Соёлын боловсролын сургууль

Бие даалт

Сэдэв:Номын сангийн тоон хэлбэрийн фондын хадгалалт хамгаалалт

Шалгасан Т.Хайдав / /

Гүйцэтгэсэн Ч.Даваа / /

2012 оны 5 дугаар сар 23

Оршил номын сангийн Тоон хэлбэрийн фондын хадаглалт хамгаалалтхичээлийн хүрээнд судалж байгаа билээ. Тус сэдвийнхээ талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл олж авах явдал юм. Номын сан нь ном хэвлэлийг хадаглах хамгаалах нийтийн хүртээл болгоходчиглэгдсэн юм. Номын сангийн фондын ном болон бусад баримтууд нь уншигчдыннийгмийнаьдралын хүрээнд ажиллаж хөдөлмөрлөх, сурч боловсроход тус нэмэрболох, тэднийсо

лын түвшинг дээшлүүлоэх, оюун санааны эрэлт хэрэгцээгхангахад дэмжлэг үзүүлэхмэдээллийн эх сурвалжууд байхстой. Тоон хэлбэрийн хамгаалалт хэмээх энэхүү бие даалтын материалын уншсанаарэнэ тоон хэлбэрийн ном хэвлэл мөн тоон хэлбэрийн фондын хадаглалтхамгаалалтын талаар өчүүхэн ч гэсэн мэдлэгтэй болно гэдэгт би итгэлтэйбайна.

Номын сангийн фондын тухай ерөнхий ойлголт Фонд гэдэг нь Германы Дерфонд гэдэг үгнээс гаралтай бөгөөд номын сангийн үндэс суурьгэсэн үг юм.I-р тодорхойлолт: Тухайн номын санд хадгалагдаж байгаа мэдээллийн нөөцийг уг номынсангийн фонд гэж нэрлэнэ.II-р тодорхойлолт: Тухайн номын сангийн өмчинд байгаа мэдээллийн нөөц нь тодорхойэрэмбэ дараагаар байрлах ба ном болон бусад материалуудын цуглуулга юм.Фонд уншигчдад зориулан бий болж, бүтэц бүрэлдэхүүн байрлал, зохион байгуулалт ньуншигчийн эрэлт хэрэгцээнээс шууд шалтгаална. Номын санд байгаа фонд нь үндэснийбаялаг төдийгүй материаллаг болон оюуны үнэт зүйл, хүн амын соѐлын түвшингийнчухал үзүүлэлт юм.Фондонд юу юу байдаг вэ?НомСонинСэтгүүл Газрын зураг Гар бичмэл Аудио гэх мэт.Фондын үүрэг:Фонд нь мэдээллийг мэдээллийг хадгалах, хамгаалах, цуглуулах, сурган хүмүүжүүлэх,лавлагаа, чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэхэд чухал үүрэгтэй. Тоон номын сан гэж юу вэ?

 Тоон хэлбэрийн номын сан гэдэг нь электрон мэдээллийн нөөц бүрдүүлж/фонд/, түүндээ компьютерийн / компьютер, гар утас,Ipadгэх мэт /тусламжтайгаар хандах бололцоо бүхий номын сан Тоон хэлбэрийн мэдээлэл нь өөрийн унших төхөөрөмж, мөн түүнчлэнсүлжээнээс хандах боломж бүхий компьютерт байрлаж болно. Жишээ нь:дотоод сүлжээний сервер, дотоод сүлжээний сэрвэр гэх мэт Тоон номын сан гэсэн ойлголтод тоон хэлбэрийн фонд болон мэдээллийнсистемийн тухай ойлгодог байв. Жишээлбэл: өөрийн цуглуулсан электронмэдээллийн цуглуулга, байгууллагын мэдээллийн нөөц гэх мэт.

 1987 оноос судалгаа шинжилгээний материалуудыг тоон хэлбэрт оруулах,ашиглах ажил эрчимтэй хийгдэж эхэлсэн бөгөөд номын сангууд ч энэ чиглэлдүйл ажиллагаагаа хандуулсан.

Энэ үеэс олон олон номын сангууд уламжлалт карт каталогио электронкаталогиор солих,тогтмол хэвлэл болон бусад эх сурвалжаас өгүүллүүдийг түүжCDROMдээр хадгалж эхэлсэн байна.1993 оноос WWW World Wide Web үүссэн нь тоон номын сангийн хөгжлийгхурдасгах үндсэн хөдөлгөгч хүч болсон байна Жинхэнэ утгаараа тоон номын сан гэж нэрлэгдэх ажлууд 1990д онд хийгдэж эхэлжээ. Номын сангийн фондын ангилал нь

 Фондыг хэлбэрээр нь

 Номын сангийн фонд

 Тогтмол хэвлэлийн фондCD DVD VCDэлектрон  тоон фонд Плѐнк кино дүрс 

Микро тээгч Фондыг дараах байдлаар ангилна

 Үндсэн фонд

 Тогтмол хэвлэлийн фонд Лавлагааны фонд

Тусгай фонд Ойрын фонд : уншлагын танхим , гэрээр ном олгох

Бэлтгэл фонд

Солилцооны фонд

Архивын фоондОрчин цагийн үйлчлүүлэгчдийн ихэнх нь интернэт ашиглах боломжтой болсон тул номынсангаас электрон мэдээлэл, ном, мэдээг интернэтээр дамжуулан авч уншихыг хүсдэгболжээ. 

Үйлчлүүлэгчдийн тэрхүү эрэлт хэрэгцээг биелүүлэхийн тулд бид тоон хэлбэрийн номынсан байгуулах шаардлагатай. Тоон номын сангийн үндэс суурь нь тоон хэлбэрийн  мэдээлэл буюу ном юм. Энэхүү тоон хэлбэрийн ном (DIGITAL BOOK), тоон номын санбайгуулахын тулд бидэнд тодорхой технологи шаардагдана. (Яг л найзыгаа аврах гэж буйшоргоолжтой адил байна Тоон хэлбэрийн ном хийх олон арга байдгаас миний хувьд тухайн номыг зураг хэлбэртшилжүүлээд түүнийгээ вэб үзэгчийн тусламжтайгаар сонгож уншуулах (google

booksшиг...) аргыг илүүд үздэг. Учир нь:

 Энэ аргад суралцахад хурдан хялбар Компьютерт элдэв нэмэлт програм суулгах шаардлагагүй Уншигдах хурд өндөр (Зөвхөн тухайн үед уншигдаж байгаа хэдэн хуудсыг лачаалах учир интернэтийн хурд болон компьютерийн санах ойд нэг ихнөлөөлөхгүй) Зохиогчийн эрхийн асуудлыг шийдэх боломжтой (Хүссэн хуудсаа сонгонуншуулах тул зохиогчийн эрхийг зөрчихгүйгээр үйлчилгээ үзүүлж болно.) Уншигч тухайн номыг шууд татаж аваад ашиглахад төвөгтэй (Номоо шуудхуулбарлуулахгүй давуу талтай) Онлайн горимд шууд ачаалагдана Компьютерийн хатуу дискэнд бага зай эзэлдэг гэх мэт давуу талууд бий.Та электрон ном хийх технологийг эзэмшие гэвэл эх коодыг доорх хаягаар хандаж үнэгүйтатаж авч болно. Та тоон хэлбэрийн номын сантай болмоор байна уу. Тэгвэл бид JOOMLA, GreenStone, DSpase програмын тусламжтайгаар тоон хэлбэрийнномын сан байгуулж өгөх, зөвлөгөө өгөх үйлчилгээг санал болгож байна.   Тоон номын сан байгуулсны ач холбогдол Орон зай, цаг хугацаанаас хамааралгүй хандах боломж бүрдэнэ. Цөөн хувьтай номын хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ. 

Үнэт ховор номыг тоон хэлбэрт шилжүүлсэнээр түүний ашиглалтын хугацаагнэмэгдүүлнэ. Номын санчид ирэх үйлчилгээний ачааллыг багасгана.

 Үнэ: тохиролцоно JOOMLA програмд суурилсан тоон номын сан Дэлхийд хамгийн олон хэрэглэгчтэй агуулга удирдах систем болох JOOMLA програмынтусламжтайгаар тоон номын сан үүсгэж өгнө. Энэ програмын тусалмжтайгаар тоон хэлбэрийн номын сан байгуулсанаар... байгууллагын вэб, номын санг нэг дор бүрдүүлэх, ашиглах боломж нээгдэх юм. Жишээнь: Greenstone програмд суурилсан тоон номын сан Персонал компьютер, WINDOWS үйлдлийн систем ашиглан өөрийн номын сан үүсгэхийгхүсэж байвал энэ програмыг сонирхоорой.Dspase програмд суурилсан тоон номын сан   Нээлттэй эхтэй энэхүү програм хангамжийн тусламжтайгаар сургууль /факультет/,судалгааны төвүүдийн эрдэм шинжилгээний материал ба бусад бүтээлийг хамгаалах,түгээх, индексжүүлэн

сургалт, судалгаанд ашиглах боломжтой цогц систем бий болгодог.DSpase ашиглаж байгаа

номын сангийн жишээ: http://dspace.num.edu.mDijital collectionтоон хэлбэрийн фонд Энгийн утгаараа дижитал баримт нь мэдээллийн нэгж юм.Дижитал баримт нь нэг файлэсвэл файлууд болон эрэмбэлсэн файлуудын бүрдэл юм.Номын сан болон архивынматериалуудыг машинаар унших хэлбэрт шилжүүлсэн электрон форматаар хадгалаххэрэглэгчидэлектрон форматаар уншихад зориулагдсан нөөц юм. Өнөөдөр номын сан ньномоос гадна тоон хэлбэрийн нөөц гэх мэт олон төрлийн мэдээллийг агуулсан фонд(хадгаламж)болон тэдгээрийн тусламжтай мэдээллийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагагэж ойлгогдох болжээ.Номын сан болон архивын матераилуудыг машинаар унших хэлбэрт шилжүүлсэнэлектрон форматаар хадгалах хэрэглэгчдэд электрон форматаар уншигдахад зориулагдсаннөөц юмТоон хэлбэрийн фонд нь номын сан болон архивын материалуудыг машинаар уншиххэлбэрт шилжүүлсэн электрон форматаар хадгалах ,хэрэглэгчдэд электрон форматааруншихад зориулагдсан нөөц юм.

  Номын сангийн электрон нөөцөд,ebook, e-journal,аудио видео файл, онлайнаар болонCDROM

дээр хэвлэгдсэн лавлагааны ном зохиол , номзүйн гарын авлагууд болон вэбэдсуурилсан мэдээллүүд багтдаг. Номын сангийн ямар материалуудыйг электрон хэлбэрт оруулж болох вэ гэвэл: Ном Сэтгүүл Кино Дуу Зураг гэх мэт  Ямар хэлбэрт оруулах вэ гэвэл: СD-RomЭлектрон ном Ярьдаг ном Кино Концерт Webхуудас Ердийн тест Электрон ном тусгай програм Тоон хэлбэрийн фонд үүсгэхийн тулд физик шинж чанар бүхий материалыг тоон хэлбэртшилжүүлэхээс гадна шууд тоон хэлбэрийн мэдээлэл үүсч болно.  

Номыг электрон хувилбарт оруулахдаа ховор хуучин олдоц бага эрэлт ихтэй голдуу нэгхувьтай байдаг ном хэвлэлийг сонгох хэрэгтэй. Номын сангийн фондыг электрон тоон хэлбэрт оруулснаар номын сангийн бүх ажлыгхөнгөвчилж уншигчид хэрэглэгчийн цаг завыг хэмнэж ,мөн тахир дутуу хөгжлийнбэрхшээлтэй уншигчдад ашиглах боломжтойНомын сангийн ачаалал багасч уншигчдад хүрэх үйлчилгээ сайжирна.Электрон номынсан байгуулах ажил нь тодорхой цаг хугацаа, шат дараалсан ажлуудыг зохион байгуулсныүр дүнд бий болно. Зарим нэг томоохон номын сангууд өөрийн номын сангийн онцлог үйл ажиллагааныонцлогт тохирсон номын сангийн програмыг зохиож түүнийгээ олон нийтэд ашиглуулдаг.Манайд тоотой

хэдэн номын сангууд энэхүү электрон номын сангийн үйл ажиллагаагнэвтрүүлэн ажиллаж байгаа. Энэ нь электрон номын сангийн үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэхтоног төхөөрөмж техник, хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой. Номын сангийн ном хэвлэлийг электрон хэвлэлд шилжүүлснээр ямар ч уншигч хаанаас чөөрийн хүссэн мэдээллээ олж авч болно.Номын сангийн ном хэвлэлийг электрон хэлбэрт шилжүүлэхдээ зөвхөн скайнер хэрэглээдзогсохгүй ном тус бүрийн онцлог шинж чанарт тохируулан тоног төхөөрөмжүүдийг ашиглах шаардлагатай. Фондыг электрон хэлбэрт шилжүүлэхэд өндөр үзүүлэлт бүхий тоног төхөөрөмжүүдхэрэгтэй. Үүнд: хурд сайтай интернет, скайнер, өндөр үзүүлэлттэй компьютер сервер,  фото болон дижитал камер, хөгжим чихэвч, аудио бичигчCD, DVDгэх мэт орчин үеийнэлектрон техник хэрэгслүүд мөн өндөр чадвар бүхий програмист, номын сангийн өндөрчадвартай боловсон хүчин хэрэгтэй. Электрон номын сан бий болгосны дараа түүнийгээ уншигчдад хүргэх үйл ажиллагаахийгдэнэ. Электрон ном түгээх ажлыг маш олон аргаар хийж болох бөгөөд үүний нэг ньвэб сайтаар дамжуулж уншигчидад хүргэх. Мөн интернет ашиглах боломжгүй газар CD,DVD дээр хуулж, суурьлуулж хүргэж болно. Үүнийг хийхдээ зөвхөн унших байдлаархийх бөгөөд хуулж олшруулах боломжгүйгээр програмаар суулгаж болно. МР3, МР4 flashашиглаж түгээж болно

  Тоон номын сан байгуулсны ач холбогдол 

Орон зай, цаг хугацаанаас хамааралгйү хандах боломж бүрдэнэ.

Цөөн хувьтай номын хүртээмжийг нэмэгдүүнэ.  Үнэт ховор номыг тоон хэлбэрт шилжүүлсэнээр түүний ашиглалтын хугацаагнэмэгдүүлнэ.

Номын санчид ирэх үйлчилгээний ачааллыг багасгана. Электрон номын сан ажиллуулвал гарах давуу тал

Номын сангийн ном элэгдэлд орохгүй

Ном дутагдаж алга болох гэсэн асуудал байхгүй

Нэг дор олон хэрэглэч унших боломжтой 

Хайлтын систем ашиглан хэрэглэгч хүссэн номоо богино хугацаанд олж авна 

Шинэ мэдээллийг электрон хэлбэрээр интернэт болон бусад номбн сангийн эхүүсвэрээс хүссэн хүн бүр ашиглах боломжтой.

Мэдээлэлд илүү зохион байгуулалттй хялбархан аргаар хандах боломжтой 

Электрон мэдээлэл агуулагч төхөөрөмж хэрэгслүүд мэдээлэл их агүүлдагболовч орон зайны хувьд хязгаарлагдам бага зай эзэлдэг учраас электронномын сан нь зай тайлбайд хэмнэлттэй.

Мэдээллийг боловсруулах хүлээн авахад маш бага хугацаа зарцуулдаг

Баримт мэдээллийг тухай бүр нь засаж шинэчлэх боломжтой. 

Сургалтын материаллаг бааз боловсронгуй болно  Дутагдалтай сул тал:Электрон номын сангаар үйлчлүүлэхийн тулд компьютер , цахилгаан сүлжээ гэхмэт зүйлс зайлшгүй шаардагддаг.

Сервэр компьютерийн хатуу диск эвдэрэл бүх ном хоромхон зуур устах аюултай Нөөц диск ашиглаж байх шаардлагтай. Зохиогчийн эрх зөрчигдөх

Гааар шивж оруулдаг тул цаг хугацаа их шаардлагтай Урт хугацаа шаардах тул тэр хэмжээний зардал гарна. Үсгийн алдаа гарах магадлал өндөр

Зарим өгүүлбэр хуудсыг орхигдуулах юмуу давхцуулан бичих тохиолдол гарч болдогонголын тоон номын санМанай улс нь тоон хэлбэрийн номын сангийн хувьд бусад оронтой харицуулхад хөгжилдорой байгаа хэдийг тоон номын сан байгуулж ажилахын төлөө хичээнгүйлэн ажиллажбайгаа билээ . Үүний нэг жишээ гэвэл: Дижитал төсөл юм. Дижитал төсөл Төвд ном сурдрыг дижитал буюу зурган хэлбэрээр компьютерт оруулах төсөл нь анх2007 оны 1 сард АНУ

д төвтэйACIPбуюу Азийн сонгодог зохиолуудыг компьютерторуулах төсөл, Монголын үндэсний номын сан 2 байгууллага хоорондын 1998 онд төвдлам нарын төвдөөр бичсэн ном судрыг каталогт оруулах төслийг хамтын ажиллагаагцаашид өргөжүүлэн, төвд Жалзэтэмбан , Хятад цал барын Ганжуур болон төвд ламнарын ном судрыг дижитал хуулбар хийх төслийн гэрээ байгуулан 3 ажилтантай эхлэнажилласан нь төвд номын фондын каталогт орсон номуудыг дижитал хэлбэрт оруулахэх

суурь тавигдаж, он удаан жил хадгалагдсан ном судрын эх хувийн хадгалалтхамгаалалтанд чухал ач холбогдолтой ажил болсон юм.Төслийн үйл ажиллагаа:2007 оны 1 сараас эхлэн номын дижитал хуулбар хийж ажиллахдаа анх 3 ажилтныгсурган дадлагажуулж төвд ном судрын эх хувийн хадгалалт хамгаалалт, уншигчсудлаачдад хүртээмжтэй болгох зорилгоор хэрэгжсэн. 2008 оноос 2 ажилтны оронтоотой ажилсан бөгөөд ажилтан тус бүр өдөрт судрын 400

60 хуудас зураг аван,номын мэдээ 12 үзүүлтээр бичиж, ажлын тайлангаа электрон шуудангаар явуулдаг.Энэхүү төсөлд зохиулан өндөр хүчин чадал бүхий дижитал камер 2 ширхэг /CanonEOS dijital Xti Camera / , судар буулгах зориулалт бүхий скайнер/ Fujitsu Scanner/ ,зөөврийн компьютер 2 ширхэг ажлын нөхцөлд зориулан агааржуулагч зэрэг техник тоног төхөөрөмжөөр бүрэн хангасан байна. Дижитал төслийн үр дүн:Уг төслөөр Жалзэтэмбан Ганжуурын 110 боть, Цал барын Ганжуурын 108 боть зэрэг 5төрлийн барын Ганжуурын хуулбар, каталогт орсон төвд лам нарын төвд судраас тодгаргацтай , хуудас бүрэн номын зураг авдаг бөгөөд ингэхдээ мөн олон хувьтай судрынзөвхөн нэг эхийг сонгон нийт 2771 боть номыг тоон хэлбэрт оруулжээ. Энэ төслийгхэрэгжсэн 4 жилийн хугацаанд нийтдээ 400GB –ийн 6HDD, 500GB-ийн2HDD-ийн төвд  номын фондын тодорхой хэмжээний ном судрыг тоон хэлбэрээр унших судлах нөхцөлбүрдэж буй юм. Үүний эхний үр дүн Жалзэтэмбан, Бээжин цал барын Ганжуурындижиталчлагдсан хувилбарDVD-г Японы “Дижиталчлан хадгалх нийгэмлэг”тэйхамтран ажиллаж эхийг хэвлэн өгч , сурталчлах ажил хийгдэж байна.  Дэлхийн тоон номын санМЭӨ 800аас 2009 он хүртэлх хугацааны дэлхийн улс орнуудын соѐл болоод бүхий лтөрлийн материалыг олон хэлээр, үнэ төлбөргүйгээр интернет ашиглан тоон зургынболон бусад форматаар татаж авах боломжтой бөгөөд доорхи хэд хэдэн төрлийнмэдээ материалуудыг агуулжээ.Мэдээ матерталын төрлүүд:

Газрын зургууд

Фото зураг

Гар бичмэлүүд Дуу бичлэгДижитал номын сангийн гол зорилго: олон улсын соѐлын талаарх ойлголтыгхөгжүүлэх интернетээр соѐлын талаарх хэм хэмжээ төрлийг нэмэгдүүлэх, хэрэглэгч,эрдэмтэн судлаачдыг мэдээллийн эх үүсвэрээр хангах, улс орнуудын бусаддижитал үүсвэрүүдийг түншлэн хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилгтой.Дэлхийн тоон номын сангийн материалуудыг хэд хэдэн төрлийн хэлээр нээлттэйхайлтаар төрөл, сэдэв, цаг , тухайн газрынх нь байдлаар хялбархан авч болох юм.Гол

онцлог нь газарзүйн бүх л бүлгүүд болон он цагийн хүснэгт, сайн чанарынзургийг харж болдгоороо онцлогтой.Дэлхийн тоон номын санд олон улс орны судалгааны хүрээлэнгүүд , Конгрессийнболон Английн номын сангийн баг оролцсон бөгөөд ЮНЕСКО болон олон тооныкомпани, сангууд санхүү болон бусад төрлийн зүйлсээр хангаж байгаа ажээ.Удирдах хэрэгслүүдийг Араб, Хятад, Англи, Франц, Португаль, Орос, Испани хэлээрашиглаж болно. Мөн өөр олон төрлийн хэлээр орчин үеийн ном, гар бичмэл, газрынзураг, фото зураг болон бусад материалуудыг гаргахаас гадна өөрсдийн нь эх хэлээртавигдаж болох юм байна. Тоон хэлбэрийн фонд“Монгол Гадаад”д

Номын сан орчин үед мэдээлэл хадгалагч, хамгаалагч байх төдийгүй мэдээлэлтүгээгч, дэлгэрүүлэгч, боловсрол олгогч, бие даан сурах болсролын төв гэдэгутгаараа мэдээлэл хангамжийн төв болж байна. Орчин үеийн шаардлагад нийцсэнмэдээлэл хангамжийн төв байхын тулд номын сангийн мэдээллийн төрөл ньцаасан, микрофильм, микрофишээс гадна электрон /тоон/ хэлбэрт шилжиж байна.Энэ бүгдийг хэрэгжүүлэхийн тулд орчин үеийн төрөлжсөн мэдээллийн сан бүхийэлектрон номын сан байгуулах шаардлага зайлшгүй бий боллоо. Өндөр хөгжилтэйорнуудад электрон номын сангийн хөгжил аль хэдийн биелэлээ олсон бол манайорны хувьд хөгжисөөр л байна. Гадаадын номын сангууд нь уншигч хэрэглэгчдэдэлектрон каталог, электрон хэвлэлийн бүтээгдэхүнээр үйлчилж, өөр хоорондоомэдээлэл солилцдогДэлхийн ихэнх номын сангийн элетрон каталог интернэтэд байрладаг. Манайорны хувьд ч гэсэн том том их сургуулиуд нь өөрийн гэсэн дотоод сүлжээ болонөөрийн номын сангийн электрон хаягаа интернэтэд тавих болсон. Электронномоор фонд бүрдүүлэлт хийх: мэдээллийн технологийн эрчимтэй хөгжлийн үрдүнд өнөөгийн номын сангууд уламжлалт ном хэвлэлийн бүтээгдэхүүнээс гаднатоон хэлбэрийн мэдээллийн нөөцөөр фондоо бүрдүүлэн үйл ажиллагаагаа явуулжбайна.Электрон номын сангийн фонд бүрдүүлэлт хийхдээ номынсангийнхаа үүрэг,зорилго, уншигчдын эрэлт хэрэгцээ, ашиглалт, номын сангийн төрлөөс шалтгаалженомоор фондоо бүрдүүлж болно.Электрон номын фондыг бүрдүүлэхдээуламжлалт цаасан номыг электрон хэлбэрт шилжүүлэх, электрон номыг худалданавах, электрон ном унших, эрх авах замаар мэдээллийн нөөцөө бүрдүүлжболно.Номыг электрон хувилбарт оруулахдаа ховор хуучин, олдоц бага эрэлтихтэй, голдуу нэг хувьтай байдаг ном хэвлэлийг сонгох нь зүйтэй гэж үзэжбайна.Номын сангийн боловсон хүчинг сургаж мэргэшүүлэх: номын санг хөгжүүлэхгол хөдөлгөгчхүч нь номын санч буюу номын сангийн боловсон хүчин юм. Орчинүед номын сангийн боловсон хүчний мэдлэг чадварыг дээшлүүлэх нь нэн чухаласуудлын нэг болж байна.Номын сангийн үйл ажиллагаа цахимтоногтөхөөрөмжөөр тоноглогдож, мэдээллийн урсгал асар ихээр нэмэгдэж байгаа өнөөүед уншигчдад хэрэгцээтэй мэдээллийг хурдан олж өгөхөд номын сангийн болвсонхүчний мэдлэг чадвараас ихээхэн шалтгаална. Номын санд электрон нөөцбүрдүүлэх хэрэгцээ, шаардлага тулгарч байна.  Нийгэмд хамгийн их үүрэг гүйцэтгэдэг зүйл бол мэдээлэл юм. Техник технологихөгжиж буй өнөө үед мэдлэг оюуны хэрэгцээ тасралтгүй өсөн нэмэгдэж, номынсангийн салбарт номзүй мэдээллийн үйлчилгээний гүйцэтгэх үүрэг улам өргөжинтэлж байна. Мэдээлэл нь тухайн зохиолчийн болон эх сурвалжийг илэрхийлсэнномзүйн үндсэн мэдээ юм. Номын сан нь мэдээллийг уншигч, хэрэглэгчдэдзориулан боловсруулж өгдөг нээлттэй мэдээллийн төв боллоо. Өдрөөс өдөрт өсөннэмэгдэж буй мэдээллийг эмхлэн цэгцлэж, үйлчлүүлэгчдийн эрэлт хэрэгцээгхангахын тулд номынсанмэдээллийн төв нь төрөлжсөн электрон мэдээллийнсанбайгуулж түүгээрээ дамжуулан мэдээллийг хэрэглэгчдэд хүргэх шаардлагатайболж байна. Номын сангийн үйл ажиллагааны гол цөм нь баримтын тухаймэдээллийн баазыг бий болгож тэдгээрийг төрөлжүүлэн ангилж, олон салбарыннарийн мэргэжлийн уншигч хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээг хангах явдал юм. Манай номын сангуудын хувьд электрон номын сан байгуулах ажлыг номхэвлэлийг электрон хэлбэрт оруулах, интернэээр электрон ном, мэдээлэл уншихгэсэн ойлголттой байдаг. электрон номын сан байгуулах ажил нь тодорхой цагхугацаа, шат дараалсан ажлуудыг зохион байгуулсаны үр дүнд бий болно. Номынсангийн хамгийн гол ажил болох

мэдээлэл номзүйн ажлыг боловсронгуй болгохынтулд цаг хугацаа, орон зайнаас хамааралгүйгээр хурдан шуурхай нэг дороосмэдээлэл өгөх бүрэн хайлтын систем бүхий програмаар боловсруулагдсанэлектрон мэдээллийн сан байгуулах нь хамгийн чухал асуудал юм. Электрон номын сан байгуулах нь тухайн номын сангийн бичиг баримтыг электронхэлбэрт оруулах, хэрэгцээт ном, хэвлэлийг электрон хэлбэрт оруулсан байдал,төрөлжсөн электрон мэдээллийн сан байгуулсан эсэхээр тодорхойломж,мэдээлэмжийн аргаар зохион байгуулж болно. Тиймдээ ч Гадаадын бусад орондномын сан дээд зэргээр хөгжин электрон буюу тоон хэлбэрийн номын санбайгуулан фондоо ч тоон хэлбэрээр хамгаалж хадгалах нь дээд зэргийн байна.Иймд мэдээллийн эрин үед Монголд ч төдийгүй мэдээллийн эрин үетэй хөлт  зэрэгцхийн зэрэгцээ томоохон номын сангууд маань аль хэдийн электронжсонболжээ. Тийм ч үүднээс фондооч тоон хэлбэрт шилжүүлэх ажиллагаа эхэлсэнбайна. Номын санг автоматжуулах техник хэрэгслүүд Хуулагч принтер,Скайнар, CDбчигч,Хуулан хэвлэх зэрэг лазерынтөхөөрөмжтэй хэрэгслүүд Электрон тооцооллын техник, модемийн янз бүрийн төрлүүд Электрон механикийн хэрэгсэл, принтер, плейер, магнитофон,видеомагнигтофон, видео тоглуулагчтоглуулагч,VCD,DVDгэх мэт Мөн пневматик  хийгээр ажиллах хэрэглэлүүд  пнево шуудан, пневмоетавиур, пневоөргөгч аппаратууд Электромобил, ном тээвэрлэх туузан дамжуулга, нүүдлийн хөдөлгөөнттавиурууд, цахилгаан бичлэгийн машин Утас, радио холбооны хэрэгслүүд, цахилгаан дэлгэц, дохио, гэрэлтүүлэгашиглах төхөөрөмж зэрэг зүйлүүд эхний ээлжинд шаардлагатай байдаг. Тоон хэлбэрийн фонд үүсгэхийн тулд физик шинж чанар бүхий материалыгтоон хэлбэрт шилжүүлэхээс гадна шууд тоон хэлбэрийн мэдээлэл үүсгэжболно. Тоон хэлбэрийн мэдээллийг ашиглахдаа түүнийг унших, сонсох, засварлахболомжтой бүхий л төхөөрөмжийг хэрэглэдэг. Тоон хэлбэрийн фондын хадгалалт: Тоон хэлбэрт шилжүүлсэн файлыг ашиглахад бэлэн болгох Сканнердсан зургийг засах, хэмжээг өөрчлөх Файлыг ашиглахад тохиромжтой формат руу хөрвүүлэх Фондын материалыг эмх цэгцтэй байрлуулах

Электрон нөөцийг аль нэг хадгалуурт хийхдээ файлын төрөл, агуулгыгхаргалзан хавтаснуудад хуваан байрлуулах ѐстой Компьютер дээр хийж байгаа зүйл чинь дараах дарааллаар явагддаг гэдгийгүргэлж анхаарч байххэрэгтэй. Бүх үйлдлийг микропроцессор буюу CPUгүйцэтгэнэ. Бүх үйлдэл шуурхай санах ой буюу RAM

аар дамжинявагддаг. Компьютер дээр байгаа бүх зүйл чинь дискийн төхөөрөмжүүд дээр(голчлон хатуу дискэн дээр) хадгалаастай байдаг. Компьютер дээрх бүх үйлдлийг микропроцессор гүйцэтгэнэ. Бүх үйлдэлшуурхай санах ойгоор дамжин явагдана. Хийсэн зүйлээ компьютерийнхатуу дискэн дээр хадгална. Энд дээрх үйлдлийг гүйцэтгэхэд ашиглагдаж байгаа 3 команд байдаг. программыг RAMд ачааллана. New RAM-д ажлын хуудсанд зориулан тодорхой зайг авна. save RAM-ийн New командаар авсан зайд бичигдсэн зүйлийг хатуудискэнд файл хэлбэрээр хадгална.

Тоон хэлбэрийн фондын хамгаалалт:

 Зохиогчийн эрхийн тухай хуулийг зөрчихгүй байх үндсэн нөхцлийгбүрдүүлэхНөөц хуулбар бэлдэ  Зөөврийн хадгалуур дээр хадгалах /CDROM, DVDROM,зөөврийн хатуудиск,flashгэх мэтКомпьютерийн хатуу дискэнд хадгалахсервер болон жирийн ажлынкомпьютерийн хатуу дискэнд хадгалахТоон номын сан байгуулсны ач холбогдолОрон зай, цаг хугацаанаас хамааралгүй хандах боломж бүрдэнэ.Цөөн хувьтай номын хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ.  Үнэт ховор номыг тоон хэлбэрт шилжүүлсэнээр түүний ашиглалтынхугацааг нэмэгдүүлнэ. Номын санчид ирэх үйлчилгээний ачааллыг багасгана.

Тоон хэлбэрийн номын фондын давуу тал 

сангийн фондыг электрон буюу тоон хэлбэрт оруулснаар номын сангийнбүх ажлыг хөнгөвчилж уншигч   хэрэглэгчийн цаг завыг хэмнэж ,мөн тахир дутуу  хөгжлийн бэрхшээлтэй уншигчдад ашиглах боломжтой юм.

 Номын сангийн ачаалал багасч уншигчдад хүрэх үйлчилгээ сайжирна. Электрон номын сан байгуулах ажил нь тодорхой цаг хугацаа, шат дараалсанажлуудыг зохион байгуулсны үр дүнд бий болдог учраас уншигчид хэрэглэхэдмаш дөхөм юм. Манайд тоотой хэдэн номын сангууд энэхүү электрон номын сангийн үйл ажиллагааг нэвтрүүлэн ажиллаж байгаа. Энэ нь электрон номын сангийн үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэх тоног төхөөрөмж техник, хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой. Номын сангийн ном хэвлэлийг электрон хэвлэлд шилжүүлснээр ямар ч уншигч  хаанаас ч өөрийн хүссэн мэдээллээ олж авч болно. Фондыг электрон хэлбэрт шилжүүлэхэд өндөр үзүүлэлт бүхий тоногтөхөөрөмжүүд хэрэгтэй. Үүнд: хурд сайтай интернет, скайнер, өндөрүзүүлэлттэй компьютер сервер, фото болон дижитал камер, хөгжим чихэвч,аудио бичигч CD, DVD гэх мэт орчин үеийн электрон техник хэрэгслүүд мөнөндөр чадвар бүхий програмист, номын сангийн өндөр чадвартай боловсон хүчин гэх мэт. Электрон номын сан бий болгосны дараа түүнийгээ уншигчдад хүргэх үйл ажиллагаа хийгдэнэ. Электрон ном түгээх ажлыг маш олон аргаар хийж болох бөгөөд үүний нэг нь вэб сайтаар дамжуулж уншигчидад хүргэх. Мөн интернеташиглах боломжгүй газар CD, DVD дээр хуулж, суурьлуулж хүргэж болно. Үүнийг хийхдээ зөвхөн унших байдлаар хийх бөгөөд хуулж олшруулах боломжгүйгээрпрограмаар суулгаж болно. МР3, МР4 flash ашиглаж түгээж болно. Дэвшилтэт технологи 

 Интернэтийн хайлтын тэргүүлэгч сайт Google дижитал технологийнпүүсүүдийн дунд өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэхээр өөрийн файл хадгалах онлайн үйлчилгээгээ нэвтрүүлжээ. Хэрэглэгчид албан бичиг баримтаас авахуулаад аудио, видео бичлэг зэрэг өөрийн хүссэн дижитал контентуудаа эндбайршуулж, хадгалах боломжтой бөгөөд интернэт сүлжээнд нэвтэрсэнкомпьютер болон ухаалаг гар утасныхаа тусламжтайгаар  хүссэн үедээ, хаанаас ч нэвтрэн өөрийн хэрэгцээт файлаа татаж авах гэнэ. Мөн эхний 5 гегабайт файлыг үнэгүй хадгалж өгөх юм байна. Мэдээллийн технологийн нөлөө бүхий компаниуд Apple, Microsoft болон бусад хэд хэдэн компаниуд тус үйлчилгээг мөн хэрэглэгчиддээ санал болгож эхлээд байгаааж. Энэ нь хамгийн сүүлийн үеийн хамгийн дэвшилтэт үйлчилгээ гэж ойлгож болох

Дүгнэлт

Ингээд тоон хэлбэрийн фондын тухай болон, тэдгээрийн хадгалалт хамгаалалтын тухай бага ч гэсэн мэдээллийг цуглуулахыг хичээлээ. Дүгнэж  хэлэхэд энэхүү бие даалтыг бэлтгэсэнээр тоон хэлбэрийн фонд гэж юуг хэлэх, яаж хадгалж хамгаалах, компьютерийн санах ой, хатуу диск гэж юу вэ?, файлаа хаана, хэрхэн хадгалах ѐстой вэ?, мэдээллээ хэрхэн гадны халдлагаас сэргийлэх вэ? гэх мэтчилэн зүйлүүдийг мэдэж авлаа. Мөн тоон хэлбэрийн фондыг бийболгосноор хэрхэн ач тусаа өгөх зэрэг нь энэхүү бие даалтнаас харагдах болно. Эдгээр сэдвүүд дор дараах ажлыг бэлтгэхэд интернет сайтуудаас мэдээлэл ихэнхидээ авч ашиглаж амжилттай хийлээ. Гэвч тоон хэлбэрийн фондын тухаймэдээлэл ном хэвлэлд төдийлөн нийтлэгдээгүй байгаа нь харагдсан бөгөөдномын сангийн фондын тухай номнуудаас зарим сэдвүүдийг авсан болно.