Predavanje - Malarija i Amebijaza.ppt

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 11

Tropske

bolesti- Predavanje -

Malarija/Malaria

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 22

“Ljudski rod ima tri velika neprijatelja: groznicu,

glad i rat; ubedljivo najveća, ubedljivo najstrašnija

od njih je groznica.”

William Osler

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 33

Definicija:

Malarija je zarazno oboljenje koje izazivaju četiri

vrste parazita iz roda Plazmodijum, a prenose je

ubodom komarci iz roda Anopheles.

Klinički se bolest karakteriše malaričnim napadima (periodični

napadi groznice), anemijom i splenomegalijom.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 44

Etiologija

Plasmodium malariae uzročnik M. kvartane

Plasmodium vivax uzročnik M. terciane

Plasmodium ovale uzročnik M. ovale

Plasmodium falciparum uzročnik M. tropike

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 55

Anopheles

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 66

Životni ciklus plazmodijuma

I Aseksualni ciklus

("šizogonija")

preeritrocitna faza

eritrocitna faza

egzoeritrocitna faza

II Seksualni ciklus

("sporogonija")

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 77

Životni ciklus plazmodijuma

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 88

Životni ciklus plazmodijuma

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 99

Životni ciklus plazmodijuma

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1010

Oocista

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1111

Epidemologija

To je najvažnija parazitoza ljudi, rasprostranjena u 103

zemlje, od

koje godišnje oboleva oko milijardu ljudi, a umire više od 2

miliona,

U Jugoslaviji nema autohtonih slučajeva malarije (poslednji

slučaj

1964. godine), ali se javljaju importovani slučajevi,

Za nastanak i održavanje malarije neophodna su tri faktora:

parazit, prenosilac i čovek,

Pored toga, neophodni su i drugi faktori: atmosferski,

klimatski,

terenski, ...

Malarija je najrasprostranjenija u tropskim i suptropskim

krajevima

gde ima endemsko-epidemijski karakter,

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1212

Geografska distribucija malarije

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1313

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1414

Patogeneza

Patogeneza bolesti poklapa se sa aseksualnim ciklusom

razvoja

parazita u čoveku.

Osnovni patogenetski mehanizmi:

Hemoliza eritrocita,

Toksično oštećenje različitih tkiva,

Oslobađanje citokina (TNF-, INF-, ...),

Citoadherencija i fenomen “rozeta”,

Mikrovaskularne (kapilarne) okluzije u različitim

organima.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1515

Klinička slika

Inkubacija - 10-12 dana (8-23 dana)

I Stadijum primarnih malaričnih

napada

II Stadijum latencije

III Stadijum recidiva

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1616

I STADIJUM PRIMARNIH MALARIČNIH NAPADA

Invazivni stadijum: temperatura do 40ºC, glavobolja, malaksalost,

bolovi u

mišićima, ...

Malarični napadi prolaze kroz tri stadijuma: stadijum drhtavice,

stadijum

hiperpireksije i stadijum preznojavanja,

Malarični napadi traju 5-10 sati,

Kod malarije tercijane i ovale malarični napadi se ponavljaju svakih

48 časova, kod malarije kvartane na svaka 72 sata, kod malarije

tropike

svakih 24-48 sati,

Kod nelečene malarije tercijane i ovale malarični napadi se

ponavljaju

tokom 2-4 nedelje, kod malarije kvartane tokom 1-2 meseca, a

zatim

spontano prestaju,

Sa svakim novim malaričnim napadom anemija progredira, slezina

se

sve više uvećava, bolesnici se sve više iscrpljuju.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1717

U kliničko-laboratorijske znake teške malarije ubrajaju se:

Visoka parazitemija (>5% inficiranih eritrocita),

Hiperpireksija (telesna temperatura > 40°C),

Znaci afekcije nervnog sistema (“cerebralna malaria”),

Anemija (hematokrit < 20),

Premećaj glikoregulacije (hipoglikemija < 2,2 mmol/l),

Spontana krvarenja,

Acidoza (pH < 7,25; bikarbonati < 15 mmol/l),

Bubrežna insuficijencija (kreatinin > 265 mol/l; diureza < 400 ml),

Hiperbilirubinemija (bilirubin > 50 mol/l ),

Kardiovaskularni kolaps,

Infekcije pluća i/ili plućni edem,

Proliv i/ili povraćanje (što otežava oralnu primenu lekova).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1818

II PERIOD LATENCIJE

Kod lečenih bolesnika nastaje usled uništenja eritrocitne faze

u

razvoju parazita, a kod nelečenih zbog razvoja delimičnog

imuniteta,

U ovom periodu nema subjektivnih tegoba, u objektivnom

nalazu

dominira splenomegalija,

Period latencije kod malarije tropike je kratak (1-6 nedelja),

dok kod

m. tercijane i m. ovale može da traje više nedelja do više

meseci.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 1919

III STADIJUM RECIDIVA

Recidivi mogu biti rani i kasni,

Rani recidivi mogu da se jave kod svih oblika malarije; kasni

recidivi,

takodje kod svih osim m. tropike,

Recidivi se klinički prezentuju tipičnim malaričnim napadima,

koji se

periodično ponavljaju u odredjenom vremenskom intervalu;

jedina

razlika je što vremenom malarični napadi u recidivu postaju

blaži, a

period izmedju pojedinih recidiva sve veći,

Kod m. tercijane, m. kvartane i m. ovale recidivi nastaju zbog

egzoeritrocitne faze u razvoju parazita, a kod m. tropike zbog

održavanja eritrocitne faze.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2020

Komplikacije malarije

Ruptura slezine ili torzija,

Pobačaj ili prevremeni

porodjaj,

Crnomokraćna groznica.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2121

Dijagnoza

Klinička slika,

Epidemiološki podaci,

Laboratorijske analize:

ubrzana SE,

normocitna, normohromna anemija,

normalan broj leukocita (retko

leukocitoza),

trombocitopenija,

lako povišena aktivnost transaminaza.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2222

Egzaktna dijagnoza:

Identifikacija plazmodijuma u krvi

(razmaz ili gusta kap),

Detekcija parazitnog antigena (fluorescentna

mikroskopija),

Serološke analize,

PCR.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2323

Lečenje

Osnovni cilj lečenja je prekid akutnog malaričnog

napada i prevencija recidiva,

Danas raspolažemo velikim brojem antimalaričnih sredstava

koja deluju

na različite razvojne oblike plazmodijuma.

Hinolonski derivati kinin, kinidin, hlorokin, meflokin, halofantrin, primakin

Artemizinski derivati

artemizinin, artemetar, artesunat

Antifolati pirimetamin, proguanil, hlorproguanil, trimetoprim

Antibakterijski lekovi

tetraciklini, klindamicin, makrolidi, sulfonamidi

Novosintetisani naftakinonski lekovi

atovakon

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2424

Hemoprofilaksa

Hemoprofilaksa se sprovodi 2 nedelje pre odlaska u endemske

krajeve,

za vreme boravka u endemskim krajevima i najmanje još 4

nedelje

nakon povratka iz malaričnih krajeva,

Osnovno hemoprofilaktično sredstvo je hlorokin (2 tabl.

nedeljno),

U krajevima gde je Pl. falciparum visoko rezistentan na hlorokin,

mogu

da se daju fansidar (1 tabl. nedeljno), proguanil (200 mg

dnevno) ili

meflokin (1 tab. nedeljno).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2525

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2626

Tropske

bolesti- Predavanje -

Amebijaza/Amoebiasis

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2727

Definicija

Amebijaza označava infestaciju organizma protozoom

Entamoebom histolyticom koja se klinički ispoljava

širokim spektrom – od asimptomatske, preko

amebnog kolitisa do invazivnih oblika sa stvaranjem

apscesa, pre svega u jetri.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2828

Etiologija

Entamoeba histolytica je primarno parazit debelog creva,

Pojavljuje se u dva oblika:

cistični oblik,

histolitički oblik (trofozoit).

Trofozit je patogeni oblik parazita (produkuje proteolitičke

enzime).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 2929

Cistični oblik Entamoebe histolyticae

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3030

Histolitički oblik (trofozoit)

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3131

Epidemiologija U svetu ima oko 500 miliona osoba infestiranih amebom,

Amebijaza je kosmopolitsko oboljenje, ali je najzastupljenija u tropskim i suptropskim krajevima,

Amebijaza je tipična fekalno-oralna infekcija; izvor infekcije je bolesnik ili amebonoša koji stolicom izlučuju ciste u spoljnu sredinu; čovek se inficira unošenjem cista u organizmu (prljave ruke, voda, hrana).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3232

Patogeneza Ciste nakon ingestije, prolaze

želudac i tanko crevo, dospevaju u debelo crevo gde pod povoljnim uslovima prelaze u trofozoite,

Zahvaljujući svojim proteolitičkim fermentima (cistein-proteaze) mogu da prodru kroz crevnu sluznicu, u submukozi izazivaju nekrotično- inflamatorne promene, što u krajnjoj instanci rezultira stvaranjem ulceracija,

Lezije kod amebijaze obično su lokalizovane na cekumu i ascedentnom kolonu, ali su često zahvaćeni i rektum i sigma,

Redje, trofozoiti mogu da prodru i u krvne sudove (crevnog zida) i portnim krvotokom u jetru, gde formiraju amebne apscese.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3333

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3434

Klinička slika

Inkubacija kod amebijaze je varijabilna,

Amebijaza klinički može da se manifestuje u više oblika:

asimptomatska amebijaza,

akutna intestinalna amebijaza (amebna dizenterija),

hronična intestinalna amebijaza,

ekstraintestinalna amebijaza.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3535

AKUTNA INTESTINALNA AMEBIJAZA (AMEBNA DIZENTERIJA)

Retka u našem podneblju,

Simptomi: bolovi u trbuhu, učestale sluzavo-krvave stolice

("rektalni ispljuvak"), tenezni i lažni pozivi na stolicu,

Za razliku od bacilarne dizenterije, kod amebne dizenterije

nisu

jače ispoljeni znaci febrilnosti, dehridacije i intoksikacije

organizma.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3636

Komplikacije

Perforacija sa posledičnim peritonitisom,

Stenoza,

Amebomi (hronične granulomatozne proliferacije u crevnom

zidu),

Krvarenje (najčešće okultno),

Ekstraintestinalna amebijaza (hepatitička, cerebralna,

peritonealna, ...).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3737

Dijagnoza

Klinička slika,

Mikrobiološka ispitivanja:

direktan mikroskopski pregled preparata stolice,

kultivisanje stolice na Leffler-Simićevoj podlozi,

serološke reakcije (RVK, RIH, ELISA),

molekularna metoda (PCR)

Rektoskopski pregled sa biopsijom sluznice (radi

histološkog

pregleda sluznice na trofozoite!).

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3838

Terapija

Podela amebicida

Lumenalni amebicidi Diloksanid furoat, klefamid, paromomicin, teklozan, etofamid, dijodohidroksikvinolin, nitazoksanid, tetraciklini

Tkivni ili sistemski amebicidi Emetin, dihidroemetin, hlorokin, miltefosin, derivati arsena (karbazon i milibis)

Mešani amebicidi 5-nitroimidazoli (metronidazol, ornidazol, tinidazol)

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 3939

Asimptomatski nosioci (lumenalni agensi)

• Jodokinol (650 mg tab.) – doza: 3×650 mg/dan, 20 dana

• Paromomicin (250 mg tab.) – doza: 3×500 mg/dan, 10 dana

Akutni kolitis

• Metronidazol (250 mg tab.) – doza: 3×750 mg/dan, 10 dana+ lumenalni agens

Amebni apsces jetre

Jedan od:

• Metronidazol (250 mg tab.) – doza: 3×750 mg/dan, 14 dana

• Tinidazol – doza: 2gr/dan, 5 dana

• Ornidazol – doza: 2gr/dan, 5 dana

+ lumenalni agens.

Tropske bolesti - Prof. dr Predrag ČanovićTropske bolesti - Prof. dr Predrag Čanović 4040

Hvala na pažnji