mandrgora:onti planta timatsirira Pareshitinaku. Pairani oneaigake tsinaneegi ogaigakemparorika okitsokiariorika ontomintakempara.

    24$LNLURLSDNHURLURQDPSLULDSDLWDFKDrira Suripa omperavagetakemparora.

    25Impo okutagitevetanaka ineiroJakovo onti Irea ovashi ikantakeri Iravan:

    Antari gara pikaotana maika!Matsi tera iroro nantimovitempi Irakere.Tyara okantakara pamatavitakenara?

    26Ikantiri Iravan:Akari aka tera nogameigempa oketyo

    nompimantaigake oyashiki agakenkanira.27Maika okyatari pagake arionetatakigonkero avisanakera piviesetate, impoontominkotaera nompakempiro aikiroIrakere, kantankicha pantavagetimotaenaaikiro pashini 7 shiriagarini.

    28Impo Jakovo ikantake:Iroroventi kametitake.Impo avisanakara iviesetate irorokya

    ipakeri Irakere yagakerora. 29IpakeroLURURULDLNLURSDQLURLURQDPSLULDSDLWDFKDrira Vira omperavagetakemparora. 30Impoyogari Jakovo yagakero aikiro Irakere,NDQWDQNLFKDSDLURW\R\DYLVDNHLWDVDQRWDkarora irorori. Ogari Irea tesakonaintasanotemparo. Impo irirori yantimotairiIravan aikiro pashini 7 shiriagarini.

    Itomiegi Jakovo31Yogari Tasorintsi ineakerira Jakovo

    tera intasanotemparo Irea ikogakeontomintakempara, kantankicha ogariIrakere tera ontomintumatempa.

    Ovashi otomintaka Irea 4, iriroegitariyoka: Iroven, Sumeon, Irevi intiri Jora.Impo ario okaratake otomintakara.

    30 1Impo oneakera Irakere teraontomintempa okisanakeroovirentote impo okantiri Jakovo:

    Atsi pintomintagakenara naro.Garika pitomintagana nonkamaketyo.

    2Kantankicha irirori ikisutarotyoikantiro:

    Matsi naro Tasorintsi?, irirotariNDxRWDQNLFKDWHUDLQNRJHSLQWRPLQWDkempara.

    3Ovashi okantakeri:Atsi gekava. ,URURYHQWLPDLNDSLQNRUL

    takerora nonampiria Vira impa irororakaritomintankichane nashintakemparirakaomataka nantinirikatyo tomintakari.

    4,PSRRSDNHULLPSHJDNHURUDLJRQNRYLnate.l Impo irirori ikoritakero 5ovashiitomintagakaro. 6Ogari Irakere okanti:Impaitakempa Iran, ikemakenatariTasorintsi noniakerira itsarogakagakenaipantakenarira notomi, yogotaketari teratatoita novetsike kameti ganiri notominta.

    7Impo otomintaa aikiro Vira. 8OgariIrakere okanti: Yokari yoka ontiimpaitakempa Nepetari, QDJDYHDNHURtari novirentote.

    9Impo oneakera Irea tenigeraontomintaempa irorori aganakeroonampiria paitacharira Suripa opakeriraJakovo ipegakerora igonkovinate.10Impo otomintakara 11okanti Irea:Kametimataketyo! Iroroventi maikaimpaitakempa Gare.

    12Impo otomintaa aikiro, 13ogari Ireaokanti: Kameti, noshinevagetakatyokara! 0DLNDRQNDQWDLJDNHQDQDSLWVLQDneegitene: Oshinevagetaka Irea.Iroroventi maika impaitakempa Asere.

    14Impogini aganakara agaganiraWXULJRNL\RJDUL,URYHQLDWDNHLQNHQDYDJHtera. Ario kara ineapaakero manteragora.mYaganakero okitsoki yamanakenerorairiniro. Impo oneakerora Irakere okantiro:

    -(1(6+,2930

  • 36

    $WVLSLPSDJDUDQWDNHQDUD\DPDNHPpirira pitomi.

    15Kantankicha irorori okantiro:Antari gara pikaotana maika!

    Oketyo pagapitsatakena nosuraritsite,maika irorokya pikogake pagutakenaroranomanteragorate yamakenarira notomi.

    Okanti irorori:Iroroventi pimpakenarika paita

    virokya inkoritae Jakovo.16Impo ochapinitanaira ipokapaira

    Jakovo pankotsiku okontetanake Ireaoniavairira okantiri:

    Paita narokya pinkoritae, QRSXQDventakempitari nopakerora pirentonomanteragorate yamakenarira notomi.

    Ovashi irorokya ikoritai. 17Impoitomintagaaro pashini, ikemakerotariTasorintsi oniakerira. 18Impo okanti:Maikari maika irirori impaitakempaIsakare, ikavintsaakenatari Tasorintsiineakera nopakerira nojime nonampiria.

    19Impogini otomintaa aikiro 20okanti:Inti pakenari Tasorintsi. Maikari maikapairo intasanotanakena nojime,itomintaganakenatari 6 notomiegi.Irirori onti impaitakempa Savoron.

    21Impo ariokya oshintotaka opaitakeroIrina. 22Kantankicha Tasorintsiisuretaaro Irakere. Ikemakero oniakeriraovashi ikantake ontomintakempara.23Antari otomintakarira otsitikitakeriraokanti:

  • 37

    yaagatira nantityo punatairi. 40Antarikutagiteriku natsipereavagetaketyoitaganakenara poreatsiri. $QWDULWVLWHQLJHtiku natsipereavagetaketyo katsinkari,aikiro tenigetyo ompokashitaenapochokiri. 41Notimimotakempi 20shiriagarini. Nantavagetimotakempi 14shiriagarini kameti pimpakenarorapishintoegi. Impo nantavagetimotakempiaikiro 6VKLULDJDULQLNDPHWLSLPSDJDUDQtakenara pipirapage. ,PSRSLNDQWDYHWDkena tatoita pimpunatakena, kantankichaariokya pikantatigavairo, ariokyapikantatigavairo. 42Gamera itentanaTasorintsi ikematsatirira novisariteAveran intiri apa Isaako, SLQWLJDQNDHQDmerorokari kogapage.

    Impo ovashi yogametiavakagaigaa.Yogari Iravan ipiganaa ivankoku. YogariJakovo ariompa iatanairi.

    Isuretanakara Jakovo tyara inkantakempairogishineaerira irirenti

    32 3Impogini yogari Jakovopanikyara irogonketapaempaitigankake ironampiriaegi SeirekuEromeku inkamantaigakerira Esao.4Ikantaigavakeri:

    Piaige pinkantaigakerira ige Esaopinkante: Pokapaake pirenti ikantake:$QWDULRN\DUDQRDWDNHUDLQWLQRDWLPRtake Iravan, irirotari notimimotake antakigonkero maika. 5Maikari maikapokaana namagetake vaka, ashino intiriovisha. 1RWHQWDLJDNDDLNLURQRQDPSLriaegi surariegi ontiri tsinaneegi. Ontinokamantakagantakempi nogotakerakametikyarikara pagavaena.

    6,PSRJLQLLSLJDLJDDUDLWLJDQNDLJDNHrira ikantaigapaakeri:

    Noaigakiti noneaigakitiri pirentiEsao. Maika pokapaake iriniavaempiraitentaigapaaka 400 surariegi.

    7,URURLNHPDYDNHUDLWVDURJDYDJHWDQDNHtyo kara yovankinavagetanaka.

  • 38

    n32.30 Penoeri Penuel: evereoku onti onkantakera ivoro Tasorintsi.

    16-20,PSRLNDHPDLJDNHULLURQDPSLULDHJLLNDQWDLJDNHULUDLUDPDLJDQDNHQHrira Esao. Ikantiri paniro:

    Viro ivatanankitsine pamanakerirakavera. Pintonkivoavakemparirika igeinkantakempirika tyani shintimpi, aikirotyara piate ontiri aikiro tyanityorashintari yoga kavera, pinkanteri: Vintityoshintari, ipakagantakempirira pirentiJakovo. Maika pokapaaketyo irirori.

    Impo ikantiri irapitene:Maika virokya manakerine ovisha

    kantankicha gatata piati. Pogiakeisamanitakotanakera ariompa piatanakeri.

    Ario ikaoigakeri maika maganiromaiganankitsirira itsotenkaigakeriikantaigakerira:

    Ario pinkaoigakempa viroegiaikiro pinkantaigakerira maika ige.Aikiro pinkantaigakeri: Yogari pirentiJakovo pokapaake.

    Ikaotakero maika Jakovo, LVXUHWDNDtari ikanti: Nonkaotakero maikaQRJLVKLQHDNHULUDLJHNDPHWLQRQHDHULniri, aikiro kametikyaniri iragavaena.21Ario ikaotakero maika iketyoLYDWDNRJHWDQDQNLWVLLSDNDJDQWDJHWDNHULrira impo irirori akiiro imagai.

    Jakovo itentakarira isaankariiteTasorintsi yavetakavakagakara

    22Impo nigankigiteku ikitareanaka-DNRYR\DJDLJDQDLURSLWHQLURLWVLQDQHtsite ontiri piteniro igonkovinateintiegiri aikiro itomiegi inaigake 11yogimonteaigakerira maganiro.23Yogimonteakotakero aikiro magatiroyashintagetarira 24ovashi panivaniyapuntaa. Impo itentakari isaankariiteTasorintsi yavetakavakagakara, teraLUDSDNXDHNLJRQNHURRNXWDJLWHYDJHWDQDkera. 25,PSR\RJDULLVDDQNDULLWH7DVRULQtsi ineakera tera iragaveeri Jakovo

    ipatosakeri ishoritaku oga ikenakeishoritareanake. 26Impo ikantiri:

    Atsi pakuaena, DWDNHWDULRNXWDJLWHtanai.

    Ikanti Jakovo:*DULNDSLQLDYHQWDQDLQNDYLQWVDDNH

    nara Tasorintsi garatyo napakuimpi.27Ikantiri:Tyara pipaita?Ikanti:Nopaita Jakovo.28Impo ikantiri irirori:Maika ganige pipaitaa Jakovo. Onti

    pimpaitaempa Iseraere, pitentakaritariTasorintsi pavetakavakagaigakara impopagaveakeri. Ario onkaotakempaimpogini pagaveaigakeri matsigenkaegi.

    29Ikantiri Jakovo:Maika atsi kamantena tyara pipaita

    viro.Kantankicha irirori ikantiri:Tyara okantakara pikogakera

    pogotakerora novairo?Impo iniaventakeri inkavintsaakerira

    Tasorintsi. 30Yogari Jakovo ipaitakerooga kipatsi Penoeri,n ikantaketari:Noneakeri Tasorintsi, kantankichamaika aiokya notimi tera nonkame.

    31Impo iatanai iponianaaroraPenoeriku ikyaenkasano kontetapaatsiporeatsiri. Iatanai ikantanake matinke,matinke, ishoritareaketari. 32Nerotyomaika maganiro iyashikiiganakeriraIseraere tera irogaigemparo ishitsaishoritakutirira maganiro poshiniripage,ariotari ipatosunkaniri Jakovo pairani.

    Ineavakagaara Jakovo intiri Esao

    33 1Impogini yogari JakovoLQHYHQWDYDNDULUD(VDRLSRNDSDDkera itentapaakara 400VXUDULHJL\DVKLULNRgeigakeri itomiegi, irashirikoni yogaigakeriotomiegi Irea intiri ashi Irakere intiri aikiro

    -(1(6+,3233

  • 39

    o33.17 Sokoti onti onkantakera ovashitunkanira. p33.20 Er-Eroe-Iseraere El-Elohe-Israel:evereoku onti onkantakera yogari Tasorintsisanorira iriro ikematsati Iseraere.

    ashiegi piteniro igonkovinate, 2impoyovetsaenkaigakeri. Oketyo yogiivaigakeigonkovinate itentagantaigaaro otomiegi,LPSRLPDWDNHUR,UHDLURURULLWHQWDJDQWDLgaaro otomiegi. Ogari Irakere irorokarakuvagetanankitsi itentagantaaro Jose.3,PSRLULURULLLYDWDQDNHLNDQDJDSLQLWDNDtyo kara ineavakerira yaionitapaakarairirenti. 4.DQWDQNLFKD(VDRLVKLJDWHWDQDNDULW\RLWVDWLPDWDVKLWDSDDNHUL\DYLQDWDSDDNHrira yasaraanatakarira oga ikenakeiragaiganaka piteniro. 5Impo ishonkanakaEsao ikamaguigakerora tsinaneegi intiriananekiegi ikantiri:

    Tyaniegityora yogaegi?Ikanti:Inti notomiegi ipakenarira Tasorintsi.6Impo aioniiganaka igonkovinateLQWLULRWRPLHJLRNDQDJDLJDQDNDRWVDJDLgutirotyo kipatsi. 7Impo ario okaotakaIrea irorori intiri otomiegi. Impoomatanaka Irakere irorori intiri Joseokanagaiganaka. 8Impo ikanti Esao:

    Tyara pinkantakerira pipiranoneagetanakerira avotsiku?

    Ikantiri:Onti nopakempirira nokogaketari

    nogishineaempira kametikyaniripagavaena.

    9Kantankicha ikantiri irirori:Gara pikaotiro maika, aioniroro

    nashi. Arionetyo, intitari pashi.10Kantankicha Jakovo ariompatyo

    ikantanakeriri:Teratyo, nompakempirityo, NDPHWL

    kyatari pagavaana. Maika noneaimpirakaomataka intinirikatyo noneanakeTasorintsi. 11Arisanorika opaitakaNDPHWLN\DUDSDJDYDDQDSDVKLQWDNHPSDrityo nopakempirira, LNDYLQWVDDYDJHWDNHQDWDUL7DVRULQWVLWHUDWDWRLWDQRQNRJDkotumatempa.

    Impogini ineakera inianiatanakeriraovashi yagaveanakeri 12ikanti:

    -HHH. Iroroventi maika tsamenityo.Naketyo ivatanaatsine.

    13Kantankicha irirori ikanti:Ige, pineaigakeritari yogaegi

    ananekiegi tera ishintsiige, aikiro ontinosuretakoigaka novishate ontiri aikironovakane okyaenkarira voigetankitsi.1RQWVDWLPDWDJDLJDQDNHURULNDRQWLURURkari onkamagetake. 14Ariompa viketyoivatanaatsine, QDURULQRQWVLN\DWDJDLJDpaakerira nopirapage intiri aikironotomiegi. Anta noneapaempi Seireku.

    15Ikanti Esao:Iroroventi kametitake. $WVLQRJDJD

    rantanakempi yogaegi notentaigakarirairimuiganakempira.

    Kantankicha ikanti Jakovo:Ario inkaoigake, YLURWDULWHQWDLJD

    kari.16Ovashi ipiganaa Esao Seireku.

    17Yogari Jakovo onti iatake Sokotikuyovetsikapaakera ivanko ontiri aikiroyovashiigapaakerira ipira, irorotariipaitantakarorira Sokoti.o

    18$QWDULLSRQLDDUD-DNRYR3DUDQDUDmeku kametikya yogonketaa Kanaankuitimapaake ochoenitira apatotara pankotsipaitacharira Sukeme. 19Impo ikantaigakeriLWRPLHJL$PRUHLULUL6XNHPHLPSDLJDNHrira oga kipatsi, impo ipaigakeri. Iriroriipunaigakeri 100 korikimenta. Ovashiitimake kara. 20Impo yovetsikakeneri7DVRULQWVLLWDJDQWDJDQLULUDSLUDWVLLWDJDNHneri. Ipaitakero Er-Eroe-Iseraere.p

    Ikenkiventaigakerora iritsiroitomiegi Jakovo

    ,PSRJLQLRJDULRVKLQWR,UHDSDLWDFKDULUD,ULQDRDWDNHRQHDLJDNHURUDWLPDLJDtsirira kara. Kantankicha yogari Sukeme,

    -(1(6+,33

  • 40

    q35.7 Ere-Vetere El-Betel: evereoku onti onkantakera irashi Tasorintsi koneatimotakenariraaka Vetereku.

    itomi Amore itinkamiegi iriroegi,ineakero inoshikakero ikoritakerora.,PSRLNHPDNRLJDNHURUDLDULULHJLLNLVDLJDPDWDQDNDW\RNDUDLDLJDNHLSRJHUHDLJDNHrira maganiro Sukemekunirira.

  • 41

    r37.3 Iseraere Israel: irirotari paitacharira aikiro Jakovo.

    Okamakera Irakere16Impogini iaiganake iponiaiganakara

    Vetereku iriaigakera Eperataku.Panikyara onchoenitapaake Eperataogari Irakere omechotakotake, NDQWDQNLcha atsipereavagetake teranika shintsiomechote. 17Impo pairora avisanakeatsipereasanovagetanakera okantiropampogiakerorira:

    Gara pitsarogi, matakatari mechotaipashini pitomi.

    18.DQWDQNLFKDLURURULSDQLN\DRQNDPDnake taina oniapanuti opaitanakeriraVenoni, kantankicha yogari iriri ipaitairiVejamin. 19Ovashi okamakera Irakere.Impo okitataagani avotsiku Eperatakupaitankicharira maika Veren. 20Impoyogari Jakovo yogaratinkake mapuokitataara, maika aityokya aratinki kara.

    21Impo iatanai aikiro yavisanakeropankotsi chovaankatsirira paitachariraErare. Impo ario imagapaake antakonaanta. 22Antari itimakera kara yogariIroven iatashitakero Vira igonkovinateiriri. ,PSRLNHPDNHUDLULURULLNLVDYDJHWDkatyo kara.

    Itomiegi JakovoYogaegiri itomiegi Jakovo onti inaigake

    12. 23Yogari itomintagakarorira Ireaintiegi Iroven itsitikitakerira, Sumeon,Irevi, Jora, Isakare intiri Savoron. 24Yogariitomintagakarorira Irakere inti Jose intiriVejamin. 25Yogari itomintagakarorira Viraonampiria Irakere inti Iran intiri Nepetari.26Yogari itomintagakarorira Suripaonampiria Irea inti Gare intiri Asere.Iriroegi onti imechoigake Paranarameku.

    Ikamakera Isaako27Impogini iatake Jakovo Mamereku

    ineakiterira iriri. Ogari Mamere ariotari

    opaitari aikiro Areva ontiri Everon.Ariotari kara itimaigakeri Averan intiriIsaako. 28Yogari Isaako ishiriagakotaka180 shiriagarini ikamanaira. 29Paa atakeyagatavagetanaa. Inti kitaigairi Esaointiri Jakovo.36 6-7Impogini yogari Esao iatakeLWLPDNHUDSDULNRWL\DVKLULNRWDnakarira irirenti, WHQLJHWDULRQNLJRQNHrotaempa iseka ipiraegi, LWRYDLJDYDJHWLtari. Itentanakaro itsinanetsite intiegiriitomiegi ontiegiri aikiro irishintoegi.Yamagetanakeri ipirapage ontirimagatiro yashintagetarira. 8Iatakeitimakera otishiku Seire.

    Itimake 5 itomiegi Esao yagaketarimavani tsinane Kanaankunirira. Impoginiitovaigavageiganake iyashikiiganakerira.Iriroegi onti ikantaigunkani Eromitaegi.

    37 1Yogari Jakovo kantakaitimaira Kanaanku, ariotari karaitimavetari iriri.

    Jose intiegiri irirentiegi2Impogini ishiriagakotanakara Jose

    17 shiriagarini itentaiganakari irirentiegiisentaigakerira irovishate iriri.

    3Yogari Iseraerer pairo itasanotakariJose yavisaketyo itaigarira itovaire,RQWLWDULLWRPLQWDNDULDWDNH\DJDWDYDJHtanaa. Nerotyo yovetsikakagantakeneriLPDQFKDNLSDLURW\RDYLVDNHRNDPHWLWDkera. 4Impo yogaegiri irirentiegiineaigakera pairora itasanotakari iriroriovashi ikisaiganakeri, tenige iriniaigaeriirishineigaemparira.

    5Impogini ikisanitake Jose impoLNDPDQWDLJDNHULLULUHQWLHJLLNLVDQLWDNHrira, kantankicha iriroegi ariompatyoikisasanoiganakeriri, 6ineaigaketari ontiikantake:

    -(1(6+,3537

  • 42

    s37.25 Ishimairitaegi ismaelitas: intiegi iyashikiiganakerira Ishimairo, Ismae, itomi Averan.Jen. 16.15

    0DLNDQRNRJDNHSLQNHPLVDQWDLJDkenara nonkamantaigakempiranoneakerira nogisanireku. 7Onti noneianaigake tsamairintsiku agavageigakeraturigo agusovatuigakerora. Impononeiro nashi otinaanaka aratinkanake.2JDULSDVKLHJLRJDRNHQDNHDSDWRYHQtaiganakaro onkuatakoiganakaroraimpo okanagaventaiganakaro.

    8Impo iriroegi ikantaigiri:Matsi viro pegankichane impogini

    nogoveenkariegite pomperaigakenara?Ariompatyo ikisasanoiganakeriri

    ikisaviigakerira ikisanitakera, aikiroineaigakerira onti yaventakotanaka.

    9Impogini ikisanitai aikiro, impoikamantaigakeri irirentiegi ikantaigiri:

    $WVLNHPLVDQWDLJHQDQRQNDPDQWDLgakempira nokisanitakerira, noneiritariporeatsiri intiri kashiri intiri aikiroimpokiro 11 inaigake. Maganiro iriroegiikanagaventaiganakena.

    10Antari ikamantaigakerira iriroegiintiri aikiro iriri, \RJDULLULULLNDQRPDDkeri ikantiri:

    Tatatyo oitara gimanatakempi?Matsi ario nonkanagaventakempi naroontiri piniro intiri aikiro pirentiegi?

    11Yogari irirentiegi ikisaviigakerityokara, NDQWDQNLFKD\RJDULLULULLVXUHWDQDkarotyo tatarikara gimanatakeri.

    Ipimantaigakerira Jose irirentiegi12Impogini yogari irirentiegi iaigake

    Sukemeku yamaiganakerira irovishateiriri isekataigakempara. 13Impo yogariIseraere ikantiri Jose:

    Notomii, nokogake piatakerapineventaigaaterira pirentiegi.

    Ikanti Jose:Nonkaotakeniroro.Ikanti:

    Iroroventi atsi piate pineaigaateriraaioegirikara kametikyarika inaigakeiriroegi intiegiri aikiro ovisha, impopimpigae pinkamantapaakenara.

    17Impo iatake ineaigapaakeri Irotanku.18.DQWDQNLFKDLULURHJLLURURLQHYHQWDLJDYDkarira samani tekyara irogonketempaLQDLJDNHUDLQLDYDNDJDLJDQDNDLVDULDLJDNDrira irogaigakerira ikantavakagaigaka:

    191HUL\RQWDSRNDSDDNHNLVDQLYDJHWDtsirira. 20Tsamekario agaigakerira impoDRNDWHJDQWDLJDNHULRYHJDQWDNDUDRNLJDVKLtaganira nia impo ankantaigake ontiyaagatake. Maika agaigakeririka tsikyariinee impegakempara agoveenkariegite.

    21Iroro ikemavakera Iroven ikogakeirogavisaakotaerira ikantaigiri itovaire:

    Ariompa gara agaigiri, 22gara tyaraakantumaigiri. Onti pokategantaigakerikogapage aka ovegantakara.

    Onti ikantake maika ikogavetakatariirogavisaakotaerimera irogipigaeriraiririku. 23Impo yogonketapaakara Joseinaigakera iriroegi onti yogagutakaimanchaki pairorira okametitasanotakeipakeririra iriri. Iriroegi yagaigavakeriisapokaigakerira 24iokategantaigakeriraovegantakara okigantashivetunkanirania kantankicha tera ontimaate.

    25$ULRNDUDLSLWDLJDNHLVHNDWDYDJHLJDkara. Impo ineventaigari ikenaigapaakeishimairitaegis iponiaigaka GaraarekuLDLJDQDNHUD(MLSLWRNXLNHQDQWDLJDSDDNDrira igameyoegite. Onti yamaiganakekasankaari, varesamo ontiri aikiro miraimpimantavageigera anta. 26Yogari Joraikantaigiri irirentiegi:

    $ULRW\DUDDQNDQWDLJDNHULDJDLJDkerira ige impogini amanakoigakerira?27Ariompatyo ampaigakeri yogaegiLVKLPDLULWDHJLNDPHWLDJDQWDLJDNHPSDULniri koriki, intitari avirentiegite.

    -(1(6+,37

  • 43

    Maganiro irirentiegi ikantaigakekametitake. 28Impo yogonkeigapaakaraLULURHJLLQRVKLNDLJDNHUL-RVHLSDLJDNHrira. Iriroegi ipunaigakeri 20korikimenta yamaiganakerira Ejipitoku.

    29Impo ipokai Iroven iaveta antaovegantakara ikamosovetari Josemameri. Itisaraitarotyo imanchakiikenkianakeritari. 30Ipiganaa inaigakerairirentiegi ikantaigiri:

    Yogari Jose mameri! Maikatyarika nonkante!

    31Impo yovetisaigake ityomianikavera yagaigakero imanchaki Joseipintakagantaigakaro iriraa. 32

  • 44

    Atsi geka. Yogari nosuraritsiteyamakeri aka yoga evereo maika ontiisamatsanaiganakai. Ipokashivetakenainoshikavetakenara, kantankicha naronokaemanaketyo nomaraenkarikatyokara. 15Impo ineakera nokaemanakeraikontetapanuti ishigavagetanakaiokapanutiro igamisate aka.

    16Impogini ogakero anta igamisateogiakerira ojime iripokaera. 17Impoipokapaakera okantiri:

  • 45

    16Impo yogari vetsikimotiririra paraonSDQLQHDNHUDLNDPDQWDNHULUD\RJLVKLneakerira ikanti irirori:

    Narori onti nokisanitake noneirotsiveta mavati onake opirinigetakenogitoku oshatekantagetakaro pan kutari.172JDULHQRNXWDQNLWVLULUDRQWLVKDWHNDQWDgetakaro pocharipage irogakemparoraparaon, kantankicha inti parigashiigakerotsimeripage yogakarora.

    18Ikantiri Jose:Maika nonkamantakempi viro, ogariWVLYHWDQDQNLWVLULUDPDYDWLRQWLRNDQWDNRtake mavati kutagiteri. 190DLNDRPDYDWDQDNHPSDUD\RJDULSDUDRQLQWVDWDNDJDQWDNHPSLLQFKDWRNXLULVKLWLNDNDJDQWDNHPpira impo irogaigakempi tisoni.

    20Impogini omavatanakara kutagiteriiroro agantaka igutagiterite paraon.Irirori yovetsikakagantake iviesetateikaemaigakerira maganiro inampinaegi.$QWDUL\DSDWRLWDNDUDPDJDQLURLNDHPDLgakerira irirori yagakagantakeripakotiririra vino intiri vetsikimotiririrapan. 21Yogari pakotiririra vinoikantakeri impakovagetaerira, 22NDQWDQkicha yogari vetsikimotiririra pan ontiishitikakagantakeri. Otsataganakatyoikantakera Jose, 23kantankicha yogaripakotiririra paraon vino teratyoisuretaempari.

    Jose ikamantantakeroraikisanitakerira paraon

    41 1Impogini avisanaka pitetishiriagarini. Impo ikisanivagetakeparaon irirori inei yaratinkake otsapiakunia paitacharira Niro. 2,QHLURRNRQWHDLJDpaake 7 vaka ogametirepagetyo karaogapatsarepagetyo osekatavageigakaoshimpenashite totorashiku. 3Impo ineiokonteaigapai pashini 7YDNDRYHJDJDSDgerikatyo kara matsatavagetaketyo.Aratintiitapaake otsapiaku onaigakerakametiigankitsirira 4ogaigapaakarora.

    Impo ikireanake, 5kantankichaakiirotyo imaganai ikisanitutaatyoaikiro ineiro patiro turigo aratinkakeontiratyo okitsoki ogametirepagetyokara arioshikokipagetyo, onake 7.6Impo inei otimanake pashini okitsokipairatavagetake kamagisematakeshampitekisematake, DLNLURDNDVKLNRNLHgitisano, ontitari kantakero tampiaponiaenkatankicharira ikontetiraporeatsiri. Ario okaotaka irorori onake7. 7Impo ogaigakaro kametitankitsirira.

    8Impo ikireavetanaka mameri, ontitariikisanivagetake. Impo tsitekyamani\RYDQNLQDYDJHWDNDW\RNDUDLNDHPDNDgantaigakeri maganiro seripigariegiintiegiri govageigatsirira Ejipitokunirirainkamantaigakerira tatoita gimanatakeri.,PSRLNDPDQWDLJDYHWDNDULLNLVDQLWDNHrira, kantankicha teratyo intimumatepaniro gotakeronerira. 9Impogini yogaripakotiririra vino ikantiri:

    0DLNDQRVXUHWDQDNDURRQWLQRYHWVLkake terira onkametite, WHUDQRQNDPDQtempinika okyara. 10Antari karankipikisaigakenara pitentagantakenariraYHWVLNLPRWLPSLULUDSDQSDVKLWDNRWDJDQtaigakenara ivankoku itinkamipisoraroegite 11ikisanivagetakevetsikimotimpirira pan. Ario nokaxRtaka naro nokisanivagetake. Paniropageaityo gimanaigakenarira. 12Karari karaDULRLQDNHSDQLURHYHUHR\RQDPSLYHWDkarira itinkami pisoraroegite. Naroeginokamantaigakeri nokisaniigakeriraimpo irirori ikamantageigakena tatoitagimanaigakena. 13Impo ario okaotakaikamantaigakenara. Narori pikaemaananopakovagetaimpira, yogari irirori ontiishitikunkani.

    14,URURLNHPDNHUDSDUDRQLNDHPDNDJDQWDNHUL-RVHLJHQDQHN\D\DVKLUHDNRWDgantairi. Impo irirori yogaraanakeroigishi yogagutanaka pashini igamisateiatakera iriroku. 15Impo irirori ikantiri:

    -(1(6+,4041

  • 46

    Nokisanivagetake, PDPHULJDYHDQkitsinerira inkamantakenara tatoitagimanatakena. Kantankicha maikanokemakotakempi viro pogovagetipikamantantirora kisanirintsi.

    16Ikantiri Jose:Tera tsikyata nogotashitemparo

    naro, intityo gotagakena Tasorintsi.0DLNDLULURW\RJRWDJDNHQDQHQRQNDPDQtakempira tatoita gimanatakempi kametipogotakeniri tyara pinkantakempa.

    17Ovashi ikamantagetakeri ikantiri:2QWLQRNLVDQLWDNHQRQHLQDUDWLQ

    kake otsapiaku Niro. 18Noneirookonteaigapaake 7YDNDRJDPHWLUHSDJHW\RNDUDRJDSDWVDUHSDJHW\RRVHNDWDYDgeigaka oshimpenashite totorashiku.19Impo nonei okonteaigapai pashini 7YDNDRYHJDJDSDJHULNDW\RNDUDPDWVDWDvagetaketyo. Teratyo noneimate akaEjipitoku ontimera vaka ovegagatakeraonkaotakempara maika! 20ImpoLURURHJLRJDLJDNDURRNHW\RULUDNRQWHDLganankitsi kapatsaigankitsirira.21Ogaigavetakarotyo kantankichakantakanityo okaoigakara maikapairotari ogagaigaka omatsaigakera.

    Impo nokireanake, 22kantankichanomaganai nokisanitutaatyo aikiro,irorokya noneake turigo aratinkakeontiratyo okitsoki ogametirepagetyo karaarioshikokipagetyo, onake 7. 23Impo noneiRWLPDQDNHSDVKLQLRNLWVRNLSDLUDWDYDJHWDNHNDPDJLVHPDWDNHVKDPSLWHNLVHPDtake, aikiro akashikokiegitisano, ontitarikantakero tampia poniaenkatankichariraikontetira poreatsiri. Ario okaotakairorori onake 7. 24Impo ogaigakarokametitankitsirira. Nokamantaigavetakarigovageigatsirira, kantankicha teratyointimumate paniro gaveankitsinerirainkamantakenara tatoita gimanatakena.