sanhuugiin tailan shinjilgee

Бүлэг 18 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ

Түрүүчийн хэсэгт бид хөрөнгийн үнэлгээний

аргуудыг судалсан. Эдгээр аргачлалд

байгууллагын ноогдол ашиг ба ашгийн хэтийн

төлвийг тодорхойлогч хүчин зүйлээр авч үздэг.

Хэдийгээр хөрөнгийн шинжилгээчид нь эдийн

засгийн ашгийн урсгалыг анхаарч авч үздэг ч

зөвхөн санхүүгийн нягтлан бодох бүртгэлийн

мэдээлэл нь тодорхой, ойлгоход амархан

байдаг. Энгийн хувьцааны дотоод үнэ цэнийг

үнэлэхэд шаардагдах компанийн нягтлан бодох

бүртгэл өгөгдлүүдээс бид юуг судалж мэдэж

чадах вэ?

Энэ хэсэгт хөрөнгө оруулагчид хувьцааны

үнэлгээний шинжилгээндээ санхүүгийн өгөгдлүүдийг хэрхэн ашиглаж

болохыг үзүүлнэ. Бид үндсэн мэдээллүүд болох: орлогын тайлан, тайлан

тэнцэл ба бэлэн мөнгөний урсгалын тайлангаас эхэлж үзнэ. Дараа нь эдийн

засаг ба санхүүгийн ашгийн хоорондох ялгааны тухай ярилцана. Хэдийгээр

эдийн засгийн ашиг үнэлгээг хийхэд илүү чухал үр нөлөөтэй байдаг ч

нягтлан бодох бүртгэлийн өгөгдөл нь байгууллагын эдийн засгийн хэтийн

төлөв байдлыг үнэлэхэд байнга ашиглагддаг хэвээр байна. Байгууллагын

ашигт байдлын эх сурвалжуудыг илрүүлж системтэй үйл ажиллагаагаар

ашгийн “чанарыг” үнэлэхэд шинжээчид санхүүгийн харьцаануудыг хэрхэн

ашигладгийг бид үзнэ. Эцэст нь санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний

хязгаарлалтуудыг үнэт цаасны буруу үнэлэглэлтийг хянах хэрэгсэл

байдлаар дүгнэнэ. Зарим хязгаарлалтууд нь байгууллагын нягтлан

бүртгэлийн дүрэм ялгаатай байдгаас шалтгаална. Бусад нь нягтлан бодох

бүртгэлийн тооцоололтын тоон дүнд нөлөөлөх инфляцийн индукцын

гажилтаас үүсдэг байна. 18.1 САНХҮҮГИЙН ГОЛ ТАЙЛАНГУУД Орлогын тайлан Орлогын тайлан нь жил болон бусад тайлант хугацаан дахь пүүсийн ашигийн дүгнэлт юм. Энэ нь үйл ажиллагааны тодорхой цаг хугацаан дахь орсон орлого, мөн хугацаанд гарсан зардал ба орлого зарлагын зөрүү болох компанийн цэвэр ашиг буюу орлогыг илэрхийлдэг байна. Хүснэгт 18.1 – 1993 оны жилийн эцэс 12 сарын 31ны байдлаар Gillette Компанийн орлогын нэгдсэн тайлан. (саяар)

Үйл ажиллагааны орлого

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Цэвэр борлуулалт $5,411

Үйл ажиллагааны зардал

Борлуулалтын зардал $2,044 Борлуулах, ерөнхий ба удирдлагын зардал 2,061 Элэгдэл ба хорогдол 218 Бусад зардал 263 Нийт үйл ажиллагааны зардал $4,586 Үйл ажиллагааны орлого $ 825 Үйл ажиллагааны бус орлого ба зардал 109 Хүүгийн өмнөх ашиг ба орлогын татвар 716 Цэвэр хүүгийн зардал 33 Орлогын татварын өмнөх ашиг 683 Орлогын татвар 256

Цэвэр орлого* $ 427

* Нийт орлогыг нягтлан бодох бүртгэлийн өөрчлөлтөөс үүсэх бусад нэмэлт

төлбөрийг оруулалгүйгээр тооцоолсон Тэмдэглэл: Баганын нийлбэр дүнг ойролцоолж гаргасан

Эх сурвалж: Moody’s Industrial Manual, 1994

Энд дөрвөн нийтлэг зардлуудыг хооронд нь ялгаатай ойлгох хэрэгтэй:

байгууллагын борлуулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлэлд шууд хамаарах зардал болох борлуулсан бүтээгдэхүүний зардал; бүтээгдэхүүнд шууд бус хамаарагдах, нэмэлт зардал, цалин, сурталчилгаа ба байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой бусад зардлууд болох ерөнхий ба удирдлагын зардлууд; байгууллагын зээлийн хүүгийн зардал; ба дотоодын засгийн газрын болон холбооны газарт төлөх ашгийн татварын өр. Зураг 18.1. Gillette компанийн 1993 оны орлогын тайланг харуулав. Дээд хэсэгт үйл ажиллагааны орлогыг тусгасан. Дараа нь элэгдлийн зардлыг оруулаад орлогыг бий болгох үйл ажиллагааны зардлууд гарч ирнэ. Үйл ажиллагааны орлого ба үйл ажиллагааны зардлын зөрүүг үйл ажиллагааны ашиг гэнэ. Байгууллагын олох ѐстой орлого эсвэл зээлдүүлэгч болон татварын албанд хүлээх төлөх төлбөр, татварын өмнөх ашигт хүрэхийн тулд бусад анхан шатны эх үүсвэрээс үүсэх орлого болон зардлыг хасах буюу нэмэгдүүлнэ. EBIT нь зээлийн санхүүжилттэй бөгөөд зээлийн хүүгийн ачаалал бүхий байгууллагын үйл ажиллагааны ашигт байдлын хэмжүүр юм. Орлогын тайланд дараа нь, EBIT-ээс хүүгийн цэвэр зардлыг хасаж татвар ноогдох ашгийг гаргана. Эцэст нь, орлогын тайлангийн “доод хэсэг”-т, улсаас ноогдуулж байгаа орлогын татварын дүн хасагдаж цэвэр орлогын дүн гарна. Тайлан тэнцэл

Орлогын тайлан нь тайлант хугацаан дахь байгууллагын ашгийн

хэмжээг харуулдаг бол, тайлан тэнцэл нь байгууллагын тодорхо нэг цаг хугацаан дахь санхүүгийн нөхцөл байдлын талаар “агшин зуурын дүр зураг”-

ийг харуулж байдаг. Тайлан тэнцэл нь тухайн үеийн байгууллагын актив, пассивын жагсаалт юм. Актив, пассивын хоорондох ялгаа нь байгууллагын цэвэр өртөг буюу хувьцаа эзэмшигчийн өөрийн хөрөнгө юм. Орлогын тайлантай адилаар тайлан тэнцэл нь янз бүрээр стандартчилагддаг: Хүснэгт 18.2 нь Gillette компанийн 1993 оны жилийн эцсийн тайлан тэнцэл. Тайлан тэнцлийн эхний хэсэгт байгууллагын активын жагсаалтыг харуулж байна. Эргэлтийн активуудыг эхэлж жагсаасан. Эдгээр нь бэлэн мөнгө ба бусад нь нэг жилийн дотор бэлэн мөнгө болох дансаарх авлага буюу бараа материал юм. Дараа нь удаан хугацаат актив буюу компанийн эд хөрөнгө, барилга байгууламж ба тоног төхөөрөмжийн жагсаалт орно. Эргэлтийн болон урт хугацаат активын нийлбэр дүн нь нийт актив болж тайлан тэнцэлийн активын хэсгийн эцэст байрлана.

Пассивын ба хувьцаа эзэмшигчийн хөрөнгийн хэсэг нь дээрхитэй ижлээр байршина. Эхлээд дансаарх авлага, ноогдсон татвар, ба нэг жилийн хугацаатай зээл зэрэг богино хугацаат буюу эргэлтийн пассив орно. Нийт актив ба нийт пассивын хоорондох зөрүү нь хувьцаа эзэмшигчийн өмч болно. Энэ нь байгууллагын цэвэр дансны үнэ буюу цэвэр өртөг юм. Хэдийгээр энэ хуваалт нь тийм чухал биш ч хувьцаа эзэмшигчийн хөрөнгө нь хувьцааны нэрлэсэн үнэ, нэмэлт хувьцаа эзэмшигчийн төлсөн капитал ба хуримтлагдсан ашиг гэж хуваагдана. Товчоор хэлбэл, нэрлэсэн үнэ дээр нэмэх нь нэмэлт хувьцаа эзэмшигчийн төлсөн капитал нь олон нийтэд0 худалдсан хувьцааны борлуулалтаас орох орлогыг илэрхийлэх ба хуримтлагдсан ашиг нь байгууллагад орж ирсэн ашгаас үүсэх хөрөнгийг харуулдаг байна. Байгууллага шинэ хөрөнгөтэй болоогүй ч хуримтлагтлагдсан ашгийн дүнгээр дансны үнэ жил тутам өснө. Хүснэгт 18.2 Gillette компанийн 1993 оны 12 сарын 31 ны жилийн эцсийн байдлаар Нэгдсэн Тайлан тэнцэл (саяар)

Актив

Эргэлтийн актив Бэлэн мөнгө ба бэлэн мөнгөний эквивалент $ 38 Авлага 1,227 Бараа материал 875 Урьдчилж төлсөн татвар ба бусад зардал 388 Нийт эргэлтийн актив $ 2,528 Эд хөрөнгө, барилга байгууламж ба тоног

төхөөрөмж (цэвэр элэгдэл) $1,215 Цэвэр биет бус актив 917 Бусад актив 443 Нийт актив $5,102

Пассив ба Хувьцаа эзэмшигчийн хөрөнгө

Эргэлтийн пассив Зээлээрх өглөг $385

Урт хугацаат өрийн одоогийн хуваарилалт 46 Дансаарх өглөг 1,122

Орлогын албан татвар 197 Нийт эргэлтийн пассив $1,760 Удаан хугацаат өр $ 840 Хойшлогдсон орлогын татвар 166 Бусад урт хугацаат пассив 857 Нийт пассив $3,623 Хувьцаа эзэмшигчийн өмч Энгийн хувьцаа, нэрлэсэн үнэ $ 279 Нэмэлт хувьцаа эзэмшигчийн

төлсөн капитал 259 Хуримтлагдсан ашиг 2, 357 Гадаадын вальфтын ханшийн нийт

Тохируулга (415) Дүрмийн сан (1,047) Бусад 45 Нийт хувьцаа эзэмшигчийн өмч $1,479 Нийт пассив ба хувьцаа эзэмшигчийн өмч

Тэмдэглэл: Баганын дүнг ойролцоолж гаргасан Эх сурвалж: Moody’s Industrial Manual, 1994

Мөнгөн урсгалын тайлан

Бэлэн мөнгөний урсгалын тайлан нь урд нь нөөцийн урсгалын тайлан буюу санхүүгийн байдлын өөрчлөлтийн тайлан гэж нэрлэгддэг байсан. Энэ нь байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаа, санхүүгийн болон хөрөнгө оруулалтын ажиллагаанаас үүсэх бэлэн мөнгөний урсгалын тайлан юм. Энэ тайланг 1987 онд Санхүү Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Стандартын зөвлөлөөс гаргасан бөгөөд заримдаа СНББЗ-ийн 95-р тайлан гэж нэрлэдэг. Хэдийгээр, орлогын тайлан ба тайлан тэнцэл нь ашиг болон зардалыг бэлэн мөнгөний солилцоо хийгдээгүй үед ч бүртгэдэг өсгөн тооцох аргад үндэслэсэн байдаг бол (Accrual) бол мөнгөн урсгалын тайланг бэлэн мөнгөний солилцоо хийгдсэн үед л бүртгэдэг. Жишээ нь: Барааг 60 хоногийн хугацаатай зарлаа гэхэд орлогын тайланд худалдаа хийгдсэн өдрөөр орлогоор, тайлан тэнцэлд дансаарх авлага хэлбэрээр тусгагдаж, харин мөнгөн урсгалын тайланд тооцооны хуудас төлөгдөж, бэлэн мөнгөний солилцоо хийгдсэн өдрөөр бүртгэнэ. Хүснэгт 18.3 нь Gillette компанийн 1993 оны мөнгөн урсгалын тайланг харуулав. Хүснэгтийн эхэн дэх үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалын хэсэгт цэвэр ашгийг харуулсан. Дараагийн хэсэгт хараахан бэлэн мөнгөний солилцоо хийгдээгүй байгаа бэлэн мөнгөний орлогын хэлбэрүүдийг жагсаасан байна. Дансаар авлагын өсөлт нь, жишээ нь: орлогын тайланд авах ѐстой авлагыг харуулах бөгөөд бэлэн мөнгө орж ирээгүй байгаа илэрхийлнэ. Тиймээс, дансаарх авлагын өсөлт нь тайлант хугацааны үеийн үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалыг багасгана. Үүнтэй адилаар, дансаарх өглөгийн өсөлт нь зардал бүртгэгдсэн

ч бэлэн мөнгө байгууллагад хэвээр байна гэсэн үг. Хойшлогдсон аливаа төлбөр нь байгууллагын тухайн үеийн цэвэр бэлэн мөнгөний хэмжээг ихэсгэнэ. Орлогын тайлан ба мөнгөн урсгалын тайлангийн өөр нэгэн том ялгаа нь, мөнгөн урсгалын тайлан хүснэгт 18.3-ийн тохиргооны хэсэгт орлогод нэмэгдэж тооцогддог элэгдлийг тооцох юм. Орлогын тайланд байгууллагын ашигт байдалд нөлөөлөх ховор хийгддэг том зардлууд (том хэмжээний хөрөнгийн зардал)-ыг “зөөллөж” тусгадаг. Үүний нэг хэлбэр нь жил бүр элэгдлийн зардал хэлбэрээр бүртгэх юм.

Хүснэгт 18.3 Gillette компаний жилийн эцсийн бэлэн мөнгөн урсгалын нэгдсэн тайлан. 1993 оны 12 сарын 31(саяар)

Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгал

Цэвэр орлого $427

Цэвэр орлогыг бэлэн мөнгөтэй уялдуулах

Элэгдэл хорогдол 219

Бусад 216

Үйл ажиллагааны актив пассивын өөрчлөлт:

Дансаарх авлагын бууралт (өсөлт) (102)

Бараа материалын бууралт (өсөлт) (56)

Дансаарх өглөгийн өсөлт (бууралт) 11

Бусад эргэлтийн хөрөнгийн бууралт (өсөлт) (31)

Эргэлтийн бус хөрөнгийн бууралт (өсөлт) 48

Нийт зохицуулсан дүн $305

Үндсэн үйл ажиллагаанаас орж ирсэн цэвэр бэлэн мөнгө $732

Хөрөнгө оруулалтаарх мөнгөн урсгал

Хаягдал (нэмж авсан) эд хөрөнгө, барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжөөс орж ирсэн (ашигласан) бэлэн мөнгө $(342) Бизнесийн худалдан авалт (453)

Бусад (40)

Хөрөнгө оруулалтаар орж ирсэн (ашигласан) цэвэр бэлэн мөнгө $(835)

Санхүүгийн үйл ажиллагаанаас үүсэх мөнгөн урсгал

Худалдан авах төлөвлөгөө ба үнэт цаасны гүйцэтгэлээрх орлого $25

Урт хугацаат зээлээс орох орлого 500

Урт хугацаат зээлийн эргэн төлөлт (415)

Зээлийн өглөгийн өсөлт бууралт 178

Төлсөн ноогдол ашиг (183)

Санхүүгийн үйл ажиллагаанаас орж ирсэн (ашигласан) цэвэр бэлэн мөнгө

Бэлэн мөнгөний цэвэр өсөлт (бууралт) ба бэлэн мөнгөний эквивалент $2

Хэдий тийм ч, мөнгөн урсгалын тайлан нь хөрөнгийн зардлыг бэлэн мөнгөөр хийгдсэн тохиолдолд нь л бүртгэдэг. Энэ нь жил бүр дэх элэгдлийн зардлыг тооцохгүй харин төлбөр хийгдсэн тохиолдолд л хөрөнгийн бүтэн зардлыг тооцно.

Орлогын тайланд хөрөнгийн зардлыг зөөллөж буюу хуваарилж байршуулахын оронд, мөнгөн урсгалын тайланд бэлэн мөнгөний урсгалыг үндсэн үйл ажиллагааны, санхүүгийн ба хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны гэж хувааж байршуулдаг. Энэ арга нь, том хөрөнгө оруулалт зэрэг их хэмжээний бэлэн мөнгөний урсгалыг үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалтай давхцуулан тооцохгүйгээр, тодорхой тусгадаг байна. Тайлангийн хоѐр дахь хэсэгт хөрөнгө оруулалтаарх бэлэн мөнгөний урсгалын тооцоог харуулжээ. Эдгээр нь байгууллагын үйл ажиллагааг тасралтгүй байлгах буюу бүтээмжийг дээшлүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийн хувьцаанд хийсэн хөрөнгө оруулалт юм. Эцэст нь, санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалын тайланг харуулжээ. Үнэт цаас худалдан авах нь бэлэн мөнгөний урсгалд эерэг нөлөөтэй. Жишээ нь: Gillette 1993 онд бэлэн мөнгөний урсгалын гол эх үүсвэр болох 500$ ийн урт хугацаат зээл авсан. Нөгөө талаас, ноогдол ашиг төлөх буюу хувьцаагаа дахин худалдан авахад цэвэр бэлэн мөнгөний урсгалыг багасгана. Хэдийгээр, ноогдол ашиг санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалд хамрагддаг ч, зээлийн хүү нь үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалд хамрагдана гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Байгууллагыг мөнгөн урсгалын тайлангаас нь дүгнэж болох юм. Хэрвээ компани нь үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалаасаа ноогдол ашигаа төлж болон хөрөнгийн хувьцааныхаа ашигт байдлыг хадгалж чадахгүй зээллэг авбал, энэ түвшинд цаашдаа үйл ажиллагаа удаан хугацаанд явуулж чадахгүй болохыг анхааруулах ноцтой дохио болно. Зээллэг авч ноогдол ашгаа төлөх ба үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн урсгал нь хангалтгүй байгааг мөнгөн урсгалын тайлангаас харж дүгнэлт хийж болно.

18.2. ЭДИЙН ЗАСГИЙН АШИГ БА НЯ-БО БҮРТГЭЛИЙН АШИГ

Бид хувьцааны үнэлгээний загварт шаардагдах эдийн засгийн ашиг болох байгууллагын бүтээмжийн чадавхийг бууруулахгүйгээр хувьцаа эзэмшигч нарт төлбөрөө төлдөг тогтвортой мөнгөн урсгалын тухай үзсэн. Нөгөө талаас, бараа материалын бүртгэл зэрэг (LIFO ба FIFO арга) хөрөнгийн үнэлгээтэй холбоотой зарим зохицуулалтууд (convention) ба тайлант хугацаан дахь (over time) капиталын хөрөнгө оруулалтын (элэгдлийн зардал маягаар тусгагддаг) зарим зардлууд нь нягтлан бодох бүртгэлийн ашигт нөлөөлдөг. Энэ бүлгийн сүүлд нягтлан бодох бүртгэлийг хийхтэй холбоотой зарим асуудлуудын талаар тодорхой тайлбарлана.

Нягтлан бодох бүртгэлийн эдгээр асуудлууд дээр нэмээд, байгууллагын бизнесийн мөчлөгийн явцад үүсэх нягтлан бодох бүртгэлийн ашиг нь тогтвортой эдийн засагийн ашгийг нарийн тодорхой харуулсан чиг хандлагын шугамаас дээшээ эсвэл доошоо буурна. Энэ нь цэвэр орлогын хэлбэрүүдийг харуулахад үүсэх бэрхшээлүүдийг илэрхийлнэ. Хэн нэг нь нягтлан бодох бүртгэлийн ашиг нь хэрхэн эдийн засгийн ашигийг маш ойролцоогоор гаргадаг, цаашлаад хөрөнгө оруулагч нарт байгууллагыг үнэлэхэд нягтлан бодох бүртгэлийн өгөгдөл яагаад шаардлагатай байдгийг гайхаж магадгүй.

Чухамдаа, орлогын тайлан дахь цэвэр орлогын хэлбэрүүд нь байгууллагын хэтийн төлөвийг тодорхойлоход шаардлагатай мэдээлэл болдог байна. Байгууллага ашгаа хөрөнгө оруулагч нар болон зах зээлийн шинжээчдийн хүлээж байснаас өндрөөр зарлахад хувьцааны үнийн чиг хандлага өсдөгийг бид жишээгээр харуулна. Энэ үр дүнд хүрсэн хэд хэдэн жишээ байдаг. Нэгэн алдартай баримт нь, Фостер, Олсен ба Шевлин нар хэд хэдэн байгууллагын ашгийн судалгааг ашиглан ирэх улирлын ашгийг урьдчилан тооцоолж гаргасан. 1974 оноос 1981 оны хоорондох нийт 2000 гаруй байгууллагын тэнцвэрийг үнэлсэн.

Ei,t = Ei,t-4 + ai(Ei,t-1 - Ei,t-5) +gi

Ei,t = t улирал (хугацаа) дахь i байгууллагын ашиг ai = i байгууллагын тохируулах үржүүлэгч gi = i байгууллагын өсгөх хүчин зүйл Энэ улирлын ашиг Еi,t нь rationale нь өнгөрсөн жилийн мөн үеийн ашиг Ei,t-4 дээр нэмэх нь сүүлийн 3 сарын ашиг ба үүнээс жилийн өмнөх мөн үеийн ашгийн хоорондох зөрүүгээр хэмжигдэх одоогийн ашгийн чиг хандлагыг илэрхийлэх коэффицент, нэмэх нь тайлант хугацааны үеийн ашгийн тогтвортой өсөлтийн коэффицент байна. Бууралтын (регресс) аргаар нь ai ба gi коэффицентыг тодорхойлно. Эдгээрийг тодорхойлсноор, ирээдүйн урьдчилсан ашгийг өнгөрсөн саруудын ашгийн тоо хэмжээг ашиглан гаргана. Одоо ашгийн гайхамшигт үр дүнг гаргахад хялбар боллоо. Зүгээр л бодит ашиг болон хүлээгдэж байгаа урьдчилсан ашгийн хоорондох ялгааг аваад, хувьцааны үнийн хөдөлгөөн таамаглаж байгаа ашигтай хэрхэн зохицож байгааг хараарай. Үүнийг гаргахаас өмнө, судлаачид (Латане ба Жонес нар эхэлж санаачилсан) нэгэн өөр тодорхойлолтыг гаргажээ. Хүүгийн хувьсагчаар урьдчилсан ашгийн таамаг/алдааг ашиглахын оронд түрүүчийн тайлант хугацааны тооцоолсон урьдчилсан таамаглал/алдааны стандарт гажилтыг ашиглан тайлант үе тутамд урьдчилсан таамаглал/алдааг хуваасан; улирлын дундаж ашгийн хэмжигдэхүүнийг ашиглан тодорхой нэг улирлын ашгийг үр дүнтэйгээр тооцоолсон. Энэ нь байгууллагын урьд тооцоолж байгуугүй их ашгийн урьдчилсан таамаглал/алдааг гаргахад дөхөм болно. Тухайн байгууллагын хувьд урьдчилан хийсэн энэ ашгийн таамаглал/алдаа нь тийм ч том хэмжээний биш байж болох юм. Урьдчилсан таамаглал/алдааны “энгийн болгосон” үр дүн нь ерөнхийдөө “стандартчилагдсан гэнэтийн ашиг” (СГА) хэмжүүр гэж нэрлэгддэг. СГА нь хувьцааны үнийн хөдөлгөөний хувьсагч болно. СГА хэмжүүрээр ашиг бүр нь 10 ны нэг децилд зэрэглэгдэх ба децил тус бүр дэх хувьцааны хэвийн бус өгөөжүүд тооцоологддог. Хэвийн бус өгөөж гэдэг нь тухайн цаг хугацааны зах зээлийн өгөөж ба багцын бетагаар зохицуулагдсан багцын өгөөж юм. Энэ нь тухайн хугацаан дахь зах зээлийн нөхцөл байдалд ямар өгөөж хүлээгдэж болохыг тодорхойлно. Зураг 18.1 нь хуримтлагдсан хэвийн бус өгөөжийн график юм.

Энэхүү жишээний үр дүн нь драматик. СГА зэрэглэл ба хэвийн бус өгөөжийн децилүүдийн хоорондын уялдаа нь урьдчилан тооцоолсонтой адил. 1 George Foster, Chris Olsen ба Terry Shevlin “Earnings releases, Anomalies, and Behavior Returns”

Ашгийг зарлах өдөр хэвийн бус өгөөжийн дүн (хуримтлагдсан хэвийн бус өгөөжийн өндөр өсөлт) өндөр байна (хугацаа 0 байхад). Байгууллагын хэвийн бус өгөөж нь өндөр СГА (үнэн хэрэгтээ эерэг СГА)-д эерэг ба бага СГАд сөрөг нөлөөтэй байна. Хамгийн гайхамшигтай шуугиулсан үр дүн зарласан өдрөөс хойшхи хувьцааны үнийн хөдөлгөөнөөр илэрнэ. Бага СГА тай байгууллага хэвийн бус өгөөжийн сөрөг нөлөөн дор хохирсоор байх үед зарласан ашгийн мэдээлэл олон нийтэд танил болсны дараа ч өндөр СГАтай хувьцааны хуримтлагдсан хэвийн бус өгөөж үргэлжилсээр байх болно. Хэвийн бус өгөөжийн тогтвортой үе шатанд хүртэл зах зээл ашгийн мэдээлэлд аажмаар дасан зохицоно. Ажиглалтаар, байгууллага нь ашгийн зарлалыг хүлээж байгаад өндөр СГАтай байгууллагаас хувьцааны багцыг худалдан авч хэвийн бус ашгийг олж авдаг байна. Үр дүнтэй зах зээлд урьдчилсан чиг хандлагын төрлүүд нь боломжгүй болох нь тодорхой байна.

Зураг 18.1 Зарлагдсан ашгаас үүсэх хуримтлагдсан хэвийн бус өгөөж

Ашиг зарласан өдөрт хамаатай борлуулалтын өдрүүдийн явц. Энэ ололт нь цор ганц биш. Нилээд хэдэн ашгийн зарлал нь ойролцоо

үр дүнтэй байдаг. Зарим судалгаагаар зарласны дараах үнэт цаасны үнийн чиг хандлага нь борлуулалтын зардалд хамаатай байж болох юм. Бернард, Томас3 нар зарлалын дараах хэвийн бус өгөөж нь ашгийн хэмжээ харьцангуй их хэмжээнд хүрч өстөл СГА ийн хэмжээгээр ихэсдэг болохыг олж тогтоосон. Үүнээс гадна, тэд урьдчилан зарласан ашгаас үүдэх байгууллагын үнэт цаасны үнийн өөрчлөлт шилжилтийн үеийн зардал нь

борлуулалтад нөлөөлж чадахааргүй хэмжээнд хүртэл өндөр байдгийг тодорхойлсон. Мөн тэд худалдааны зардал өндөртэй, жижиг хэмжээний байгууллагад зарласны дараах хэвийн бус өгөөж их байдгийг тэмдэглэсэн.

3 Victor L. Bernard ба Jacob K. Thomas “Зарлагдсан ашгийн дараах чиг хандлага: Саатсан

үнэ буюу эрсдлийн шагнал” Нягтлан бодох бүртгэлийн судалгааны сэтгүүл-1989.хуудас 1-36

Гэвч одоог хүртэл, зарласны дараах чиг хандлагын талаар хангалттай тайлбарыг өгч чадаагүй байгаа. Нэгдүгээрт, хэдийгээр борлуулалтын зардал нь зарласны дараах чиг хандлагын учрыг тайлбарлаж магадгүй ч, яагаад зарласны дараах нийт хэвийн бус өгөөж өндөр СГА-тай үед их байдгийг тайлбарлаж чадахгүй. Хоѐрдугаарт, Бернард Томас нар нэг улиралд эерэг хэвийн бус өгөөжтэй байсан байгууллага дараагийн улиралд мөн эерэг хэвийн бус ашгийг үзүүлдэг болохыг тогтоогоод ирээдүйн ашгийг тодорхойлохын тулд одоогийн зарлагдсан ашгийг гүйцэд нягтлан тооцоолдоггүй болохыг илрүүлсэн. Энэхүү мэдээллийн үр ашиггүй ашигладаг байдлыг ирээдүйн судалгааны сэдэв болох юм. Үнэт цаасны шинжээчид цаг хугацааны механик аргачлалаас илүүгээр ашгийг илүү нягт урьдчилан тодорхойлж чаддах эсэхийг та гайхаж магадгүй. Энэ бүгдийн эцэст, шинжээчид статистик тэнцэтгэл болоод бусад тооны болон чанарын өгөгдлүүдийг судлах болсон. Амьдрал дээр шинжээчид нь эдгээр механик тооцоололтыг гарамгай гүйцэтгэдэг.

Браун, Розеф4 нар Хөрөнгө Оруулалтын Судалгааны Үнэлгээний Шугамын судалгаа болон Бокс-Женкиний загвар гэж нэрлэгдэх статистикийн аргачлалаар тодорхойлсон урьдчилсан тооцолсон ашгуудад харьцуулалт хийсэн. Ерөнхийдөө Үнэлгээний Шугам нь илүү тодорхой, оновчтой байдаг. Хэдийгээр Box-Jenkins-ийн урьдчилсан мэдээний 54% нь хэрэгжсэн үнэлгээний 25%-тай, 26,5% нь 10%-тай, Үнэлгээний Шугамын урьдчилсан мэдээний 63,5% нь хэрэгжсэн үнэлгээний 25%-тай, 23% нь 10%-тай тэнцүү байсан. Чухамдаа, шинжээчдийн хийдэг чанарын өгөгдөл ба байгууллагын онцлогын суурь шинжилгээнүүд нь бүгд чухал ач холбогдолтой мэдээллүүд юм.

4 Lawrence D. Brown ба Micheal Rozeff “Хүлээгдэж байгаа ашгийг тодорхойлох шинжээчдийн

хийсэн шилдэг урьдчилсан таамаглал: Ашгийн баталгаа” Санхүүгийн сэтгүүл. 1978. 3 сар

18.3. ӨМЧИД НООГДОХ ӨГӨӨЖ (ROE) Урьдчилан тооцсон ирээдүйн ба урьд хэрэгжсэн ROE Байгууллагын ашгийн өсөлтийг тодорхойлох хоѐр гол хүчин зүйлийн нэг нь өмчид ноогдох өгөөж гэдгийг 17-р хэсэгт дурдсан. ROE-г 2 аргаар хэрэглэдэг. Заримдаа ирээдүйн ROE-г урдын үнэ цэнэтэй ойролцоо байна гэдгийг таамаглахад бэрх бөгөөд өмнөх өндөр ROE нь ирээдүйн ROE мөн өндөр байна гэх баталгаагүй.

Нөгөө талаас мөн, ROE-ийн уналтын нэг нь байгууллагын шинэ хөрөнгө оруулагчид урд хийсэн хөрөнгө оруулалтаас бага ROE бүхий хөрөнгө оруулалтыг санал болгох юм. Хамгийн оновчтой ирээдүйн урьдчилсан ROE-г магадгүй хамгийн сүүлийн ROE-ийн хэмжээнээс ч багаар авч үзэж болно. Шинжээчдийн гол зүйл нь хуучин үнэлгээг ирээдүйн үнэ цэнийг тодорхойлоход ашиглахгүй байх юм. Хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллүүд нь ирээдүйн биелэлтэнд хамаарах мэдээлэл байдаг боловч шинжээчид үргэлж ирээдүйд анхааралаа хандуулах хэрэгтэй. Энэ нь компанийн хувьцааны дотоод үнэ цэнийг тодорхойлох ирээдүйн ноогдол ашиг ба ашгийн хүлээлгдэж байгаа үнэ цэнэ юм. Санхүүгийн хөшүүрэг ба ROE

Байгууллагын урьд хэрэгжсэн ROE-д үнэлэлт хийж ирээдүйн ROE-ийн үнэ

цэнийг тодорхойлогч шинжээчид нь байгууллагын зээл хөрөнгийн нэгдэл ба

зээлийн хүүгийн хувь хэмжээг анхааралтай авч үзэх хэрэгтэй. Нэгэн

жишээгээр тайлбарлая. Nodett нь бүх хөрөнгө нь санхүүжигдсэн ба нийт 100

сая $-ын хөрөнгөтэй. 40%-ийн ашгийн татвар төлдөг.

Хүснэгт 18.4 Бизнесийн мөчлөгийн ялгаатай үе шатуудыг илэрхийлэх

гурван үзүүлэлтээр борлуулалтын байдал, хүү татварын өмнөх ашиг ба

цэвэр ашгийг гаргажээ. Мөн ашигт ажиллагааны 2 гол хэмжүүр болох

EBIT/актив –тай тэнцүү активын өгөөж (ROA) ба ашиг/хөрөнгө -тэй тэнцүү

(ROE) хөрөнгийн өгөөжийг харуулжээ.

Somdett нь Nodett-той бусад үзүүлэлтүүдээрээ тэнцүү байгууллага

харин 100 сая $-ын өртөг бүхий хөрөнгийн 40 сая $-ын хөрөнгө нь 8%-ийн

хүүтэй зээлээр санхүүжигдсэн. Жилд 3.2 сая $-ын хүүгийн зардал төлдөг.

Хүснэгт 18.5- д Somdett-ийн хөрөнгийн өгөөж Nodett-оос ямар ялгаатай

байгаа харуулсан.

Çýýë

Õºðºíãº (18.1)

Хүснэгт 18.4 Nodett-ийн бизнесийн мөчлгүүд дэх ашигт ажиллагаа

Борлуу-лалт (сая

$-оор)

EBIT (сая $-оор)

ROA (% жилээр)

Цэвэр ашиг (сая

$-оор)

ROE (% жилээр)

Муу жил Хэвийн жил Сайн жил

80 100 120

5 10 15

Хүснэгт 18.5 ROE дахь санхүүгийн хөшүүргийн нөлөөлөл

Nodett Somdett

EBIT (сая$-оор)

Цэвэр ашиг

(сая$-оор)

ROE (%)

Цэвэр ашиг

(сая$-оор)

ROE+(%)

Муу жил Хэвийн жил Сайн жил

5 10 15

1.08 4.08 7.08

1.8 6.8 11.8

Хоѐр байгууллагын хувьд жилийн борлуулалтын байдал, EBIT, мөн

ROA нь гурван үзүүлэлтээр ижил байгаа нь байгууллагуудын бизнесийн үйл ажиллагааны эрсдэл ижил байгааг илэрхийлнэ. Хэдийгээр үзүүлэлт бүрд Nodett ба Somdett нь тэнцүү ROA –тай ч Somdett-ийн ROE нь энгийн болон сайн жилд Nodett-ийнхоос их байгаа ч муу жилд бага байна.

Бид ROE, ROA-ийн хоорондох хамаарлыг болон хөшүүргийг доорх тэгшитгэлээс тодорхойлж чадна 5.

ROE= (1–Татварын хувь хэмжээ)[ROA+(ROA–Хүүгийн хувь хэмжээ)]

Энэ харьцаа нь доорхи утгыг илэрхийлнэ. Хэрвээ зээллэг хийгээгүй

эсвэл байгууллагын зээлийн хүүгийн хэмжээ ROA-тай тэнцүү байвал ROE нь 1-ээс хасах нь татварын хувь хэмжээг үржүүлэх ROA-тай тэнцүү байна. Хэрэв ROA нь хүүгийн хувь хэмжээнээс их байвал түүний ROE нь нэгээс хасах нь татварын хувь хэмжээг ROA ба зээл хөрөнгийн харьцаатай үржүүлсэнтэй тэнцүү байна.

Энэ хариу нь: Хэрэв ROA нь зээлжилтийн хувь хэмжээнээс их байвал байгууллага нь зээлдэгчидэд төлдгөөс илүү хэмжээний (орлоготой) мөнгө олж байна гэсэн үг. ROE-г өсгөх илүүдэл орлого байгууллагын эзэн, өмч эзэмшигчидэд очдог. Нөгөө талаас, хэрэв ROA хүүгийн хувь хэмжээнээс бага байвал, зээл ба хөрөнгийн харьцаанаас хамаарч ROE нь буурна. 18.1 тэнцэтгэлийг тайлбарлахын тулд 18.5 хүснэгтийн тоон жишээнүүдийг ашиглаж болно.

Энгийн жилд, Nodett-ийн ROE 6% буюу 0.6 –г үржүүлэх нь нэгээс хасах нь хүүгийн хувь хэмжээг үржүүлэх нь 10%-ийн ROA. Хэдий тийм ч 8%-ийн зээл авсан, зээл хөрөнгийн харьцаа 2/3 бүхий Somdett нь 6.8%-ийн ROE-тай. 18.1-ийг ашиглаж гарсан тооцоо нь:

ÖÀ ªÕ

EBIT – Õ¿¿ -Òàòâàð ªÕ

(1 – Òàòâàð)(EBIT – Õ¿¿) ªÕ

(1 – Òàòâàð) [ (ROA x Àêòèâ – Õ¿¿ õ Çýýë) ªÕ

] (1 – Òàòâàð) ROA x ] [ (ªÕ +Çýýë) ªÕ

5 18.1 тэнцэтгэлээс үүсэх томъѐо ROE = = = = =

= (1 - Татвар) ROA x ӨХ+Зээл -Хүү х Зээл = (1 - Татвар) [ROA + (ROA – Хүү)Зээл ] ӨХ ӨХ ӨХ ROE = .6[10% + (10% - 8%)2/3] = .6[10% + 4/3%] = 6.8%

Анхаарах нэг гол зүйл нь: Өрийн өсөлт нь зөвхөн зээлийн хүүгийн % хэмжээ тухайн байгууллагын ROA-гаас их байгаа үед л байгууллагын ROE-д эерэг нөлөөтэй байдаг гэдгийг санах юм.

Мөн санхүүгийн хөшүүрэг нь өмч эзэмшигчийн өгөөжийн эрсдэлийг ихэсгэдэг гэдгийг сана. Хүснэгт 18.5-д Somdett-ийн муу жилийн ROE нь Nodett-ийнхоос дор байгааг харуулж байна. Эсрэгээр, сайн жилд ROA-ийн ROE-гоос хэтэрсэн хэмжээгээр өмч эзэмшигчид нэмэлт орлого олж байгаа учраас Somdett-ийн ROE, Nodett-ийнхоос их байна.Өрийн хэмжээ нь Somdett-ийг Nodett-ийнхоос илүү бизнесийн мөчлөгийн эмзэг байдалд хүргэж байна. Хоѐр компани хэдийгээр тэнцүү бизнесийн рисктэй ч гурван үзүүлэлтээр илэрхийлэгдэх EBIT-ийн тэнцүү байдал Somdett нь Nodett-ийг бодвол илүү тэдгээрийн санхүүгийн рискийг үүрч байна.

Хэдий санхүүгийн хөшүүрэг нь Nodett-д хамаарах Somdett –ийн ROE-г өсгөж байгааг хүснэгт 18.5-д харуулснаар ROE-г өсгөж байгаа ч, Somdett-ийн хөрөнгийн зах зээлийн үнэ цэнэ өнднр байна гэсэн үг биш. Санхүүгийн хөшүүрэг нь хүлээгдэж байгаа ROE-ийг өсөх хэмжээгээр байгууллагын өмчийн эрсдлийг нэмэгдүүлнэ.

Бататгах асуулт: Асуулт 1: Mordett нь Nodett, Somdett хоѐртой ижил актив бүхий компани. Хэрэв зээл хөрөнгийн харьцаа нь 1.0 ба зээлийн хүү нь 9%

бол цэвэр ашиг ба ROE-г муу, энгийн, сайн жилүүд тус бүрд тооцоол.

ÖÀ Χ ÒªÀ Χ EBIT Χ Áîðëóóëàëò Χ Àêòèâ ÒªÀ EBIT Áîðëóóëàëò Àêòèâ ªºðèéí õºðºíãº

18.4 ХАРЬЦААНЫ ШИНЖИЛГЭЭ ROE-ийн задаргаа Байгууллагын ROE-д нөлөөлөх, түүний чиг хандлага ба өрсөлдөгч байгууллагад хамаарах ажлын гүйцэтгэл зэргийг судлахын тулд шинжээчид ROE-г харьцаануудын үржвэр байдлаар задалдаг. Задаргааны бүрэлдэхүүн хэсгүүд бүр нь бие даасан утгатай ба шинжээчдийн анхаарлыг их татдаг. ROE-ийн задаргааны энэ төрлийг “Du pont” загвар гэж нэрлэдэг. Хүснэгт 18.6 Nodett ба Somdett-д хийсэн задаргаа харьцаануудын

шинжилгээ

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Цэвэр ашиг/ Татвар-ын өмнөх ашиг

Татварын өмнөх ашиг/ EBIT

EBIT/ Борлуулалт (ROS)

Борлуу-лалт/ Актив (ATO)

Актив/ Өөрийн хөрөн-гө

Нийл-мэл хөшүүр-гийн хүчин зүйл

(2)Х (5)

Муу жил

Nodett Somdett

.018 .6 .6

1.000 0.360

.0625 0.800 0.800

1.000 1.667

1.000 0.600

Хэвийн жил

Nodett Somdett

.068 .6 .6

1.000 0.680

.1000 1.000 1.000

1.000 1.667

1.000 1.134

Сайн жил Nodett Somdett

.118 .6 .6

1.000 0.787

.1250 1.200 1.200

1.000 1.667

1.000 1.311

ROE-г тодорхойлох нэгэн чухал задаргаа нь: ROE =

(1) Х (2) Х (3) Х (4) Х (5)

Хүснэгт 18.6-д Nodett Somdett-ийн эдийн засгийн ялгаатай 3 цаг үеийн

харьцаануудыг үзүүлжээ.

3 ба 4 дэх үзүүлэлтийг харъя. Тэдгээрийг үржүүлбэл EBIT/Актив болох ба энэ нь ROA-г тодорхойлно.

3-р үзүүлэлт нь байгууллагын үйл ажиллагааны цэвэр ахиуц ашиг буюу борлуулалтын өгөөжийг (ROS) харуулж байна. ROS нь борлуулалтын нэг $ тутмын ашгийг илэрхийлнэ. Энгийн жилд Nodett-ийн ROS нь 0.10 буюу 10%, муу жилд 0.0625 буюу 6.25%, сайн жилд 0.125 буюу 12.5% байна.

4-р үзүүлэлт нь борлуулалт ба хөрөнгийн харьцаа бөгөөд хөрөнгийн эргэлт гэж нэрлэдэг (ХЭ). Энэ нь хөрөнгийн нэг доллар тутмаас үүсэх борлуулалтын хэмжээг илэрхийлэх байгууллагын хөрөнгө ашиглалтын ашигт байдлыг харуулна. Nodett-ийн ХЭ энгийн жилд 1.0 байгаа нь нэг жилд борлуулалтын 1 доллар нь хөрөнгийн 1 доллар тутмаас үүссэнийг илэрхийлнэ. Муу жилд энэ харьцаа нь жилд 0.8 болж буурч, сайн жилд 1.2 болж өссөн байна. Nodett ба Somdett-ийн үзүүлэлтүүдийг харьцуулахад үзүүлэлт 3, 4 нь байгууллагын санхүүгийн хөшүүргээс хамаарахгүй. Хоѐр байгууллагын харьцаанууд нь эдгээр бүх цаг хугацаануудад ижил байна. Үүнтэй адилаар, үзүүлэлт 1 дэх татварын дараах цэвэр орлого ба татварын өмнөх ашгийн харьцаа 2 байгууллагын хувьд ижилхэн байна. Үүнийг татварын дарамтын харьцаа гэнэ. Энэ үнэлгээнд засгийн газрын татвар болон байгууллагын татварын дарамтаа багасгах зорилго бүхий бодлого тусгагдсан. Манай жишээнд бизнесийн мөчлөгийн бүх л үед энэ үнэлгээ нь тогтмол 0.6 хэвээр байна. Хэдийгээр үржүүлэгч 1, 3, 4 нь, байгууллагын хөрөнгийн бүтцээс шалтгаалан өөрчлөгдөөгүй ч, үржүүлэгч 2, 5 нь өөрчлөгдсөн байна. Үржүүлэгч 2 нь татварын өмнөх ашиг ба EBIT-ийн харьцаа юм. Зээлдэгч нарт төлөх хүүгийн төлбөр байхгүй тохиолдолд байгууллагын татварын өмнөх ашиг өндөр байна. Тэгвэл энэ харьцааг илэрхийлэх өөр зам нь:

Татварын өмнөх ашиг EBIT – Хүүгийн зардал EBIT EBIT

Үүнийг хүүгийн дарамтын харьцаа (IB) гэнэ. Санхүүгийн хөшүүрэг байхгүй

Nodett-ийн хувьд энэ нь боломжит хамгийн өндөр үнэлгээ 1 байна.

Санхүүгийн хөшүүргийн зэрэг хэдий чинээ их байна, IB төдий чинээ бага

байна. Nodett-ийн IB бизнесийн цаг хугацааны ямар ч үед өөрчлөгдөхгүй.

Энэ нь тогтмол 1 байгаа нь хүүгийн төлбөр байхгүй байгааг илэрхийлнэ.

Somdett-ийн EBIT өөрчлөгдөхөд хүүгийн зардал тэр хэмжээгээр доллараар

үнэлэгддэг учир IB харьцаа нь муу жилд 0.36 багаас сайн жилд 0.787 өндөрт

хүртэл өөрчлөгдсөн байна.

Үзүүлэлт 5 болох өөрийн хөрөнгө дэх активын харьцаа нь

байгууллагын санхүүгийн хөшүүргийн зэргийн хэмжүүр юм. Үүнийг

хөшүүргийн харьцаа гэдэг бөгөөд нэг дээр нэмэх нь зээл ба өөрийн

хөрөнгийн харьцаатай тэнцүү.6 Манай тоон жишээ Хүснэгт 18.6-д Somdett-

ийн хөшүүргийн харьцаа 1.667 байхад Nodett-ийнх 1 байна.

18.2 хэсэгт бид ROA нь байгууллагын зээлийн хүүгийн хувь хэмжээнээс их

тохиолдолд санхүүгийн хөшүүрэг ROE-г тодорхойлоход хэрэглэгддэг

гэдгийг мэднэ. Энэ нь Хүснэгт 18.6-д хэрхэн тусгагдсан бэ?

Хариулт нь энэ цар хүрээнд хөшүүргийн нөлөөллийг хэмжихийн тулд

шинжээчид IB ба хөшүүргийн харьцааны үржвэрийг авч үзэх шаардлагатай

(Хүснэгт 18.6-гийн зургаадугаар баганын үржүүлэгч 2, 5 ). Nodett-ийн хувьд

зургаадугаар багана буюу нийлмэл хөшүүргийн үржүүлэгч нь бүх гурван цаг

хугацааны үед тогтмол 1 байна. Харин Somdett-ын хувьд нийлмэл

хөшүүргийн үржүүлэгч нь нэгээс их, энгийн жилд (1.134) ба сайн жилд

6 Актив Өөрийн хөрөнгө + Өр төлбөр Өр төлбөр

Өөрийн хөрөнгө = Өөрийн хөрөнгө = 1+ Өөрийн хөрөнгө ROE=Татварын дарамт х Хүүгийн дарамт х Ахиуц ашиг х Эргэлт х Хөшүүрэг (1.311) байгаа нь ROE-г тодорхойлох санхүүгийн хөшүүрэгт эерэг нөлөөтэй байгааг харж байна. Муу жилд 1-ээс бага байгаа нь ROA хүүгийн хувь хэмжээнээс бага ба ROE нь зээлийн өссөн хэрэглээний хэмжээгээр өсөж байгааг илэрхийлнэ. Энэ бүх харьцаануудыг дараах байдлаар нэгтгэн бичиж болно. Учир нь

ROA= Ахиуц ашиг х Эргэлт ба

Нийлмэл хөшүүргийн үржүүлэгч=Хүүгийн дарамт х Хөшүүрэг Эндээс ROE-г дахин дараах байдлаар илэрхийлье: ROE=Татварын дарамт х ROA х Нийлмэл хөшүүргийн үржүүлэгч Хүснэгт 18.6-д ижил ROS ба ATO, ялгаатай санхүүгийн хөшүүрэгтэй байгууллагуудыг харьцуулсан байна. ROS ба ATO-гийн харьцуулалтыг хийхдээ зөвхөн ижил төстэй үйлдвэрлэл явуулдаг байгууллагад хийдэг. Энэ хоѐр харьцааны харьцуулалтыг эрс тэс ялгаатай байгууллага дээр хийвэл утгагүй дүгнэлт гарах юм. Жишээ нь, ижил 10% ийн ROA бүхий байгууллагыг авч үзье. Нэг нь дэлгүүрийн сүлжээ, нөгөө нь хий ба цахилгааны нэгж байгууллага. Хүснэгт 18.7-д худалдааны сүлжээний ROS нь 2%-ийн бага үзүүлэлттэй, жилд 5 удаа хөрөнгөө “эргэлтэнд оруулснаар” 10%-ийн ROA-тай. Харин нөгөө аж ахуйн нэгж нь жилд зөвхөн 0.5 ATO ба 20%-ийн ROS, 10% ROA-тай байна.

Энэ ROS ба ATO-гийн бага харьцаа нь байгууллагын хүндрэлийг тодорхойлж чадахгүй. Харьцаа бүр нь үйлдвэрийн үйл ажиллагааны чиглэлийг илэрхийлж байх ѐстой. Хүснэгт 18.7 Үйлдвэрүүдийн хоорондох ROS ба ATO-гийн ялгаа

ROS х ATO = ROA

Дэлгүүрийн сүлжээ Нэгж байгууллага

0.02 0.20

5.0 0.5

0.10 0.10

Нэг үйлдвэрлэлийн хувьд ч заримдаа ROS ба ATO нь ялгаатай

байдаг ба маркетингийн стратегийн үүднээс ч ялгаатай утга санааг илэрхийлж болдог. Жижиг үйлдвэрлэлд, жишээ нь, Wal-Mart-ийн бага ахиуц ашигтай, өндөр ATO үзүүлэлттэй харьцуулахад Neiman-Markus өндөр ахиуц ашиг, өндөр ATO үзүүлэлттэй байна.

Бататгах асуулт: Асуулт 2: Асуулт 1-ийн Mordett Корпорацид–д хүснэгт 18.6-тай төстэйгөөр задаргаа шинжилгээний харьцуулалтыг хий.

Эргэлтийн ба бусад хөрөнгө ашиглалтын харьцаанууд Хөрөнгийн дэд категориудын хувьд хөрөнгийн үр дүнтэй ашиглалт болон эргэлтийн харьцаануудыг олохын тулд хөрөнгийн бүлэглэлүүдийг харьцааг тооцоход байгууллагын борлуулалт ба хөрөнгийн харьцааг сайтаор ойлгох хэрэгтэй. Жишээ нь: үндсэн хөрөнгийн эргэлт нь:

Борлуулалт Үндсэн хөрөнгө

Энэ харьцуулалт нь байгууллагын үндсэн хөрөнгийн нэг доллар тутмын борлуулалтыг илэрхийлнэ.

Энэ харьцаа ба байгууллагын санхүүгийн бусад мэдээллүүдийн харьцаанууд хэрхэн тооцох талаар судлахын тулд хүснэгт 18.8-д Growth Industries, Inc (GI) компанийн 19Х1, 19Х2 ба 19Х3 онуудын орлогын тайлан ба эхлэлтийн болон хаалтын тайлан тэнцэлтэй танилцъя. GI ийн 19Х3 оны нийт хөрөнгийн эргэлт нь 0.303 буюу энэ нь тухайн үйлдвэрийн дундаж үзүүлэлт 0.4-өөс бага байна. GI-ийн үзүүлэлт яагаад доогуур байгааг тодорхойлохын тулд үндсэн хөрөнгө, бараа материал ба дансаарх авлага тус бүр дээр хөрөнгийн ашиглалтын харьцаануудыг тооцъѐ. GI-ийн борлуулалт 19Х3 онд 144 сая доллар байсан. Энэ нь зөвхөн барилга байгууламж болон тоног төхөөрөмжийн үндсэн хөрөнгө бөгөөд оны эхэнд 216 сая доллар байсан ба оны эцэст 259.2 сая доллар болсон байна. Эндээс жилийн дундаж үндсэн хөрөнгө нь 237.6 сая доллар [(216 сая доллар + 259.2 сая доллар)/2]. GI-ийн үндсэн хөрөнгийн эргэлт 19Х3 онд жилд 144 сая доллар / 237.6 сая доллар = 0.606 жилд. Өөрөөр хэлбэл, 19Х3 онд үндсэн хөрөнгийн нэг доллар тутам дахь борлуулалтын хэмжээ 0.606 доллар байсан.

19Х1, 19Х2 ба 19Х3 оны үйлдвэрлэлийн дундажийн хувьд үндсэн хөрөнгийн эргэлтийн харьцаанууд нь

19Х1 19Х2 19Х3 19Х3Үйлдвэрлэлийн дундаж

0.606 0.606 0.606 0.700

GI-ийн үндсэн хөрөнгийн эргэлт нь үргэлж тогтвортой хэвээр буюу үйлдвэрлэлийн дунджаас бага байна. Санхүүгийн хөшүүрэг нь хэдий орлогын тайлангаас ба тайлан тэнцлээс тодорхой цаг хугацааг хамарсан мэдээллүүдийг ашигладаг ч амьдралд тайлан балансын жилийн эхний болон эцсийн дунджийг авч үздэг. Тиймээс, үндсэн хөрөнгийн эргэлтийн харьцааг тооцохдоо борлуулалтыг (орлогын тайлангаас) үндсэн хөрөнгийн дундажтай (тайлан тэнцлээс) харьцуулдаг. Хүснэгт18.8 Growth Industries-ийн санхүүгийн тайлан, 19Х1-19Х3 (мянган $)

19Х0 19Х1 19Х2 19Х3

Орлогын тайлан Борлуулалтын орлого $100,000 $120,000 $144,000 Борлуулсан барааны зардал (хорогдлыг оролцуулан)

55,000 66,000 79,200

Хорогдол 15,000 18,000 21,600 Худалдаа ба удирдлагын Зардал

15,000 18,000 21,600

Үйл ажиллагааны орлого 30,000 36,000 43,200 Хүүгийн биш татвар 10,500 19,095 34,391 Татвар ноогдох орлого 19,500 16,905 8,809 Орлогын татвар (хэмжээ 40%) 7,800 6,762 3,524 Цэвэр орлого 11,700 10,143 5,285 Баланс (жилийн эцсээр) Бэлэн мөнгө ба гүйлгээнд буй үнэт цаас

$50,000 60,000 72,000 86,400

Дансаарх авлага 25,000 30,000 36,000 43,200 Бараа материал 75,000 90,000 108,000 129,600 Цэвэр үйлдвэрийн ба тоног төхөөрөмж

150,000 180,000 216,000 259,200

Нийт актив $300,000 $360,000 $432,000 $518,400

Дансаарх өглөг $30,000 $36,000 $43,200 $51,840 Богино хугацаатай өр төлбөр 45,000 87,300 141,957 214,432 Урт хугацаатай өр төлбөр (19Х7 төлөгдсөн 8%-ийн хүүтэй бонд)

75,000 75,000 75,000 75,000

Нийт пассив $150,000 $198,300 $260,157 $341,272

Хувьцаа эзэмшигчдийн өмч (1 сая хувьцаа төлөгдөөгүй)

$150,000 $161,700 $171,843 $177,128

Бусад өгөгдөл Жилийн эцсийн энгийн хувьцааны зах зээлийн үнэ

$93.60 $61.00 $21.00

Өөр нэг өргөн ашиглагддаг эргэлтийн харьцаа нь бараа материалын нэг доллар тутам дахь борлуулагдсан барааны өртгийн харьцаа буюу бараа

материалын эргэлтийн харьцаа юм. Үүнийг голдуу борлуулагдсан барааны өртөгийг хуваах нь бараа материалын дундаж гэж илэрхийлдэг (борлуулалтын өгөөжийн оронд). Энэ нь эргэлтэнд орж байгаа бараа материалын хурдыг хэмждэг.

19Х1 онд GI-ийн борлуулсан барааны өртөг (бага хорогдолтой) 40 сая доллар, бараа материалын дундаж нь 82.5 сая доллар [(75$ сая + 90$ сая)/2]. Бараа материалын эргэлт нь жилд 0.485 (40$сая / 82.5$ сая). 19Х2 ба 19Х3 онуудад, бараа материалын эргэлт нь ижил ба жилд үйлдвэрлэлийн дундаж 0.5 аас бага хэвээр үргэлжилсэн байна.

Өөр нэгэн үнэлгээний харьцаа нь борлуулалт ба дансаарх авлагын харьцаа юм. Дансаарх авлагын харьцаа нь голдуу дансаарх авлагын дундаж/борлуулалт х 365. Үр дүн нь өдөр тутмын борлуулалтын нэг доллар тутам дахь хэрэглэгчдийн авсан нийт зээлтэй тэнцүү авлага цуглуулах дундаж хугацаа болон авлагын өдрүүд байна. Энэ нь дансаарх авлагатай холбоотой борлуулалтын өдрийн тоотой тэнцүү. Мөн үүнийг борлуулсан өдөр ба төлбөр хийсэн өдөр хоѐрын дундаж зөрүүгээр авч үзэж болно.

Энэ тоо нь 19Х3 онд GI д 100.4 өдрүүд байсан.

(36$ сая + 43.2$ сая)/2 х 365 = 100.4 өдөр 144$ сая

Үйлдвэрлэлийн дундаж нь 60 өдөр. Дүгнэж хэлэхэд, эдгээр харьцаанууд нь үйлдвэрлэлттэй холбоотой GI-ийн нийт активын эргэлт муу байгаа нь бараа материалын ба үндсэн хөрөнгийн дунджаас доогуур ба авлагын өдрүүдийн дунджаас дээгүүр байгаагаас шалтгаалж байгааг бидэнд харуулж байна. Энэ нь GI-ийн авлага цуглуулах бодлого ба нүсэр барилга байгууламж дахь чанаргүй бараа материалаас шалтгаалж байж болох юм.

Хөрвөх чадвар ба хучилтын (хамгаалалтын) харьцаа

Хөрвөх чадвар ба хүүгийн хучилтын (хамгаалалтын) харьцаа нь байгууллагын үнэт цаасны эрсдлийг үнэлэхэд маш чухал ач холбогдолтой. Эдгээр харьцаанууд нь байгууллагын санхүүгийн хүч чадлыг дүгнэхэд хэрэглэгддэг. Хөрвөх чадварын харьцаа нь эргэлтийн төлбөрийн чадварын харьцаа, богино хугацаанд өрөө төлөх чадварын харьцаа ба хүүгийн хучилтын (хамгаалалтын) харьцаануудыг багтаадаг.

1. Эргэлтийн харьцаа: Эргэлтийн актив/эргэлтийн пассив. Энэ харьцаа нь эргэлтэн дэх өр төлбөрөө эргэлтийн активаа эргэлтэнд оруулах замаар (жнь: бэлэн мөнгө болгох) төлөх байгууллагын чадварыг хэмжинэ. Энэ нь байгууллагын богино хугацаанд төлбөрийн чадвараа алдахаас сэргийлэх чадварыг илэрхийлнэ. GI-ийн эргэлтийн төлбөрийн чадварын харьцаа нь 19Х1 онд, жишээ нь, (60 + 30 +90)/ (36 + 87.3) = 1.4686 байна. Бусад жилүүдэд энэ нь

19Х1 19Х2 19Х3 19Х3Үйлдвэрлэлийн дундаж 1.46 1.17 0.97 2.0

Энэ нь үйлдвэрлэлийн хувьд маш тохиромжгүй ба муу тогтолцоотой байгааг илтгэж байна.

2. Богино хугацаанд өрөө төлөх чадварын харьцаа: (Бэлэн мөнгө + авлага)/эргэлтийн пассив. Энэ харьцааг мөн хөрвөх чадварын итгэлцүүр гэж нэрлэдэг. Энэ харьцаа нь дээрх харьцаатай ижил хуваарьтай боловч хүртвэр нь бэлэн мөнгө, бэлэн мөнгөний эквивалент ба авлага байдаг. Богино хугацаанд өрөө төлөх чадварын харьцаа нь эргэлтийн төлбөрийн чадварын харьцааг бодвол бараа материал нь хурдан бэлэн мөнгө болж хувирах чадваргүй байгууллагын хөрвөх чадварыг хэмжихэд илүү бодитой хэмжүүр болж чаддаг. GI-ийн богино хугацаанд өрөө төлөх чадвар нь эргэлтийн төлбөрийн чадварын харьцаатай адил чиг хандлагыг харуулж байна. 19Х1 19Х2 19Х3 19Х3Үйлдвэрлэлийн дундаж 0.73 0.58 0.49 1.0

3. Хүүгийн хучилтын (хамгаалалтын) харьцаа: EBIT/Хүүгийн зардал.

Энэ харьцааг голдуу times interest earned гэж нэрлэдэг. Түрүүчийн хэсэгт үзсэн хүүгийн дарамтын харьцаатай ойролцоо. Өндөр хамгаалалтын харьцаа нь жилийн орлогын хэмжээ жилийн хүүгийн зардлаас дээгүүр байгаа учраас алдагдал/дампууралд орохгүй болохыг байгууллагын хувьцаа эзэмшигч ба зээлдүүлэгч нарт хэлнэ. Энэ харьцааг зээлдүүлэгч болон түрээслэгчид өргөн хэрэглэх ба байгууллагын бондын зэрэглэлийг үнэлэхэд чухал тодорхойлогч болдог. GI-ийн хүүгийн хучилтын (хамгаалалтын) харьцаа нь: 19Х1 19Х2 19Х3 19Х3Үйлдвэрлэлийн дундаж 2.86 1.89 1.26 5

GI-ийн хүүгийн хучилтын харьцаа нь 3 жилийн хугацаанд буурсан бөгөөд 19Х3 онд үйлдвэрлэлийн дунджаас доогуур байна. Энэ чиг хандлага нь зээлийн зэрэглэл тогтоох явцад нь тодорхой байсан нь ойлгомжтой ба GI нь 19Х3 онд харьцангуй их зээлийн эрсдэлтэй байгаагаа тооцоолж чадсанд эргэлзэх зүйлгүй байх. Зах зээлийн үнийн харьцаа

Үүнд хоѐр зах зээлийн үнийн харьцаа хамрагдана: зах зээлийн/тэнцлийн үнийн харьцаа , үнэ/ашгийн харьцаа.

Зах зээл/тэнцлийн үнийн харьцаа (P/B) байгууллагын энгийн үнэт цаасны ноогдол ашгийн зах зээлийн үнийг дансны үнэлгээнд нь хуваасантай тэнцүү ба хувьцаа эзэмшигчдийн нэгж хувьцаанд ноогдох хөрөнгө юм. Шинжээчид заримдаа зах зээл дансны үнэлгээний харьцааны доод үзүүлэлтээр байгууллагын хувьцааг үнэлдэг нь хөрөнгө оруулалт хийхэд аюулгүй гэж тооцдог ба дансны үнэлгээг зах зээлийн үнэлгээний “дэвсгэр” үнэлгээгээр үздэг.

Шинжээчид дансны үнэлгээг шат доогуур авч үздэг нь байгууллагад активаа дансных нь үнээр хөрвүүлэх буюу зарах сонголттой байдаг учир зах зээлийн үнэ нь буурдаггүйтэй холбоотой. Хэдий тийм ч энэ үзэл бодол эргэж бодууштай. Digital (Бүлэг 17) зэрэг зарим байгууллага нь дансны үнэлгээнээс доогуур зардаг. Гэвч зарим шинжээчид зах зээлийн ба дансны үнийн харьцааны доогуур үзүүлэлтийг “аюулгүй байдлын хил” мэтээр үздэг ч зарим нь өндөр P/B бүхий байгууллагыг үнэт цаасны сонголтын явцдаа хайхрахгүй өнгөрөх буюу хасдаг байна. P/B ийн үзүүлэлт нь хэрэв хоѐр байгууллага нь бусад харьцаануудын хувьд ижил үзүүлэлтүүдтэй байвал бага P/B бүхий байгууллагыг сонгох нь илүү аюулгүй байдгийг нотлоход оршино. Энэ бодлогыг үндэслэлтэй гэж үзэж байгаа зарим байгууллагуудын дансны үнэлгээ нь аюулгүй байдлыг найдваргүй гэж үзүүлэх хөрвөх үнэ цэнийг тодорхойлох албагүй. Хөрөнгийн үнэлгээний онол нь P/B ийн өндөр үзүүлэлтэд тайлбар өгч болно. Өндөр P/B ийн харьцааг нь шинжээчид үзэхдээ зах зээлийн капиталжуулалтын хувь хэмжээ /к/-ний илүүдэлд хөрөнгө оруулалт хийж өгөөжөөс ашиг олох боломжтой гэж тооцдог. Үүнийг тодорхой болгохын тулд Бүлэг 17 дахь Хүснэгт 17.3-ийн тоон жишээг ашиглая. Жишээнд зах зээлийн капиталжуулалтын хэмжээ жилд 12% байна. Хувьцаа бүрийн дансны үнэлгээ 8.33$ гэсэн таамаглалыг нэмээд ирэх жилийн хүлээгдэж байгаа EPS нь 1%, цаашлаад ирээдүйн хөрөнгө оруулалтын хүлээгдэж байгаа ROE нь 12% бол хувьцааг $1/0.12 = $8.33 т борлуулах ба P/B харьцаа нь 1 байна. Хүснэгт 18.9 –д ирээдүйн ROE-ийн хэдэн таамаглалын хувьд P/B харьцааг ба plowback харьцааг харуулжээ. Баганын дагуу ажиглахад P/B нь ROE-г даган хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг ажиглаж болно. Эндээс өндөр P/B ийн харьцаа хүлээгдэж байгаа ROE-оос өндөр байна. Байгууллагын ирээдүйд хийх боломжит хөрөнгө оруулалтаарх хүлээгдэж байгаа ашиг их байх тусам түүний зах зээлийн үнэ нь активын өртөгтэй харьцуулахад өндөр байна. Байгууллагын санхүүгийн тайлан дээр үндэслэж хийгдсэн ба үнэт цаасны жагсаалтын сонинд гаргасан үнэ/ашгийн харьцаа нь хөнгөвчилсөн ноогдол ашгийн загвараар тооцсон үнэ/ашгийн харьцаанаас өөр гэдгийг бид мэднэ. Хүртвэр нь ижил (үнэт цаасны зах зээлийн үнэ), харин хуваарь нь ялгаатай. P/E нь хүлээгдэж буй ирээдүйн эдийн засгийн ашгийг үнэлэх загвараар таамаглагдаж гарсан P/E харьцаа нь хамгийн сүүлийн нягтлан бодох бүртгэлийн өгөөжийг авч үздэг. Ихэнх үнэт цаасны шинжээчид нягтлан бодох бүртгэлийн P/E-д илүү анхаарал хандуулдаг нь бага P/E бүхий үнэт цаас нь тохиролцоо хийхэд өндөр P/E бүхий үнэт цаасыг бодвол хялбар байдаг гэж үздэгт оршино. Энэ нь хэрэв P/E-ийн харьцаа бага байвал нэг доллар тутмаас өгөөжийг хялбар олж чадна гэсэн үг. Жишээ нь: P/E-ийн харьцаа 8 байвал 1$-ийн тухайн үеийн өгөөж бүхий нэгж хувьцаанд 8$ төлнө, харин P/E-ийн харьцаа 12, 1$-ийн одоогийн өгөөж бүхий хувьцаанд 12$ төлнө. Хүснэгт 18.9 P/B дэх ROE ба Plowback харьцааны үр дүн

ROE Plowback харьцаа (b)

0 25% 50% 75%

Po= (1-b)E k- g

P/B = Po/$8.33

10% 12% 14%

1.00 1.00 1.00

0.95 1.00 1.06

0.86 1.00 1.20

0.67 1.00 2.00

g = b x ROE

Одоогийн өгөөж нь ирээдүйн өгөөжөөс үндсээрээ ялгаатай байж болохыг анхаар. Хэрвээ үнэт цаасны өгөөж ба ноогдол ашиг нь хурдацтай өсөх хандлагатай байвал өндөр P/E бүхий үнэт цаас нь бага P/E бүхий үнэт цаастай хамаатайгаар тохиролцох боломжтой байж болно. Үнэт цаас эзэмшигчид нь үнэт цаасны одоогийн болон ирээдүйн өгөөжийг анхаардаг гэдгийг бид мэднэ. Нягтлан бодох бүртгэлийн P/E- ийн харьцаа нь түүний ирээдүйн өгөөжийн өсөлтийг тооцдоггүй утгаас шалтгаалан тэр болгон хэрэглэгддэггүй.

Үр ашигтай зах зээлд ижил эрсдэлтэй, дунд болон өндөр P/E бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулснаас бага P/E бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийх бодлого нь илүү өгөөжтэй байдаг гэсэн тодорхойлтод эргэлзээтэй ханддаг. Энэ асуудлын баталгаа нь харьцангуй ойлголт, тухайн бодлого нь урд нь биелэгдлээ гэхэд олон хөрөнгө оруулагчид энэ аргаар үйл ажиллагаагаа явуулж эхлэх учир ирээдүйд ийм замаар ашигтай байх албагүй. Энэ бол үр ашигтай зах зээлийн нэгэн сургууль юм. P/B ба P/E харьцаанууд болон ROE-ийн хамаарлыг тодорхойлъѐ:

ROE = Ашиг = Зах зээлийн үнэ + Зах зээлийн үнэ Дансны үнэлгээ Дансны үнэ Ашиг

= P/Bхарьцаа + P/Eхарьцаа

Үүнийг дахин илэрхийлвэл, ROE-г хуваах нь зах зээл ба дансны үнийн харьцаатай тэнцүү байгууллагын нэгж хувьцаанд ноогдох татварын дараах ашиг (earnings yeild) болох ашиг үнийн харьцааг олж болно.

E = ROE P P/B

Эндээс, P/B харьцаа нь өндөр байгаа учир өндөр ROE бүхий компани нь нэгж хувьцаанд ноогдох харьцангуй бага өгөөжтэй байна. Энэ нь өндөр ROE бүхий үнэт цаасны худалдан авалт зөв сонголт болохыг илэрхийлэхгүй. Үнэт цаасны үнэ ROE-аас шалтгаалан өссөн байж болно. Хэрэв тийм бол, тэгшитгэлээс харахад P/B харьцаа нь 1.0 ээс их байх ба хувьцаа эзэмшигчдэд очих нэгж хувьцаанд ноогдох татварын дараах ашиг нь ROE-оос бага байна. Эдгээр хамаарал нь өндөр ROE бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийх бодлого нь бага ROE бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийснээс бага өгөөжтэй байхыг харуулж байна. Clayman7 1976-аас 1980 оны хугацаан дахь дундаж ROE нь 19.05% бүхий 29 “маш сайн” компаниудын үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийх нь

7.09% ийн дундаж ROE бүхий 39 “сайн биш” компанид хөрөнгө оруулалт хийснээс бага өгөөжтэй болохыг тогтоосон. Сайн биш компаниудад тэнцүү хэмжээний долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн хөрөнгө оруулагч нь 1981-аас 1985 оны хугацаанд сайн компанийн үнэт цаасанд хийсэн хөрөнгө оруулалт хийсэнтэй харьцуулахад 11.3%-иар их багцын өгөөжийн хувь хэмжээ хүртэх боломжтой.

7 Micheal Clayman “In Search of Excellence: The Investor’s Viewpoint” Санхүүгийн

шинжилгээний сэтгүүл, 5-6 сар 1987 он.

БАТАТГАХ АСУУЛТ: Асуулт 3: 19Х3 онд GI ийн ROE, P/E ба P/B нь ямар байсан бэ? Доорхи үзүүлэлтүүдийн хувьд Үйлдвэрлэлийн дундаж харьцаатай хэрхэн харьцуулалт хийх вэ? ROE= 8.64% P/E= 8 P/B=0.69 GI-ийн нэгж хувьцаанд ноогдох татварын дараах ашгийг үйлдвэрлэлийн дундажид хэрхэн харьцуулах вэ?

18.5 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТОДОРХОЙЛОЛТ

Growth Industries Inc компанийн ерөнхийлөгч хувьцаа эзэмшигчдэд хийсэн

жилийн тайландаа “19Х3 он бол Growth Industries Inc ийн ээлжит амжилттай

жил байлаа. 19Х2 онтой адилаар борлуулалт, хөрөнгө ба үйл ажиллагааны

орлого 20% иар тасралтгүй өссөн”

Энэ үнэн үү? Үүнийг бид Growth Industries Inc-ийн санхүүгийн тайланд

харьцааны бүрэн шинжилгээ хийж үнэлж болох юм. Бидний зорилго бол

ирээдүйн төлвийг тодорхойлох ба энэ зах зээлийн үнэ нь дотоодын үнэ

цэнээ тусгасан эсэхийг тодорхойлохын тулд GI-ийн өнгөрсөн жилүүдийн

гүйцэтгэлийг үнэлнэ.

Хүснэгт 18.10-д GI ийн санхүүгийн тайлангаас тооцоолж болох чухал

санхүүгийн харьцаануудыг харуулж байна. Ерөнхийлөгчийн тодорхойлсон

борлуулалт, хөрөнгө ба үйл ажиллагааны орлого дахь өсөлт нь үнэн байна.

Санхүүгийн харьцаанд шинжилгээ хийхэд түрүүчийн нэгдүгээр өгүүлбэрт:

19Х3 он бол Growth Industries Inc ийн ээлжит амжилттай жил байлаа гэдэг

бас нэгэн будлиантай жил байлаа гэмээр.

ROE нь 19Х1 онд 7.51% байснаа 19Х3 онд 3.03% болж эрчимтэй

буурсан байна. GI-ийн 19Х3 оны ROE-г 19Х3 оны үйлдвэрлэлийн дундаж

8.64% тай харьцуулалт нь анхаарах дохио болж байна. Буурч байгаа бага

зах зээлийн ба дансны үнэлгээний харьцаа болон буурч байгаа үнэ/ашгийн

харьцаа нь хөрөнгө оруулагч нарт байгууллагын ирээдүйн ашигт байдлын

талаар бага төсөөллийг төрүүлнэ.

ROA-ийн хэмжээ буурахгүй байгаа нь GI’2-ийн ROE буурах чиг

хандлагын эх үүсвэр нь санхүүгийн хөшүүргийг буруу хэрэглэснээс үүсэж

байгааг илэрхийлж байна. GI-ийн хөшүүргийн харьцаа 19Х1 онд 2.117

байснаа 19Х3 онд 2.723 болж эрс өсөхөд түүний хүүгийн дарамтын харьцаа

0.650-аас 0.204 хүртэл, нийлмэл хөшүүргийн үржүүлэгч 1.376-аас 0.556

болж буурч байгааг харж болно. Хүснэгт 18.10 Growth Industries Inc компанийн санхүүгийн гол харьцаанууд

(1) (2) (3) (4)

ЖИЛ ROE Цэвэр ашиг/ Татварын өмнөх ашиг

Татварын өмнөх

ашиг/EBIT

EBIT/ Борлуу-лалт (ROS)

Борлуу-лалт/ Актив (ATO)

19X1 19X2 19X3

7.51% 6.08 3.03

30% 30 30

Хүснэгт 18.10 (Үргэлжлэл)

(5) (6) (7)

ЖИЛ ROE Актив/ Өөрийн хөрөнгө

Нийлмэл Хөшүүр-гийн хүчин

зүйл (2)X(5)

ROA (3)X(4)

P/E P/B

19X1 19X2 19X3

7.51% 6.08 3.03

2.117 2.375 2.723 1.500

1.376 1.116 0.556 1.200

9.09% 9.09 9.09

12.00%

8 6 4 8

0.58 0.35 0.12 0.69

Жилээс жил дэх богино хугацаат зээлийн хурдтай өсөлт ба хүүгийн зардлын тасралтгүй өсөлт нь GI-ийн борлуулалтын 20%-ын өсөлтөө санхүүжүүлэх, өндөр хүүтэй их хэмжээний богино хугацаат зээл авсан болохыг илт харуулж байна. Шинэ зээлээр санхүүжигдсэн хөрөнгө оруулалт дахь ашгийн ROA – с хүүгийн зардалд илүүг зарцуулж байна. Байгууллага өргөжин тэлсэн нь нөхцөл байдлыг нь улам хүнд болгох юм. 19Х3 онд, жишээ нь, богино хугацаат зээлийн хүүгийн хувь хэмжээний дундаж нь 20% нь ROA-гийн 9.09% тай эсрэгцэж байна. (Бид богино хугацаат зээлийн хүүгийн хувь хэмжээг тооцохдоо нийт хүүгийн зардал $34,391,000 аас хасах нь урт хугацаат бондын хүү $ 6 сая, хуваах нь жилийн эхний богино хугацаат зээлийн $ 141,957,000.) Хүснэгт 18.11-ийн мөнгөн урсгалын тайланг шалгахад GI-ийн асуудлууд тодорхой болно. Хүснэгт 18.8-ийн тайлан тэнцэл ба орлогын тайлангаас энэ тайлан нь гарсан. GI-ийн үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн

мөнгөний урсгал 19Х1 онд $12,700,000 байснаа 19Х3 онд $6,725,000 болж хурдан буурсан байна. Нөгөө талаас, байгууллагын барилга байгууламж ба тоног төхөөрөмжид оруулсан хөрөнгө оруулалт нь ихээр өссөн. Цэвэр барилга байгууламж ба тоног төхөөрөмж (цаашлаад цэвэр элэгдэл хорогдол) нь 19X0 онд $150,000,000 байснаа 19Х3 онзд $259,200,000 болж өсчээ. Энэ нь үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний хэмжээг бууруулж хүндрэлд оруулж байна. Хүндрэлийн эх сурвалж нь GI-ийн их хэмжээний богино хугацаат зээллэг болж байна. Компани нь пирамид загвараар үйл ажиллагаагаа явуулж байсан мэт. Хөрөнгө ба борлуулалтын 20%ийн өсөлтөө хадгалахын тулд жилээс жилд зээл авч байжээ. Үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний бууралтаар илрэх, зээлийн өсөж байгаа хүүгийн илүүдэл дарамтыг барагдуулах хангалттай бэлэн мөнгийг шинэ активаас гаргаж авч чадахгүй. Үүний зэрэгцээ байгууллага цаашид зээллэг хийж чадахгүй болоход түүний өсөлт зогсоно. Энэ тохиолдолд GI-ийн үнэт цаас нь нилээд нөлөөтэй хөрөнгө оруулалт болж болох юм. Түүний зах зээлийн үнэ нь дансны үнэлгээний зөвхөн 12% ба P/E харьцаа нь 4 үед нэгж хувьцаанд ноогдох татварын дараах ашиг нь жилд 25% байна. GI нь, түүний менежмент үйл ажиллагааны бодлогыг нь үндсээр нь өөрчилж ажиллах байгууллагад шилжихэд бэлэн байна. Хүснэгт 18.11 Growth industries-ийн мөнгөн гүйлгээний тайлан (мянган $-р) 19Х1 19Х2 19Х3

Үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалууд

Цэвэр орлого + Элэгдэл + Дансаарх авлагын бууралт (өсөлт) + Бараа материалын бууралт (өсөлт) + Дансаарх өглөгийн өсөлт

$ 11,700 15,000 (5,000)

(15,000) 6,000 $ 12,700

$ 10,143 18,000 (6,000)

(18,000) 7,200 $ 11,343

$ 5,285 21,600 (7,200)

(21,600) 8,640 $ 6,725

Хөрөнгө оруулалтаарх бэлэн мөнгөний урсгалууд

Үйлдвэр ба тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалт *

$(45,000) $(54,000) $(64,800)

Санхүүгийн үйл ажиллагаанаас үүсэх бэлэн мөнгөний урсгал

Төлсөн ноогдол ашиг ** Богино хугацаат зээл Бэлэн мөнгөний өөрчлөлт ба түргэн борлогдох үнэт цаас ***

$ 0 $ 42,300 $ 10.000

$ 0 $ 54,657 $ 12,000

$ 0 $ 72,475 $ 14.400

* Нийт хөрөнгө оруулалт тэнцэх нь барилга байгууламж ба тоног төхөөрөмжийн цэвэр

үнэ нэмэх нь элэгдэл ** Хувьцаа эзэмшигч нарт ноогдол ашиг төлөгдөөгүй гэж үзэж болно. Учир нь хувьцаа

эзэмшигч нарын хөрөнгө жил бүр цэвэр орлогын хэмжээгээр өсч байна. Plowback харьцаанд 1.0 гэж илэрхийлэгдсэн.

*** Энэ нь үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгө нэмэх нь хөрөнгө оруулалтаарх бэлэн мөнгө нэмэх нь санхүүгийн үйл ажиллагаагаарх бэлэн мөнгөтэй тэнцүү.

БАТАТГАХ АСУУЛТ Асуулт 4: IBX Корпорацийн 1995 ба 1992 оын дараах мэдээллүүд өгөгджээ. (саяар) 1995 1992 Цэвэр орлого $ 253.7 $ 239.0 Татварын өмнөх орлого 411.9 375.6 EBIT 517.6 403.1 Дундаж актив 4,857.9 3,459.7 Борлуулалт 6,679.3 4,537.0 Хувьцаа эзэмшигчийн өмч 2,233.3 2,347.3

IBX-ийн ROE-гийн чиг хандлага нь ямар байна вэ? Үүнийг татварын дарамт, ахиуц ашиг, эргэлт ба санхүүгийн хөшүүргийг ашиглан хэрхэн тодорхойлох вэ?

18.6 Харьцуулалт хийхэд гарах хүндрэлүүд Санхүүгийн мэдээллийн шинжилгээ нь компанийн гүйцэтгэл ба хэтийн төлвийг тодорхойлоход чухал үүрэгтэй. Хаин ялгаатай компаниудын санхүүгийн үр дүнг харьцуулах нь тийм ч хялбар биш. Нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн нягтлан бодох бүртгэлийн журам (GAAP)-ын хүрээнд өгөөж ба зардлын төрлийг илэрхийлэх нилээд хэдэн арга байдаг. Энэ нь хоѐр байгууллага яг ижил эдийн засгийн ашигтай ч нягтлан бодох бүртгэлийн ялгаатай ашигтай байж болно гэсэн үг.

Санхүүгийн үр дүнг тодорхойлох арга замууд

First Boston корпорацийн нэгэн хөрөнгө оруулагч хөрөнгө оруулалтын банкны 1987 оны санхүүгийн тайланг уншиж байхдаа нэн гайхжээ. Зах зээл дэх хувирамтгай бондын хүнд цохилтыг дурдахын оронд 10-дугаар сарын үнэт цаасны сүйрэл… First Boston-ы

Урьдчилан тооцох арга. Сүүлийн жилүүдэд байгууллага дахь дэд хэсгүүдийн нийлэлт, худалдалт, ба хаалтын мэдээллийг тайлагнахад асар том ялгаануудыг бий болгож байна. 1985 онд, жишээ нь, Warner-Lambert алдагдлаа зогсоохын тулд эмнэлэг-хангамжийн 3-н нэгж

ашиг $3.12 сая байгаа нь 1986 оны дээд амжилтын 40%-тай тэнцүү, харин 1984 оны ашигтай тэнцүү. Харин хүлээж байгаарай. Хөрөнгө оруулалтын Судалгааны үнэлгээний шугамын дагуу харахад, хөрөнгө оруулагчдын айж цочирдом үнэлгээ, First Boston-ы өнгөрсөн жилийн ашиг нь зөвхөн 59 с. Юу гэсэн үг вэ? Энэ тохиолдол тайлбар хийхэд маш амархан. Үнэлгээний Шугам нь Standard & Poor- ийн хийдэг үйлчилгээг тайлагнаж байхад First Boston-ы Park Avenue дахь удирдах газрын хүрээнд хийгдсэн ашгийг тусгаагүй байна. Энэ мэт санхүүгийн мэдээллийг тайлагнахад зөрүү их тохиолддог ба ерөнхий хуулийн хүрээнд: Хаана доод шугам байна тэр нь хэн зурснаас шалтгаална. S & P –ийн үнэт цаасны тайлан нь компанийн дахин тооцохгүй ангид багтдаг, харин Үнэлгээний Шугамын хувьд өөр. Жишээ нь, Union Carbide-ийн Bhopal-д төлөх нөөцөд хувьцаа бүрт 40 с гэж тогтоосон. S & P ба Carbide үүнийг ашгаас хассан ба харин Үнэлгээний Шугам нь хэвээр үлдээсэн байна. Доод Шугам: Сонголтоо хий 1987 Хувьцаанд ноогдох

ашиг

S & P Үнэлгээний

шугам

Alcoa $2.52 $4.14

Affiliated Publ 4.08 0.16

First Boston 3.12 0.59

Merrill Lynch 3.58 1.52

Union Carbide 1.76 2.17

Эх сурвалж: S & P Корп, Үнэлгээний

Шугам Компаний өгөгдлүүд

байгууллагаа худалдахад S & P нь компанийн алдагдлыг жилд хувьцаа тутамд $4.05ын алдагдалтай гэж үзүүлж байхад Үнэлгээний Шугам хувьцаа тутамд $3.05 өсөлттэй гэж тайлагнаж байсан. “Тодорхой хязгаарлалтын тоог” тогтоохыг хичээе. Үнэлгээний Шугам нь зогссон үйл ажиллагааны орлогын өсөлт, алдагдал ба бусад онцлог утгуудыг хасдаг гэж байгууллагын ахлах шинжээч ярьж байна. Тийм тоо нь байгууллагын ирээдүйн ашгийг хэмжээг тодорхойлоход шинжээчдэд маш чухал гэж тэр хэлжээ. Үүнтэй адилаар, Business Week –ийн Corporate Scoreboard-д үйл ажиллагаа нь үргэлжилж байгаа компанийн ашгийг онцгой, давтагдаагүй ба содон зүйлүүдийг нь хасаж тайлагнасан байна. S & P-ийн Dan Mayper хэлэхдээ S & P –ын философи нь тайланд онцгой хэсгүүдийг тусгах ба тайлангийн гол утга санааг тайлбарлахад оршино гэсэн. Компанийн дансны үнэлгээг хийхэд мөн нилээд хэдэн ялгаанууд гарч ирнэ. Энэ нь ерөнхийдөө актив пассивын ялгааг тооцохтой холбоотой. Үнэлгээний Шугамтай адилгүйгээр, S & P нь хэрэглэгчдийн жагсаалт,патент, худалдааны марк, болон бусад эрх ямба зэрэг тодорхой бус хөрөнгийг тооцдоггүй. Нэвтрүүлэг, хэвлэл зэрэг тодорхой бус хөрөнгөтэй компаниуд нь S & P-ын тооцоогоор маш муу үр дүнтэй байна. Жишээ нь: Capital Cities/ABC нь 1986 онд хувьцаа бүрдэх дансны үнэлгээ нь $120.82 байсан гэж Үнэлгээний Шугам тодорхойлж байхад, S & P хувьцаа бүрт эсрэг үнэлгээ $24.26 той гэж тооцож байсан. Үнэлгээний Шугамын шинжээч Marc Gerstein тайлан тэнцэлд тодорхой бус хөрөнгийг хамруулах нь компаны үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэх

Эх сурвалж: Business Week ийн

дугаараас тусгай зөвшөөрлийн дагуу

сарын 11 д дахин хэвлэв.

хамгийн зөв арга гэж үздэг. S & P нь илүү хуучинсаг буюу компанийн хөрвөх чадварыг үнэлэхэд илүү тохиромжтой юм.

Цаашилбал, доллараар хэмжигдэх инфляцийн гажуудалтай үед нэг байгууллагын гүйцэтгэлийг дангаар нь авч үзэх нь илүү төвөгтэй болдог. Тайланд инфляцийн нөлөөлөх нөлөөллийг байгууллагын бараа материалын элэгдлийг тооцох тодорхой нэг арга барилаас их шалтгаалдаг учир энэ хэсэгт харьцуулалтын хүндрэлүүд илүү гарч ирдэг. Үнэт цаасны шинжээчид бусад байгууллагуудын санхүүгийн харьцуулалтуудыг хийхээсээ өмнө нэгдсэн стандартад ашиг болон бусад санхүүгийн үзүүлэлтүүдийг нь нийцүүлэх хэрэгтэй. Харьцуулалтын явцад бараа материалын элэгдлийг тооцох GAAP журам ба инфляцийг тооцох үйл ажиллагаанаас гадуур хүндрэлүүд гарч ирэх нь олонтой. Бусад харьцуулалт хийгдэж боломгүй хүндрэлүүд нь түрээсийн капиталжуулалт ба бусад зардал, мөн тэтгэврийн зардлын арга хэмжээ бөгөөд тэдгээр нь бидний энэ сэдвийн хүрээнээс халих юм. Дээрх хайрцаган дахь мэдээлэл нь шинжээчдийг санхүүгийн мэдээллийг ашиглан хэлцлийн үнэт цаасыг тодорхойлоходоо анхааралтай байгаарай гэсэн үүднээс нэг төрлийн хүндрэлүүдийг танилцуулахыг хичээсэн юм. Бараа материалын үнэлгээ

Бараа материалыг үнэлэх хоѐр гол арга байдаг: LIFO (сүүлд авснаа эхэлж зарлагадах) ба FIFO (эхэлж авснаа эхэлж зарлагадах). Тоон жишээ авч энэ аргуудаа тайлбарлая. Generic Product Inc (GPI) нь тогтмол 1 сая нэгж бүхий бараатай байдаг. Бараа материал жилд нэг удаа эргэдэг буюу борлуулсан барааны өртөг ба бараа материалын харьцаа 1. LIFO системээр жилийн хугацаанд хэрэглэсэн сая нэгжийг бүтээгдэхүүний эргэлтийн өртөгөөр нь үнэлэхдээ, хамгийн сүүлд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүнүүд эхэлж зарагдах ѐстой гэж үзнэ.

FIFO системийн үед бараа материалын эхэлж үйлдвэрээс гарсныг нь эхэлж өөрийн үнээр нь зарах юм.

Хэрэв эдгээр бараануудын үнэ нь тогтмол $1-ийн түвшинд байвал бараа материалын дансны үнэлгээ ба борлуулсан барааны өртөг хоѐр системийн хувьд ижил $1 сая байна. Гэвч барааны үнэ инфляцын нөлөөний улмаас жилийн хугацаанд нэгж тутамд 10 центээр өснө.

LIFO бүртгэлийн үр дүн нь жилийн эцсийн тайлан тэнцэл дэх 1 сая бараа материалын нэгжийн үнэ $1 сая хэвээр байх боловч борлуулсан барааны өртөг нь $1.1сая байна. LIFO системийн үед хамгийн сүүлд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүний эргэлтийн үнэ $1.10-оор борлогдогдох ба үлдсэн бараанууд түрүүнд нь үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүнүүд байх ба анхны өртөг $1 хэвээр байна. LIFO бүртгэлд борлуулагдсан барааны өртгийг

нарийн бүртгэлээ ч инфляцын орчинд үлдсэн барааны эргэлтийн өртгийг бууруулдаг.

Нөгөө талаас, FIFO бүртгэлийн үед борлуулсан барааны өртөг $1 сая ба жилийн эцсийн тайлан тэнцэл дэхь бараа материалын үнэлгээ $1.1 сая байна. Эндээс харахад FIFO системтэй харьцуулахад LIFO бүртгэлийн систем нь доогуур үнэлэгдсэн ашиг ба тайлан тэнцлийн үнэлгээ багатай байдаг байна.

LIFO нь эдийн засгийн ашгийг (бодит тогтвортой бэлэн мөнгөний урсгал) тооцоход FIFO-гоос илүү тохиромжтой, яагаад гэвэл борлуулсан барааны өртгийг тооцохдоо хамгийн сүүлийн үнийг ашигладаг. LIFO гийн сул тал нь бараа материал дахь бодит өртгөөрөө хийгдэх хөрөнгө оруулалтыг үнэлэхэд тайлан тэнцлийг гажуудуулдаг. Энэ нь ROE-ийн налууг дээш чиглүүлдэг учир нь өгөөж олох хөрөнгө оруулалтыг доогуур үнэлэхэд хүргэдэг.

Үндэсний нийт бүтээгдэхүүнийг үнэлэхдээ, АНУ-ын Худалдааны Алба нь борлуулсан барааны өртгийг тооцоход FIFO бүртгэлийн нөлөөллийг багасгах зорилгоор бараа материалын үнэлгээний тохиргоо (IVA)-г зохиосон. Үр дүнд нь, байгууллагуудыг бүгдийг LIFO д үндэслэсэн нэгдсэн бүртгэлд хамруулах юм. Элэгдэл Бодит ашгийг тооцоход шаардалагатай нэгэн чухал хүчин зүйл нь элэгдлийг хэмжих юм. Нягтлан бодох бүртгэлийн болон эдийн засгийн элэгдлийг тооцох хэлбэр ялгаатай байж болно. Эдийн засгийн элэгдлийн хувьд элэгдэл нь байгууллагыг одоогийн түвшинд бэлэн мөнгөний урсгалаа тогтвортой байлгахын тулд дахин хөрөнгө оруулалт хийгдэж байх шаардлагатай үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалын дүнг хэлнэ. Нягтлан бодох бүртгэлийн үүднээс элэгдэл гэдэг өөр утгатай. Энэ нь нягтлан бодох бүртгэлийн тайлант хугацаанд худалдаж авсан анхны өртгөөс ашиглалтын хугацаанаас шалтгаалан суутгагддаг дүн юм. Энэ нь мөн санхүүгийн тайланд тусгагддаг хэлбэр. Жишээ нь, байгууллага $100,000 өртөгтэй 20 жилийн ашиглалтын хугацаатай машин худалдаж авсан. Энэ байгууллагын санхүүгийн тайланд, ашигласан 10 жилийн хугацаанд элэгдэл тооцох шулуун шугамын аргаар жилд жил тутам $10,000 –ыг элэгдэлд суутгана. Тэгээд, дараагийн 10 жилдээ ажиллагаатай хэвээр байсан ч машины өртөг 10 жилийн дотор бүртгэлд бүрэн суутгагдсан байх ба түүнийг орлуулах шаардлагагүй байх юм. Нягтлан бодох бүртгэлд ашгийг тооцохдоо, энэ байгууллага нь машины ашиглалтын хугацааны эхний 10 жилд элэгдлийг ихээр үнэлж, сүүлийн 10 жилд багаар тооцсон байна. Энэ нь эдийн засгийн ашигтай харьцуулахад эхний 10 жилд ашиг багатай тооцогдох бол сүүлийн 10 жилд их байна. Хэрэв тухайн байгууллага нь тэг plowback бодлогыг баримталдаг ба ноогдол ашгаа нягтлан бодох бүртгэлийн ашгаасаа бэлнээр төлдөг бол бэлэн мөнгөний урсгалын нөөцөөс шалтгаалах ба эхний 10 жилд маш багыг

төлөх юм. Үүнтэй адилаар, эхний цөөн жилийн хугацаанд тайлан дахь ашигт (тохиргоо хийгээгүй)тулгуурласан үнэт цаасны шинжээчид доогуур үнэлэгдсэн эдийн засгийн ашгийг тооцоолох ба байгууллагын дотоод үнэлгээг доогуур хийнэ. Элэгдлийн харьцуулалт нь бас нэгэн тооцоололт шаардлагатай асуудал юм. Байгууллага нь тайлангаа гаргахдаа татварыг тооцох үүднээс элэгдлийг янз бүрийн аргаар тооцдог. Ихэнх байгууллагууд татварын зорилготойгоор өсгөн нэмэгдүүлэх аргыг харин олон нийтэд тайлагнах санхүүгийн тайландаа шулуун шугамын аргыг хэрэглэж элэгдлээ тооцдог. Мөн байгууллагууд барилга байгууламж, тоног төхөөрөмж ба бусад элэгдэл тооцож болох активын элэгдлийн хугацааг/ашиглалтын хугацааг янз бүрээр тооцдог. Элэгдэлтэй холбоотой нэг гол асуудал нь инфляциас шалтгаалдаг. Яагаад гэвэл элэгдлийг одоогийн солигдсон өртгөөс нь биш харин анхных нь өртгөөс тооцдог ба инфляцийн үеийн тусгагдсан элэгдэл нь одоогийн /эргэлтийн/ өртгийг бодвол доогуур үнэлэгддэг ба бодит эдийн засгийн орлого (тогтвортой бэлэн мөнгөний урсгал) нь үүнээс үүдэн өндрөөр үнэлэгддэг байна. Бараа материалын бүртгэлийн FIFO системийн үетэй ижилхэн. Бүртгэгдэж байгаа элэгдэл болон FIFO нь хоѐулаа инфляцийн доорх бодит орлогын өндөр үнэлгээнд тусгагддаг нь цэвэр орлогыг тооцохын тулд хоѐулаа эргэлтийн өртгийн оронд анхны өртгөөсөө тооцогддог байна. Жишээ нь, Generic Products Inc компани $3 сая-ын анхны өртөгтэй 3 жилийн ашиглалтын хугацаатай машинтай. Жилийн шулуун шугамын аргаарх элэгдэл нь одоогийн орлуулах үнийг тооцохгүйгээр $1 сая. Эхний жилд инфляци нь 10% байна. Тооцсон элэгдлийн зардал нь жилд $1 сая байсан ба энэ нь одоогийн түвшинд бодит жилийн элэгдлийн зардал $ 1.1 сая болох юм. Нягтлан бодох бүртгэлийн орлого нь эдийн засгийн бодит орлогыг инфляцийн үзүүлэлт $0.1 саяар өсгөж тооцсон байна. Бараа материалын үнэлгээг хийсэнтэй ижлээр Худалдааны Алба нь GNPийг тооцоолохдоо нийт элэгдэлд тохиргоо хийсэн. Энэ нь элэгдлийн тооцооны зөрүүг нягтлан бодох “capital consumption allowance” (CCA буюу капиталын хэрэглээний хөнгөлөлт) юм. Инфляци ба Хүүгийн Зардал Инфляци нь бараа материалын өртөг болон элэгдлийн зардлыг тооцоход нөлөө үзүүлдэг бол бодит хүүгийн зардлыг тооцоход илүү нөлөөтэй байдаг. Нэрлэсэн хүүгийн хувь хэмжээ нь зарчмын бодит үнэлгээн дэх индукцлэгдсэн инфляцийн элэгдлийг зээлдүүлэгчдэд нөхөн олгодог инфляцийн нэмэгдэл багтаасан байдаг. Түрээслэгч болон зээлдүүлэгч нарт тооцсон хүүгийн зардлын зөрүү эргэн төлөгдөхөөр нөөцлөгдсөн байх ѐстой. Жишээ нь, Generic Product Inc компани $10 саяын нэрлэсэн үнэтэй, жилд 10%-ийн хүүтэй зээл авсан. Эндээс хүүгийн зардал нь жилд $1 сая байна. Гэвч, энэ хугацаан дахь инфляцийн хэмжээ 6 % байсан гэвэл бодит хүүгийн зардал нь 4% болно. $0.6 сая нь орлогын тайланд хүүгийн зардлаар тусгагдсан боловч энэ нь инфляцийн нэмэгдэл буюу $10 сая –ын зээлээс суутгах хүүгийн зардалд төлөх нөхөн олговор болно, тэгэхээр зөвхөн $0.4

сая нь бодит хүүгийн зардал болж байна. Зээлийн хөрөнгийн худалдан авах чадварын суутгал $0.6 сая нь хүүгийн зардал биш харин зээлийн эргэн төлөлт мэтээр ойлгогдоно. Байгууллагын бодит орлого нь $0.6 саяар буурна. Бодит хүүгийн энэ хэмжүүр нь инфляциас шалтгаалан бодит орлогын тайлангийн дүнг бууруулж байна. Бидний үзсэн бараа материал ба элэгдлийн зардлын үнэлгээнд инфляци нь эсрэг нөлөөлөлтэй юм.

БАТАТГАХ АСУУЛТ Асуулт 5: Хурдан өсөж байгаа инфляцийн үед ABC ба XYZ компаниуд ижил ашигтай ажиллаж байсан. ABC нь бараа материалын өртгийг тооцох LIFO системийг ашигладаг ба харьцангуй бага элэгдлийн хөрөнгөтэй, XYZ ийг бодвол зээл ихтэй. XYZ нь FIFO системийг ашигладаг.

Аль компани нь өндөр бодит орлоготой вэ, яагаад?

Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн дүрэм Зарим жишээнүүд болох шинжээчдийн санхүүгийн мэдээллийг боловсруулахад учрах асуудлуудын талаар дээр дурдсан. Тэдгээрээс илүү төвөгтэй асуудал нь гадаадын байгууллагын санхүүгийн мэдээллийг боловсруулах юм. Энэ нь тэдгээр байгууллагууд GAAP журмыг мөрддөггүйгээс үүсэх юм. Янз бүрийн улсуудад нягтлан бүртгэлийн туршлага нь АНУ ын стандартаас их болон бага ялгаатай байдаг. Гадаадын байгууллагын санхүүгийн тайланд боловсруулалт хийхдээ анхаарах хэдэн асуудлыг доор танилцуулж байна. Нөөцийн туршлага. Ихэнх орнуудад байгууллагууддаа АНУ-ын жишгээс харьцангуй их хэмжээний нөөцийг ирээдүйн санамсаргүй нөлөөлөлд зориулж хадгалахыг зөвшөөрдөг. Яагаад гэвэл АНУ-ыг бодвол ашгийн хэмжээ нь орлогын тайланд тусгагдсан нөөцийн хэмжээнээс илүү удирдлагын үйл ажиллагааны гол асуудал болдог.

Герман улс нь нөөцийг тэр дундаа хангалттай хэмжээнд байршуулдаг. Daimler-Benz AG (Mercedes Benz-ийн үйлдвэрлэгч) 1993 онд хувьцаагаа Нью-Иоркийн Хөрөнгийн Биржид гаргахаар шийджээ. Тэд нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээллээ АНУ-ын жишигт нийцүүлж өөрчлөх шаардлага гарсан. Шинэчилсэн тайлангаар Германы нягтлан бодох бүртгэлийн дүрэмийг ашиглан тооцсон 1993 оны эхний хагас жилийн бага ашгийг шилжүүлэхэд АНУ-ын хатуу дүрэм журмын дор тэр нь $592 саяын алдагдал гарсан.

Элэгдэл. АНУ-д байгуулагууд нь татварын болон бусад нийтлэлийн зорилготойгоор бие даасан тайлан бэлтгэж гаргадаг. Жишээ нь, шулуун шугамын аргаар тооцсон элэгдлийн тайлан нь олон нийтэд тайлагнах зорилготойгоор гардаг бол өсгөн нэмэгдүүлэх аргаар тооцсон элэгдлийн тайлан нь татварын зорилготой тайланд ордог байна. Нөгөө талаас, ихэнх орнууд давхар нягтлан бодох бүртгэлийг хүлээн зөвшөөрдөггүй ч гадаадын орнуудын байгууллагууд бага ашгийг харуулдаг ч өсгөн нэмэгдүүлэх аргаарх элэгдлийн тайланг татварын хэмжээг багасгах зорилгоор хэрэглэдэг. Энэ нь гадаадын байгууллагын тайлагнасан ашиг нь АНУ-ын стандартаар бол үүнээсээ бага байж болно гэсэн үг.

Биет бус байдал. Тодорхой бус байдлын үед авах гудвиль зэрэг арга хэмжээ нь янз байдаг. Тэр нь шимтгэгддэг үү эсвэл зарлагаар тусгагддаг уу? Хэрэв шимтгэгддэг бол, ямар цаг хугацаанд? Эдгээр асуудлууд нь тайлангийн ашигт их нөлөөтэй байдаг. Ялгаатай нягтлан бодох бүртгэлийн нөлөөлөл нь үндэслэлтэй. Speidell ба Bavishi8 нь нийтлэг нягтлан бодох бүртгэлийн дүрмийн дагуу хэд хэдэн орны байгууллагын санхүүгийн тайлангуудыг дахин тооцоолсон. Зураг 18.2-т байгууллагуудын өөрсдийн болон шинэчилсэн P/E-ийн харьцаануудыг харьцуулан харуулжээ. Зөрүү нь анхаарууштай. 8 Lawrence S. Speidell ба Vinod Bavishi –ийн “GAAP арбитраж: Олон улсын нягтлан бодох

бүртгэлийн стандарт дахь үнэлгээний боломжууд”, “Санхүүгийн шинжээчидийн сэтгүүл, 11-

12 сар, 1992, 58-66х” 9 W.C. Norby “Инфляцийн үйлчлэл ба Нягтлан бодох бүртгэлийн өгөгдлийн тохиргоо”

Санхүүгийн шинжээчидийн сэтгүүл, 3-4 сар, 1983

Инфляцыг тооцох нь

Инфляцийн нөлөөлөлд тохиргоо хийх шаардлагын үндсэн дээр Санхүүгийн Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Стандартын Зөвлөл 1980 онд Дүрэм ¹ 33-ыг гаргасан (FASB 33). Энэ нь томоохон корпорацийг санхүүгийн тайландаа инфляцийн нөлөөллийг тусгахыг шаарддаг. Norby-ийн судалгаагаар үнэт цаасны шинжээчид инфляцийн нөлөөллийн тохиргоог их бага хэмжээгээр хийдэггүй байсныг дурджээ. Шинжээчид FASB 33 харьцуулалт хийгддэггүй нэг санхүүгийн элементийг нэмлээ гэж үзсэн. Өөрөөр хэлбэл, шинжээчид бодит эдийн засгийн ашгийг инфляциар тохируулсан дүн нь эх дүнгээс доогуур байдаг гэж үздэгтэй холбоотой. 1987 онд FASB 33 журмын урт удаан хугацааны ажлын дараа, түүнийг FASB үргэлжлүүлэхгүй байхаар шийдсэн. Өнөөдөр, шинжээчид санхүүгийн тайландаа инфляцийг тусгах эсэх тэдний хэрэг болсон.

Daimler –ийн тоглоом оролцохоор болжээ

Берлин “Тэд Америкт бэйсбол тоглохыг хүсчээ, гэвч тэд 7 цохилт хийх ба хөндлөнгийн шүүгч байхгүй, тоглоомыг зогсоох эрхгүй” Америкийн Үнэт Цаасны Биржийн Дарга Richard Breedon тэдэнд Германы компаниуд Америкийн компаниудын бэлтгэдэг шиг санхүүгийн тайлангаа бэлтгэлгүйгээр Америкийн хувьцааны жагсаалтад нэгдэхийг хүсэж байна гэжээ. Ноѐн Breeden-ий доог тохууг хүргэж байсан Daimler Benz тэдний зарим нэг журамыг дагахаар зөвшөөрчээ. 3 сарын 24 нд Daimler нягтлан бодох бүртгэлийн журмаа Америкийн Үнэт

болох ба тайлан нь зээлдүүлэгч нарт бус харин хувьцаа эзэмшигчдэд зориулагдах болно. Америкийн дэглэмийн дагуу Daimler санхүүгийн үр дүнгээ улирал, хэлтэс хэсгээр нь гаргах болно. Энэ одоогоор наад зах нь нэг жилийн ашгийн болон бусад санхүүгийн хэлтсийн тайлан байхгүй байна. Яагаад гэвэл тэдний нягтлан бодох бүртгэлийн арга барил нь нэг янз биш, нэгтгэсэн үр дүн нь бусад бүлгүүдийн нийт дүнгээс ялгаатай. Энэ бүгд өөрчлөгдөнө. Daimler тодорхойлсон журмын дагуу явахад ашгаа нуун дарагдуулах аргагүй болно. Ашгийг их болгодог хуучны арга барилыг бараг

Цаасны Биржийн жишгийн дагуу шинэчлэж засаж Нью-Иоркийн Хөрөнгийн Биржид нэгдэж байгаа анхны Германы компани болохоо зарласан. Daimler 1992 онд гайхамшигтай ашгийн үзүүлэлт болох байсан DM4 сая ($2.5 сая)-ийн нууц нөөцөө ил гаргасан. Одоогоор энэ илчлэл нь хэр удаан явах нь тодорхойгүй. Daimler, Америкийн Үнэт Цаасны Бирж хоѐр гэрээн дээрээ ажиллаж байгаа, дараагийн долоо хоногт Ноѐн Breeden Daimler-ийн санхүүгийн ажилтантай уулзана. Хэрвээ Daimler Америкийн стандартыг иж бүрнээр нь хэрэгжүүлбэл Германы хуучны арга барилыг доромжилсон хэрэг

хэрэглэхгүй болж болох юм. Daimler-ийн зүтгэл нь эцэстээ Америкийн хөрөнгө оруулагч нарын капиталд хүрэх шилдэг арга юм. Daimler-ийн Америкийн Үнэт Цаасны Биржтэй нэгдэж байгаа нь капитализмын буюу Германы хувьцаа эзэмшигчдэд том цохилт болж байна. Германы компаниуд сүүлийн үед дотоодын тэр дундаа гадаадын байгууллагуудын зүгээс хөрөнгө оруулагчдад төлөх хүүгийн асуудал дээр дарамтанд орж байна. Daimler одооноос хувьцаа эзэмшигч нартайгаа бэлтгэл сайтай ажиллаж эхлэх ба хэрэв Daimler-ийг бусад компаниуд нь дагавал Германы капитализм үргэлжлэх болох юм.

18.7- ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ҮНЭ ЦЭНЭ: ГРАХАМЫН ТЕХНИК Бенжамин Грахамын санааг оруулаагүй үнэт цаасны үндсэн шинжилгээ гэж байхгүй. Орчин үеийн багцын онол хэрэгжиж эхэлсэн энэ зууны сүүлийн хагас хүртэл Грахам нь хөрөнгө оруулалтын шинжилгээний талбарт цорын ганц сэтгэгч, зохиолч, багш байсан. Түүний хөрөнгө оруулалтын салбарт оруулсан хувь нэмэр их. 1934 онд Грахам Үнэт Цаасны Шинжилгээгээ Колумбын профессор Дэвид Доддтой цуг бичилцжээ. Түүний санаа нь энэ бүлэгт үзсэнтэй ойролцоо. Грахамын үзсэнээр байгууллагын санхүүгийн тайлангийн нарийн шинжилгээ нь үнэт цаасны тохиролцоонд хүргэдэг гэсэн. Олон жилийн туршид Грахам нь чухал шаардлагатай санхүүгийн харьцаануудыг тодорхойлох олон дүрэм ба үнэт цаасны үнэлгээг доогуур хийхэд хяналт тавих зорилгоор хэд хэдэн шүүмжлэлийг гаргасан. Хэд хэдэн удаа дахин хэвлэгдсэний дараа түүний ном нь мэргэжлийн хөрөнгө оруулагч нарын гол материал болсон. Амьдрал дээр Грахамын технологийн өргөн хэрэглээ нь хөрөнгө оруулагч нарын тодорхойлж байсан үнэт цаасны ханшийн бууралтыг багасгахад чиглэгдэж байжээ.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Àíãëè

Øâåöàðè

ßïîí

Ãåðìàí

Ôðàíö

Àâñòðàëè

Òàéëàíãèéí Ð/Å

Çîõèöñîí Ð/Å

1976 оны нэгэн семинарт Грахамын хэлсэн үг10: Би үнэт цаасны шинжилгээний үр дүнд үнэт цаасны шилдэг үнэлгээг цаашид удаан хугацаанд боловсруулсаар байхгүй нь ойлгомжтой. “Грахам ба Додд”-ын ном анх хэвлэгдэж гарснаас хойш нөхцөл байдал өөрчлөгдөж энэ үйл ажиллагаа нь үр дүнгээ өгсөн. Хуучны цагуудад ямар ч сайн мэргэшсэн үнэт цаасны шинжээчид олон нарийвчилсан судалгааг хийж дөнгөнө: гэвч судалгааны асар том ажил нь хэвээр байгаа бөгөөд үнэт цаасны үнэнд шүүмжлэл хийх энэ нүсэр ажил хангалттай сонголт болж чадах эсэхэд эргэлзэж байна. Би профессоруудаар хүлээн зөшөөрөгдсөн “үр дүнтэй зах зээлийн” сургуулийн талд байна. Мөн энэ семинарт Грахам худалдааны үнэт цаасыг тодорхойлох хялбарчилсан аргыг санал болгосон.: 10 Money Masters (New York: Harper & Row, 1987)-д John Train –ы иш татсанаас Миний эхний хязгаарлагдмал, арга барил нь энгийн үнэт цаасыг түүний барилга байгууламж ба бусад үндсэн хөрөнгөд хамрагдаагүй ажлын капиталын болон эргэлтийн хөрөнгийн үнэ цэнээс доогуур үнээр худалдаж авахад орших ба эргэлтийн активаас бүх пассивыг хасаж тооцдог. Энэ аргыг хөрөнгө оруулалтын санг удирдахад өргөн ашигласан ба бид энэ эх сурвалжаасаа 30н сондгой жилийн туршид жилд дунджаар 20%ийн ашигтай ажилласан байх ѐстой.1950-оны дунд үеэс хойш энэ маягаар үнэт цаасыг худалдан авах нь ховор болсон нь тухайн үед ноѐрхож байсан зах зээлээс шалтгаалсан. Гэвч энэ 1973-1974 оны бууралтын үед өөрчлөгдсөн. 1976 оны нэг сард ийм 100 тохиолдлыг S & P -ын Хөрөнгийн Хөтөлбөр дээрээс тоолсон нь нийт үнэлгээний 10%тай тэнцүү байсан. Би үүнийг системтэй хөрөнгө оруулалтын бүрэн баталгаа болно гэж үзэж байна. Дахин дурдахад энэ нь хүлээгдэж байгаа бүлэг /багц/ орлогын талаар яригдаж байгаа. Грахамын техникийг сонирхож байгаа хүмүүст 2 мэдээлэл байна: Standard & Poor’s Ажиглалт ба Value Lineийн хөрөнгө оруулалтын судалгаануудаас цэвэр ажлын капиталаас доогуур үнэлгээгээр зарагдаж байгаа үнэт цаасны жагсаалтыг харж болно. Дүгнэлт

1. Үнэт цаасны шинжээчдийн эхэлж анхаарах зүйл нь тайлан дахь ашиг бус байгууллагын бодит эдийн засгийн ашиг байх ѐстой. Хэдийгээр санхүүгийн тайлангийн ашиг нь байгууллагын хэтийн төлөвийг тодорхойлох мэдээлэл болдог ч бодит эдийн засгийн ашгийн бууруулсан байж болно.

2. Байгууллагын ROE нь ашгийн өсөлтийн хувийг тодорхойлох гол түлхүүр. ROE нь санхүүгийн хөшүүргээс их шалтгаална. Байгууллагын зээл ба хөрөнгийн харьцааны өсөлт нь ROE г мөн нэмэгдүүлдэг ба

ÖÀ Χ ÒªÀ Χ EBIT Χ Áîðëóóëàëò Χ Àêòèâ ÒªÀ EBIT Áîðëóóëàëò Àêòèâ Õºðºíãº

энэ зөвхөн зээлийн хүүгийн хувь хэмжээ нь байгууллагын активын өгөөжийн хувиас доогуур байх тохиолдолд өсөлттэй байдаг.

3. ROE харьцааг хэд хэдэн тооцооны харьцааны үржвэрээр задалж шинжлэх хэрэгтэй. Хэрэглэгддэг задаргаа нь:

4. Байгууллагын ашигт байдал ба/буюу эрсдлийг тодорхойлох бусад

нягтлан бодох бүртгэлийн харьцаанууд нь үндсэн хөрөнгийн эргэлт, бараа материалын эргэлт, авлагын өдрүүд ба эргэлтийн, хөрвөх чадварын ба хүүгийн хучилтын (хамгаалалтын) харьцаанууд орно.

5. Байгууллагын санхүүгийн тайлангаас гадна энгийн хувьцааны зах зээлийн үнийн хэрэглээний хоѐр харьцаа нь зах зээл ба дансны үнийн харьцаа, үнэ ашгийн харьцаанууд юм.

6. Өндөр ROE бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийх бодлого нь бага ROE бүхий үнэт цаасанд хөрөнгө оруулалт хийснээс бага өгөөжтэй байдаг. Энэ нь бага ROE бүхий үнэт цаастай харьцуулахад өндөр ROE той үнэт цаас нь өндрөөр үнэлэгддэгийг харуулж байна.

7. Байгууллагын санхүүгийн тайлангийн өгөгдлийг ашиглахад гарах гол хүндрэл нь харьцуулалт юм. Байгууллагуудын бэрхшээл нь төрөл бүрийн үнэт цаасны өгөөж ба ашгийг тооцож хэрхэн сонголт хийхэд байдаг. Тиймээс үнэт цаасны шинжээчид байгууллагуудын хооронд харьцуулалт хийхийн өмнө дансны ашиг ба санхүүгийн харьцаануудыг тогтсон стандартад нийцүүлэх хэрэгтэй.

8. Харьцуулалтын бэрхшээл нь инфляцийн үед илүү их гардаг. Инфляци нь дансны бараа материал, элэгдэл ба хүүгийн зардалд өөрчлөлт оруулдаг.

Томъёолол Орлогын тайлан Авлага цуглуулах дундаж хугацаа Тайлан тэнцэл Авлагын өдрүүд Мөнгөн урсгалын тайлан

Эргэлтийн харьцаа Дансны ашиг ТТГЧын харьцаа Эдийн засгийн ашиг Хөрвөх чадварын харьцаа Хөрөнгийн өгөөж Хүүгийн баталгааны харьцаа Активын өгөөж Хүү төлөх чадварын харьцаа Du Pont систем Зах зээлийн ба дансны үнийн харьцаа Ахиуц ашиг Үнэ/ашгийн харьцаа Борлуулалтын өгөөж Хуримтлагдсан ашиг Активын эргэлт LIFO Хөшүүргийн харьцаа FIFO

Унших материал Хөрөнгийн үнэлгээ хийхэд санхүүгийн тайлангийн хэрэглээний шилдэг ном, одоо тав дахь хэвлэл нь: Cottle, S.: R.Murray; and F. Block, Graham ба Dodd-ийн Үнэт Цаасны Шинжилгээ. Нью-Иорк, McGraw Hill8 1988

Дасгал

1. Crusty Pie Co., компани нь алимны худалдаандаа илүү анхаардаг ба борлуулалтын өгөөж нь үйлдвэрлэлийн дундаж өгөөжөөсөө илүү, ROA нь үйлдвэрлэлийн дундажтай тэнцүү. Үүнийг яаж тайлбарлах вэ?

2. ABC Корпорацийн ROA нь үйлдвэрлэлийн дунджаас дээгүүр байхад борлуулалтын ахиуц ашиг нь үйлдвэрлэлийн дунджаас доогуур. Эндээс нь активын эргэлтийн эргэлтийн талаар юу гэж тайлбарлах вэ?

3. А ба В байгууллага нь ижил ROA тай үед А ийн ROE өндөр. Үүнийг юу гэж тайлбарлах вэ? (Асуулт 4 – 19 нь сүүлийн CFA шалгалтын материал)

4. Доорхи хариултуудаас аль нь үйлдвэрлэлийн дунджаас цэвэр борлуулалт ба цэвэр үндсэн хөрөнгийн дунджийн харьцаа их байдаг гэдгийг тайлбарлах вэ? *

a. Сүүлийн хэдэн жилд байгууллага нь барилга байгууламж ба тоног төхөөрөмжиндөө хөрөнгө оруулалт хийсэн

b. Энэ байгууллага бусад байгууллагыг бодвол активаа үр дүнтэй ашиглаж чаддаггүй

c. Байгууллага нь маш олон хуучин барилга ба тоног төхөөрөмжтэй

d. Байгууллага нь элэгдлийн шулуун шугамын аргыг хэрэглэдэг 5. Активын өгөөжийн хувь хэмжээ нь тэнцүү: *

a. Ахиуц ашиг X Нийт активын эргэлт b. Ахиуц ашиг X Нийт активын эргэлт X Хөшүүргийн

харьцаа/Хүүгийн зардал c. Цэвэр орлого + Орлогын татварын цэвэр хүүгийн зардал +

Минорын хүү Нийт активын дундаж

d. Цэвэр орлого + Ашиг дахь Минорын хүү Нийт активын дундаж

i. Зөвхөн а ii. а ба с iii. зөвхөн b iv. b ба d

6. Seattle Үйлдвэрлэлийн Корпорацийн санхүүгийн тайланг 1991 оны байдлаар доорхи харьцаануудыг гаргахад ашигласан (Хүснэт 18А ба 18B). **

* 1988 CFA-ийн Сургалтын Хөтөлбөрөөс зөвшөөрөлтэйгөөр дахин

Хүснэгт 18A Seattle Үйлдвэрлэлийн Корпораци. Нэгтгэсэн тайлан тэнцэл. 12 сарын 31 ны байдлаар (сая доллар)

1990 1991 Актив

Эргэлтийн хөрөнгө Бэлэн мөнгө $ 6.2 $ 6.6 Богино хугацаатай хөрөнгө оруулалтын арилжааны цаас

20.8 15.0

Дансаарх авлага 77.0 93.2 Бараа материал 251.2 286.0 Урьчилж төлсөн үйлдвэрлэлийн зардал 1.4 1.8 Нийт эргэлтийн хөрөнгө 356.6 402.6 Түрээсийн хөрөнгийн хуримтлагдсан цэвэр элэгдэл 181.4 215.6 Бусад 6.2 9.8 Нийт актив $ 544.2 $ 628.0 Пассив

Эргэлтийн өглөг Дансаарх өглөг $ 143.2 $ 161.0 Ноогдол ашгийн өглөг 13.0 14.4 Урт хугацаат өрийн төлөх хэсэг 12.0 16.6 Түрээсийн капитал төлөх хэсэг 18.8 22.6 Орлогод ноогдох татвар 10.8 9.8 Нийт эргэлтийн өглөг $ 197.8 $ 224.4 Урт хугацаатай өр 86.4 107.0 Түрээсийн капиталын облигаци 140.8 165.8 Нийт пассив $ 425.0 $ 497.2

Хувьцаа эзэмшигчидийн өмч

Энгийн хувьцаа, $10- нэрлэсэн үнэтэй, 4 саяыг гаргасан ба 3 сая ба 2,680,000 тус тус төлөгдөөгүй

26.8 30.0

Хуримтлагдсан давуу эрхт хувьцаа, А 8%, $25-ын нэрлэсэн үнэтэй, 1 саяыг гаргасан ба 600,000 төлөгдөөгүй

15.0 15.0

Нэмж төлөгдсөн капитал 26.4 27.0 Хуримтлагдсан ашиг 51.0 58.8 Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн өмч 119.2 130.8 Нийт пассив ба хувьцаа эзэмшигчдийн өмч $ 544.2 $ 628.0

a) Нийт активын өгөөж b) Нэгж энгийн хувьцаанаас олох ашиг c) Хөрвөх чадварын харьцааг d) Хүүгийн баталгаат харьцааг

e) Авлага цуглуулах хугацаа f) Хөшүүргийн харьцаа

Хүснэгт 18В Seattle manufacturing Corp. Орлогын Тайлан, жилийн эцсээр 12 сарын 31 (мянган $-р)

1990 1991

Борлуулалт Цэвэр бусад орлого Нийт орлого Борлуулалтын зардал Түрээслэгдсэн өмчийн элэгдэл Борлуулалт ба удирдлагын зардал Хүүгийн зардал Нийт өртөг ба зардлууд Орлогын татварын өмнөх орлого Орлогын татвар Цэвэр орлого

$ 1,166.6 12.8 1,179.4 $ 912.0

43.6 118.4

16.2 1,090.2 $ 89.2 19.2 $ 70.0

$ 1,207.6 15.6 1,223.2 $ 961.2

48.6 128.8

19.8 1,158.4 $ 64.8 10.4 $ 54.4

7. Chicago Refrigerator Inc –ийн санхүүгийн тайланг 1991 оны байдлаар

доорхи харьцаануудыг гаргахад ашигласан (Хүснэт 18С ба 18D). * a. Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа b. Активын өгөөж c. Энгийн хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийн өгөөж d. Нэгж энгийн хувьцааны өгөөж e. Ахиуц ашиг f. Хүү төлөх чадварын харьцаа g. Бараа материалын эргэлт h. Хөшүүргийн харьцаа

8. Atlas корпорацийн санхүүгийн тайланг 1991 оны байдлаар доорхи харьцаануудыг гаргахад ашигласан (Хүснэгт 18Е ба 18F). **

a. Хөрвөх чадварын итгэлцүүр b. Бараа материалын эргэлт c. Нэгж хувьцааны өгөөж d. Хүүгийн хучилт (хамгаалалт) e. Хөшүүрэг

* 1988 CFA-ийн Сургалтын Хөтөлбөрөөс зөвшөөрөлтэйгөөр дахин

9. Philips Morris Корпораци нь дэлхийн хэмжээнд өргөн хэрэглээний

бараа үйлдвэрлэдэг байгууллага. Компанийг түүний үйлдвэрлэдэг Marlboro, Benson & Hedges, Kraft, Kool-Aid, Jell-O, Miller, Maxwell House бүтээгдэхүүнээрээ алдартай. Зарим бүтээгдэхүүнүүд нь эрэлт

ихтэй байдгаас, харин ихэнх нь олон жилийн зах зээлийн туршлага болон сурталчилгааны үр дүнд тогтжээ. Philips Morris тамхи үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд тэргүүлдэг ба энэ нь тэдний ашгийн ихэнх хувийг эзэлдэг. Эрүүл мэндийн болон эдийн засгийн үүднээс

Хүснэгт 18C Chicago Refrigerator Inc-ийн тайлан тэнцэл, 12 сарын 31-ны байдлаар (сая $)

1990 1991

Актив Эргэлтийн хөрөнгө

Бэлэн мөнгө $ 683 $ 325 Дансаарх авлага 1,490 3,599 Бараа материал 1,415 2,423 Урьчилж төлсөн зардал 15 13 Нийт эргэлтийн хөрөнгө 3,603 6,360

Цэвэр өмч хөрөнгө, барилга байгууламж тоног төхөөрөмж

1,066 1,541

Бусад 123 157 Нийт актив $ 4,792 $ 8,058 Пассив

Эргэлтийн өглөг

Банкин дахь векселийн өглөг $ -- $ 875 Урт хугацаат өрийн одоо төлөх хэсэг 38 116 Дансаарх өглөг 485 933 Тооцсон орлогын татвар 588 472 Өсгөсөн зардал 576 586 Худалдан авагчийн урьдчилгаа төлбөр 34 963 Нийт эргэлтийн өглөг 1,721 3,945 Урт хугацаатай өр 122 179 Бусад пассив 81 131 Нийт пассив $ 1,924 $ 4,255 Хувьцаа эзэмшигчидийн хөрөнгө

1$-ийн нэрлэсэн үнэтэй 1 сая энгийн хувьцаа гаргаснаас тус бүр 550.000 ба 829.000 төлөгдөөгүй $ 550 $ 829 25 $-ийн нэрлэсэн үнэтэй, А 10% серийн 25.000 ширхэг давуу эрхтэй хувьцаа. Тус бүр нь 20.000 ба 18.000 төлөгдөөгүй 500 450 Нэмж төлөгдсөн капитал 450 575 Хуримтлагдсан ашиг 1,368 1,949 Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө $ 2,868 $ 3,803 Нийт пассив ба хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө $ 4,792 $ 8,058

Philips Morris тамхи үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд тэргүүлдэг ба энэ нь тэдний ашгийн ихэнх хувийг эзэлдэг. Эрүүл мэндийн болон эдийн засгаас шалтгаалан тамхины борлуулалт тэр дундаа АНУ-д удаан байдаг. Гэвч

тамхины үнэ АНУ-д инфляциас илүү хурдан өссөн ба энэ нь Philip Morris ба бусад тамхины компаниудын зөв үнэлгээ болон татварын дарамтын эсрэг авсан арга хэмжээнүүдийн үр дүн байсан. Тамхины үйлдвэрлэлийн энэ чиг хандлагыг тайлбарлахад тамхины үнийн өсөлт нь тамхины үйлдвэрлэлийн эсрэг, өсөж байгаа татвар төлбөрийг дарахад шаардлагатай байсан. Хүснэгт 18D Chicago Refrigerator Inc. Орлогын тайлан. Жилийн эцсээр 12 сарын 31 (мянган $-р)

1990 1991

Цэвэр борлуулалт $ 7,570 $ 12,065 Цэвэр бусад орлого 261 345 Нийт орлого 7,831 12,410 Борлуулалтын зардал $ 4,850 $ 8,048 Ерөнхий удирдлагын ба маркетингийн зардал 1,531 2,025 Хүүгийн зардал 22 78 Нийт өртөг ба зардал 6,403 10,151 Татварын өмнөх цэвэр орлого $ 1,428 $ 2,259 Орлогын татвар 28 994 Цэвэр орлого $ 800 $ 1,265

Олон жилийн туршид Philip Morris нь үндсэн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалаа дахин байршуулж байсан (илүүдэл бэлэн мөнгийг үндсэн бизнесийн дотоод өсөлтийг тогтвортой байлгахын тулд зарцуулж байсан.) Тасралтгүй өсөж байгаа ноогдол ашигт тулгуурласан үйл ажиллагааны бодлого нь энгийн хувьцааг эргэн худалдан авч хэрэглэгчиддээ худалдах байсан. Ноогдол ашиг жилээс жилд өсөж, хувьцааг дансных нь үнээс өндөр үнээр хэрэглэгчид худалдан авч байв. Зарим дахин худалдагдсан үнэт цаас нь сангийн хувьцаа болж үлдсэн нь халагдаж байсан. Philip Morris бүх дотоодын бараа материалын өртгийг LIFO аргаар тооцдог ба элэгдлийг тайлагнахдаа шулуун шугамын аргыг хэрэглэдэг. Goodwill болон бусад биет бус зардлууд нь шулуун шугамын аргаар 40 жилийн туршид бүртгэгдэж ирсэн. 1991 оны 1 сараас компани нь ажил олгогчийн үүднээс албан хаагчдынхаа эрх ашгийн тулд FAS106 (тэтгэвэрт гарч байгаа албан хаагч нар нь тэтгэврийн сангаас тэтгэмж хүртдэг) хэрэгжүүлж эхэлсэн. 1991 оны жилийн эцсийн байдлаар тэтгэвэрт гарагчдын эрүүл мэндийн зардал 1.854 $ сая болж байжээ. Хүснэгт 18. G байгууллагын бусад мэдээллийг танилцуулж байна.

a. Du Pont загварыг ашиглан Philip Morris-ийн 1981, 1991 оны хоорондох өөрийн хөрөнгийн өгөөжийн таван гол бүрэлдэхүүнийг ол. Эдгээр бүрэлдэхүүнүүдээ ашиглан хоѐр оны өөрийн хөрөнгийн өгөөжийг ол.

b. а-д тооцсон хариултаа ашиглан 1981 ба 1991 онуудын ROE –ийн ялгааг тооцоол. Онуудын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн өөрчлөлтийг товч ярилц

c. 1981 оны өгөгдлийг ашиглан Philip Morris-ийн тогтвортой өсөлтийг (ROE x b) ол. 1981-1991 оны хугацаанд компанийн нэгж хувьцааны ашгийн жилийн өсөлтийн

хувь 20.4%. Яагаад тогтвортой өсөлтийн хэмжээ 1981-1991 оны бодит өсөлтийг тодорхойлоход хэрэглэгдэж эсвэл хэрэглэгдэхгүй байна вэ?

Хүснэгт 18E Philip Morris корпорацийн жилийн эцсийн 12 сарын 31-ны байдлаар санхүүгийн тайлангууд ба бусад өгөгдөл (ноогдол ашгаас бусад нь сая доллароор)

1990 1991

Актив

Эргэлтийн хөрөнгө: Бэлэн мөнгө $ 3.1 $ 3.3 Богино хугацаатай хөрөнгө оруулалтын арилжааны цаас

2.9 --

Дансаарх авлага 38.5 46.6 Бараа материал 125.6 143.0 Урьчилж төлсөн үйлдвэрлэлийн зардал .7 .9 Нийт эргэлтийн хөрөнгө $ 170.8 $ 193.8 Түрээсийн хөрөнгийн хуримтлагдсан цэвэр элэгдэл $ 90.7 $ 107.8 Бусад 3.1 4.9 Нийт актив $ 264.6 $ 306.5

Пассив

Эргэлтийн өглөг Дансаарх өглөг $ 71.6 $ 81.7 Ноогдол ашгийн өглөг 6.5 6.0 Урт хугацаат өрийн одоо төлөх хэсэг 6.0 8.3 Капиталын түрээсийн одоо төлөх хэсэг 9.4 11.3 Орлогод ноогдох татвар 5.4 4.9 Нийт эргэлтийн өглөг $ 98.9 $ 112.2 Урт хугацаатай өр $ 43.2 $ 53.5 Капиталын түрээсийн төлбөр 70.4 82.9 Нийт пассив $ 212.5 $ 248.6

Хувьцаа эзэмшигчидийн өмч

10$-ийн нэрлэсэн үнэтэй 2 сая энгийн хувьцаа гаргаснаас тус бүр 1340.000 ба 1500.000 төлөгдөөгүй 13.4 15.0 Нэмж төлөгдсөн капитал 13.2 13.5 Хуримтлагдсан ашиг 25.5 29.4 Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн өмч 52.1 57.9 Нийт пассив ба хувьцаа эзэмшигчдийн өмч $ 264.6 $ 306.5

10. Инфляцийг тусгахын өмнө компани нь FIFO-гоос LIFO-д шилжсэн.

Хэрвээ юу ч өөрчлөгдөөгүй бол бараа материалын эргэлт: * a. өндөр b. доогуур c. өөрчлөгдөөгүй

d. өгөгдсөн мэдээллийг ашиглан олох боломжгүй

Хүснэгт 18F Atlas корпорацийн Орлогын тайлан, жилийн эцсээр 12 сарын 31 (мянган $ -р)

1990 1991

Борлуулалт Бусад цэвэр орлого Үндсэн орлого Борлуулалтын зардал Түрээсэлсэн өмчийн элэгдэл Борлуулалт ба удирдлагын зардал Хүүгийн зардал Нийт өртөг ба зардал Орлогын татварын өмнөх орлого Орлогын татвар Цэвэр орлого

$ 583.3 6.4 589.7

456.0 21.8 59.2

8.1 545.1

44.6 9.6 $ 35.0

$ 603.8 2.8 606.6

475.6 24.3 64.4

9.9 574.2

32.4 5.2 $ 27.2

11. Инфляц үед FIFO аргыг хэрэглэхэд ямар тайлан нь LIFO аргыг

хэрэглэснээс илүү бодит байх вэ? a. Тайлан тэнцэл b. Орлогын тайлан c. Мөнгөн урсгалын тайлан d. Аль нь ч биш

12. Компани 10 жилийн ашиглалтын хугацаатай машин худалдаж авсан. Хэрэв компани нь шулуун шугамын аргыг хэрэглэхийн оронд элэгдэл тооцох жилийн нэмэгдэлийн аргыг ашигладаг бол: *

a. сүүлийн 10 дахь жилд орлого өснө b. 10 жилийн хугацаан дахь нийт элэгдлийн зардал

бага байна. c. Эхний жилд элэгдлийн зардал бага байна d. 8 жилийн дараа машин ажиллагаагүй болбол

том алдагдал болно 13. Яагаад байгууллагын урт хугацаат зээл ба урт хугацаат капиталын

харьцааг үйлдвэрлэлийн дунджаас доогуур байх мөртлөө хүү татварын өмнөх орлого ба зээлийн хүүгийн төлбөрийн харьцааг үйлдвэрлэлийн дунджаас доогуур байдаг вэ? *

a. байгууллага дунджаас доогуур ашигтай b. байгууллага дунджаас их богино хугацаат зээлтэй c. байгууллага эргэлтийн актив ба эргэлтийн пассивын

өндөр харьцаатай Хүснэгт 18G Philip Morris-ийн сонгож авсан санхүүгийн тайлан ба бусад өгөгдлүүд. 12 сарын 31-ны жилийн эцсийн байдлаар (ноогдол ашгаас бусад нь сая $-оор)

1990 1981

Орлогын тайлан

Үйл ажиллагааны орлого $ 56,458 $ 10,866 Борлуулалтын зардал 25,612 5,253 Бүтээгдэхүүний онцгой албан татвар 8,394 2,580 Нийт ашиг $ 22,452 $ 3,053

Борлуулалт, ерөнхий ба удирдлагын зардал 13,830 1,741 Үйл ажиллагааны орлого $ 8,622 $ 1,312 Хүүгийн зардал 1,651 232 Татварын өмнөх ашиг $ 6,971 $ 1,080 Орлогын татварын сан 3,044 420 Цэвэр орлого $ 3,927 $ 660 Нэгж хувьцаан дахь цэвэр ашиг $ 4.24 $ 0.66 Нэгж хувьцаан дахь ноогдол ашиг $ 1.91 $ 0.25

Баланс

Эргэлтийн хөрөнгө $ 12,594 $ 3,733 Цэвэр хөрөнгө үйлдвэр ба тоног төхөөрөмж 9,946 3,583 Гудвиль 18,624 634 Бусад актив 6,220 1,230 $ 47,384 $ 9,180 Эргэлтийн өглөг $ 11,824 $ 1,936 Урт хугацаатай өр 14,213 3,499 Хойшлогдсон татвар 1,803 455 Бусад пассив 7,032 56 Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө 12,512 3,234 Нийт пассив ба хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө $ 47,384 $ 9,180

Бусад өгөгдөл

Philip Morris: Нийт хувьцааны үлдэгдэл (саяар) 920 1.003 Энгийн хувьцааны хаалтын үнэ $ 80.250 $ 6.125 S&P 500 Хувьцааны үзүүлэлт: Хаалтын үнэ 417.09 122.55 Нэгж хувьцаан дахь цэвэр ашиг 16.29 15.36 Хувьцааны бүртгэлийн үнэ 161.08 109.43

14. Инфляцийн үед LIFO-г хэрэглэж байгаа байгууллага нь FIFO-г

ашигладаг байгууллагыг бодвол __________________________ эргэлтийн харьцаатай ба цаг хугацаа өнгөрөх тусам чиг хандлага нь ______________________ .

a. өндөр, өснө b. өндөр, буурна c. бага, буурна d. бага, өснө

15. FASB 95-ийн дагуу бэлтгэсэн мөнгөн урсгалын тайланд хөрөнгө оруулалтаарх бэлэн мөнгөний урсгалд ________________________ ордоггүй: *

a. худалдан авалтад зориулсан бэлэн мөнгө

b. үндсэн хөрөнгийн борлуулалтаас орж ирсэн бэлэн мөнгө

c. шинэ бүтээгдэхүүнээр солигдсон бараа материалын өсөлт

d. Дээрх бүгд

Хүснэгт 18H Орлогын тайлан ба Тайлан тэнцэл

1992 1995

Орлогын тайлангийн өгөгдөл

Орлогууд Үйл ажиллагааны орлого Элэгдэл ба хорогдол Хүүгийн зардал Татварын өмнөх орлого Орлогын татвар Татварын дараах цэвэр орлого Балансын өгөгдөл Үндсэн хөрөнгө Нийт актив Эргэлтийн хөрөнгө Нийт өр Нийт хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө

$ 542 38 3 3

32 13 19

$ 41 245 123

16 159

$ 979 76 9 0

67 37 30

$ 70 291 157

16. Үндсэн үйл ажиллагаанаас орж ирсэн бэлэн мөнгөний урсгалд

__________________ орно. a. Худалдан авалтаас шалтгаалах бараа материалын

өсөлт b. Солилцооны ханшийн өөрчлөлтөөс шалтгаалах

бараа материалын өөрчлөлт c. Хувьцаа эзэмшигчдэд төлсөн хүүгийн зардал d. Хувьцаа эзэмшигчдэд төлсөн ноогдол ашиг

17. Доорхи харьцаанууд дахь ноогдол ашгийн бэлэн мөнгөний төлбөр ямар нөлөөтэй байх вэ? (бусад өгөгдөл нь бүгд тэнцүү)

Хүү төлөх чадварын харьцаа Зээл/Өөрийн хөрөнгийн харьцаа а. Өсөлт Өсөлт b. Нөлөөгүй Өсөлт c. Нөлөөгүй Нөлөөгүй d. Бууралт Бууралт

18. Du Pont загвар нь доорхи бүрэлдэхүүний функцээр хувьцаа эзэмшигчдийн цэвэр өгөөжийг тодорхойлдог.

үйл ажиллагааны ахиуц

активын эргэлт

хүүгийн дарамт

санхүүгийн хөшүүрэг

орлогын татварын хувь хэмжээ Хүснэгт 18 H –ийн өгөгдлийг ашиглан

a. 1992 ба 1995 оны хувьд дээрх таван бүрэлдэхүүнүүдийг тооцоол. Эдгээр өгөгдлөө ашиглан өөрийн хөрөнгийн өгөөж ROE-г 1992 ба 1995 онуудад ол

b. 1992 – 1995 оны хугацаанд ROE-дэх санхүүгийн хөшүүрэг ба активын эргэлтийн өөрчлөлтийг ол

sanhuugiin tailan shinjilgee

Documents

Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal

Sanhuugiin tailangiin shinjilgee 2

zeeliin ersdliin shinjilgee

Sanhuugiin tailangiin butets zohion baiguulalt,sanhuugiin tailangiin dinamikiin shinjilgee

2016 sanhuugiin tailan

Seminar Tailan

Sanhuugiin tailan

3 r sar sanhuugiin medee1

Uts tailan

NTTT 2014 tailan

Mones tailan

3 r sar sanhuugiin medee

Sanhuugiin tailangiin butets zohion baiguulalt

Sanhvvgiin tailangiin shinjilgee

Biy Daalt ST Shinjilgee ZOOS HK

“МОНГОЛЫН ХУВЬЦААТ КОМПАНИУДАД ХИЙСЭН shinjilgee

Hyanalt shinjilgee unelgeenii juram 322.doc

PCR shinjilgee

Tusul tailan

Tohijilt tailan