ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

Απομαγνητοφώνηση παραδόσεων μαθήματος από τον

κ. Παπανικολάου.

Τρίτη 23/10/2001

Πάνω στο παγκόσμιο σύστημα κινηματικής των πλακών υπάρχουν οι ζώνες απόκλισης με δημιουργία ωκεάνιου πυθμένα κ αυξάνει ο ωκεάνιος χώρος στον πλανήτη (πάντα σαν λιθόσφαιρα), υπάρχουν τα παθητικά περιθώρια όπου το όριο του ωκεανού με την ήπειρο είναι συνέχεια χωρίς κάποια τεκτονική διεργασία ,κ τα ενεργητικά περιθώρια όπου υπάρχει κίνηση κ βυθίζεται ο ωκεάνιος πυθμένας κάτω από την ήπειρο. Οι λεγόμενοι «γεωτεκτονικοί κύκλοι» είναι η γένεση κ η εξαφάνιση ενός ωκεανού. Η ιστορία κάθε μίας ηπείρου ξεκινά από τον αρχικό της πυρήνα, από την ηλικία του παλιότερου πυρήνα ηπειρωτικού φλοιού που μπορεί να έχει μία ήπειρος σήμερα, μέχρι τα σημερινά ενεργά τελευταία τμήματα της ηπειρωτικής αυτής μάζας που προκύπτουν βέβαια όταν έχουμε ενεργά περιθώρια κ προορογενετικές αλυσίδες που ταυτίζονται με τις ζώνες σύγκλισης στα μεγάλα περιθώρια. ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΖΩΙΚΟΥ Κ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ (τελευταία ~220 εκ. χρόνια)

Είχαμε μια ενιαία ηπειρωτική μάζα στην αρχή του Τριαδικού (εφήμερο επεισόδιο που κράτησε περίπου 10 εκ. χρόνια) όπου όλο το κομμάτι ήταν ωκεανός που αυτός ο ωκεανός δεν υπάρχει σήμερα πουθενά σαν ωκεανός, υπάρχουν μερικά θραύσματα οφιολίθων μέσα στη δομή της λιθόσφαιρας στον πλανήτη κυρίως στις ηπειρωτικές μάζες.

Έπειτα μέσα στο Ιουρασικό, είναι ξεκάθαρο ότι σπάνε οι ήπειροι, δηλαδή η ήπειρος του Νότου που είναι η Γκοντβάνα από την ήπειρο του Βορρά που είναι η Λαυρασία κ χωρίζονται από ένα μεγακόλπο σε επίπεδο γης, αλλά ωκεανό σε επίπεδο ηπείρων-ωκεανών που είναι η Τηθύς (παλαιογεωγραφική μεγάλη θαλάσσια μονάδα που χώριζε τις ηπειρωτικές μάζες του Νότου από τις ηπειρωτικές μάζες του Βορρά.)

Στο Κ. Κρητιδικό έχουμε μια άλλη μεγάλη αλλαγή: κυρίως η ήπειρος του Νότου, η Γκοντβάνα, διαλύεται κ με κέντρο την Κίνα κ την Αφρική φεύγουν όλες οι ήπειροι προς διάφορες κατευθύνσεις, ενώ στο Βορρά αρχίζει το τέλος της περιόδου αυτής να σπάει κ να ξεχωρίζει μόνο η δυτική πλευρά στο Βόρειο κομμάτι που είναι η Βόρειος Αμερική από την Ευρασία, το υπόλοιπο δηλαδή κομμάτι.

Μετά η Τηθύς κόβεται από το κόψιμο του Ατλαντικού κ μένει ένα κομμάτι Τηθύος να χωρίζει Αφρική κ Ευρασία από τη μία κ ένα άλλο κομμάτι(η δυτική Τηθύς ξεκόβεται) που είναι η Καραϊβική (ανάλογη της Μεσογείου). Η Τηθύς στο Ηώκαινο χωρίζει την Ευρασιατική από την Αφρικανική πλάκα , ως το σήμερα έχει τελείως εξαφανιστεί κ από την Αφρικανική πλάκα έχει φύγει και η Αραβία κ αποχωρίζεται κατά μήκος της Ερυθράς θάλασσας.

Ο Ατλαντικός δεν υπάρχει στο Ιουρασικό, αρχίζει να δημιουργείται στο Κρητιδικό, μεγαλώνει στο Ηώκαινο κ θα συνεχίσει να μεγαλώνει για ακόμα ένα μεγάλο διάστημα τουλάχιστον για τα επόμενα 50 εκ. χρόνια.

Αντίθετα έχουμε ένα Ειρηνικό ο οποίος πάντα υπήρχε, υπάρχει ένας Ινδικός που διαμορφώνεται μετά την αποχώρηση της Ινδίας στο Κρητιδικό-Ηώκαινο κ μεγαλώνει. κ υπάρχει κ η Τηθύς που έχει δημιουργηθεί κυρίως μετά το Τριαδικό στο Ιουρασικό μέχρι το Κρητιδικό, παρότι σπάει συνεχίζει στο Ηώκαινο, συνεχίζει στο σήμερα κ υπολειμματικά υπάρχει στο χώρο της Μεσογείου.Στις ηπείρους δεν υπάρχει αρχή κ τέλος, δηλαδή τον ηπειρωτικό φλοιό δεν μπορείς να τον

εξαφανίσεις. Οι ωκεανοί (ωκεάνιος πυθμένας) έχουν αρχή κ τέλος.

1

Ο ωκεανός ξεκινά από τον αποχωρισμό μιας ηπείρου, μια ηπειρωτική μάζα η οποία σπάει κ ανοίγει δημιουργώντας έναν καινούργιο ωκεανό. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο (Rifting-Στάδιο ρηξικοιλάδας) όπως είναι το East African rift στην Αιθιοπία το οποίο τα τελευταία ~3 εκ. χρόνια αρχίζει να αποχωρίζει το κεντρικό Ανατολικό κομμάτι της Αφρικής. Αυτό είναι το πρώτο εμβρυακό στάδιο δημιουργίας ωκεανού, είναι δηλαδή το στάδιο απόκλισης της ρηξικοιλάδας κ δημιουργίας νέου ωκεάνιου χώρου ο οποίος πριν γίνει ωκεανός είναι μία ρηξικοιλάδα (μεγάλη τεκτονική τάφρος) όπου λόγω εφελκυσμού βυθίζεται το κεντρικό κομμάτι, η ταπείνωση εκεί φέρνει ιζήματα εκεί μέσα σε σχέση με τα διπλανά κράσπεδα όπου είναι τα τεκτονικά κέρατα, μέσα εκεί επίσης δίνεται η δυνατότητα να δημιουργηθεί ηφαιστειότητα αλκαλικού χαρακτήρα, έρχονται λοιπόν τα ηφαιστειακά, τα ιζήματα μέσα στην τάφρο, έχουμε δηλαδή ένα ηφαιστειοιζηματογενές σύμπλεγμα το οποίο συνοδεύει αυτές τις περιοχές που μπορεί να είναι λιμναίες, χερσαίες ή θαλάσσιες αποθέσεις ανάλογα με το πόσο κοντά είμαστε στην στάθμη της θάλασσας ή του ωκεανού που περιβάλλουν αυτή την ηπειρωτική περιοχή. Μετά από αυτό το στάδιο θα μπει η θάλασσα κ εκεί που είχαμε την τάφρο θα έρθει από κάτω το υλικό το μανδυακό με όλη την κυκλοφορία κ την επεξεργασία των βασικών μαγμάτων πέρα από τα υπερβασικά πετρώματα για να μας δημιουργήσει τον νέο ωκεάνιο πυθμένα. Άρα:

1. το πρώτο εμβρυακό στάδιο του East African rift στην κεντρικοανατολική Αφρική δεν είναι ακόμα ωκεανός αλλά ετοιμάζεται.

2. το αμέσως επόμενο στάδιο, η Ερυθρά θάλασσα που ήδη είναι ωκεανός εδώ κ 13 εκ. χρόνια ήδη έχουμε 200χλμ. άνοιγμα με από κάτω ωκεάνιο πυθμένα με υποθαλάσσια ηφαιστειότητα, δηλαδή ένα ξεκίνημα μεσοωκεάνιας ράχης που λειτουργεί εκεί κ συνορεύει με την μεσοωκεάνια ράχη του Ειρηνικού ωκεανού.

Το χαρακτηριστικό είναι ότι έχουμε εφελκυσμό, απομάκρυνση των ηπειρωτικών μαζών που δημιουργείται με την κίνηση του μανδύα-το ανοδικό ρεύμα που φέρνει τα βασικά πετρώματα στη βάση κ προστίθενται έτσι τα ιζήματα, τα αρχικά πελαγικά που γίνονται αβυσσικά. Ο Ατλαντικός είναι ακόμα ωκεανός >70 εκ. χρόνια ηλικία παρά το τεράστιο εύρος του (χιλιάδες χλμ.) γιατί δεν έχει συναντήσει ακόμη αντίσταση από τις 4 ηπείρους (Ευρώπη, Αφρική από τα ανατολικά κ Β. κ Ν. Αμερική από τα δυτικά) απομακρύνονται με ίδιους ρυθμούς όπου κ δημιουργείται μεσοωκεάνια ράχη στον Ατλαντικό άρα συνεχώς μεγαλώνει χωρίς να βρίσκει αντίσταση στα πλαϊνά του περιθώρια, είναι δηλαδή Ατλαντικού τύπου, παθητικά, δηλαδή δε συμβαίνει τίποτα. 4 περιθώρια στον Ατλαντικό που δεν έχουν την παραμικρή τεκτονική διεργασία. Το εφελκυστικό σύστημα του Ατλαντικού κ των ηπείρων που τον περιβάλλουν εκφράζεται στην απομάκρυνση κ στο μεγάλωμα του ωκεανού κ όχι σε άλλες εσωτερικές παραμορφώσεις (σπασίματα, ρήγματα). Σε 200-300 εκ. χρόνια οι ήπειροι που απομακρύνονται θα συγκρουστούν από την άλλη μεριά. Όταν η ταχύτητα δημιουργίας νέου φλοιού στη μεσοωκεάνια ράχη είναι πχ. 10cm το χρόνο κ η απομάκρυνση είναι λιγότερη από 10cm /χρόνο τότε η ήπειρος φρενάρει δηλαδή απομακρύνεται με μικρότερη ταχύτητα κ εκεί θα δημιουργηθεί τοπικά συμπίεση. Το ένα άκρο (περιθώριο) δεν μπορεί πλέον να συνεχίζει να απομακρύνεται, η ήπειρος αντιστέκεται, σπάει , το σπάσιμο γίνεται στα αδύνατα σημεία δηλαδή στη ραφή ανάμεσα στο άκρο της ηπείρου το παχύ το μεγάλο που είναι κ πιο ελαφρύ κ στο άκρο του ωκεανού που ήταν παθητικό περιθώριο μέχρι τώρα ξαφνικά θα γίνει ενεργητικό κ θα σπάσει αφού είναι πιο βαρύ κ λεπτό. Αυτό το υπερβασικής κ βασικής σύστασης ωκεάνιο τμήμα της λιθόσφαιρας είναι αυτό που θα βυθιστεί κάτω από το παχύ ηπειρωτικό κομμάτι της ηπείρου. Έτσι θα μιλάμε για ζώνη σύγκλισης, για ένα περιθώριο καταστροφικό κ όχι δημιουργικό, άρα μιλάμε για ορογένεση γιατί η οριζόντια συμπίεση εκτονώνεται κατακόρυφα κ επειδή προς τα κάτω είναι πιο δύσκολο να πάνε τα πράγματα, δηλαδή στο μανδύα, ενώ από πάνω είναι η ατμόσφαιρα, συνήθως

2

εκτονώνεται προς τα πάνω είτε με σπάσιμο είτε με κάμψη, δηλαδή δημιουργία όρους (ορογένεση). Έτσι έχουμε μερική συμπίεση γιατί εξακολουθεί να υπάρχει εφελκυσμός στο κέντρο οι ταχύτητες έχουν αλλάξει ή το ίδιο το πρόσημο της κίνησης αλλάζει. Όσο έχουμε επιβράδυνση τα πράγματα πάνε με την δική τους διαδικασία, όταν όμως το πρόσημο της κίνησης αλλάζει περνάμε από το στάδιο 2 στο στάδιο 3. Στο 3 ακόμα υπάρχει ωκεάνιος πυθμένας αλλά δεν υπάρχει μεσοωκεάνια ράχη άρα έφυγε ταυτόχρονα με αυτήν κ ο μηχανισμός του εφελκυσμού, δεν δημιουργείται νέος φλοιός γιατί η μεσοωκεάνια ράχη έχει υποβυθιστεί κ αυτή όπως γίνεται στο ρήγμα του Αγίου Ανδρέα τώρα, άρα στο 3 υπάρχει προδιαγεγραμμένο το τέλος του ωκεανού. Στάδιο 4: δεν υπάρχει ωκεάνιος πυθμένας. Θάλασσα μπορεί να υπάρχει, ωκεανός δεν υπάρχει γιατί ο ωκεανός είναι ο ωκεάνιος πυθμένας στη φυσική του θέση που προφανώς για να είναι ωκεάνιος πυθμένας έχει πάνω του μερικά χλμ. στήλης θαλασσινού νερού. Άρα στο 4 ο ωκεανός εξαφανίστηκε. Άρα ο χώρος που είχε δημιουργηθεί έκλεισε. Άρα είμαστε στο στάδιο όπου οι ήπειροι ξαναήρθαν μαζί αφού είχαν απομακρυνθεί, άρα έχουμε σύγκρουση γιατί οι δύο μάζες συγκρούονται κ λιώνουν κ εξαφανίζουν ότι υπήρχε αναμασά τους από τον παλιό ωκεανό κ όλα τα ιζήματα τα οποία τα εκσφενδονίζουν κ κάνουν τα Ιμαλάια, τις Άλπεις, τον Καύκασο, κάνουν τις οροσειρές συγκρουσιακού τύπου, διότι βεβαίως έχουμε οροσειρά στη σύγκλιση αλλά άλλο είναι να έχεις οροσειρά επειδή βυθίζεται ο ωκεανός από κάτω της, που σε μέση κλίμακα δίνει τις Άλπεις, τα Βραχώδη Όρη, τις Ελληνίδες, τα Απέννινα σε υψόμετρα 2-4χλμ. κ άλλο οι συγκρουσιακές οροσειρές με υψόμετρα 5χλμ.Άλπεις, Καύκασος κ 10χλμ.Ιμαλάια. Ο ωκεανός έχει αφήσει όμως τους μάρτυρές του, τους οφιόλιθους που είναι μπλεγμένοι σε όλη την πορεία σύγκλισης κ σύγκρουσης στα πετρώματα του ηπειρωτικού φλοιού κυρίως κοντά στην ραφή (ουλή) ανάμεσα στις διαφορετικές πλάκες κ ακόμη έχουμε κ τα ιζήματα του ωκεανού που είναι αβυσσοπελαγικά που ξεκινάνε με υποθαλάσσια ηφαιστειότητα κ περνάνε σε άλλες φάσεις πιο μακριά από την υποθαλάσσια ηφαιστειότητα αλλά βαθιά αβυσσοπελαγικά με αργίλους, όσο διαρκεί η κατάσταση αυτή πριν κλείσει ο ωκεανός στο τόξο. Κάποια θα βυθιστούν στον μανδύα, στις ζώνες υποβύθισης μαζί με τον κύριο όγκο του ωκεάνιου πυθμένα, κάποια όμως στη σύγκρουση θα τιναχτούν στην επιφάνεια με τις επωθήσεις, με τα τεκτονικά καλύμματα κ θα τα βρούμε στις οροσειρές αυτές στις πρώτες οροσειρές όταν ξεκινά η ζώνη υποβύθισης στις ζώνες σύγκλισης (στα περιθώρια) είτε στις μεταγενέστερες κ πιο σημαντικές όταν είμαστε στην ολική συμπίεση, είτε στην κορύφωση της κατάστασης δηλαδή την τελική σύγκρουση. Π.χ. μια από τις χαρακτηριστικές φάσεις στην Ελλάδα στα πελαγικά ιζήματα είναι για το Α. Τριαδικό οι φάσεις των πελαγικών ασβεστολίθων με Hallobies τύπου Πίνδου (…). Αυτή τη φάση την βρίσκουμε στις Άλπεις, Δειναρίδες (Ελλάδα), Ταυρίδες, Ιρανίδες, Αφγανίδες κ φτάνει στα Ιμαλάια. Αυτό που λέμε Τηθύς δηλαδή εκφράζεται στο ότι σε όλες αυτές τις οροσειρές από Άλπεις-Ιμαλάια βρίσκουμε αυτή τη φάση, όπως βρίσκουμε τις αντίστοιχες φάσεις των ασβεστολίθων με Globotruncanes στο Α. Κρητιδικό ή με τις Calpionelles στο Κ. Κρητιδικό κατά μήκος του συστήματος της Τηθύος έστω κ αν δεν βρούμε οφιολιθικά συμπλέγματα πλήρη κατά μήκος του συστήματος όπως αυτά του Βούρινου, της Όθρης στη Β. Πίνδο, στην Κύπρο κλπ. Στο στάδιο 3 έχουμε ολική συμπίεση. Αυτό σημαίνει ότι ενώ στο 2 έχω κυρίως εφελκυσμό κ σε ένα μέρος του όλου συστήματος έχω συμπίεση, όταν η κινηματική των πλακών καταστρέψει κ την μεσοωκεάνια ράχη τότε έχω ολική συμπίεση. Οι ελαστικές τάσεις περνούν από τη μία ήπειρο μέσα απ το υπόλειμμα του ωκεανού στην άλλη ήπειρο δηλαδή κοντράρουν οι δύο ήπειροι με το ενδιάμεσο του ωκεανού, όσο υπάρχει, που κ όταν αυτό εξαφανιστεί στο 3 κ έρθουν η μία ήπειρος με την άλλη, συγκρούονται κατ ευθείαν.

3

Από άποψη εντατικού πεδίου κ τάσεων το πρώτο στάδιο είναι καθαρός εφελκυσμός, το δεύτερο είναι εφελκυσμός με μερική συμπίεση, το τρίτο είναι ολική συμπίεση κ το τέταρτο ολική συμπίεση με σύγκρουση. Σ αυτή την εξέλιξη υπάρχει στάδιο που δεν υπάρχει ορογένεση καθόλου που είναι τα περιθώρια Ατλαντικού τύπου. Από κάποια στιγμή κ μετά υπάρχει ορογένεση σε κομμάτι του συστήματος που από ένα σημείο κ μετά γίνεται καθολική π.χ. ο Ειρηνικός γύρω γύρω παντού υποβυθίζεται κ καταστρέφεται . Άρα ο Ειρηνικός βρίσκεται είτε στη φάση μερικής είτε ολικής συμπίεσης ανάλογα που έχει καταστραφεί η μεσοωκεάνια ράχη κ που όχι (Νάτζα στις Άνδεις) κ βεβαίως στη φάση της σύγκρουσης που θα είναι το τελευταίο στάδιο κ αποτελεί ποιοτική αλλαγή που έχει ποσοτικά χαρακτηριστικά. Οροσειρές συγκρουσιακές: πιο ψηλά, βουνά βγαίνουν από βαθιές διαδικασίες κ η τελευταία τους σφραγίδα είναι απόλυτη όξινη ηφαιστειότητα κ μαγματισμός ως το τέλος του κύκλου της ορογένεσης. Αυτό συμβαίνει στον Καληδόνιο κύκλο στην Αγγλία με τον κόκκινο ψαμμίτη λόγω της ηφαιστειότητας του Δεβονίου που ακολούθησε την Καληδόνια ορογένεση, είναι επίσης οι Περμοτριαδικοί κόκκινοι ψαμμίτες στο Βερφένιο (Σκύθιο-Ανίσιο 230-220 εκ. χρόνια) της λεκάνης των Παρισίων κ Γερμανία τα Muschelkalk που είναι τα τελευταία μαγματικά από το τέλος του Βαρίσκιου τύπου κ που σήμερα είναι οι αντίστοιχοι ψαμμίτες στις Άλπεις κυρίως οι κόκκινοι ρυόλιθοι κ αντίστοιχα πετρώματα όξινα ηφαιστειακά τύπου Λέσβου. Οι οφιόλιθοι δεν είναι οριζόντια στρώματα σε μια λεκάνη ιζηματογένεσης που άμα τους χρονολογήσουμε αυτή η ηλικία θα περάσει πέρα για πέρα. Έχουν κατακόρυφη κ όχι οριζόντια διάταξη σε κλίμακα ωκεανού π.χ. λάβες, γάββροι, συστήματα φλεβών κ τα ιζήματα που θα ρθουν από πάνω κ τα οποία αργότερα ξεκολλούν κ δεν τα συναντάμε μαζί με τους οφιόλιθους. Συνεπώς όταν μιλάμε για οφιόλιθους που αναγόμαστε σε κάποιο ωκεάνιο χώρο αυτό σημαίνει πως μπορεί να είναι οποιοδήποτε θραύσμα ωκεάνιου πυθμένα από την αρχή που άρχισε ο ωκεανός στο στάδιο 1 που για την Τηθύ αυτό το στάδιο είναι το Τριαδικό μέχρι την στιγμή που έκλεισε η μεσοωκεάνια ράχη, όχι στο τέταρτο ή στο τρίτο στάδιο αλλά αν μπορέσουμε να βρούμε τα τελευταία προϊόντα δημιουργίας νέου φλοιού ανάμεσα στο δεύτερο κ στο τρίτο στάδιο πριν η μεσοωκεάνια ράχη βυθιστεί κάτω απ την ήπειρο όπως συμβαίνει στην Καλιφόρνια, στο Μεξικό. Χρονολόγηση οφιολίθων για την Τηθύ: για την Τηθύ αυτό είναι το ζητούμενο γιατί είχε πολυπλοκότητες κ δεν ήταν ένας ωκεανός ανθρακικού τύπου κ βεβαίως υπάρχει τουλάχιστον από την αρχή του Τριαδικού (κάποια κομμάτια της), για τη μεν Ελλάδα η απόδειξη είναι στο τέλος του Μαιστρίχτιου προς το Παλαιόκαινο , οι τελευταίες μορφές pillow-lavas σε μεσοωκεάνια ράχη που έχουν βρει στην Κρήτη κ στην ευρύτερη Πελοπόννησο αλλά που για τη Μεσόγειο ξέρουμε ότι υπάρχουν θέσεις χρονολογημένες στο όριο Ηωκαίνου-Ολιγοκαίνου στο τόξο της Καλαβρίας. Η Τηθύς δηλαδή σαν μεσοωκεάνια ράχη λειτουργεί στην Μεσόγειο για την Ελλάδα μέχρι το τέλος του Κρητιδικού, για την Ιταλία μέχρι το τέλος Ηωκαίνου αρχή Ολιγοκαίνου, δηλαδή από τα 65 εκ. χρόνια (Ελλάδα) στα 35 εκ. χρόνια (Ν. Ιταλία). ΟΦΙΟΛΙΘΟΣ Κ ΟΦΙΟΛΙΘΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ: είναι το μανδυακό υλικό με τα υπερβασικά από κάτω περιδοτίτες δηλαδή κ όχι ηφαιστειακά, από πάνω τα βασικά (γάββροι, διορίτες), από πάνω το σύστημα των φλεβών (τα υποηφαιστειακά, δολερίτες, διαβάσες που είναι καθ αυτό υποηφαιστειακά) για να φτάσουμε στην επιφάνεια με τα ηφαιστειακά (βασάλτες). Από πάνω θα κάτσουν τα ιζήματα, όχι βέβαια ασβεστόλιθοι με Ρουδιστές λόγω του μεγάλου βάθους, αλλά το συγγενετικό ίζημα των οφιολίθων είναι αβυσσοπελαγική φάση, πυριτικό όπως ραδιολαρίτης που είναι υποψήφια πετρώματα πάνω στις λάβες + ερυθρές άργιλοι + γενικά αργιλοπυριτικά ιζήματα.

4

Δεν θα έχω ούτε κλαστικά υλικά, γιατί είμαστε στη μεσοωκεάνια ράχη. Δεν γίνεται να φτάσει κλαστικό υλικό σε τέτοια βάθη που είναι ταυτόχρονα κ ράχη η οποία είναι βουνό με βάθος 2-3χλμ. (αν δεν πάνε μέχρι πάνω) ενώ οι λεκάνες είναι 5-6χλμ. Η ΤΗΘΥΣ ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ Έχει το προνόμιο να είναι ωκεανός ένα τμήμα του οποίου καθώς εξαφανίστηκε γέννησε τις Άλπεις οι οποίες είναι ένας τύπος συγκρότησης βουνού με φρέσκια δομή κ δεν έχει προλάβει να ξυστεί από τις εξωγενείς δυνάμεις όπως έχει γίνει στα Ουράλια. Οι Άλπεις παράγονται σαν κορύφωση συγκρουσιακή στο Α. Μειόκαινο-Πλειόκαινο κ ακόμη κ σήμερα τα εντατικά πεδία, η σεισμικότητα κ όλα τα υπόλοιπα συστατικά των κινήσεων δείχνουν ότι το σύστημα συνεχίζει να έχει μια φθίνουσα συμπίεση. Συνεχίζει να ανεβαίνει. Αλπικό σύστημα λοιπόν που ταυτίζεται με την έννοια φρέσκο επειδή λειτουργεί ακόμα σε αντίθεση με το Ερκύνιο ή το Βαρύσκιο (τέλος Παλαιοζωικού, κυρίως Πέρμιο) ή το Καληδόνιο. Σε χάρτη με τα ενεργά περιθώρια κ τη μαύρη ζώνη που είναι τα ορογενετικά τόξα με όλα τα ενεργά γεωδυναμικά φαινόμενα έχουμε από τη μία μεριά το σύστημα της Τηθύος που περνά από τον Ατλαντικό μέχρι την Ινδονησία κ από την άλλη τον Περιειρηνικό δακτύλιο όπου γύρω γύρω Β. Ν Αμερική, Ασία, Αυστραλία ο Ειρηνικός βυθίζεται κ δίνει τα ορογενετικά τόξα κ αυτό είναι Αλπικό σύστημα με την έννοια του φρέσκου (όμως είναι άλλο σύστημα με διεύθυνση Β.-Ν. ενώ η Τηθύς έχει διεύθυνση περίπου Α.-Δ.

ΒΟΡΕΙΟΣ ΚΛΑΔΟΣ-ΠΑΝΩ ΟΡΙΟ ΤΗΘΥΟΣ Το Αλπικό λοιπόν σύστημα της Τηθύος έχει κ τις Άλπεις που ξεκινά από το Γιβραλτάρ, τις Βετίδες (Ισπανία), την Αλγερία, συνεχίζει από το τόξο Βαλεαρίδες πάει σε Άλπεις κ όλο το τόξο των Άλπεων που συνεχίζει με το τοξοειδές σύνολο των Καρπαθίων που συνεχίζει στις Βαλκανίδες πιάνει την Κριμαία, περνάει τον Καύκασο, την Κασπία, χτυπάει Ιράν κ Αφγανιστάν, βγαίνει στο τόξο των Ιμαλαΐων για να κατέβει στην Ινδονησία κ να πιάσει Ειρηνικό.

ΝΟΤΙΟΣ ΚΛΑΔΟΣ-ΚΑΤΩ ΟΡΙΟ ΤΗΘΥΟΣ Το κάτω όριο του συστήματος της Τηθύος βγαίνει έξω στη Μεσόγειο λίγο δίπλα από τη Μάλτα χτυπώντας τη Σικελία, παίρνει το τόξο της Καλαβρίας (Ν. Ιταλία), περνά την Αδριατική, χτυπά σε μας, πιάνει το Ελληνικό τόξο από το Ιόνιο κάτω απ το Λιβυκό πέλαγος, συνεχίζεται με το δεύτερο τόξο στην Κύπρο κ σφηνώνεται στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας, για να πιάσει περιφερειακά την Αραβία, να την αγκαλιάσει κ να χτυπήσει στον Περσικό κόλπο, θα κατέβει κάτω στην Αραβική χερσόνησο, θα κόψει μια φέτα από το Αμάν, θα μπει για λίγο στην υφαλοκρηπίδα του Ινδικού για να ξαναβγεί στην Ινδία κ να κάνει τον νότιο κλάδο των Ιμαλαΐων , από την οριζόντια έκταση της Ινδικής πλάκας, το μεγάλο ορεινό συγκρότημα, η συγκρουσιακή αλυσίδα μέχρι να βγει στην Ινδονησία. Στον Βόρειο κλάδο κ ο πυθμένας της Τηθύος (οφιόλιθοι) κ τα συνοδά ιζήματα με ότι είχε μέσα της (γιατί μπορεί να είχε κ ηπειρωτικά blocks) βρίσκονται σήμερα λόγω της όλης δημιουργίας των τόξων ορογενετικών κ συγκρουσιακών πάνω στην Ευρασιατική πλάκα. Έχουν έρθει από νότο προς βορρά μάζες πετρωμάτων που ανήκαν στο χώρο του ωκεανού της Τηθύος κ έχουν ολισθήσει πάνω από το περιθώριο της Ευρασιατικής ηπείρου κ έχουν φτάσει στη γραμμή όπου είναι το τόξο των Άλπεων, των Καρπαθίων , οι Βαλκανίδες, ο Καύκασος κλπ. Στο Νότιο κλάδο υπάρχει το κομμάτι του Άτλαντα στην Αφρική, όλο το κομμάτι της Αραβίας κ όλο των Ιμαλαΐων. Σ αυτόν τον κλάδο τα κομμάτια αυτά είναι με καφέ χρώμα στον χάρτη που δείχνουν το όριο των πετρωμάτων της Τηθύος που έχουν συγκρουστεί κ κινηθεί προς το νότο από την αντίθετη

5

πλευρά πάνω στην Αφρικανική, την Αραβική ή την Ινδική πλάκα δηλαδή στα θραύσματα της παλιάς Godwana. Δηλαδή τα πετρώματα έχουν έρθει από το Βορρά προς το Νότο. Στην Αραβία τα πετρώματα έχουν έρθει κ έχουν ακουμπήσει πάνω στην Αραβική πλάκα, στην Ινδία τα πετρώματα έχουν ξεχυθεί κατακόρυφα κ έχει ήδη σφηνωθεί από κάτω τους η Ινδία, το ίδιο έχει σφηνωθεί η Αραβία, το ίδιο έχει σφηνωθεί η Αφρική. Σ αυτά έχουμε σύγκρουση στάδιο 4, δεν υπάρχει ίχνος ωκεανού Τηθύος, ότι υπήρχε έχει βυθιστεί ή εκτιναχθεί κ αυτό κ τα συνοδά ιζήματα. Οι ήπειροι Β. Ν. έχουν έρθει σε άμεση επαφή. Αυτό δεν ισχύει εκτός από την Ινδονησία όπου έχουμε ενεργό ζώνη υποβύθισής σήμερα, στην κεντρική κ ανατολική Μεσόγειο που είναι το μόνο σημείο κατά μήκος του συστήματος της Τηθύος που δεν έχει γίνει η σύγκρουση των ηπείρων του Βορρά κ του Νότου. Στο χώρο αυτό της Ανατολικής Μεσογείου υπάρχει υπόλειμμα ωκεάνιου πυθμένα της Τηθύος κ είναι το μόνο σημείο στο οποίο υπάρχει κομμάτι του πυθμένα του ωκεανού της Τηθύος. Αυτό σημαίνει ότι το μεν Βόρειο περιθώριο της Τηθύος είναι ένα ενεργό περιθώριο παλιό, κλεισμένο πρόσφατα (Μειόκαινο), ενώ στο νότιο κομμάτι έχω περιθώρια ενεργά που έχουν κλείσει, όπως η Αφρική, η Αραβία κλπ. κ υπάρχει ενεργό τόξο (Ελληνικό) στην Ανατολική Μεσόγειο που συνεχίζεται η διαδικασία σε ολική συμπίεση με τόξο ορογενετικό που έχουμε υποβύθιση του υπολείμματος της Τηθύος κάτω από αυτό κ οι μόνες ακτές στην Αφρική (Λιβύη, Αίγυπτος, Λίβανος) που έχουμε υπόλειμμα παθητικού περιθωρίου Ατλαντικού τύπου στην Αφρική, διότι δεν έχει γίνει σύγκρουση άρα οι ακτές της Λιβύης κ Αιγύπτου είναι παθητικό περιθώριο ατεκτονισμένο που περιμένει την άφιξη του Ελληνικού τόξου, της Καλαβρίας κ της Κύπρου που προελαύνουν. Ο φλοιός αυτός που βυθίζεται σήμερα είναι τουλάχιστον Τριαδικής ηλικίας κ έχει πάνω από 6-7χλμ. ιζήματα που έχουν αποτεθεί στο χώρο της Τηθύος Μέσα στη Μεσόγειο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στη δυτική Μεσόγειο κ Γιβραλτάρ έχουμε τον κλάδο πάνω στις Βετίδες στην Ισπανία κ κάτω έχουμε την Αλγερία όπου ο Άτλαντας έχει φύγει απ τη Μεσόγειο προς την Αφρική. Σε μας γίνεται η κάμψη στο τόξο της Καλαβρίας, πάει στα Απέννινα κ η κίνησή τους είναι προς την Αδριατική. Σε τομή από Ιόνιο προς Αδριατική βλέπουμε ότι πάνω σ αυτή τη ρηχή θάλασσα (200 μ. βάθος) όπου στο Τεταρτογενές ήταν χέρσος έχω τα Απέννινα από δυτικά κ τις Δειναρίδες από τα ανατολικά κ συνεχίζω νότια προς το τόξο Καλαβρίας-Σικελίας κ προς το μεγάλο τόξο το Ελληνικό που συνεχίζει με τόξο της Κύπρου, που τα 3 τόξα φέρνουν τα πετρώματα από τον πυρήνα της δομής, από τη μέση δηλαδή γραμμή που χωρίζει τον Βόρειο από το νότιο κλάδο, προς το Νότο. Αυτό δείχνει ποια είναι τα κύρια ενεργά τόξα σήμερα που κορυφώνεται η παραμόρφωση, η σεισμικότητα, η ηφαιστειότητα όπου υπάρχει κ οι μεγάλες γεωδαιτικές μεταβολές. Οι λεκάνες στο χώρο της Μεσογείου (της Τηθύος). Όταν μιλάμε για λεκάνες δεν κοιτάμε μόνο τα ιζήματα ούτε το βάθος της θάλασσας. Λεκάνη στη γεωτεκτονική σημαίνει λεπτός φλοιός είτε ωκεάνιος (5χλμ. τα ιζήματα από πάνω), είτε απολεπτυσμένος ηπειρωτικός φλοιός. Ο πραγματικός ηπειρωτικός φλοιός είναι 30-35χλμ. πάχος (η Moho στις ηπείρους) αλλά σε πολλές περιπτώσεις όταν έχουμε εφελκυσμό στο φλοιό αυτός λεπταίνει κ γίνεται 20 ή 15 χλμ. Αυτό σημαίνει ότι λεπταίνει ο φλοιός, μικραίνει κ από πάνω έχει τη λεκάνη. Αντίθετα αν παχύνει ο φλοιός κ φθάσει τα 60 χλμ. όπως στην Πίνδο, στις Άλπεις, διπλασιαστεί δηλαδή το πάχος του ηπειρωτικού φλοιού κ αυτό γίνεται γιατί ο άλλος φλοιός από συμπίεση έρχεται. Είναι 4 μεγάλες λεκάνες στη Μεσόγειο: Είναι 2 λεκάνες στη δυτική Μεσόγειο, ανάμεσα στην Ιταλία (Καλαβρία) κ Σαρδηνία κ του Τυρρηνικού κ των Βαλεαρίδων το δυτικό κομμάτι.

Στην Ανατολική Μεσόγειο έχουμε μια μεγάλη λεκάνη, την Ιόνια λεκάνη κ του Λεβαντίνου κ τη λεκάνη του Ευξείνου Πόντου κ της Μαύρης Θάλασσας.

6

Οι 2 λεκάνες της δυτικής Μεσογείου, του Τυρρηνικού κ των Βαλεαρίδων περικλείονται ανάμεσα στο Βόρειο κλάδο κ στο Νότιο κλάδο, είναι δηλαδή μέσα στο ορογενετικό σύστημα της Τηθύος, ενώ οι 2 λεκάνες της Α. Μεσογείου είναι έξω απ αυτό κ μάλιστα ανάμεσα στο μέτωπο του Ελληνικού τόξου κ της Κύπρου κ του παθητικού περιθωρίου της Αφρικής, ενώ η λεκάνη του Ευξείνου Πόντου Β.Α., είναι κ αυτή έξω απ το σύστημα κ από γεωτεκτονικής άποψης ο Εύξεινος Πόντος είναι στην Ευρασία. Αυτές οι 2 λεκάνες δηλαδή δεν έχουν χτυπηθεί από το τόξο κ είναι υπόλειμμα Τηθύος άρα είναι παλιές λεκάνες του Τριαδικού.

Οι 2 λεκάνες της Δ. Μεσογείου είναι μετά το συγκρουσιακό σύστημα που έγιναν οι Άλπεις, που επειδή συνεχίζεται η κίνηση έχουμε κ πλευρικές ολισθήσεις (Μειοκαινικές-Πλειοκαινικές). Είναι μεταορογενετικές λεκάνες τοπικής κλίμακας. Καμιά σχέση με τις 2 λεκάνες της Ανατολικής Μεσογείου που είναι παλιές λεκάνες, υπολείμματα της Τηθύος από το Μεσοζωικό κ βεβαίως οι μεν λεκάνες της Α. Μεσογείου συνεχώς κλείνουν κ θα εξαφανιστούν όσο συνεχίζεται η κινηματική του Ελληνικού τόξου στην Ανατολική Μεσόγειο ενώ οι άλλες οι 2 δεν ξέρουμε πόσο θα μεγαλώσουν. Κ έμεινε κλειδωμένη η τελευταία λεκάνη η οποία είναι ανενεργός.

Ο κόλπος της Λιβύης στο Λιβυκό είναι μια ρηχή περιοχή ενώ φαινομενικά το αφρικανικό περιθώριο είναι στις ακτές Σίνα, Αίγυπτος, Λιβύη, Τυνησία θα νόμιζε κανείς πως μέχρι εκεί φτάνει το υπόλειμμα της Τηθύος, όμως αυτό δε συμβαίνει κ ο χώρος που είναι θάλασσα κ Μεσόγειος μένει έξω στην Αφρικανική πλάκα.Το Ιόνιο σταματά λίγο πάνω απ την Κέρκυρα, στην Απουλία, όλο το υπόλοιπο κομμάτι είναι πολύ ρηχή ζώνη, μια επιηπειρωτική θάλασσα (όταν λέμε επιηπειρωτική θάλασσα σημαίνει ότι είναι πάνω από ηπειρωτικό φλοιό)

Έχει βάθος 100-200μ. Λόγω ευστατισμού στο Τεταρτογενές άλλοτε ήταν χέρσος, άλλοτε στο σημερινό βάθος κ ναι μεν σαν θάλασσα (μπλε χρώμα) σε μπερδεύει σ ένα χάρτη στην πράξη που δεν έχει σχέση με δομή φλοιού, όπου δομή φλοιού είναι η δομή που είναι αρκετή να σου δείξει το κομμάτι της Ιόνιας λεκάνης-έξω το κομμάτι του ηπειρωτικού περιθωρίου της Τηθύος, έξω το κομμάτι της επιηπειρωτικής θάλασσας της Λαυρίας, έξω τα blocks Σαρδηνίας κ Κορσικής, έξω το κομμάτι των Βαλεαρίδων που είναι συνέχεια της Ιβηρικής χερσονήσου κ έξω το Ν.Α. άκρο που είναι ρηχό γιατί εκεί είναι ο Νείλος που έχει μπαζώσει τη λεκάνη από το υλικό που τροφοδοτεί. Αποτέλεσμα είναι να θάβει κ να κρύβει, πέρα από τα ιζήματα που είχαν αποτεθεί στο Μεσοζωικό, κ τον Καινοζωικό μέσα στην όλη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.

ΧΩΡΟΣ ΑΙΓΑΙΟΥΔιακρίνουμε 2 λεκάνες (πάντα σχετίζονται με πάχος φλοιού), οι οποίες χωρίζονται από τον

ενδιάμεσο χώρο των Κυκλάδων (δεν έχουν καμιά διαφορά από ηπειρωτικό φλοιό, 30-32χλμ.) αλλά η Κρητική λεκάνη ανάμεσα στις Κυκλάδες κ την Κρήτη, πέρα του ότι έχει βάθη 1,5-2χλμ., έχει φλοιό μόλις 18χλμ.

Το ίδιο κ η λεκάνη του Β. Αιγαίου, παρά το ότι το βάθος της βρίσκεται μέχρι 1650μ., έχει φλοιό πολύ μικρό, δεν ξέρουμε ακριβώς αλλά κάτω από 20χλμ., παρά το ότι έχει 5χλμ. Ίζημα στην λεκάνη το Β. Αιγαίο.

Άρα σε όλη αυτή τη δομή, έχοντας υπ όψιν τα υπολείμματα Τηθύος, τις καινούριες λεκάνες κ την παλιά κλειδωμένη, πρέπει να δούμε:

1. γιατί δημιουργείται λεκάνη ανάμεσα στην Κρήτη κ τις Κυκλάδες με λεπτό φλοιό, 2. πως κ γιατί δημιουργείται η λεκάνη στο Β. Αιγαίο, 3. ανάμεσα στο Ιόνιο κ στο Λεβαντίνο υπάρχει ρηχή περιοχή (1500-2500μ.) πολύ

λιγότερο από τα 3-5χλμ.δίπλα στο τόξο κ τα 3,5χλμ.διπλα στο Λιβυκό περιθώριο.Δηλαδή ο χώρος που λέγεται ύβωμα ή ράκος της Α. Μεσογείου που έχει δομή παράλληλη με

το Ελληνικό τόξο είναι ένα υποθαλάσσιο βουνό με υψόμετρο > 2χλμ., καμιά σχέση με υπόλειμμα ωκεανού, καμιά σχέση με δομές στους ωκεανούς

7

Τρίτη 06/11/2001

Οι 2 λεκάνες έξω από το μέτωπο του τόξου είναι λεκάνες Τηθύος κ ξεκίνησαν κάπου στο Τριαδικό κ συνεχίζουν μέχρι σήμερα (Λεβαντίνο κ Ιόνιο).

Οι 2 λεκάνες της Δ. Μεσογείου είναι μέσα στο σύστημα κ μετά τη σύγκρουση με τη δημιουργία των Άλπεων.

Υπάρχουν ρηχές περιοχές όπως το Αιγαίο, ο κόλπος της Ήβης (επιηπειρώτικη θάλασσα). Κάποια μικρά βάθη έχουμε ανάμεσα στην Κρήτη κ την Τυρρηναϊκή κ Ν. Κύπρου.

Όξινος φλοιός σημαίνει ηπειρωτικός.Βασικός φλοιός σημαίνει ωκεάνιος.Κανονικός ηπειρωτικός φλοιός είναι από 25χλμ. κ πάνω. Όταν κατεβαίνει 20-18χλμ. έχει

κάποια ανωμαλία.Οι 4 λεκάνες της Μεσογείου δεν ξεχωρίζονται από γεωφυσικής άποψης:Οι 2 λεκάνες είναι Ηωκαινικές (Δ. Μεσόγειος, 10-15εκ. χρόνια)Οι άλλες 2 είναι Τριαδικές (Α. Μεσόγειος, 180-200εκ. χρόνια)Στην Κύπρο δεν υπάρχει καθόλου ηπειρωτικός φλοιός γιατί είναι κατά 80% οφιόλιθοιΣτο Κρητικό πέλαγος έχουμε διάσπαρτα σε όλο το Αιγαίο λεπτό ηπειρωτικό φλοιό, κ είναι

αυτό που λέμε περιθωριακή θάλασσα.Στη λεκάνη της Μεσογείου από άποψη γεωδυναμικής ισορροπίας, αν εξαιρέσουμε το Νείλο

με το τεράστιο πάχος των xαλαρών ιζημάτων που είναι δελταϊκές αποθέσεις στο μέτωπό του κ που έχουν μπαζώσει όλο το κομμάτι της Α. Μεσογείου (το οποίο λέγεται Λεβαντίνο κ η συγκεκριμένη ανάπτυξη του οποίου (Β-Ν) μέχρι το Σουδάν από το άνοιγμα τα τελευταία λίγα εκ. χρόνια από το άνοιγμα της Ερυθράς θάλασσας, το σήκωμα κ άρα μια οριοθέτηση, την συγκέντρωση υλικού απ όλη την ανυψωμένη περιοχή παράλληλα με το άνοιγμα της Ερυθράς θάλασσας που μεταφέρει όλο το υλικό από την κεντρική στην ανατολική Αφρική), όλη η άλλη ακτή, η δυτική, μακριά από το δέλτα του Νείλου (που είναι μια σύγχρονη γεωτεκτονική αρρυθμία) είναι μια ακτή που δεν έχουμε συσσώρευση ιζημάτων κ αυτό χαρακτηρίζει τις ακτές Ατλαντικού τύπου δηλαδή τις ακτές (παράκτιες ζώνες)που έχουμε παθητικά ηπειρωτικά περιθώρια (Ατλαντικού τύπου) με πολύ μικρή ιζηματογένεση κ πολύ συγκεκριμένους τύπους αποθέσεων, είτε ιζηματογένεση στην παράκτια ζώνη, είτε στην κρηπίδα, είτε στις λεκάνες που οριοθετούν την ήπειρο από τον ωκεανό.

Μεγάλη εκφόρτιση ιζημάτων έχουμε στο Νείλο (τα 5-6 εκ.χρόνια), τον Κόλπο του Λέοντα κ στο χώρο της Αδριατικής, κυρίως στο δυτικό κομμάτι (Ροδανός) κ λιγότερο στο ανατολικό. Όλο το κλαστικό υλικό είναι ο Ροδανός που ξεκινάει από το Mont Blanc (υπάρχει τριπλό σημείο στις Ελβετικές Άλπεις που αν είσαι στην κορυφή κ πετάξεις μια πέτρα στα ανατολικά την παίρνει ο Δούναβης κ την βγάζει στον Εύξεινο Πόντο, πετάς την άλλη πέτρα ΒΔ κ την παίρνει το σύστημα του Ρήνου κ την βγάζει στην Αδριατική θάλασσα κ πετάς κ την Τρίτη Δ-ΝΔ κ την παίρνει το σύστημα του Ροδανού, περνά όλες τις Ελβετικές Άλπεις πέφτει στη Le Mann (Γενεύη) κ συνεχίζει στη Γαλλία ο Ροδανός, φτάνει στη Δ. Μεσόγειο την οποία κ τελικά μπαζώνει).

Στο δικό μας χώρο το κομμάτι των δυτικών ακτών στο τόξο έχει μικρές συγκεντρώσεις σε πολύ συγκεκριμένες λεκάνες ιζηματογένεσης που είναι λεπτές κ βαθιές, είναι το ανατολικό τμήμα της ελληνικής τάφρου που έχουμε μεγάλη συσσώρευση ιζημάτων σε κάποιες τεκτονικές τάφρους (1-2 χλμ. πάχος κ μήκος δεκάδες χλμ.)όπου συσσωρεύεται όλο το υλικό ενώ δίπλα οι ρυθμοί ιζηματογένεσης είναι ασήμαντοι.

8

Άρα, το μέτωπο του τόξου έχει μια μικρή συσσώρευση ιζημάτων κ μάλιστα καλά διατεθειμένη σε υπολεκάνες ανάλογα με το μέτωπο του ελληνικού τόξου, πίσω στο χώρο του Κρητικού πελάγους έχουμε συσσώρευση ιζημάτων που είναι η «εν τω γεννάσθαι» μολασσική λεκάνη κ περνώντας από το χώρο όλου του κεντρικού Αιγαίου (Κυκλάδες, Χίος, Σποράδες έως Λέσβος) που είναι περιοχή με ελάχιστους ρυθμούς ιζηματογένεσης, ξανά έχω μεγάλη τροφοδοσία στην τάφρο του Βόρειου Αιγαίου (Θερμαϊκός, στο δυτικό κομμάτι πέφτει ο Αξιός, από πάνω ο Αλιάκμονας κ στην άλλη μεριά της Χαλκιδικής έχουμε τον Στρυμώνα κ το Νέστο λίγο πιο ανατολικά).

Η σεισμικότητα έχει τεράστια διαφορά κατανομής της σεισμικής ενέργειας στο χώρο της Μεσογείου. (Το ελληνικό τόξο έχει μια τεράστια εσοχή φαρδιά από Πρέβεζα, Πατραϊκό, Κορινθιακό μέχρι νοτιότερα όπου περνώντας μέσα κ κόβοντας κ. Ηπειρωτική Ελλάδα από Βοιωτία, Φθιώτιδα, Μαγνησία μπαίνει στις Σποράδες, κ μέσα από παρακλάδια κυρίως όμως εντοπίζεται στο βόρειο κλάδο, από το βόρειο Αιγαίο που συνεχίζει το ρήγμα της Β.Ανατολίας).

Η μεγαλύτερη σεισμικότητα που παρατηρείται στο Ελληνικό τόξο απ ότι σε άλλα π.χ. Καλαβρίας, Κύπρου δεν είναι απλοϊκή προσέγγιση σύγκλισης Ευρασίας με Αφρική, διότι αν ίσχυε αυτό θα έπρεπε να είναι σε όλο το μέτωπο σύγκλισης ή σύγκρουσης που έχουμε δει από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ιμαλάια, μια ισοκατανεμημένη σεισμική ζώνη. (Το γιατί δεν συμβαίνει αυτό εξηγείται παρακάτω}.

Σήμερα μιλάμε για την νότια ήπειρο που είναι η Αφρική (κύριος κορμός) αλλά κ η Αραβία (που πριν 13 εκ. χρόνια ήταν στενά συνδεδεμένη με την Αφρική κ από κει κ μετά άρχισε το rifting κ άρχισε να απομακρύνεται κ εδώ κ 5-6 εκ. χρόνια ήδη έχει απομακρυνθεί κ έχουμε ωκεάνιο πυθμένα που αναπτύσσεται με μεσοωκεάνια ράχη κλπ) Σήμερα μιλάμε δηλαδή για το νότιο τμήμα που έχει συνιστώσα κίνησης προς βορρά σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στην Ευρασία (ευρασιατική πλάκα) η οποία κινείται προς νότο. Η κατανομή, όμως, της κινηματικής των πλακών είναι ανομοιόμορφη στο Βορρά κ στο Νότο, ενώ δηλαδή αν πάρω την Ευρασιατική πλάκα είναι ένας ενιαίος γεωτεκτονικά σχηματισμός άκαμπτος (που σημαίνει ότι ανυσματικά έχω την ίδια κίνηση στη Γερμανία, την ίδια κίνηση βόρεια των Άλπεων στην καθαρή εσωτερική πλάκα έξω απ το Αλπικό σύστημα, την ίδια κίνηση στη Ρωσία -Καζακστάν, Σιβηρία) κ, άρα, όλη η ευρασιατική πλάκα έχει μία συνολική κίνηση ή καλύτερα αντίσταση στην κίνηση, στο νότο δεν συμβαίνει το ίδιο. Δηλαδή δεν έχω μια Godwana, όπως ήταν κάποτε η οποία κινείται ενιαία, έχει σπάσει κ σ αυτόν τον τομέα που μας αφορά οι νότιοι αντίποδες της ευρασιατικής πλάκας είναι σπασμένοι στην Αφρική από τη μία κ στην Αραβία από την άλλη κ σαν σύνδεσμος λειτουργεί η χερσόνησος του Σινά. Βεβαίως η Αραβία κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα απ ότι κινείται η Αφρική προς Βορρά.

Aυτή η διαφορά (15-+5χιλ/έτος) είναι υπεραρκετή για να δημιουργήσει χλμ και χλμ άνοιγμα κατ΄αρχήν στο χώρο της Ερυθράς θάλασσας και διαφορά της κίνησης της Αραβίας προς Βορρά σε σχέση με την παράλληλη κίνηση της Αφρικής.

Ας πούμε ότι είναι σταθερή η Ευρασία μια και είναι μεγάλη και άκαμπτη, αλλά οι άλλες δύο πλάκες εισέρχονται από κάτω, η μεν Αφρική με 10 χιλ, η δε Αραβία με 25 χιλ. Η μία δηλαδή έχει φύγει πολύ ανατολικότερα (Αραβία) η οποία έχει φτάσει και έχει συγκρουστεί με την Ευρασία σε όλο το μέτωπο και έχει δώσει την οροσειρά του Καυκάσου, ο οποίος υπήρχε σαν ορογενετικό σύστημα από παλιά και η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα των τελευταίων 5 εκ. χρόνων (Πλειόκαινο-Τεταρτογενές με 4500μ υψόμετρο)γιατί συγκρούεται η Αραβία με την Ευρασία στον τομέα αυτό. Όταν φτάνεις στη σύγκρουση η μία πλάκα δεν μπορεί να συνεχίσει να μπαίνει στην άλλη αλλά ούτε και να υποχωρήσει απ αυτήν, όμως από την άλλη το σύστημα πρέπει να εκτονωθεί καθώς πέτρωμα και ρήγματα έχουν όλα όριο αντοχής.

Αυτή η συγκρουσιακή κατάσταση εκτονώνεται πλευρικά όπου αλλού βρει. Η πλευρική εκτόνωση είναι το πρόβλημα που δημιουργείται στην Ελλάδα και γενικά στη Μεσόγειο, διότι

9

λόγω της σύγκρουσης και δεδομένου ότι δεν μπορεί να πάει βορειότερα η Αραβία, ό,τι κομμάτια υπήρχαν πριν φτάσει η πλάκα απέναντι στην Ευρασία ανάμεσα στο ημιδιαμορφωμένο ορογενετικό τόξο της Τηθύος (Αλπικό σύστημα) όπως είναι σήμερα το Ελληνικό, που συνεχιζόταν στην Μ. Ασία και Ιράν, αυτά τα κομμάτια έρχονται κ μέσα από τη σύγκρουση εκτινάσσονται και συνθλίβονται. Έτσι γίνεται το σύστημα της Τηθύος: κάτω απ τη σύγκρουση των πλακών και των μικροπλακών στο μέτωπο της σύγκρουσης με την εκτίναξη του υλικού. Αποτέλεσμα είναι να φύγει το μπλοκ της Ανατολίας και να εκτονώνει τον κύριο όγκο της σύγκρουσης που είναι Β-Ν , να γίνεται εκτόνωση στον άξονα σχεδόν Α-Δ (όπου εμάς μας ενδιαφέρει), διότι η Ανατολία φεύγει δυτικά και ωθεί όλο το χώρο στο δυτικό κομμάτι που έχει μείνει απ την Τηθύ. Το κομμάτι αυτό είναι το μόνο που έχει μείνει σε διαδικασία σύγκλισης, γιατί δεν έχει μπει στο στάδιο της σύγκρουσης, δηλαδή το μόνο κομμάτι στο οποίο η παλιά ωκεάνια λιθόσφαιρα με τα ιζήματα του ωκεανού της Τηθύος είναι σε θέση και δυνατότητα να βυθίζεται κάτω από το ενεργό περιθώριο της Ευρασιατικής πλάκας και επομένως εκεί εκτονώνεται η σύγκρουση η μεγάλη ανατολικά. Έτσι αντί να έχουμε στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και στο Ελληνικό τόξο την απλή έκλυση ενέργειας και όλα τα γεωδυναμικά φαινόμενα που πάνε μαζί (σεισμούς, ηφαίστεια, μεταμόρφωση) σε μια συνήθη μορφή μιας ζώνης σύγκλισης και σ ένα απλό ορογενετικό τόξο, έχουμε μια πολλαπλάσια της κανονικής σύγκρουσης ώθηση από την πλευρική ολίσθηση της Ανατολίας προς τα Δυτικά, Νοτιοδυτικά

Το Ελληνικό τόξο οριοθετείται σαν μεγάλη παραμόρφωση στο όριο της πρόσθετης παραμόρφωσης από τη δυτική προέλαση της Ανατολίας.

Το μπλοκ της Ανατολίας κάτω από την πίεση της σύγκρουσης στο χώρο του Καυκάσου-Αραβίας και Ευρασίας θα πρεπε να βρει και να χρησιμοποιήσει μια από τις ασθενείς ζώνες στο φλοιό στο δόμημα των Ταυρίδων και των Ποντίδων. Βρήκε το όριο Ταυρίδες-Ποντίδες που είναι μια παλιά οφιολιθική ουλή που έχει κλείσει από το Ιουρασικό, η οποία είναι ασθενής διότι οι οφιόλιθοι έχουν τη δυνατότητα ολίσθησης. Επομένως η συμπαγής μάζα που είχε διαμορφωθεί στο χώρο της Μ. Ασίας, κάτω απ την πίεση του μπλοκ, διαλέγει την μικρότερης αντοχής ζώνη τεκτονικής ασυνέχειας μέσα στη Μ. Ασία η οποία ολισθαίνει με ένα ρήγμα κατακόρυφο το οποίο έχει οριζόντια ολίσθηση και επιτρέπει μια δεξιόστροφη κίνηση, η Ανατολία φεύγει δυτικά ενώ η Ευρώπη ή Ευρασία βόρεια από το ρήγμα αυτό κινείται αντίθετα. Έτσι δημιουργείται το ζεύγος της κινηματικής της βόρειας Ανατολίας το οποίο ωθεί όλο το υπόλοιπο μπλοκ δυτικά, το οποίο διχάζεται και αναλύεται σε κίνηση προς τα Ν-Δ κ γι΄αυτό το λόγο όλη η παραμόρφωση, η σεισμικότητα κλπ γίνεται στο μέτωπο του Ελληνικού τόξου και σβήνει πλευρικά. Από καθαρά γεωτεκτονικής και γεωδυναμικής άποψης το μπλοκ στο μέτωπο νότια της τάφρου του Β. Αιγαίου είναι ο χώρος έκλυσης ενέργειας. Παραδοσιακά μέχρι την δεκαετία του 80 το μέτωπο της επαφής της Ευρασιατικής πλάκας με την Αφρικανική σαν υπόλειμμα Τηθύος στην Α. Μεσόγειο εθεωρείτο ότι είναι η Ελληνική τάφρος, δηλαδή παράλληλα στις ακτές του Ιονίου και νότια της Κρήτης και της Ρόδου.

Νότια της Κρήτης έχουμε μια οροσειρά υποθαλάσσια «εν τω γεννάσθαι» που ετοιμάζεται να αναδυθεί νότια του Ελληνικού τόξο, νότια της Κρήτης, δίπλα στις Αφρικανικές ακτές κάτω από την πίεση και την ώθηση του Ελληνικού τόξου.

ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ(EAST MEDITERRANEAN CHAIN=Υποθαλάσσια οροσειρά της Α. Μεσογείου)Η τομή από Κύθηρα έως κόλπο Σίτης περνά από την Ιόνια λεκάνη (αβυσσική), υπάρχει

ωκεάνιος πυθμένας και πάνω του αδιατάρακτη όλη η ακολουθία των Μεσοζωικών και Καινοζωικών στρωμάτων μέχρι το Ολόκαινο (σήμερα) σε οριζόντια στρώματα μέχρις ότου μπει στο πέρασμα του ηπειρωτικού φλοιού στον κόλπο της Σίτης. Άρα το άλλο το κομμάτι είναι της μεσοωκεάνιας ράχης που φουσκώνει στο μέτωπο όπως κινείται προς Νότο, βαθαίνει στο μέτωπο της Ελληνικής τάφρου και μετά έχουμε το καθαρό Ελληνικό περιθώριο. Αυτό

10

σημαίνει στάδιο 3, δηλαδή ολική συμπίεση, δηλαδή δεν υπάρχει μεσοωκεάνια ράχη αλλά υπάρχει υπόλειμμα ωκεάνιου πυθμένα που είναι ακόμα ωκεανός και δεν έχει ακόμα υποβυθιστεί ή δεν έχει αποκολληθεί για να ενσωματωθεί μέσα στο αλλόχθονο πτυχωσιγενές σύστημα του Ελληνικού τόξου.

Στην τομή από Κρήτη προς Κυρηναϊκή δεν υπάρχει ωκεάνιος πυθμένας αλλά έχουν ξυριστεί τα ιζήματα πάνω απ τον ωκεάνιο πυθμένα, έχουν ξεκολλήσει περίπου στην επαφή και έχουν ολισθήσει προς Νότο και το μέτωπο των ιζημάτων αυτών έχει φτάσει να ακουμπάει πάνω στα ιζήματα που αποτελούν το απολεπτυσμένο άκρο του φλοιού της Αφρικής. Άρα δεν έχω ωκεάνιο πυθμένα. Άρα το στάδιο 3 τελείωσε και έχουμε ήδη μπει στο στάδιο 4. Καθαρά στο 4 θα μπούμε όταν ο Ελληνικός φλοιός από την Ευρασιατική πλευρά έρθει σε 2-5 εκ. χρόνια να ακουμπήσει ο ίδιος, χωρίς την παρεμβολή των ιζημάτων που πτυχώνονται και λεπιώνονται, απ ευθείας στον Αφρικανικό φλοιό της Κυρηναϊκής. Αυτή την στιγμή είμαστε από την φάση 3 της ολικής συμπίεσης, στη φάση 4 της σύγκρουσης.

ΟΥΡΑΛΙΑ ΟΡΗ: Παλαιοζωική παραμόρφωση όπου η Ευρώπη συγκρούστηκε με τη Σιβηρία και έδωσε τα όρη αυτά στο τέλος του Παλαιοζωικού.Για το σύστημα της Τηθύος δεν θα είχαμε παρά να πούμε να η μία πλάκα, η αδιατάραχτη, να η άλλη πλάκα, η νότια, η αδιατάραχτη, να τα υπολείμματα των οφιολίθων της Τηθύος, να η κεντρική ζώνη και να τα ιζήματα του Ευρασιατικού περιθωρίου και να τα ιζήματα του άλλου του Αφρικανικού (μπορεί να έμοιαζαν ή να ήταν διαφορετικά). Αν σήμερα διακόψω την εξέλιξη του Ατλαντικού και ξαφνικά τον συνθλίψω και φέρω ξανά την Β. Αμερική δίπλα στην Πορτογαλία, Αγγλία, Ουαλία, στην οροσειρά που θα δημιουργήσω από αυτή τη σύγκρουση θα πρέπει να μπορώ να διακρίνω τον πυθμένα τον ωκεάνιο τον σημερινό του Ατλαντικού με τις pillow lavas, τους γάββρους, τα ιζήματα επίσης τα ωκεάνια του Ατλαντικού και στη συνέχεια θα έπρεπε να διακρίνω την πλευρά την Ευρωπαϊκή και την Αφρικανική. Στην Τηθύ δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Θεωρητικά, φλοιό ηπειρωτικό απαγορεύεται να έχω σε ένα σύστημα σαν της Τηθύος κ αν έχω θα είναι κομμάτια που εύκολα διακρίνονται ότι είναι τα ακραία τμήματα είτε του Ευρωπαϊκού, απ τη μία, είτε του Αφρικανικού περιθωρίου απ την άλλη.Αυτό όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα Από την Αλγερία, Γρανάδα (Ν. Ισπανία), Σικελία, Καλαβρία, Άλπεις, Ροδόπη, Πελαγονική, Μεντερές, Καρπάθεια, Ανατολία, Καύκασος έρχεται το Αλπικό σύστημα με τα ιζήματα του Μεσοζωικού-Καινοζωικού, ρηχά, βαθιά και οφιόλιθοι κ εμφανίσεις από κρυσταλλικά πετρώματα (μεταμορφωμένα και πυριγενή) προαλπικής ηλικίας (πριν το Τριαδικό δηλαδή Παλαιοζωικής ηλικίας-Πέρμιο)

Γιατί υπάρχουν θραύσματα ηπειρωτικού φλοιού μέσα στο σύστημα της Τηθύος για τα οποία δεν είναι εξόφθαλμα αποδεκτή αμέσως η ένταξή τους είτε στο ευρωπαϊκό είτε στο αφρικανικό περιθώριο;

Η συντριπτική τους πλειοψηφία και ιδίως αυτά που μας ενδιαφέρουν στην Ελλάδα (Ροδόπη, Πελαγονική)είναι σαφές ότι δεν μπορείς να ξέρεις (και ακόμη υπάρχουν διαφορετικές απόψεις) αν θα πρεπε να ενταχθούν ως κομμάτια της Ευρώπης που μπλέχτηκαν με τα ιζήματα της Τηθύος μέσα της ή κομμάτια της Αφρικής.

Στη δεκαετία του 80 άρχισε στην Καλιφόρνια ο εντοπισμός των suspect terrains (θραύσμα γης ή γήινο θραύσμα). Αυτό σημαίνει ότι στις Η.Π.Α. στα Rocky Mountains θα πρεπε, αν ήταν η θεωρία των πλακών απλή, όλα τα ιζήματα που βρίσκονται από το τέλος του Παλαιοζωικού έως σήμερα να είναι πετρώματα του ειρηνικού περιθωρίου της ΒΔ Αμερικής ή του ωκεανού του Ειρηνικού (οφιόλιθοι, συνοδά ιζήματα). Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια γιατί δεν υπάρχει σύγκρουση αφού δεν υπάρχει ήπειρος από την μεριά. Δεν είναι όμως έτσι γιατί υπάρχουν επαρχίες ολόκληρες μεγέθους Ελλάδας, Πελοποννήσου, Κρήτης κλπ όπου δεν εντάσσονται σε κανένα σύνολο της οργάνωσης του Ειρηνικού και Παλαιοειρηνικού ή του παλαιοπεριθωρίου της Β. Αμερικής. Αυτό σημαίνει ότι στην μικρή κλίμακα των terrains επιπέδου Κρήτης, Ρόδου

11

κλπ υπάρχουν αυτά τα θραύσματα που είναι ηπειρωτικού φλοιού με δική τους κίνηση πέρα απ την κίνηση των πλακών.

Π.χ., όταν έγινε ο κερματισμός της Godwana στο Ιουρασικό με πυρήνα την Αφρική έφυγε το μεγάλο κομμάτι της Ν. Αμερικής στα δυτικά, έφυγε η Ανταρκτική νότια, ανατολικά η Αυστραλία, έφυγε ΒΑ η Ινδία, πήγε να φύγει η Μαδαγασκάρη πήγε 300χλμ από τις ακτές στην Μοζαμβίκη και σταμάτησε.

Έφυγαν θραύσματα δηλαδή από έναν αρχικό πυρήνα, έφυγε και η Αραβία πρόσφατα, πάει να φύγει και το Αφάρ.

Σήμερα είναι βέβαιο ότι εκτός από την απομάκρυνση των μεγάλων κομματιών των ηπείρων έχει υπάρξει ειδικά σε δεδομένες περιόδους και ειδικά σε ορισμένα περιθώρια που είχαμε αποσπάσεις τέτοιων κομματιών, απομάκρυνση μικρότερων θραυσμάτων ηπειρωτικού φλοιού που είναι τα terrains. Και όχι μικροπλάκες γιατί το terrain έχει ιστορία γεωλογική και σημερινή γεωτεκτονική ένταξη ενώ η μικροπλάκα είναι γεωφυσικός όρος. Οι πλάκες οριοθετήθηκαν βάσει της σημερινής τους διάταξη επομένως ένας γεωφυσικός ορίζει την μικροπλάκα με κάποια κριτήρια είτε σεισμικότητας, είτε θερμικής ροής κλπ, ενώ το terrain είναι κομμάτι φλοιού που για κάποιο χρονικό διάστημα έχει βρεθεί μόνο του, έχει δική του ιστορία και σήμερα μπορεί να αποτελεί μικροπλάκα αλλά συνήθως όχι.

Πρέπει να πούμε ότι στην ολική ιστορία της Τηθύος υπάρχουν κινήσεις οριζόντιας ολίσθησης που να έχουν φέρει κομμάτια απ το σημερινό Γιβραλτάρ στην Ελλάδα ή απ το Αφγανιστάν στην Ελλάδα. Το παιχνίδι δεν γίνεται σ έναν άξονα δηλαδή.

Το 1982 είχαν πλακωθεί όσοι δούλευαν στην Α. Μεσόγειο για το αν η Τηθύς ήταν ένας απλός ωκεανός Ατλαντικού τύπου ή αν ήταν στο στυλ της σημερινής Καραϊβικής ή της Πολυνησίας όπου υπάρχει πολυπλοκότητα θραυσμάτων ηπειρωτικών και λεκανών.

Αυτά τα ερωτήματα ήταν εξόφθαλμα απ τη στιγμή που μιλούσαμε για ύβωμα Γαβρόβου-Τρίπολης, ένα ύβωμα Παρνασσού που χωριζόντουσαν από μια λεκάνη Πίνδου, Αξιού, Ιόνιας κλπ.

Το ερώτημα που μπήκε είναι αν οι οφιολιθικές ζώνες ήταν ένας ωκεανός και το φαινόμενο αυτό δεν ήταν παρά η λεπίωση του ίδιου ωκεανού ή έχουμε να κάνουμε με έναν ωκεανό που έχει υπολεκάνες και που για να έχει υπολεκάνες αυτές χωρίζονται μεταξύ τους από θραύσματα ηπειρωτικά.

Αν τα θραύσματα του προαλπικού φλοιού με βεβαιότητα ήταν ίδια θα είχαμε απλή περίπτωση, όμως δεν είναι ίδια. Τα θραύσματα αυτά ηπειρωτικού φλοιού στο χώρο του Αιγαίου είναι διαφορετικά μεταξύ τους, είναι ξένο σώμα σ αυτό που ονομάζουμε Τηθύς και με βεβαιότητα δεν ανήκουν στο χώρο της Ευρώπης.

Οι όποιες διασυνδέσεις μπορούσαν να γίνουν ήταν κυρίως με τη νότια πλευρά, το νότιο αφρικανικό περιθώριο.

Το υπόλειμμα Ιόνιας λεκάνης και λεκάνης Λεβαντίνου είναι το μόνο υπόλειμμα ωκεανού και 5 μικρότερες οφιολιθικές ουλές ή ράκη οφιολιθικά αν μιλάμε για την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα. Η ουλή κάθεται πάνω σε κάτι.

Το αν θα έχω ανθρακική ή νηριτική πλατφόρμα, ή αν θα έχω πελαγικούς ασβεστόλιθους ή ραδιολαρίτες, δεν είναι απλά μια αλλαγή φάσης, είναι κάτι βαθύ που συνδέεται με την εσωτερική δομή του φλοιού, έχει σχέση με την ισοστατική ισορροπία και είναι θέμα δομικό της λιθόσφαιρας και όχι απλά ενός επιφανειακού, επιδερμικού παλαιοπεριβάλλοντος. Αυτό σημαίνει ότι όταν έχεις μια πλατφόρμα τύπου Γαβρόβου-Τρίπολης ή Παρνασσού η οποία έχει 3-4χλμ ιζήματα, όλα τα ιζήματα αυτά μέσα στα 50-100εκ. χρόνια που διαρκεί η ιζηματογένεση της πλατφόρμας έχουν σταθερό βάθος ιζηματογένεσης+_50 έως 100 μ. βάθος, γι αυτό και συνεχώς βρίσκεις εχίνους, κοράλλια , βενθονικά τρημματοφόρα, φύκη κλπ, δηλαδή έχω ρηχή ανθρακική τράπεζα. Αυτή η τράπεζα, για να μείνει εκατομμύρια χρόνια εκεί, πρέπει να έχει υπόβαθρο, άρα τα υβώματα και οι πλατφόρμες τύπου Γαβρόβου απ τη μία Παρνασσού απ την άλλη και όλα τα υπόλοιπα (Αλμωπία κλπ), όλες αυτές οι νηριτικές τράπεζες, οι πλατφόρμες, η

12

κάθε μια τους υπήρχε και λειτουργούσε με 2 τρόπους και μόνο με αυτούς μπορούσε δηλαδή να το κάνει: είτε γιατί είναι περιθώριο δεμένο ενός παθητικού περιθωρίου όπως οι Bahamas, είτε γιατί είναι μέσα στον ωκεανό αλλά με ρίζες από κάτω, δηλαδή με υπόβαθρο φλοιό ηπειρωτικό, φυσικά προαλπικό.

Από τις οφιολιθικές ζώνες και τα συνοδά ιζήματα βλέπω ποιες λεκάνες έχουν συνθλιβεί στην Τηθύ και είναι τουλάχιστον 3-4 διαφορετικές στο χώρο και στο χρόνο, η κάθε μία με τη δική της εξέλιξη και δεύτερον, τις πλατφόρμες που τις χωρίζουν, την εξωτερική πλατφόρμα που πιάνει από τους Παξούς με την επιηπειρωτική λεκάνη της Ιόνιας, όλο το Γάβροβο, την βλέπουμε εξωτερικά και έχει προαλπικό φλοιό φυσικά και το ίδιο η πλατφόρμα του Παρνασσού και οι άλλες πλατφόρμες.

Αν βάλουμε τα καλύμματα στη θέση τους, έχω 4 οφιολιθικές ζώνες, δηλαδή λεκάνες ωκεάνιας Τηθύος, ανάμεσα χωρίζονται από ηπειρωτικά τεμάχη με πετρώματα που εκφράζουν το κρυσταλλικό υπόβαθρο, δηλαδή γνεύσιοι, σχιστόλιθοι, μάρμαρα, αμφιβολίτες, μαζί με γρανίτες ηλικίας γένεσης, μαγματισμού και μεταμόρφωσης προαλπικής (τουλάχιστον 300εκ. χρόνια) και τα βλέπουμε σαν υπόβαθρο (και στην ενδιάμεση και στη εξωτερική και στην εσωτερική πλατφόρμα) και από πάνω τους οι ακολουθίες, δηλαδή πλατφόρμες ή αν είμαστε στις λεκάνες της Τηθύος του Μεσοζωικού έχουμε πελαγικά, αβυσσοπελαγικά ιζήματα. Τουλάχιστον στον Ελληνικό τομέα έχουν υπάρξει μέσα στην Τηθύ, εκτός από τις μεγάλες ωκεάνιες λεκάνες, θραύσματα ηπειρωτικά (terrains). Για να καταλάβουμε πως βρέθηκαν αυτά τα terrains εκεί μέσα πρέπει να ξέρουμε πότε άνοιξε και πότε έκλεισε μια λεκάνη.

Λεκάνη Α. Μεσογείου, μεγάλο θραύσμα των εξωτερικών Ελληνίδων που είναι Παξοί, Τρίπολη, Ιόνια και μέχρι Όλυμπο. Φαίνεται καλά στο Μεντερές, στο Μέανδρο το υπόβαθρό του με θραύσματα στην Ίο, ένα μεγάλο κομμάτι της Τηθύος η λεκάνη Πίνδου-Κυκλάδων που συνεχίζει στην Άγκυρα, ο οποίος ωκεάνιος χώρος σήμερα είναι ουλή και είναι εξαφανισμένος τελείως και πρέπει να τον ψάξουμε στην Κρήτη, Β. Πίνδο, Κυκλάδες, Σμύρνη, για να δούμε οφιολίθους σφηνωμένους ανάμεσα στα πετρώματα της εξωτερικής πλατφόρμας.

Εσωτερική πλατφόρμα με Παρνασσό, Υποπελαγονική, με από κάτω υπόβαθρο Πελαγονικής, λεκάνη Αξιού που σβήνει ανατολικά και πιο μέσα χανόμαστε σ αυτό που λέμε Σερβομακεδονική (υπάρχουν 2-3 οφιολιθικές ουλές, 3-4 διαφορετικά θραύσματα), τα πράγματα ομογενοποιούνται στην Περιροδοπική, όταν πιάσουμε το όριο πάνω ακριβώς απ τη Ροδόπη, όταν μπαίνεις στη Βουλγαρία.

Οι ζώνες των Βαλκανίδων, που είναι η γεωλογία της Βουλγαρίας κατά το ήμισυ αν αφαιρέσεις την βόρεια Ροδόπη, έχουν ένα χαρακτηριστικό στοιχείο, ότι είναι με βεβαιότητα Ευρωπαϊκό περιθώριο, δηλαδή η Βουλγαρία βόρεια της Ροδόπης είναι Ευρωπαϊκό περιθώριο ανέκαθεν σε όλο το Μεσοζωικό και τον Καινοζωικό γιατί οι φάσεις του Τριαδικού είναι επιηπειρωτικές φάσεις όπως είναι στα Καρπάθεια, στη Γερμανία (όπου τα βλέπεις τα στρώματα, ορίζοντα προς ορίζοντα στο Κ. Τριαδικό, στο Μ. Τριαδικό, Α. Τριαδικό)σε όλες αυτές τις ορεινές ζώνες από τη Σόφια και βόρεια, τις οποίες τις βρίσκεις πιο ανατολικά στην Κωνσταντινούπολη και συνεχίζουν στις Ποντίδες. Μπαίνεις ξαφνικά στα μεταμορφωμένα της Ροδόπης και χάνεσαι, έχεις φύγει απ την Ευρώπη, αλλά δεν ξέρεις που είσαι, είσαι στην Τηθύ αλλά δεν ξέρεις από που ήρθαν και πως πήγαν εκεί.

Δηλαδή στα terrains έχουμε υπόβαθρο προαλπικής ηλικίας και από πάνω ιζήματα που είναι πλατφόρμες, είτε είναι μεταμορφωμένα (Παγγαίο, Ροδόπη), εν μέρει μεταμορφωμένα ή αμεταμόρφωτα (Τρίπολη κλπ). Ανάμεσα στα θραύσματα με ηπειρωτικό φλοιό υπάρχουν κομμάτια που έχουν ωκεανούς χωρίς ηπειρωτικό φλοιό. Η λεκάνη της Πίνδου δεν έχει υπόβαθρο αφού άνοιξε εκεί η μεσοωκεάνια ράχη. Ο οφιόλιθος είναι το ίδιο το υπόβαθρο, είναι ο ίδιος ο φλοιός..

Για κάθε μία από τις λεκάνες στο rifting face μπορώ να δω πως αρχίζει ένα συγκεκριμένο παλαιπεριβάλλον που είναι σαν το σημερινό περιβάλλον του Αφάρ (μπορώ να πάω και να δω εκεί τι γινόταν στις Ελληνίδες στο Τριαδικό) το οποίο μου δείχνει, όταν πάει να ξεκολλήσει το

13

ηπειρωτικό θραύσμα από την ήπειρο την αρχική, τι περιβάλλον είχε. Στην συνέχεια, περνώντας στη φάση του παλαιοπεριβάλλοντος, το rifting face, ανοίγει η ωκεάνια λεκάνη, λειτουργεί όσο λειτουργεί, το θραύσμα έχει ξεκοπεί μόνο του και είναι στο χώρο της Τηθύος (αυτό σημαίνει ότι είχε μια λεκάνη μπροστά του και δημιουργήθηκε μια καινούργια πίσω του), το θραύσμα κολυμπάει στην ήπειρο μέχρι να φτάσει στην άλλη πλευρά, όπου κλείνει μία μία λεκάνη και ακουμπάει στην άλλη ήπειρο και ενσωματώνεται με την απέναντι.

Δηλαδή κάπου στο Τριαδικό έχω 3 θραύσματα που σπάνε με rifting από την Αφρική και υπάρχει ήδη μια ωκεάνια λεκάνη, τότε η Παλαιοτηθύς, η οποία χωρίζει την Γκοντβάνα από την Ευρασία. Ξεκινάει, λοιπόν, το rifting στην αρχή του Τριαδικού και μέχρι το τέλος του Τριαδικού έχει γίνει το rifting , στο Ιουρασικό (Λιάσιο) ήδη το πρώτο θραύσμα (Ροδόπη και Λέσβος) χτυπά απέναντι και δίνει ορογένεση, εξαφανίζεται όλο το κομμάτι Παλαιτηθύος και τότε έχουμε την μεγάλη ανάπτυξη του Αξιού, Παλαιοαλπική ορογένεση στο Α. Ιουρασικό, Κ. Κρητιδικό, μέχρις ότου εξαφανιστεί όλος ο Αξιός κάτω απ την υποβύθιση στο ήδη ενεργό Ευρασιατικό περιθώριο. Από πίσω ακολουθεί η Πελαγονική, όπου με το που σπάει και εξαφανίζεται ο Αξιός, ένα κομμάτι επωθείται και είναι οι οφιόλιθοι τύπου Όρθρυς, Βούρινου, που καλύπτουν την ενδιάμεση πλατφόρμα της Υποπελαγονικής, ενώ η Πίνδος-Κυκλάδες εξακολουθεί να ανοίγει. Με το που μπλοκάρει το σύστημα, έχουμε υποβύθιση Πίνδου-Κυκλάδων στο τέλος του Κρητιδικού-Ηωκαίνου, εξακολουθεί να ανοίγει η λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, μπλοκάρει το σύστημα στο Ολιγόκαινο, συνθλίβεται και εξαφανίζεται όλο το σύστημα της Πίνδου-Κυκλάδων, ενσωματώνεται και το τελευταίο μεγάλο θραύσμα από Όλυμπο μέχρι Παξούς στο Μειόκαινο και στο τέλος του Μειοκαίνου αρχίζει και σπάει η σημερινή λεκάνη Ιόνιας-Λεβαντίνου της Αν. Μεσογείου και υποβυθίζεται, και σήμερα ένα τμήμα της λεκάνης υπάρχει από τη μεριά του Ιονίου και ένα άλλο δεν υπάρχει, έχει εξαφανιστεί και ήδη το πρίσμα προσαύξησης στην ράχη της Αν. Μεσογείου πλησιάζει να κλείσει και την τελευταία λεκάνη της Τηθύος και να φτάσει στην Αφρική.

14

Τρίτη 20/11/2001

Στο Βόρειο περιθώριο της Αφρικής (ή Αραβίας), βόρεια της Γκοντβάνα, έχω το rifting stage έως σήμερα στην κεντρικοανατολική Αφρική, στη χερσόνησο του Αφάρ με όλο το σύστημα των ταφροκοιλάδων ή ρηξικοιλάδων, με ηφαιστειότητα, με ιζηματογένεση μέσα στις κατ αρχήν χερσαίες, λιμναίες που γρήγορα γίνονται θαλάσσιες και σιγά σιγά ανοίγουν. Από την αρχική διάταξη των ταφρών περνάμε στην διάνοιξη ενός νέου ωκεάνιου κλάδου όπως έχει γίνει δίπλα στην Ερυθρά θάλασσα πριν από λίγα εκ. χρόνια. Αυτή είναι η πρώτη κατάσταση κάπου στο κάτω Τριαδικό, στην οποία σταδιακά τα 3 μεγάλα θραύσματα κινούνται από νότο προς βορρά μέσα στο σύστημα Παλαιοτηθύς ή καλύτερα Τηθύς αφού μπαίνουμε στο Μεσοζωικό.

Σταδιακά το πιο βόρειο θραύσμα που ήταν το πιο εξωτερικό τμήμα του παθητικού περιθωρίου της Αφρικής φτάνει πρώτο κάπου στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό στην άλλη ακτή, ενσωματώνεται στο περιθώριο, που είναι το ενεργό περιθώριο της Ευρώπης και δίνει ορογενετικά τόξα προσαυξάνοντας το Ευρωπαϊκό τμήμα ενώ ταυτόχρονα ανοίγουν οι λεκάνες πίσω απ αυτό το θραύσμα. Το πρώτο είναι της Ροδόπης, το δεύτερο είναι η Πελαγονική (εσωτερικές Ελληνίδες, από άποψη τεκτονισμού των ιζημάτων αυτών). Το πρώτο θραύσμα αφήνει πίσω του την πρώτη λεκάνη, του Αξιού, κλείνει, ανοίγει η επόμενη, η οποία κλείνει στο Πλειόκαινο, οπότε το τρίτο θραύσμα των εξωτερικών Ελληνίδων φτάνει με τη σειρά του και κλείνει τον ωκεανό Πίνδου-Κυκλάδων και ενσωματώνεται στο Μειόκαινο. Αμέσως μετά το ωκεάνιο τμήμα που άνοιγε από το rifting στο Τριαδικό έως Μεσοζωικό και Καινοζωικό, κάπου στο Μειόκαινο είναι η φάση όπου με τη σύγκρουση και την ενσωμάτωση αρχίζει η λεκάνη αυτή να κλείνει. Τότε, η τελευταία λεκάνη της Α. Μεσογείου ξεκινάει την υποβύθισή της κάπου στο Α. Μειόκαινο και σήμερα είμαστε στη φάση που το μέτωπο αυτό μαζί με το πρίσμα προσαύξησης που δημιουργήθηκε στο μέτωπο του Ελληνικού τόξου έχει φτάσει και έχει ακουμπήσει απέναντι στην Κυρρηναϊκή όπου έχουμε τέλος αυτής της φάσης και μπαίνουμε στη φάση της σύγκρουσης. Σε άλλες θέσεις όμως (Ιόνιο, Λεβαντίνο), κυρίως στο Ιόνιο, υπάρχει ακόμα υπόλοιπο ωκεανού στην κανονική του αρχική θέση με τα ιζήματα πάνω στον ωκεάνιο πυθμένα που άνοιξε στο rifting στο Α. Τριαδικό.

[Το Ελληνικό γεωσύγκλινο είναι ο παλαιογεωγραφικός χώρος του ωκεανού της Τηθύος με ο,τι έχει μέσα του.]

Τρίτο terrain (Τρίτο θραύσμα): Η εξωτερική πλατφόρμα έχει μέσα της ένα υπόβαθρο προαλπικό (κρυσταλλικό προαλπικό φλοιό που τον βλέπουμε στην Ίο, θραύσματα στη Σητεία αλλά κυρίως στη Μ. Ασία, στη μάζα του Μεντερές) και έχει από πάνω της μια τεράστια πλατφόρμα από την έξω πλευρά του τόξου Παξοί-Ιόνια-αυτόχθονο Μάνη-Γάβροβο, Τρίπολη-Όλυμπος, η οποία φαίνεται εκτός από το μέτωπό της στη Δυτική, στα παράθυρα Όλυμπος, Αλμυροπόταμος, Κερκετέα.

Στην Ιόνια, ενώ έχεις στο Λιάσιο την φάση του Παντοκράτορα με φύκη κλπ στο Δογγέριο έχεις ταφροποίηση η οποία σου μετατρέπει ένα μέρος της πλατφόρμας σε επιηπειρωτική λεκάνη (όχι ωκεάνια).

Πίσω από τη σημερινή ζώνη υποβύθισης στην οποία έχουμε το τελευταίο απομεινάρι της Τηθύος, η λεκάνη δηλαδή, που άνοιξε στο τέλος του Τριαδικού και βυθίζεται σήμερα κάτω από το ενεργό Ελληνικό περιθώριο , βλέπουμε διάφορα θραύσματα (terrains), που αρχίζουν νότια της Κρήτης κ σε διάφορα νησάκια που δείχνουν το γρανιτο-γνευσιακό υπόβαθρό τους (300 εκ. χρόνια, οπότε δείχνουν τη Βαρίσκεια ορογένεσή τους) κ φθάνουν βόρεια και πάνω από το προαλπικό υπόβαθρο όπου είναι η πλατφόρμα των εξωτερικών Ελληνίδων, στο μέτωπο

15

μιλάμε για Παξούς, Μάνη, Ιόνια Τρίπολη και μετά περνάμε στα τελευταία κομμάτια της πλατφόρμας εσωτερικότερα.

[Ο ωκεάνιος πυθμένας έχει μικρό πάχος και αβυσσοπελαγική ιζηματογένεση (=μικρός ρυθμός ιζηματογένεσης)]

Παρένθεση: οι ήπειροι κ λόγω ρίζας και ευστατισμού αλλά και λόγω παλαιογεωγραφικών συνθηκών που τους κάνει να σηκώνονται πάνω, έχουν έντονη προσφορά οργανικού κόσμου που τους δίνει παχειά στρωμάτωση ασβεστολίθων με ή χωρίς στρώση, με απλά απολιθώματα στις παράκτιες φάσεις σε αντίθεση με την μικρής παραγωγής ήρεμη ιζηματογένεση στο βάθος του ωκεανού όπου δεν έχουμε σχεδόν καθόλου κλαστικό υλικό αλλά έχουμε βιοχημική αυθιγενή ιζηματογένεση με αργιλικά και πυριτικά ιζήματα μικρού πάχους.

ΡΑΚΗ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ ΠΙΝΔΟΥ-ΚΥΚΛΑΔΩΝ: ΟΦΙΟΛΙΘΟΙ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΒΡΙΣΚΩ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ Β. ΠΙΝΔΟ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ.

Δεύτερο terrain (επόμενο θραύσμα): είναι αυτό της Πελαγονικής από Πήλιο μέχρι Όλυμπο. Μετά έχω την καθαρή ωκεάνια λεκάνη του Αξιού κ άλλα θραύσματα του Αξιού, της Περιροδοπικής για να πιάσουμε τον πυρήνα (πρώτο terrain ) της Ροδόπης όπου υπάρχουν τα χαρακτηριστικά μάρμαρα του Παγγαίου (της νότιας Ροδόπης)που είναι άλλη μια πλατφόρμα η οποία θάβει από κάτω της ένα προαλπικό υπόβαθρο που είναι το βαθύτερο βόρειο terrain μέσα στην Ελληνική δομή.

Ο μηχανισμός κίνησης είναι σαφής: Τα πάντα έχουν κινηθεί από ΝΟΤΟ προς ΒΟΡΡΑ και έχουν προσαυξήσει το Ευρωπαϊκό περιθώριο. Η Αφρικανική ήπειρος απ την άλλη πλευρά έχει χάσει κομμάτια και μένει απαθής μέχρι τώρα, μέχρι να συγκρουστεί μαζί μας.

ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣΔιακρίνεται σε 2 σύνολα:1)Το ένα είναι οι ωκεάνιες λεκάνες και δεν είναι ιδιόμορφο. Ότι ισχύει για την Ερυθρά

Θάλασσα σήμερα, ότι έχει ισχύσει στον Ατλαντικό και ότι ισχύει εδώ και εκατοντάδες χρόνια στον Ειρηνικό, ίσχυε και για την Τηθύ. Κάθε λεκάνη, είτε είναι του Αξιού, Πίνδου-Κυκλάδων, είτε είναι η σημερινή υποβυθιζόμενη της Αν. Μεσογείου (Ιόνια), ξεκινά στο κενό, σε χώρο που έγινε rifting και ξεκίνησε η ιζηματογένεση. Άρα για να ξεκινήσει μια λεκάνη, ξεκινάμε από κάτι που είναι σαν rifting, γιατί είναι μια καινούρια λεκάνη άρα ξεκινάει πάνω σε ένα ηπειρωτικό περιθώριο (ηπειρωτική περιοχή), μόνο που το rifting γεμίζει απ τον ασθενοσφαιρικό φλοιό και γίνεται μια ωκεάνια λεκάνη.

2)Άρα το άλλο σύνολο είναι τα ιζήματα στο στάδιο του rifting.Περνάμε, λοιπόν, από το στάδιο ανοίγματος σε έναν ωκεανό. Από κει και πέρα ο ωκεανός

έχει την διεργασία του με τις λάβες του, τα ιζήματά του και αφού απομακρυνθεί από το χώρο της μεσοωκεάνιας ράχης τα πράγματα γίνονται πιο ήρεμα, έως ότου αυτή η λεκάνη που δημιουργήθηκε σε κάποιο τμήμα του ωκεανού, έρθει η ώρα (καθ όσον απομακρύνεται από το κέντρο δημιουργίας του ωκεανού που είναι η ουλή της μεσοωκεάνιας ράχης) που θα υποβυθιστεί.

Στην στρωματογραφική στήλη έχουμε αρχικά ιζήματα α, β, τύπου rifting, πάνω απ αυτά περνάμε σε αβυσσοπελαγικές ακολουθίες με ή χωρίς οφιόλιθους, με ή χωρίς λάβες, άρα αβυσσοπελαγική ιζηματογένεση με κερατόλιθους, πελαγικούς ασβεστολίθους και αργίλους, αν έρθει κάποιο ρεύμα και φέρει κλαστικά (τύπου Gulf Stream) και κάποια στιγμή, το κομμάτι αυτό σφηνώνεται και υποβυθίζεται σε κάποια χέρσο, όπου το κλαστικό υλικό της χέρσου θα δώσει τελικά τον φλύσχη.

Στα terrains έχω 3 φάσεις:Ξεκινάμε λοιπόν με rifting, περιβάλλον χερσαίο, λιμναίο, ηπειρωτικό, παράκτιο, βαθύ,

μεταβαλλόμενο περιβάλλον, άρα τεκτονισμός, με σπασίματα, διάβρωση, άρα συνιζηματογενή

16

τεκτονισμό, έχουμε δομές τάφρων, περιστροφές τεμαχών, έχουμε κλαστικά μαζί με έντονη βιοχημική επί τόπου ιζηματογένεση, είναι πιθανό να έχουμε εβαπορίτες γιατί είναι μια φάση τύπου σημερινής Ερυθράς Θάλασσας και τύπου Νεκράς Θάλασσας στον Ιορδάνη. Έχουμε ηφαιστειότητα, την ύπαρξη ηφαιστειότητας με ιζήματα και τεκτονισμό, δηλαδή ηφαιστειοϊζηματογενή συμπλέγματα, γιατί η γεωμετρία χάνεται (π.χ. έχουμε ένα ηφαίστειο όπου μπλέκουν οι λάβες, οι τόφφοι και τα ιζήματα δίπλα και το ρήγμα που το σηκώνει, πάμε πιο πέρα και έχουμε μόνο κλαστικά, δηλαδή ανήσυχη κατάσταση που εκφράζεται με μια στήλη η οποία έχει μερικά χαρακτηριστικά που μας δείχνουν το ηφαιστειοϊζηματογενές αυτό περιβάλλον, δηλαδή το περιβάλλον rifting ή ρηξικοιλάδας) σε ένα χώρο που, με ή χωρίς οριζόντια ολίσθηση, κάτω από ρήγματα κανονικού τύπου, μέσα σε αυτόν πέφτουν κλαστικά, block ολισθολίθων, ηφαιστειακά και ρηχές ή παράκτιες φάσεις μέσα στις οποίες έχουμε συνήθως το ammonitico rosso (φάση με αμμωνίτες στο Μεσοζωικό), όπου για χ λόγους βρίσκεται κοντά στην ηφαιστειότητα.

Αυτή η φάση 1 του rifting (rifting stage)για την βάση των ελληνικών terrains είναι συγκεκριμένο ως προς τον χρόνο δημιουργίας.

Είναι τέλος Παλαιοζωικού (Πέρμιο) και Κάτω-Μέσο Τριαδικό έως Άνω Τριαδικό.Μετά φεύγουμε από το rifting stage, αφού ξεκολλάει από την ήπειρο το θραύσμα και

απομονώνεται απ αυτήν.Για το εξωτερικό μέρος του τρίτου terrain η φάση 1 αρχίζει στο Πέρμιο και ολόκληρο στο

Μ. Τριαδικό. Στο Α. Τριαδικό ξεκινά η ιζηματογένεση της πλατφόρμας.Στο άλλο εσωτερικό μέρος του τρίτου terrain (Παρνασσός κλπ) ξεκινά πάλι στο Πέρμιο

αλλά στο Κ.-Μ. Τριαδικό σταματάει το rifting και έχω ιζηματογένεση της πλατφόρμας.Έτσι π.χ. η στήλη τύπου Τρίπολης με στρώματα «Τυρού» από κάτω είναι πιο

καθυστερημένη ως προς την έναρξη ανθρακικής ιζηματογένεσης σε σχέση με την στήλη Παρνασσού, όπου στο Σκύθιο έχει αυτές τις φάσεις και μετά περνά στο Μ. Τριαδικό στην πλατφόρμα

Μετά περνάμε στη φάση 2.Στάδιο πλατφόρμας (platform stage), δηλαδή της ρηχής, ηπειρωτικής, νηριτικής τράπεζας,

όπου έχουμε δολομίτες, ασβεστόλιθους κλπ. Φάση 2 σημαίνει ότι ο χώρος του terrain έχει πάρει διαζύγιο από την ήπειρο.

Το δεύτερο terrain φτάνει στο τέλος του Ιουρασικού, δηλαδή στα τελευταία 150 εκ. χρόνια, στην άλλη πλευρά και εξαφανίζεται η ανθρακική ιζηματογένεση, ενώ το τρίτο φτάνει στο Α. Ηώκαινο, δηλαδή από το Κιμμερίδιο που είναι η κλασσική εποχή του τεκτονισμού για τις σημερινές Ελληνίδες, μέχρι το Α. Ηώκαινο που είναι το τέλος της πλατφόρμας για την Τρίπολη και για τον Όλυμπο, όπου έχουμε δηλαδή τεράστια χρονική διαφορά και από τα 150 εκ. χρόνια πάμε στα 40 εκ. χρόνια. Η μία πλατφόρμα καθυστέρησε πίσω απ την άλλη να συγκρουστεί 110 εκ. χρόνια, ενώ έκανε να ξεκολλήσει από την άλλη μόλις 10 εκ. χρόνια από την Αφρική. Δηλαδή σε μια πλατφόρμα όσο και αν είναι το πάχος του Παρνασσού ή της Υποπελαγονικής διότι αυτή είναι η εσωτερική πλατφόρμα, έχεις ένα διάστημα ιζηματογένεσης από το Μ. Τριαδικό έως το Άνω Ιουρασικό (Στάδιο 2). Στην άλλη πλατφόρμα αυτό ξεκίνησε λίγο αργότερα, Άνω Τριαδικό(Κάρνιο) και τελείωσε με τους Nummulites στο Ηώκαινο. Αυτές τότε φτάσανε απέναντι στην Ευρασία στο ενεργό περιθώριο, στο τόξο δηλαδή. Με το που πλησιάζουν μπαίνουν στην τάφρο και καταστρέφεται παλαιογεωγραφικά το περιβάλλον της πλατφόρμας, δυναμικά αναγκάζεται να βυθιστεί, να δεχτεί κλαστικό υλικό , από την Ευρασιατική ήπειρο που δίνει φλύσχη, ο οποίος είναι ο Άνω Ιουρασικός – Κάτω Κρητιδικός φλύσχης για την εσωτερική, τύπου «σχιστοψαμμιτοκερατολιθικές διαπλάσεις», τύπου «Βοιωτικός φλύσχης» (Αν. Ελλάδα) και για την εξωτερική πλατφόρμα ο κλασσικός τύπος φλύσχη Τρίπολης, Ολύμπου κλπ του Α. Ηωκαίνου.

Μετά περνάμε στη φάση 3, δηλαδή στη δέσμευση και ενσωμάτωση στην άλλη πλάκα.

17

Έτσι, για το ωκεάνιο περιβάλλον έχω φάση rifting, αβυσσοπελαγική φάση ιζηματογένεσης και τέλος τον φλύσχη. (πελαγικά – φλύσχης).

Για το ηπειρωτικό περιβάλλον του terrain έχω ηφαιστειοϊζηματογενές σύμπλεγμα στη βάση, νηριτική πλατφόρμα στη μέση και φλύσχη στην οροφή. (ηφαιστειοϊζηματογενές σύμπλεγμα – νηριτικά – φλύσχης).

Στο rifting stage έχουμε έναν εφελκυσμό ο οποίος ανοίγει ένα χώρο που είναι η τάφρος (rift) στον οποίο πέφτουν ιζήματα, βγαίνουν ηφαιστειακά υλικά ( γιατί η απομάκρυνση είναι λιθοσφαιρική, δηλαδή λεπταίνει η Moho και έρχεται το ασθενοσφαιρικό υλικό από κάτω, αυξάνει τη θερμοκρασία γι αυτό και έχουμε έντονη ηφαιστειότητα που είναι αλκαλικού χαρακτήρα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά – δεν μπερδεύεται με τις άλλες). Με το που σπάει το κομμάτι απομονώνεται και δημιουργείται ανάμεσα ένας ωκεανός.

Στο platform stage, δηλαδή με το που κόβεται η συνέχεια του ενός φλοιού από το ηπειρωτικό του περιθώριο λόγω της απομάκρυνσης, αυτό σταθεροποιείται σε τέτοιο βάθος που να έχουμε τη λιθολογία της πλατφόρμας η οποία εγκαθίσταται και θάβει σαν ασυμφωνία (δεν είναι ασυμφωνία αλλά αλλαγή περιβάλλοντος) όλα τα περιβάλλοντα τα ηφαιστειοϊζηματογενή μαζί με τα παλιά ρήγματα και τις παλιές ασυμφωνίες ή ότι άλλο. Η πλατφόρμα τα καλύπτει όλα, τα ηρεμεί, τα γεμίζει και έχεις ένα τεράστιο terrain με φύκια, κοράλλια κλπ. Δίπλα οι ωκεάνιες, αυτή που προϋπήρχε από τη μία και αυτή που άνοιξε από πίσω. Μέσα στον ωκεανό έχουμε ηφαιστειότητα βασαλτική.

Και στο τρίτο στάδιο (φάση 3) το terrain κινείται και ακουμπάει στην Ευρασία (ενεργό περιθώριο) η οποία έχει δεχτεί την υποβύθιση του ωκεανού στην αρχή και η πλατφόρμα σφηνώνει. Η πλατφόρμα αναδύεται γιατί έχουμε σύγκλιση και σύγκρουση.

Παράλληλα με το Ελληνικό τόξο έχουμε βάθη παράλληλα με τις ακτές σε μικρή σχετικά απόσταση μερικών δεκάδων χλμ, όπως στην Πήλο που το μεγάλο βάθος είναι δίπλα, έχουμε λεκάνες επιμήκεις, αύλακες, τάφρους, οι οποίες είναι παράλληλες με τις δυτικές ακτές, Ιόνια νησιά, Κύθηρα, Αντικύθηρα. Μετά γίνεται αλλαγή γωνίας και από ΒΔ-ΝΑ διεύθυνση περνάμε στη ΒΑ-ΝΔ με μια λεκάνη πολύ κοντά σε Ιεράπετρα, Κάρπαθο, Ρόδο, μια παράλληλή της, ο Στράβωνας, λίγο πιο ανατολικά και μετά το Καστελόριζο. Αυτό είναι ένα υπαρκτό φυσικογεωγραφικό σύστημα από αυτές τις τάφρους που έχουν βάθος 3-5 χλμ. Αυτό δείχνει ότι εκεί έχουμε γεωδυναμικές διεργασίες σύγκλισης, διότι αν πάρουμε τα κλασσικά περιθώρια των ηπείρων στον Ατλαντικό ή απέναντί μας στη Λιβύη τα παθητικά εκεί το πέρασμα γίνεται ωραία και βαθαίνει και μένει βαθύ ή πάει παρά πέρα, όταν πιάσει 100-200 μ της υφαλοκρηπίδας κ πιάσει χλμ βάθους, μένει εκεί. Εδώ όμως φεύγει με μεγάλο πρανές, μεγάλες κλίσεις, πολύ απότομα τεκτονισμένα πρανή, τα Ιόνια νησιά, Κρήτη, από το περιθώριο κάτω από τη θάλασσα (100-200 μ), πάει βαθιά και μετά ξανασηκώνεται. Δεν μένει πάντως όπως ο Ατλαντικός, είναι αύλακα (βγαίνει πάνω και συνεχίζει).

Αυτό σημαίνει ότι η δομή αυτή έχει κάποιο λόγο δημιουργίας και ύπαρξης. Σήμερα η Ελληνική τάφρος έχει χαρακτηριστικά κίνησης με οριζόντια ολίσθηση και με κανονικά ρήγματα ταυτόχρονα λόγω του συγκρουσιακού καθεστώτος. Η τάφρος η Ελληνική είναι ο κύριος χώρος που οριοθετεί τα 2 συστήματα που την συγκεκριμένη γεωλογική περίοδο οριοθετούν τις δύο πλάκες.

Το Ελληνικό τόξο είναι τάφρος στην οποία επειδή είναι μπροστά απ το μέτωπο του τόξου, είτε είναι νησιωτικό τόξο, είτε όχι, την λέμε και προτάφρο. Με τη λέξη προτάφρος τα πράγματα είναι καθαρά. Αν πεις σκέτη τάφρο και είσαι σε γεωτεκτονικό σύνολο εννοείς την προτάφρο. Σε αντίθεση με την προτάφρο, την άλλη λεκάνη που είναι παράλληλα με την προτάφρο και είναι πίσω απ αυτή (όπως το Κρητικό Πέλαγος) είναι η BACK ARC BASIN ή αλλιώς οπισθοτάφρος.

Εδώ αν δεν το πεις ο άλλος δεν ξέρει για τι μιλάς.Καθώς έρχεται το υπόλειμμα του ωκεανού από κάτω και ενώ έχουμε την ελληνική

χερσόνησο, το Αιγαίο κλπ που είναι Ευρασία, φεύγοντας από τον ωκεάνιο χώρο περνάμε σε

18

μια πολύ βαθιά λεκάνη (Ι) με γωνιώδη μορφή, αμέσως πίσω της περνάμε σε ένα σύστημα από νησιά από Κρήτη μέχρι και Πελοπόννησο (ΙΙ) που είναι περιοχές με έντονη ανύψωση σημερινή και πρόσφατη (εξ ου και τα φαράγγια, το έντονο ανάγλυφο), τα οποία χωρίζουν το χώρο της προτάφρου από μια πίσω λεκάνη, παράλληλη πάντα, δηλαδή έχω παράλληλη γεωμετρία που είναι η οπισθοτάφρος (ΙΙΙ). Τελικά δηλαδή έχω μια τριλογία στην κανονική δομή που στην περίπτωση του Ελληνικού τόξου η τριλογία γίνεται τετραλογία αν προσθέσουμε την αλυσίδα των ηφαιστείων (IV) που από μόνα τους δημιουργούν τον τέταρτο παράγοντα του τόξου που είναι το ηφαιστειακό τόξο. Άρα υπάρχει ένας γενικότερος όρος «Ελληνικό τόξο», όπου χωρίζουμε επί μέρους υποσύνολα όπου το καθένα απ αυτά είναι και ένα τόξο. Τα μεν 2 είναι λεκάνες με θαλάσσια ιζηματογένεση (δηλαδή η προτάφρος και η οπισθοτάφρος), το ενδιάμεσο που τα χωρίζει είναι μια νησιωτική αλυσίδα χέρσου με έντονη ανοδική κίνηση και τελευταίο το ηφαιστειακό τόξο, που μπορεί σήμερα να είναι πίσω από την οπισθοτάφρο (στο κράσπεδο της οπισθοτάφρου με την οπισθοχώρα –πίσω χώρα- που είναι όλη η περιοχή από τις Κυκλάδες και βόρεια), θα μπορούσε όμως να είναι πολύ βορειότερα, θα μπορούσε να είναι μέσα στην οπισθοτάφρο, θα μπορούσε να είναι πάνω στο νησιωτικό τόξο.

Το ελληνικό τόξο σταματά πάνω απ την Κεφαλλονιά στη Λευκάδα, στο χωριό της Πρέβεζας. Η τάφρος σταματά εκεί. Βορειότερα δεν υπάρχει δομή τάφρου, δεν υπάρχει τριλογία, ηφαιστειότητα σήμερα (Ολόκαινο και λίγο Πλειστόκαινο).

Μπλέκει μια κατάστασή μετά το Καστελόριζο στην Αττάλεια και αρχίζει ένα άλλο τόξο, όχι τέτοιας μορφής αλλά με τελείως άλλα χαρακτηριστικά (της Κύπρου).

Πιο Δυτικά χτυπάμε στο τόξο της Καλαβρίας που μοιάζει πολύ με το δικό μας. Η ΚΙΝΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΝΟΤΟΣ-ΒΟΡΡΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΦΛΟΙΟΥ ΚΑΙ

ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΙΝΑΙ:ΠΡΟΣΑΥΞΗΣΗ ΝΕΟΥ ΦΛΟΙΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΣΠΑΣΙΜΟ-ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΩΚΕΑΝΟΥ ΤΗΘΥΟΣ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΞΟΥΈχω υποβυθιζόμενη λιθόσφαιρα του υπολείμματος της Τηθύος στην ανατολική Μεσόγειο,

κυρίως στο Ιόνιο, έχω τα παχιά ιζήματα πάνω απ αυτή τη λιθόσφαιρα με τον ωκεάνιο φλοιό, τα οποία σαν ενιαίο σύνολο έρχονται και υποβυθίζονται στο χώρο της τάφρου με μια συγκεκριμένη γωνία και ταχύτητα βύθισης. Έχω όριο πλάκας που δεν είναι σταθερό ανάλογα με την κίνηση των πλακών. Ο χώρος της επαφής δείχνει την προτάφρο. Τα όρια των 2 κομματιών των πλακών δεν είναι γεωλογικής φύσης όρια αλλά μηχανικής. Γιατί η κίνηση ανάμεσα στα 2 σύνολα, που όντας σχετικά κρύα και άρα δύσκαμπτα και εύθραυστα, μπορεί να δώσει σεισμούς ακόμα και σε μεγάλα βάθη γιατί η σύγκλιση το κρύο υλικό (λιθόσφαιρα) το πηγαίνει πιο βαθιά.

Στο τόξο π.χ. Καλαβρίας-Σικελίας, οι σεισμοί υποβύθισης και τα αντίστοιχα ηφαιστειακά που προκύπτουν φτάνουν τα 300χλμ βάθος μετά την Αίτνα.

Σε μας το σημείο τήξης είναι σε 180-200χλμ βάθος λόγω διάφορων παραμέτρων (γωνία υποβύθισης, ταχύτητα). Η μέση γωνία βύθισης στον Ελληνικό χώρο είναι 30-35 μοίρες.

Συνδυάζοντας τις μοίρες βύθισης 15-60 και τις ταχύτητες μεγάλες/μικρές βγάζουμε διαφορετικές καταστάσεις. Μπορούμε να πάρουμε τους σεισμούς βάθους (ζώνη Benioff) και στο βάθος μαγματογένεση των ασβεσταλκαλικών μαγμάτων και όχι αλκαλικών που είχαμε στο rifting, που θα μας δώσουν τα ηφαίστεια ορογενετικού χαρακτήρα στην επιφάνεια.

Η θέση των ηφαιστείων στην επιφάνεια είναι η προβολή στην επιφάνεια της μαγματογένεσης. Στο βάθος αυτό, αν λιώσει το πέτρωμα πιο πριν, βγαίνει το ηφαίστειο πιο πίσω, αν αλλάξω τη γωνία θα αλλάξει και η θέση κλπ.

Κατ αρχήν δηλαδή έχουμε ένα χώρο σύγκλισης των πλακών που ολισθαίνει η μία πάνω στην άλλη, δηλαδή την τάφρο. Η πλάκα που ολισθαίνει πάνω στην άλλη ανωθείται και βγαίνει με μεγάλες ταχύτητες ανόδου προς την επιφάνεια. Είναι εκεί που έχουμε τα νησιωτικά τόξα,

19

είναι εκεί που έχουμε την μέγιστη κατακόρυφη ανύψωση από την οριζόντια συμπίεση στη ζώνη σύγκλισης και αυτό γίνεται σε περιοχές τύπου Κρήτη, Κύθηρα κλπ.

Η οπισθοτάφρος σήμερα είναι η Κρητική λεκάνη (στο παρελθόν ήταν άλλες λεκάνες στο βόρειο Αιγαίο) και το ηφαιστειακό τόξο που δεν είναι μια συνεχής γραμμή.

Αυτό που υποβυθίζεται και λιώνει είναι ένα σχετικά κρύο κομμάτι το οποίο λιώνει γιατί βρίσκεται σε υψηλότερες θερμοκρασίες στο εσωτερικό της γης και έχει μέσα του υπερβασικά στρώματα, έχει αλκάλια, έχει άνθρακες, συστατικά που το κάνουν πιο ελαφρύ και άρα με το που πιάνουν θερμοκρασίες πάνω από τους 600-700 βαθμούς Κελσίου κάποια συστατικά από αυτό το σύνολο που λέγεται υποβυθιζόμενη λιθόσφαιρα αρχίζουν και λιώνουν. Αυτά που λιώνουν είναι τα πιο ελαφριά, με μικρότερο ειδικό βάρος, τα λευκά (αλκάλια, χαλαζίτες, άστριοι). Τα άλλα που θέλουν περισσότερους από 1000 βαθμούς Κελσίου για να λιώσουν, είναι τα δύστηκτα (αυγίτες, πυρόξενοι, ολιβίνες), είναι τα σκούρα μελανοκρατικά. Τα λευκοκρατικά λιώνουν πρώτα, εξ ου και τα λευκοσώματα, δηλαδή τήγματα πλούσια σε χαλαζία, σε αστρίους.

Λόγω της τήξης αυτού του υλικού, συγκεκριμένες κατηγορίες συστατικών (πτητικών και μη) ανεβαίνουν πιο πάνω. Αυτή η διαδικασία είναι ο μηχανισμός ανόδου των μαγμάτων μέσα σε θαλάμους μαγματικούς που κάπου ανεβαίνει από 200χλμ σε 30χλμ βάθος και λένε «Α! Εδώ ξεκουράστηκε!» δηλαδή με την έννοια ότι οι συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας είναι τέτοιες που επιτρέπουν να διαβρωθούν έγκοιλα, να γίνουν μετασωματώσεις, να δημιουργηθούν οι μαγματικοί θάλαμοι στον ηπειρωτικό φλοιό ο οποίος από πριν είχε ιζηματογενή και μεταμορφωμένα πετρώματα και τώρα έρχονται τα πυριγενή και τον δένουν, τον μπαζώνουν και τον κάνουν στερεό φλοιό ηπειρωτικό. Και βέβαια οι διαδικασίες αυτές βρίσκουν τα ρήγματα και φτάνουν στην επιφάνεια Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό φτάνει στην επιφάνεια και είναι τα πιο εξειδικευμένα κομμάτια αυτής της διαδικασίας που είναι τα ηφαίστεια ασβεσταλκαλικού χαρακτήρα.

Σήμερα, όταν αναλύουμε τα συστατικά στην Νίσυρο ή Σαντορίνη ή Μήλο, στα ηφαιστειακά πετρώματα υπάρχουν συστατικά τα οποία έρχονται από τα 200χλμ, συστατικά τα οποία έρχονται απ τα 60χλμ και άλλα που γίνονται στην επιφάνεια της γης.

Αυτά που σήμερα βρίσκουμε σαν ηφαιστειακά πετρώματα και βγαίνουν κατά καιρούς από το ηφαιστειακό τόξο, έχουν λιώσει πριν από κάποια εκατομμύρια χρόνια και σήμερα και να σταματήσει η κίνηση των πλακών, θα συνεχίσουν για τουλάχιστον άλλα 6-7 εκατομμύρια χρόνια να έχουν ηφαιστειότητα (συμπαγοποίηση και δημιουργία).

Στην προτάφρο έχουμε κλαστική ιζηματογένεση διότι σηκώνεται ψηλά η μία πλάκα και δίνει κλαστικό υλικό που μπαζώνει με block ολισθολίθων, μάργες, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή. Το σύμπλεγμα αυτό λέγεται φλύσχης. Χαρακτηριστικό του είναι ότι μέσα στη λεκάνη της προτάφρου χωρίζουμε 2 σύνολα. Το μισό κομμάτι είναι αυτό που είναι απ την πλευρά της υποβυθιζόμενης πλάκας όπου ο φλύσχης κάθεται πάνω στο υπόβαθρο αυτής της πλάκας, σε στρώματα, άρα σε συνέχεια πάνω από την προηγούμενη ιζηματογένεση. Το υπόλοιπο κλαστικό υλικό αποτίθεται στην πλευρά που δεν είναι σταθερή, είναι λεπιωμένη και με επωθήσεις σειρά που, συνεπώς κινείται, άρα ότι ρίχνεται ξανακινείται και σπάει. Είναι εφήμεροι σχηματισμοί όπου ξαναμπλοκάρουν και ξαναπέφτουν μέσα στην ίδια λεκάνη μέσα απ την όλη αναδιάταξη. Είναι εφήμεροι τεκτονοϊζηματολογικοί σχηματισμοί που σχεδόν ποτέ δεν μπορούμε να τους παρατηρήσουμε έξω γιατί αναδιατάσσονται ή ξαναφέρνουν ίζημα και παρασύρονται στην υποβύθιση.

Άρα έχουμε φλυσχική ιζηματογένεση που στην πράξη καλύπτει το μισό κομμάτι όπου όλο το κλαστικό στρώνεται πάνω από τη βιοχημική ιζηματογένεση, είτε ήταν φλοιός ωκεάνιος, είτε ήταν terrain.

Κλαστικό υλικό έχουμε και στην λεκάνη της οπισθοτάφρου (ψαμμίτες, μάργες, κροκαλοπαγή, πηλίτες) αυτό όμως δεν καταστρέφεται, παραμένει εκεί, δεν αποτίθεται πάνω σε προηγούμενη ιζηματογένεση όπως ο φλύσχης αλλά αποτίθεται σε μια λεκάνη η οποία είναι

20

διαμορφωμένη με πετρώματα που προϋπάρχουν, που είναι παλιότερες ενότητες που έχουν πτυχωθεί, διαρραγεί, μεταμορφωθεί, είναι διαμορφωμένο, δηλαδή, υπόβαθρο ιζηματογένεσης της λεκάνης της οπισθοτάφρου η οποία έχει τα κλαστικά υλικά που μοιάζουν με τον φλύσχη, αλλά που όλα τα άλλα χαρακτηριστικά και κυρίως η διαφορετική θέση και η εξέλιξη στο χώρο και στο χρόνο. Αυτό το υλικό είναι η μόλασσα.

Αν πάρω μια φλυσχική ακολουθία και μια μολασσική πρέπει να δω που κάθεται η μία ακολουθία και που κάθεται η άλλη. Αν η σχέση της κλαστικής ακολουθίας είναι σχέση στρωματογραφικής συνέχειας του υποβάθρου αυτού, τότε είμαστε σίγουρα σε φλύσχη, ενώ, αν η σχέση της κλαστικής στρωματογραφικής ακολουθίας είναι ασύμφωνη (καθαρά μεγάλη , ασυμφωνία ή μικρότερη) με ένα άλλο υπόβαθρο ή με άλλες ακολουθίες που μπορεί να είναι ακόμα και φλύσχης από κάτω, τότε έχουμε μόλασσα.

Οι μολασσικές λεκάνες υπάρχουν κατά κύριο λόγο ολόκληρες, είτε είναι διαβρωμένη η περισσότερη μόλασσα, είτε όχι Έχουν τα περιθώριά τους, την τάφρο τους σαν τη λεκάνη των Μετεώρων που έχει τα κροκαλοπαγή της Καλαμπάκας και είναι κλασσικά μολασσική λεκάνη. Ξέρουμε τα περιθώρια προς την Πίνδο, ξέρουμε τα περιθώρια προς τον Βούρινο, άρα τα πράγματα είναι εκεί, ενώ για τον φλύσχη ξέρεις μόνο ότι από κάτω του έχω Nummulites Τρίπολης, ή Globigerines της Ιόνιας, ή Ρουδιστές του Παρνασσού αλλά έχεις υπόβαθρο και είναι συνέχεια. Φλύσχης λοιπόν στην προτάφρο, μόλασσα στην οπισθοτάφρο, συνέχεια στρωματογραφική εδώ, καταστροφή σε αυτό το σημείο όπου δεν βλέπεις τίποτα, κανονική ασύμφωνη απόθεση στην οπισθοτάφρο, φυσικά μικρότερο βάθος και άλλα διάφορα.

Ο φλύσχης πτυχώνεται, διαρρηγνύεται, μεταμορφώνεται, ότι θέλουμε να του κάνουμε το παθαίνει αυτός ανάλογα αν θα μπει βαθιά ή όχι μέσα στο τόξο. Η μόλασσα όμως δεν έχει να πάει πουθενά, δεν θα μεταμορφωθεί, ποτέ της δεν θα πάθει πτυχώσεις, θα είναι εκεί οριζόντια έως κεκλιμένα στρώματα με μερικές διαρρήξεις κανονικού οριζόντιου χαρακτήρα. Ο κανόνας είναι για την μολασσική λεκάνη ότι είναι μία τάφρος με εφελκυσμό, με κανονικά ρήγματα, με ασύμφωνη απόθεση σε ένα υπόβαθρο και με ήρεμη τεκτονική, ενώ ο φλύσχης είναι πτυχωμένος, διερρηγμένος, όσο και αν τοπικά μπορεί κάπου να μην έχει μέσο και μίκρο πτυχώσεις.

Οι τάσεις σύγκλισης οδηγούν τα πετρώματα να είναι κάτω από συμπίεση, με αποτέλεσμα να έχουμε διαφόρων ειδών παραμορφώσεις άρα ρήγματα τα οποία κινούνται μετακινώντας τα block μέσα στην ανωθούμενη πλάκα, δηλαδή συνήθη ρήγματα της παραμόρφωσης του ανώτερου φλοιού, δηλαδή 10-20χλμ βάθος τα οποία είναι διάσπαρτα σε όλη τη λιθόσφαιρα σε όσα κομμάτια είναι ενεργή και βυθίζεται. Χωρίζονται σε 2 κατηγορίες:

1) Η μία κατηγορία στο μέτωπο πάνω από τη ζώνη Benioff, πάνω από την επαφή της πλάκας τα οποία επειδή είσαι εκεί που κατεβαίνει η άλλη πλάκα και έχεις το ζεύγος των διατμητικών δυνάμεων που σου φέρνει την άλλη πλάκα την ανωθούμενη, έχεις επωθήσεις, εφιππεύσεις, ανάστροφα ρήγματα μαζί με πτύχωση. Ο χώρος αυτός από άποψη παραμόρφωσης δίνει συγκεκριμένες δομές, δηλαδή αυτό που λέμε Αλπικός τεκτονικός ιστός, αυτό που μένει μετά στο χάρτη που βλέπουμε και που έχουμε τις επιφάνειες επώθησης και αποκόλλησης, λεπιώσεις στην Πίνδο και όπου το επιτρέπουν οι ακολουθίες, πτυχώσεις με ανεστραμμένα ή όχι σκέλη ή τις απαλές κάμψεις και κάποια ρήγματα.

Ο Αλπικός τεκτονισμός διαμορφώνεται στο μέτωπο της ζώνης επώθησης κάτω απ’ το νησιωτικό τόξο σε μικρά βάθη από 5-20χλμ. Αυτό είναι το πρώτο πεδίο στο μέτωπο με χαρακτήρα συμπιεστικό γιατί έχεις τα ζεύγη και την κίνηση και αυτό εκφράζεται ως σύγκλιση των πλακών. Στους μηχανισμούς γένεσης των σεισμών έχεις μηχανισμούς συμπιεστικούς.

2) Από το νησιωτικό τόξο και πίσω, κυρίως στην οπισθοτάφρο αλλά ένα μέρος του τόξου και από την πίσω πλευρά μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα, έχεις ρήγματα από εφελκυσμό, απ’ όπου προκύπτει η λέπτυνση του φλοιού που περιστρέφεται, κάμπτεται και λεπταίνει. Τα ρήγματα αυτά είναι κανονικά και σου κάνουν την οπισθοτάφρο με άλλο μηχανισμό γένεσης από την προτάφρο και που βεβαίως όλα αυτά τα ρήγματα που είναι συνιζηματογενή και σου

21

δίνουν τις λεκάνες ιζηματογένεσης και τα μολασσικά ιζήματα, σου δίνουν και αντίστοιχους μηχανισμούς γένεσης κανονικών ρηγμάτων βαρύτητας στην περιοχή. Άρα η παραμόρφωση είναι δεδομένη καθώς και το που και τι γίνεται μέσα στο τόξο, που έχω συμπίεση, πτύχωση, λεπίωση και κανονικά ρήγματα βαρύτητας. Ακολούθως, η μορφογένεση είναι δεδομένη, που είναι έντονη και που δεν είναι, που έχω λεκάνες και που δεν έχω. Επιπλέον, η σεισμικότητα είναι δεδομένη, ότι δηλαδή έχω τη σεισμικότητα βάθους στην ζώνη Benioff και όπου βγαίνει με διάφορα γεγονότα και η επιφανειακή σεισμικότητα που συνήθως είναι κανονικά ρήγματα μόλις ξεφύγουμε από το μέτωπο του τόξου. Και τέλος, ο μαγματισμός είναι δεδομένος, που δημιουργείται και γιατί και από τι εξαρτάται το βάθος που θα δημιουργηθούν τα μάγματα και φυσικά η ηφαιστειότητα που θα εκφραστεί στην επιφάνεια σαν κατακόρυφη προβολή είναι γνωστό που και πως θα είναι ανάλογα με το βάθος κλπ. Όλα αυτά από κει που αρχίζει η προτάφρος, μέχρι εκεί που τελειώνει το ηφαιστειακό τόξο και η οπισθοτάφρος.

22

Τρίτη 27/11/2001

Η τριλογία προτάφρος, νησιωτικό τόξο, οπισθοτάφρος, συμπληρώνεται με τη διάταξη του ηφαιστειακού τόξου του οποίου η θέση αλλάζει ανάλογα με την γωνία βύθισης και την ταχύτητα βύθισης κυρίως όμως σε περιπτώσεις όπως το ελληνικό τόξο βρίσκεται στο χώρο της οπισθοτάφρου ή και πιο πίσω.

Ταυτόχρονα υπάρχουν διαφορετικοί χώροι ιζηματογένεσης στο τόξο, ενεργού αναγλύφου, άρα η ισορροπία είναι δυναμική-κάτι το σηκώνει και το βυθίζει, κάτι το μπαζώνει και το διαβρώνει.

Η κανονική στρωματογραφική ακολουθία των ιζημάτων της λεκάνης ιζηματογένεσης που προϋπήρχαν έξω απ’ το τόξο σηκώνεται, σπάει, τεμαχίζεται σε μεγάλες ή μικρές ενότητες και ενσωματώνεται στην Ευρασιατική πλάκα. Και στην προτάφρο και στην οπισθοτάφρο έχουμε κλαστική ιζηματογένεση.

Για την προτάφρο, το αποτέλεσμα της κλαστικής ιζηματογένεσης που έρχεται απ’ την ήπειρο και σηκώνεται, είναι ο φλύσχης και καλύπτει την βιοχημική ακολουθία που είχαμε στην λεκάνη του ωκεανού πριν πλησιάσει ο χώρος στην ήπειρο και δεχτεί το κλαστικό υλικό απ’ το νησιωτικό τόξο και γενικά απ’ την ήπειρο, ενώ στην πίσω λεκάνη, την οπισθοτάφρο, τα ίδια ιζήματα κάθονται ασύμφωνα πάνω σ’ ένα ήδη Αλπικό υπόβαθρο, που σημαίνει πτυχωμένο, διερρηγμένο, έχουν σταματήσει οι ακολουθίες, μπορεί να είναι και μεταμορφωμένο, και μέσα σ’ αυτή τη δομή της οπισθοτάφρου έρχεται παθητικά να κάτσει το κλαστικό υλικό. Το μεν υλικό του φλύσχη εκεί που αποτίθεται είναι λίγο πριν μπει στο τόξο, δηλαδή με το που αποτίθεται, λίγα εκατομμύρια χρόνια μετά θα υποστεί τεκτονισμό. Σε αντίθεση με την μόλασσα στην οπισθοτάφρο όπου μπορεί να μείνει τελείως αδιατάραχτη. Ταυτόχρονα το περιβάλλον απόθεσης του φλύσχη που είναι η προτάφρος, συνδυάζεται με ένα χώρο όπου το εντατικό πεδίο είναι συμπιεστικό γι’ αυτό και έχουμε εφιππεύσεις, έχουμε επωθήσεις, αποκολλήσεις και πτυχώσεις. Μεταγενέστερα θα περάσουμε και σε ρήγματα, αρχικά φάση πτυχωσιγενή και μετά φάση ρηξιγενή, όταν φύγει από το χώρο της τάφρου, αντίθετα στη μόλασσα έχω εφελκυστικό περιβάλλον με κανονικά ρήγματα και η μόλασσα μένει απαθής. Π.χ. στη Δ. Ελλάδα, που φαίνονται ωραία οι πτυχωμένες ακολουθίες, με το φλύσχη στην οροφή, σύγκλινα, αντίκλινα και επαφή του φλύσχη, μας βοηθάει να ξεδιπλώσουμε την πτύχωση. Αντίθετα η μόλασσα είναι στρώματα με ασυμφωνία και η ασυμφωνία δεν είναι απλά μια στρωματογραφική ασυμφωνία με ένα κενό ανάμεσα π.χ. Ολιγόκαινο ή Μειόκαινο αλλά χωρίζει 2 χώρους διαφορετικούς από άποψη εντατικού πεδίου, τύπου παραμόρφωσης κλπ.

ΠΡΙΣΜΑ ΠΡΟΣΑΥΞΗΣΗΣ: ότι ξεκολλάει από την υποβυθιζόμενη πλάκα, βγαίνει μπροστά, ένα κομμάτι υποβυθίζεται αλλά ένα κομμάτι το σπρώχνει το τόξο και έχοντας ξεκολλήσει προωθείται προς Νότο. Άρα η κυρίως πλάκα βυθίζεται και τα ιζήματά της αλλού μένουν, αλλού ξεκολλούν και ολισθαίνουν προς τα πίσω. Αυτή είναι μια σημερινή πραγματικότητα με τη ράχη της Α. Μεσογείου.

Το όριο της πλατφόρμας των εξωτερικών Ελληνίδων σταματάει πολύ νότια από την Ελληνική τάφρο, στα 200χλμ νοτιότερα. Εκεί που σταματάει η πλατφόρμα που είναι το πραγματικό όριο της λεκάνης το οποίο δεν είναι παντού παράλληλο, από κει και κάτω είναι συγκεντρωμένα και συμπιεσμένα όλα τα ιζήματα της λεκάνης της Μεσογείου πάνω απ’ τον ωκεάνιο πυθμένα. Από κει και πέρα, αφού είναι ένα ξεκομμένο block όπου δεν φαίνεται το υπόβαθρο αλλά μόνο η πλατφόρμα, αλλά κάτω απ’ την πλατφόρμα υπάρχει ρίζα μερικών χιλιομέτρων με προαλπικό φλοιό= Η άκρη του terrain των εξωτερικών Ελληνίδων.

Υπάρχει η σεισμική ζώνη Benioff η οποία από τα βάθη των 30-50χλμ είναι οι διεργασίες αυτές που έχουμε στην βύθιση και αρχίζει από τον χώρο της Γαύδου, περνάει

23

κάτω απ’ την Κρήτη και φτάνει στην Σαντορίνη, στη Μήλο και στη Νίσυρο, το σημείο στο οποίο η υποβυθιζόμενη λιθόσφαιρα χάνει τις ελαστικές σταθερές της και της δίνουν τη δυνατότητα να σπάσει και να δώσει σεισμούς και έτσι στο ίδιο βάθος που παύω να έχω στα 200χλμ σεισμούς είναι το σημείο στο οποίο το ότι παύω να έχω σεισμούς είναι γιατί έπαψε η λιθόσφαιρα να έχει τις ελαστικές της σταθερές και να είναι στο ρηξιγενές πεδίο, περνάει άρα στο πεδίο της ροής, στην τήξη πάνω στους μιγματίτες δηλαδή στη γένεση γρανιτικών μαγμάτων και άρα την κατακόρυφη προβολή τους στα λίγα εκατομμύρια χρόνια που κάνει αυτή η διεργασία να συμβεί μέχρι την σημερινή επιφάνεια των ηφαιστειακών νησιών.

Στο Άνω Ηώκαινο υπήρχε τόξο στην Ελλάδα;Στο Α. Ηώκαινο έχουμε Globigerines στην Ιόνια, Nummulites στην Τρίπολη, μέχρι

και στον Όλυμπο. Άρα ο χώρος της εξωτερικής πλατφόρμας με αυτές τις βασικές ιδιότητες είναι εκτός τόξου δηλαδή στον ωκεανό. Άρα είναι πολύ μακριά απ’ το τότε Ελληνικό τόξο. Μόλις περάσουμε λίγο πιο μέσα στο Άνω Ηώκαινο ήδη έχουμε φλύσχη π.χ. Παρνασσό, Πίνδο. Μετά το Μαιστρίχτιο-Δάνιο έχει αρχίσει η φλυσχογένεση που διατηρείται μέχρι το τέλος του Ηωκαίνου. Άρα στον τότε χώρο της τάφρου που έχουμε την φλυσχογένεση μέσα στην περίοδο αυτή του Α. Ηωκαίνου η Πίνδος και ο Παρνασσός περνούν από το χώρο της τάφρου. Την ίδια περίοδο υπάρχουν κάποιες ενότητες που έχουν ήδη διαβρωθεί, είναι ήδη στο νησιωτικό τόξο, π.χ. η Ανατολική Ελλάδα, π.χ. οι πιο εσωτερικές ζώνες. Ταυτόχρονα ψάχνουμε να βρούμε αν έχουμε μολασσικές αποθέσεις στο Α. Ηώκαινο και έχουμε στο χώρο γύρω από τη Ροδόπη, γύρω από τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, στο χώρο δηλαδή του σημερινού Βορείου Αιγαίου. Στο Β. Αιγαίο είχαμε την παλαιοοπισθοτάφρο δηλαδή την μολασσική λεκάνη στο Άνω Ηώκαινο. Ηφαιστειακό τόξο είχαμε σε όλη τη Ροδόπη, έχουμε εκτεταμένες μάζες από ηφαιστειακά πετρώματα και από βαθύλιθους μικρού βάθους τύπου γρανοδιορίτες της Ξάνθης, ηφαιστειακά και ασβεσταλκαλικά μαγματικά πετρώματα.

Την ίδια περίοδο οι Κυκλάδες βρίσκονται τη στιγμή εκείνη σε βάθη 30-60χλμ μέσα στο χώρο της υποβύθισης και αποκτούν την τυπική κυανοσχιστολιθική μεταμόρφωση με τον γλαυκοφανή, τον ιαδεϊτη και όλα τα ορυκτά υψηλών πιέσεων-χαμηλών θερμοκρασιών στη φάση της καταβύθισης. Άρα για κάθε περίοδο μέχρι και το Α. Κρητιδικό να αποκατασταθεί το γενικό μοντέλο.

Ένα άλλο σημείο είναι ότι υπάρχουν τα φαινόμενα τα επιφανειακά, τα εύκολα, όπως η μορφολογία, η λεκάνη ιζηματογένεσης, ο επιφανειακός τεκτονισμός, η ηφαιστειότητα και υπάρχουν και τα φαινόμενα βάθους.΄

ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: η Πίνδος ήταν μια ενότητα που πάντα ήταν επιφανειακή. Ποτέ της δεν βρέθηκε σε βάθη μεγαλύτερα των 3-5χλμ. Πάντα ήταν μια επιδερμική ενότητα.

Στην Κρήτη δεν έχω μπει στον μεταορογενετικό χώρο. Αυτό δεν ταυτίζεται με το αν έχω μεταλπικά ιζήματα, όπου και έχω από το Μ. Μειόκαινο μέχρι σήμερα. Αυτά όμως είναι μέσα σε ένα συνορογενετικό περιβάλλον. Παθαίνουν άλλα πράγματα από τα μεταλπικά ιζήματα της Μακεδονίας, διότι τα πρώτα είναι μέσα στο τόξο και τα πράγματα κινούνται και οριζοντίως και κατακόρυφα, ενώ τα άλλα έχουν αποτεθεί σε ανενεργές λεκάνες. Ο δείκτης που λέει ότι από δω και πέρα τα πράγματα έχουν ηρεμήσει είναι το που βρίσκεται το ηφαιστειακό τόξο κάθε στιγμή.

Από χάρτη σεισμικότητας: Στο ελληνικό τόξο έχουμε 2 κατηγορίες σεισμών. Στην πρώτη οφείλονται στην καθ’

αυτό τριβή της υποβύθισης της μίας πλάκας κάτω απ’ την άλλη και διαμορφώνουν τη ζώνη Benioff. Ξεκινούν στην επιφάνεια και φτάνουν σε βάθη ανάλογα με το πόσο οι ελαστικές σταθερές επιτρέπουν την έκλυση ενέργειας και τον σεισμό στα αντίστοιχα βάθη και οι μηχανισμοί είναι συμπίεσης, ολίσθησης, είναι ρήγματα ανάστροφα που δραστηριοποιούνται και μικροεφιππεύσεις. Η δεύτερη που ξεκινά η υποβύθιση (Benioff) κάπου κοντά στην προτάφρο και συνεχίζει και είναι ο χώρος που κάθε λιθόσφαιρα έχει τις

24

ιδιότητες της θραύσης της άρα τη σεισμογενή ζώνη (20-30χλμ) την οποία την βλέπουμε όπου υπάρχει παραμορφωμένη λιθόσφαιρα. Οι μηχανισμοί είναι κατά βάση από κανονικά ρήγματα, δηλαδή εφελκυσμός, που βυθίζουν αντίστοιχα το ένα ή το άλλο τέμαχος ώστε στο μεν χώρο της συμπίεσης έχω πάχυνση φλοιού, στο χώρο του εφελκυσμού έχω λέπτυνση φλοιού γι’ αυτό και αν κοιτάξουμε συνολικά το Αιγαίο, το ίδιο το Αιγαίο αντιστοιχεί από κάτω σε πολύ πιο λεπτό φλοιό σε σχέση με την Ελληνική χερσόνησο από τη μία και την Μικρά Ασία από την άλλη. Η σεισμικότητα δηλαδή στην Ελλάδα δεν αποτελεί ενιαία διάταξη και έχει τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν τελείως διαφορετικές επιπτώσεις. Οι σεισμοί που καταλήγουν στη ζώνη Benioff γίνονται περισσότερο αισθητοί π.χ. στην Κύπρο, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στη Λιβύη και λιγότερο στην Ελλάδα.

ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤΗΤΑΣχηματοποίηση σε χάρτη της σημερινής ηφαιστειότητας (Πλειόκαινο-Τεταρτογενές)Βλέπουμε ότι σήμερα έχουμε: α)φλύσχη να αποτίθεται, β)ζώνη της μέγιστης

ανύψωσης και δημιουργία νησιωτικού τόξου, γ)ζώνη της οπισθοτάφρου που είναι το Κρητικό πέλαγος, δ)ζώνη του ηφαιστειακού τόξου που είναι κυρίως το κράσπεδο των Κυκλάδων πριν πέσουν στην οπισθοτάφρο.

Διαγραμματικά το σχήμα αυτό έχει αλλάξει.Π.χ. στην περίοδο Α. Μειόκαινο, 15-5εκ. χρόνια βλέπουμε ότι ο χώρος της

φλυσχογένεσης ήταν πολύ πιο κοντά στη σημερινή τάφρο και στα ελληνικά περιθώρια. Εν μέρει αγγίζει τα Ιόνια νησιά. Το νησιωτικό τόξο ήταν περίπου στην ίδια περιοχή, ήδη είναι η περίοδος που δημιουργείται η λεκάνη του Κρητικού πελάγους (δεν υπήρχε πιο πριν) και η ηφαιστειότητα ήταν πολύ πιο πίσω, μερικές δεκάδες χλμ βορειότερα, όπου μέσα είναι η Σάμος, η Πάτμος και μια σειρά από ηφαιστειακά ή υποηφαιστειακά όπως π.χ. γρανίτης, γρανοδιορίτης Λαυρίου. Το ίδιο πηγαίνοντας στο Κ. Μειόκαινο 25-15εκ. χρόνια όπου εκεί πολλές από τις εξωτερικές ζώνες των Ελληνίδων έχουν ακόμα φλυσχογένεση, είναι ακόμα στο χώρο της τάφρου, το νησιωτικό τόξο είναι βορειότερα και μάλλον μετά δημιουργείται στην καμπή του τόξου το Κρητικό πέλαγος. Η οπισθοτάφρος είναι η ζώνη της μεσοελληνικής αύλακας που συνεχίζει στις Κυκλάδες που την έχουμε βρει τεκτονισμένη την ίδια μόλασσα και που συνεχίζει αδιατάραχτη στη Μικρά Ασία. Το ηφαιστειακό τόξο βρίσκεται στο χώρο του βόρειου Αιγαίου, κυρίως ο Άγιος Ευστράτιος και η Λέσβος, εξ ου και το απολιθωμένο δάσος το οποίο είναι ακριβώς στα 20εκ. χρόνια και τελειώνει στα 16εκ. χρόνια. Ακόμα πιο πίσω, στο Άνω Ολιγόκαινο 45-25εκ. χρόνια πολλές εξωτερικές ελληνίδες δεν έχουν καν ακόμα φλύσχη τότε. Το νησιωτικό τόξο είναι πολύ εσωτερικότερα στις εσωτερικές ελληνίδες, Ανατολική Ελλάδα κλπ μέχρι τη ζώνη Ολύμπου-Κυκλάδες και συνεχίζει στη Μικρά Ασία, η δε μολασσική λεκάνη είναι στο χώρο του Β. Αιγαίου περίπου εκεί που είναι η τάφρος του Β. Αιγαίου και η ηφαιστειότητα είναι πολύ εκτεταμένη από Λήμνο, Σαμοθράκη και όλος ο χώρος της Ροδόπης και συνεχίζει στη ΒΔ Μικρά Ασία. Έχουμε μετανάστευση του ορογενετικού τόξου. Έχουν μετακινηθεί όλοι οι χώροι από βορρά προς νότο. Ξεκίνησαν στο Ηώκαινο στο χώρο της Ροδόπης και έφτασαν εδώ που είναι σήμερα. Έχουμε δηλαδή δημιουργία νέου ηπειρωτικού περιθωρίου, νέου φλοιού ή αλλιώς μετανάστευση του ενεργού περιθωρίου της Ευρασιατικής πλάκας στον Ελληνικό τομέα.

Ο πιο καθαρός δείκτης της θέσης του τόξου είναι τα ηφαιστειακά γιατί είναι τα τελευταία που δίνουν τη σφραγίδα και μένουν εκεί και δεν εξαφανίζονται. Π.χ. μια μολασσική ή φλυσχική λεκάνη μπορεί να διαβρωθεί, ένα ηφαιστειακό τόξο, ακόμα και αν σηκωθεί 5-10-20χλμ και διαβρωθούν όλα, πάλι δεν θα χαθεί γιατί έχει ρίζες. Θα χαθούν δηλαδή τα ηφαιστειακά αλλά από κάτω υπάρχουν τα υποηφαιστειακά, οι πλουτωνίτες κλπ. Γιατί μας ενδιαφέρει ο χώρος ο γεωδυναμικός του ηφαιστειακού τόξου, άσχετα αν έχει και

25

ηφαιστειακά μέσα του. Η μετανάστευση του τόξου σημαίνει νέος φλοιός, δηλαδή η διεργασία της ορογένεσης συνίσταται στο ότι προσθέτεις συνέχεια πετρώματα τα οποία, αφού τα φέρει η διαδικασία με τις αποκολλήσεις, τις πτυχώσεις, τις λεπιώσεις κλπ έρχονται και συμπαγοποιούνται με τη μεταμόρφωση στα βάθη κάτω από 40χλμ και σε όλα αυτά έρχεται το ηφαιστειακό τόξο από πίσω και τα μονιμοποιεί. Γεμίζει όλο αυτό το υλικό τους πόρους και συμπαγοποιεί όλο το φλοιό από κάτω μέχρι την οροφή. Τότε μιλάω για καινούριο ηπειρωτικό φλοιό. Αυτό συμβαίνει από το χώρο του ηφαιστειακού τόξου και πίσω, τότε μιλάω για μεταορογενετικές αποθέσεις, τότε μιλάω ότι η ορογένεση έχει τελειώσει. Μέχρι τότε είμαι μέσα στο τόξο, τα φαινόμενα υπάρχουν. Κάποια έντονα, κάποια όχι. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η αδρανοποίηση.

Διαδοχικά είδαμε τη ζώνη του τόξου στο Πλειοτεταρτογενές, Α. Μειόκαινο, Κ. Μειόκαινο-Ολιγόκαινο, στο Ηώκαινο που είναι στο χώρο της Ροδόπης και μπορούμε να συνεχίσουμε στο χώρο της Β. Ροδόπης, της λεγόμενης ζώνης Srednogorie της Βουλγαρίας δηλαδή των Βαλκανίδων που συνεχίζεται μέχρι την Κωνσταντινούπολη Α-ΝΑ όπου ο κύριος χαρακτήρας είναι οι ηφαιστίτες και οι πλουτωνίτες από ένα τεράστιας έκτασης ηφαιστειακό τόξο του Άνω Κρητιδικού (Καινομάνιο-Καμπάνιο), που είναι το βορειότερο. Αν κοιτάξουμε το πιο παλιό τόξο που υπάρχει στην παλαιοαλπική φάση των Ελληνίδων δηλαδή στη φάση η οποία προϋπήρχε της Ανωκρητιδικής επίκλυσης, η οποία έχει χρονικό ορίζοντα το Μάλμιο μέχρι το Κάτω Κρητιδικό πολύ πριν το Καινομάνιο, οι θέσεις Άνω Ιουρασικής-Κάτω Κρητιδικής ηφαιστειότητας είναι εντοπισμένες στην ζώνη της λεκάνης του Αξιού σε Πάικο, δηλαδή εκεί που είναι η προέκταση του Ηώκαινου-Ολιγόκαινου. Αυτό σημαίνει ότι εκεί έχουμε μια ανωμαλία, ο χώρος αυτός έχει μετακινηθεί ως προς την αρχική του διάταξη, που ενώ από το Άνω Κρητιδικό ως σήμερα υπάρχει διαδοχή του ενός πίσω απ’ το άλλο στην ζώνη του Άνω Κρητιδικού-Ηωκαίνου όταν έχουμε τις αναδιατάξεις των ενοτήτων με τις επωθήσεις, μετά την Ανωκρητιδική επίκλυση στις εξωτερικές ζώνες έχει μεταφερθεί ο χώρος αυτός αν και ήταν αλλού η θέση του, είναι δηλαδή ένας αλλόχθονος χώρος. Είναι ένας αλλόχθονος χώρος σε επίπεδο περιθωρίου. Δεν είναι αλλοχθονία Πίνδου πάνω σε Τρίπολη, είναι άλλος γεωδυναμικός χώρος πολύ παλιότερης ορογένεσης πάνω σε πολύ πιο εξωτερικούς χώρους. Είναι εξαίρεση που δεν ενοχλεί τον κανόνα ότι δηλαδή από τα τελευταία 100εκ. χρόνια συνέχεια έχουμε την ανάπτυξη τόξων τα οποία τόξα από το χώρο της Βουλγαρίας μέχρι το σημερινό τόξο του Νότιου Αιγαίου έχουν μεταναστεύσει και αυξήσει όλο αυτό το περιθώριο.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗΤο όριο που μας περνάει από τον προορογενετικό στον συνορογενετικό χώρο είναι η

χρονική περίοδος μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια έως 1εκ. χρόνια όπου ο προορογενετικός χώρος είτε ήταν λεκάνη ωκεάνια τύπου Πίνδος (λεκάνη δηλαδή βαθιά) είτε ήταν πλατφόρμα. Παύει να έχει την προορογενετική βιοχημική ιζηματογένεση και α)προσαρμόζεται στο νέο περιβάλλον απόθεσης που είναι η προτάφρος και β)δέχεται αλλοδαπό, χερσογενούς προέλευσης κλαστικό υλικό=φλύσχης. Άρα ο προσδιορισμός των μεταβατικών στρωμάτων από τη βιοχημική ιζηματογένεση προς το φλύσχη αποτελεί ένα κριτήριο που αν το είχαμε με ακρίβεια θα ταξινομούσαμε όλες τις ενότητες. Άρα βασικό κριτήριο είναι η έναρξη της φλυσχογένεσης. Υπάρχει μια ομαδοποίηση εύκολη που λέει ότι όλη η Ανατολική Ελλάδα αρχίζει φλυσχογένεση στο Μαιστρίχτιο-Δάνιο, οι εσωτερικές, δηλαδή παλιές ζώνες μετά την Ανωκριτηδική επίκλυση και το ίδιο και στον Παρνασσό και Πίνδο. Άλλη ομάδα από ενότητες όπου ο φλύσχης αρχίζει στο Άνω Ηώκαινο (Τρίπολη, Όλυμπος, Ιόνια κλπ) και όσο πάμε πιο έξω, μετά την Ιόνια και φτάνοντας στους Παξούς ο φλύσχης ή δεν είναι καν τυπικός ή είναι Ολιγοκαινικός-Κάτω Μειοκαινικός.

Όταν έχεις τις Κυκλάδες που έχουν βυθιστεί τόσο εκεί κάτω δεν μπορείς να προσδιορίσεις μεταβατικά στρώματα λόγω της μεταμόρφωσης.

26

Αν εκεί που έχεις τα στρώματα με τους πελαγικούς ασβεστόλιθους με Globotruncanes έχεις παρεμβολές από πηλίτες-ψαμμίτες, κοκκομετρική ταξιθέτηση τα μεταβατικά στρώματα μπορεί να κρατάνε μεγάλο σχετικά διάστημα έως ότου η άφιξη του κλαστικού υλικού καλύψει τελείως την προηγούμενη βιοχημική πελαγική ιζηματογένεση των πελαγικών ασβεστολίθων.

Αν έχεις πλατφόρμα και πλησιάζει στην τάφρο δυναμικά αναγκάζεται να συρθεί και να βυθιστεί. Αυτό θα γίνει ή με εύκαμπτη διαδικασία ή με διαρρήξεις. Συνήθως στην επιφάνεια έχουμε διαρρήξεις. Αποτέλεσμα: σε πολλές περιπτώσεις αντί να έχεις το νηριτικό ασβεστόλιθο με τα κοράλλια και τα φύκη, τους Nummulites ή τους Ρουδιστές, αντί να βαθαίνει και ο νηριτικός ασβεστόλιθος να γίνει πελαγικός και να έρθουν οι Globotruncanes και οι Globigerines από πάνω και στην συνέχεια να γίνει μαργαϊκός και μετά κανονικός φλύσχης, τις πιο πολλές φορές η πλατφόρμα σπάει όταν την αναγκάζει το τόξο να βυθιστεί και κάποια κομμάτια βυθίζονται, κάποια σηκώνονται, επειδή είναι μικρό το βάθος είναι εύκολο η παραμικρή κίνηση να σου βγάλει block ρηξιτεμαχών στην επιφάνεια δηλαδή νησιά τα οποία μένουν για κάποιο χρονικό διάστημα της πλατφόρμας 1-3εκ. χρόνια στην επιφάνεια και καρστικοποιούνται, διαλύονται μα τα συνιζηματογενή ρήγματα που έχουν δημιουργήσει έως ότου έρθουν και πάνε μέσα στην τάφρο στα 2-3-5χλμ. Αποτέλεσμα: ο φλύσχης δεν έχει μεταβατικά στρώματα αλλά έρχεται σε ασυμφωνία με ένα υπόβαθρο που είναι νηριτικό. Υπάρχουν ρήγματα συνιζηματογενή που μπορεί να δημιουργήσουν ορίζοντες, σκληρές κρούστες hardground, γιατί όταν έχεις μια επιφάνεια με κλίση 80 μοίρες στον υποθαλάσσιο χώρο δεν έχεις ιζηματογένεση.

Στις επιφάνειες κατόπτρων των μεγάλων ρηγμάτων έχεις άλλη ιζηματογένεση πολύ μικρής ταχύτητας που είναι οι ορίζοντες συμπύκνωσης, τα hardground. Πάνω στην επιφάνεια αυτή έχεις σιδηροφωσφορούχες κρούστες με τις οποίες μπορείς να βρεις αν κάνεις στρωματογραφία των 3 cm απολιθώματα όταν δίπλα στην άλλη ιζηματογένεση είναι π.χ. 200m ιζήματος. Έτσι, το ίδιο χρονοδιάστημα που δίπλα έχεις 200m ασβεστολίθους, εδώ έχεις 3cm κρούστα γιατί είναι η παλιά επιφάνεια που έχει βγει υποθαλάσσια και δεν μπορεί να αποτεθεί τίποτα. Την ίδια στιγμή, όταν βγαίνει ο ασβεστόλιθος έξω έχεις καρστικοποίηση και δημιουργία βωξιτικών ή άλλων αποθέσεων. Έχεις χέρσο και έχει βγει π.χ. 50m το νησάκι απάνω. Κάποια στιγμή διαβρώνεται, βυθίζεται, στην αρχή που βυθίζεται έχεις πάλι ασβεστόλιθο σε ασύμφωνη απόθεση (δυσυμφωνία) με ή χωρίς βωξίτες Ηωκαίνου και γρήγορα βαθαίνει είτε με κάποιο απότομο ρήγμα είτε με μεταβατικά. Άρα η μετάβαση στο φλύσχη μπορεί να έχει α)μεταβατικά στρώματα όταν είναι πελαγική ιζηματογένεση, β)μεταβατικά στρώματα άλλου χαρακτήρα όταν η μαργαϊκή πλατφόρμα περνάει κατ’ ευθείαν και γίνεται φυσικός χώρος ιζηματογένεσης. Όμως το σύνηθες στην Ελλάδα είναι να έχουμε ρηξιτεμάχη, συνιζηματογενή τεκτονισμό προ και συν φλυσχικό, αποθέσεις βωξιτών, μικρές ασυμφωνίες, γωνιώδεις ασυμφωνίες, κοντράρισμα πάνω στο φλύσχη, πάνω στα ρήγματα, θάψιμο των ρηγμάτων όταν όλα αυτά ξαναβυθιστούν, δηλαδή μια ολόκληρη κατάσταση συνιζηματογενούς τεκτονισμού από την καταβύθιση της πλατφόρμας στο χώρο της τάφρου.

Όσο πλησιάζεις στην άλλη πλευρά το υλικό γίνεται πιο αδρομερές. Έχεις υποθαλάσσιες κατολισθήσεις (τα πρανή τύπου Γαύδου και Κρήτης σήμερα ή Πελοποννήσου ή Ρόδου) που σου δίνουν κροκαλοπαγή ή σου δίνουν και λατυποπαγή. Με κάθε σεισμό ξεκολλάνε κάποια, σου δίνουν σεισμίτες, στρώματα δηλαδή από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις που στρώνονται ανακατεμένα. Άρα από τη ρυθμική ιζηματογένεση που μπορεί να βλέπεις 2-3χλμ φλύσχη περνάς σε καταστάσεις όπου μπλέκουν ογκόλιθοι και αρχίζει ένα ανακάτεμα, μια αγριάδα ο λεγόμενος «άγριος φλύσχης» γιατί δεν έχεις την απλή ιζηματογένεση πηλίτες-ψαμμίτες αλλά έχεις καταστροφή της γεωμετρίας της ιζηματογένεσης, παίρνεις χαοτικές μορφές με block ολισθολίθων και ανακατεμένα πετρώματα από το νησιωτικό τόξο.

27

Σήμερα η Κρήτη έχει 10 ενότητες οι οποίες βγαίνουν, διαβρώνονται, τα παίρνει το σύστημα και τα πηγαίνει κάτω. Θα βρει κανείς και γρανίτες και οφιόλιθους, πελαγικά και Παλαιοζωικό και Κρητιδικό και Ηώκαινο και μεταμορφωμένα και ότι θέλει! Αυτό το «ότι θέλει» είναι το κλαστικό υλικό του σημερινού φλύσχη. Έτσι και στον άγριο φλύσχη, τον κοιτάμε και βλέπουμε μέσα στα Ηωκαινικά στρώματα του φλύσχη Τριαδικά block Ammonitico Rosso, θραύσματα από ηφαιστίτες (διαβάσες) που ξέρουμε ότι είναι από κάποιο οφιολιθικό κάλυμμα, βλέπουμε κυανοσχιστόλιθους, βλέπουμε γρανίτες, ασβεστόλιθους και φύκη του Λιασίου. Αυτά που βλέπω είναι υλικά που δομούσαν το τότε νησιωτικό τόξο άρα ο άγριος φλύσχης μου δίνει έμμεσα τη σύνθεση του τότε νησιωτικού τόξου που έδινε υλικό μέσα στη λεκάνη της φλυσχικής ιζηματογένεσης.

Στα Μετέωρα οι ογκόλιθοι είναι αποκλειστικά από μεταμορφωμένα και πυριγενή πετρώματα τύπου Πελαγονικής-Κορδιλιέρας δηλαδή πετρώματα Φλάμπουρου-Καστοριάς, κυανοσχιστόλιθοι, Αλμωπία και τέλος, δηλαδή έχουν έρθει όλα απ’ το Αιγαίο και ας είμαστε δίπλα στην Πίνδο. Γιατί στην Πίνδο έχουμε οφιόλιθους και ενότητα της Πίνδου και Δ. Θεσσαλίας και τίποτε άλλο. Και όταν βλέπουμε κροκαλοπαγή στην μόλασσα ξέρουμε ότι η τροφοδοσία είναι από τα ανατολικά και όχι από τα δυτικά, την τότε Πίνδο. Άρα οι κλαστικοί σχηματισμοί φλύσχης-μόλασσα και ιδιαίτερα τα λατυποκροκαλοπαγή και οι ολισθόλιθοι του «άγριου φλύσχη» και τα κροκαλοπαγή και τα υπόλοιπα της μόλασσας είναι οι δείκτες που θα μας διευκολύνουν να αναπαραστήσουμε αυτό που διαβρώθηκε. Τι ήταν τότε στο τότε νησιωτικό τόξο που σήμερα μπορεί να είναι ακόμα βουνό αλλά που του έχουν φύγει 3-5χλμ από πάνω ή μπορεί να μην είναι βουνό και να βρεις τι λείπει.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΒΑΘΟΥΣΜεγάλη ταχύτητα της υποβυθιζόμενης λιθόσφαιρας σημαίνει ότι οι γεωισόθερμες

ακολουθούν την ζώνη Benioff και επομένως κατεβαίνουν 200-300-400km, πάνω δηλαδή απ’ το φυσιολογικό βάθος των 5-10-20km και βυθίζονται ανάλογα με την ταχύτητα και τη γωνία βύθισης. Αυτό σημαίνει ότι τα πετρώματα π.χ. των Κυκλάδων με το φλύσχη τους, ενώ αυτός ξεκινά από τα ανώτερα 5km αρχίζει και υποβυθίζεται και φτάνει σε 50km να έχει από πάνω του 16-18kbar λιθοστατική πίεση, και να έχει ανέβει σε θερμοκρασία μόνο 200-250 βαθμούς Κελσίου γιατί είναι πολύ αργή η διαδικασία της θέρμανσης. Τα πετρώματα οφείλουν να προσαρμοστούν στις συνθήκες πολύ μεγάλης πίεσης και σχετικά μικρών θερμοκρασιών για την πίεση αυτή. Άρα έχουμε ανακρυσταλλώσεις αρχικά και μετά νεοκρυσταλλώσεις ή μεταμορφώσεις και τελικά θα πάρουμε νέα ορυκτά στις συνθήκες υψηλών πιέσεων-χαμηλών θερμοκρασιών. Αυτό γίνεται στην καμπύλη καθόδου. Φτάνει ένα μέγιστο βάθος και από κει ξεκολλάει η ενότητα (20-30-50km) και το άλλο ζεύγος δυνάμεων την ξανανεβάζει. Δηλαδή, με το που ξεκολλάει η ενότητα και ενώ πριν βυθιζόταν τώρα αρχίζει και ανεβαίνει, αρχίζει και επέρχεται γρήγορα η θερμική ισορροπία εκεί που στο τόξο γίνεται η ανάπτυξη των μαγματικών σχηματισμών. Στην αρχή με το που βυθίζεται η ενότητα οι γεωισόθερμες την ακολουθούν ως ένα σημείο. Με το που ξεκολλάει και περνάει στην άλλη πλάκα το ζεύγος το διατμητικό που βυθίζεται περνάει μέσα και ξαφνικά ανεβαίνουν οι γεωισόθερμες, οι οποίες βυθίζονταν, κάμπτονται, ανεβαίνουν πάνω, το μέγιστο γίνεται εκεί που έχουμε την άνοδο του θερμικού υλικού από το τήγμα και μετά ξαναϊσορροπούν σε μια νέα θέση, όταν η καινούρια πλάκα έχει πάει στην άλλη μεριά. Αυτό σημαίνει ότι συνήθως κάτω απ’ το νησιωτικό τόξο έχουμε πολύ μεγάλη λιθοστατική πίεση με μικρές θερμοκρασίες. Μόλις ξεκολλήσει η ενότητα αυτή πέφτει σε θερμοκρασίες που ανεβαίνουν, άρα έχουμε νέες συνθήκες με τα ορυκτά μέσα στα πετρώματα, νέες δομές οι οποίες προσαρμόζουν τα ορυκτά των υψηλών πιέσεων-χαμηλών θερμοκρασιών (κυανοσχιστολιθική μεταμόρφωση) σε εξισορροπημένες αρχικά συνθήκες και όταν περάσουμε κάτω απ’ το νησιωτικό τόξο, σε συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών-χαμηλών

28

πιέσεων. Η σχέση τότε δίνει πρασινοσχιστολιθικές παραγενέσεις με πρασινοσχιστόλιθους στις χαμηλές πιέσεις και υψηλές θερμοκρασίες και αμφιβολιτικές φάσεις για τα βαθύτερα.

Αποτέλεσμα: έχω έναν τεκτονομεταμορφικό κύκλο, αμεταμόρφωτο, ανακρυστάλλωση και τεκτονικός σχισμός, μεταμόρφωση και υψηλές πιέσεις-χαμηλές θερμοκρασίες με σχιστότητες, περνάω απάνω, δεύτερες πτυχώσεις και πρασινοσχιστόλιθοι και φθάνω στην κορύφωση (αν φτάσω) με τις διεισδύσεις των γρανιτών, όπου μπορεί να έχω και μεταμόρφωση επαφής από τους γρανίτες και ηφαιστειακά που είναι το τελευταίο στάδιο.

Σ’ αυτόν τον κύκλο την καμπύλη καθόδου δεν μπορώ να την ανιχνεύσω γιατί συνεχώς αλλάζει και φτάνει στις δυσμενέστερες συνθήκες βάθους. Αφού φτάσω στις δυσμενέστερες συνθήκες βάθους στις παραγενέσεις τις κυανοσχιστολιθικές μετά, καθώς αρχίζω να ανεβαίνω έχω εξαλλιώσεις (ανάδρομη μεταμόρφωση) και έκει την καμπύλη ανόδου από 30-50km στην επιφάνεια μπορώ να την παρακολουθήσω γιατί μπορώ να ανιχνεύσω τα υπολείμματα της αρχικής κυανοσχιστολιθικής φάσης μέσα απ’ την προσθήκη των νέων ορυκτών. Τα 60km βάθος για 16kbar πίεση είναι οι παραγενέσεις που βρίσκουμε στους εκλογίτες στη Μήλο, κάτω απ’ τα ηφαιστειακά στη Σίφνο, στη Νάξο (50km βάθος). Χρησιμοποιούνται οι μέγιστες παραγενέσεις από τις οποίες προκύπτουν οι καμπύλες ανόδου, δηλαδή χρονολογούνται τα ορυκτά, τα χαρακτηριστικά και οι δομές τους σε κάθε περίπτωση χωριστά και κάθε 45, 25 και11εκ. χρόνια βγαίνουν οι ταχύτητες και έτσι έχω τις καμπύλες ανόδου. Οι κυανοσχιστόλιθοι των Κυκλάδων για να φτάσουν εκεί που τους βλέπουμε σήμερα είχαν κατέβει στα βάθη αυτά για ένα χρονικό διάστημα περίπου 60-70εκ. χρόνια (πιο συγκεκριμένα έκαναν γύρω στα 15-20 χρόνια να κατέβουν στα βάθη αυτά στο Ηώκαινο και μετά από το Ηώκαινο έκαναν άλλα 40εκ. χρόνια για να ανέβουν μέχρι την επιφάνεια).

Μπορεί να έχουμε μια κανονική καμπύλη ανόδου ή μπορεί ξαφνικά να έχουμε ανωμαλίες, π.χ., αύξηση της θερμοκρασίας, αντί να πάμε από τους 500 βαθμούς Κελσίου στην επιφάνεια, γίνεται μια θέρμανση στη Σίφνο, δεύτερη στη Νάξο και άλλη μία στη Μήλο, γιατί έχω το μιγματίτη της Νάξου στα 25εκ. χρόνια ο οποίος έχει δώσει τον πυρήνα της δομής του νησιού η πρώτη θέρμανση (πρασινοσχιστολιθική φάση) και μετά δεύτερη φάση του γρανοδιορίτη της Νάξου που είναι αμεταμόρφωτος γρανοδιορίτης του φρέσκου τόξου όπως είναι σήμερα. Και το ίδιο αντιστοιχεί για τους πρασινοσχιστόλιθους της Μήλου που είναι ο προάγγελος της ηφαιστειότητας που έφτασε 2-3 εκατομμύρια χρόνια αργότερα εκεί. Αυτές οι τεκτονομεταμορφικές καμπύλες μας δείχνουν την κίνηση στο βάθος μέσα στο τόξο και τις λαμβάνουμε υπ’ όψιν σε σχέση με το τι γίνεται στην επιφάνεια.

29

Τρίτη 4/12/2001

Έχω αλλαγή της λιθοστατικής πίεσης που παίζει στην αλλαγή από κυανοσχιστολιθική σε πρασινοσχιστολιθική μεταμόρφωση. Σαν τρίτο γεγονός σε σχέση με το που βρίσκονται αυτά τα πετρώματα στο τόξο όταν ανεβαίνουν προς τα πάνω στις υψηλές θερμοκρασίες πολλές φορές μπορούν να βρεθούν δίπλα ή κοντά ή μέσα σε αναδυόμενους πλουτωνίτες βάθους οι οποίοι είναι πολύ υψηλής θερμοκρασίας και όταν αυτό συμβεί κοντά στην επιφάνεια οι πιέσεις είναι πολύ μικρές και άρα περνάμε σε μεταμορφώσεις όχι απλά πρασινοσχιστολιθικές ή υψηλών θερμοκρασιών αλλά στις μεταμορφώσεις επαφής.

Στα 60km είναι οι παραγενέσεις στη Σύρο, Άνδρο, Σίφνο, σε διάφορα σημεία των Κυκλάδων, όπου διατηρούνται.

Στην Νάξο, μόνο στο ΝΑ τμήμα μακριά από τον μιγματίτη της Νάξου διατηρούνται κάποια υπολείμματα των υψηλών πιέσεων του Ηωκαίνου. Διότι, αυτές οι παραγενέσεις στη Γαύδο που ξεκινάνε οι καμπύλες ανόδου (οι καμπύλες καθόδου δεν ανιχνεύονται γιατί είναι μεταβαλλόμενη κατάσταση) από τις πλέον δυσμενείς συνθήκες όπου τα ορυκτά έχουν προσαρμοστεί στις μεγάλες πιέσεις και θερμοκρασίες, από κει και μετά μέχρι την επιφάνεια που βλέπουμε σήμερα ή που έχουν βγει εδώ και κάποια εκατομμύρια χρόνια, βλέπουμε ότι η καμπύλη ανόδου μπορεί να μην φτάσει και ποτέ στην επιφάνεια. Τώρα, κάτω απ’ τις Κυκλάδες, έχουμε 30km Moho, δηλαδή ένα σωρό μεταμορφωμένα πετρώματα που είναι σαν αυτά που βλέπουμε στην επιφάνεια τα οποία έχουν βυθιστεί στο τόξο λίγο μεταγενέστερα και δεν έχουν φτάσει στην επιφάνεια. Μπορεί να μην φτάσουν και ποτέ γιατί είναι η καινούρια λιθόσφαιρα που δημιουργείται πίσω απ’ το τόξο και κυρίως εκεί που έχουμε την τελική διείσδυση με τους γρανίτες. Άρα υπάρχει μια τεράστια χρονική διάσταση στην τεκτονομεταμορφική εξέλιξη μιας ενότητας που μπαίνει βαθιά και επανέρχεται στην επιφάνεια. Εν προκειμένω, όταν έχουμε τους κυανοσχιστόλιθους χρονολογημένους με τα τυπικά ορυκτά στο Ηώκαινο (50-60εκ. χρόνια) και μετά τους πρασινοσχιστόλιθους στο τέλος Ολιγοκαίνου-Κάτω Μειοκαίνου (30-20εκ.χρόνια) και τέλος μια τρίτη φάση που είναι οι επιφανειακές αναθερμάνσεις από τις γρανιτικές διεισδύσεις είτε στη Σέριφο, Τήνο, Νάξο, είτε στην Πάρο οι οποίες είναι Άνω Μειοκαινικής ηλικίας, έχω τρεις διακριτές φάσεις Μ1, Μ2, Μ3 που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες παραμορφωτικές τεκτονικές φάσεις που είναι απ’ το “deformation” d1, d2, d3. Πολλές φορές μπορεί να αυξάνεται ο αριθμός των φάσεων, να πάρεις δηλαδή ένα πέτρωμα και να διακρίνεις 4-5 γενεές πτυχώσεων και μικροδομών. Κάποιες από αυτές είναι συγγενετικές ως προς τον γλαυκοφανή και τα άλλα ορυκτά της πρώτης φάσης, κάποιες άλλες συγγενετικές ως προς τον χλωρίτη και τα άλλα ορυκτά της πρασινοσχιστολιθικής φάσης.

Η διαδικασία της ανόδου των πετρωμάτων είναι πιο αργή από αυτή της υποβύθισης.

Στις Κυκλάδες η βύθιση έχει αρχίσει μετά το τέλος του Κρητιδικού, η καμπύλη καθόδου από την επιφάνεια, δηλαδή στην προτάφρο, πριν αρχίσει η βύθιση μέχρι τον μέγιστο χώρο που δημιουργούνται οι βασικές δομές βασικού ιστού, ξέρουμε δηλαδή ότι η καμπύλη αυτή αντιπροσωπεύει ένα χρονικό διάστημα 10-15 το πολύ 20εκ. χρόνια, το οποίο δηλαδή είναι το μισό και κάτω απ’ το μισό της καμπύλης ανόδου.

Όσες ενότητες βυθιστούν και δεν ξεκολλήσουν επιφανειακά θα περάσουν στο βάθος και θα φτάσουν τα 50-60-70km. Μετά θα ξεκολλήσουν από την υποβυθιζόμενη κατάσταση της μίας πλάκας και θα περάσουν στην άλλη όπου και θα αρχίσει η άνοδος. Άλλες ενότητες μπορεί να βγουν κάτω απ’ το τόξο, όπως στην Κρήτη είναι τα μεταμορφωμένα τύπου Μάνης, κάποιες άλλες θα μείνουν πίσω από αυτό όπως οι Κυκλάδες, κάποιες θα υποστούν την διείσδυση της Μ3 που είναι η διείσδυση των γρανιτών και κάποιες θα μείνουν στο Μ1

30

ή Μ1, Μ2. Η Άρνα και η Μάνη δεν έχουν την πρασινοσχιστολιθική να καταστρέφει την προηγούμενη. Για να καταστραφεί η φάση των κυανοσχιστόλιθων και να περάσουμε στην πρασινοσχιστολιθική πρέπει να περάσουμε από την περιοχή με τις μεγάλες Τ και επιπλέον αν στο χώρο που διεισδύει την περίοδο αυτή ανεβαίνουν τα μαγματικά στο τόξο, τότε θα πάρουμε και Μ3. Όπως έχει συμβεί στις Κυκλάδες, Μ2 (Κ. Μειόκαινο, 25εκ. χρόνια), Μ3 (Α. Μειόκαινο, 10-7εκ. χρόνια) με εμφανίσεις στο Λαύριο.

Παράλληλα τα ορυκτά έχουν δομές και μικροδομές. Οι δομές βάθους δεν έχουν καμία σχέση με τις δομές επιφάνειας. Στην επιφάνεια οι πτυχώσεις γίνονται με τη λογική ότι πιέζω π.χ. το τετράδιο και κάνω την πτύχωση και έτσι ο τύπος της παραμόρφωσης είναι απλή διαστρωματική ολίσθηση πάνω σε στρώμα, προς στρώμα.

Πιο βαθιά, κάτω από 10-15 km ο μηχανισμός αυτός δεν λειτουργεί. Στη θέση του δημιουργείται σχιστότητα κατά αξονικό επίπεδο παράλληλα με τον άξονα της πτυχής, δημιουργούνται δηλαδή στα πετρώματα νέα επίπεδα που είναι τα επίπεδα σχιστότητας και σχισμού στη συνέχεια τα οποία δημιουργούν τη νέα δέσμη στρωμάτων τα οποία είναι ενεργά και ολισθαίνουν. Άρα έχουμε ομοειδείς πτυχές στις οποίες αλλάζει το πάχος στα κορυφαία και λεπταίνει στα σκέλη, μετακινούνται δηλαδή σαν τη δέσμη τα τραπουλόχαρτα που τους βάζεις το διατμητικό ζεύγος και αυτά ολισθαίνουν (επίπεδα ολίσθησης). Αυτοί οι μηχανισμοί δημιουργούν πτυχώσεις μέσα από επαναπροσανατολισμό δομών, κάθετες στις πτυχές που ξέρουμε στην επιφάνεια.

Οι δομές βάθους είναι δομές κινηματικού τύπου ά, δηλαδή όπως έχουμε την κίνηση με το ζεύγος το διατμητικό είναι και ο άξονας της πτυχής. Αντίθετα, στις επάνω πτυχές έχω τον άξονα της πτυχής κάθετα στο διατμητικό ζεύγος και επομένως οι δομές επιφάνειας είναι δομές κινηματικού τύπου ΄β. Στις δομές βάθους τα διατμητικά ζεύγη γίνονται παράλληλα με τις πτυχές και επειδή ο ά άξονας είναι αυτός με τη μεγάλη μετακίνηση έχω τύπου ά.

Παραδείγματα αυτών των δομών είναι τα φαινόμενα των εγκάρσιων πτυχώσεων στις Καληδονίδες (στη Νορβηγία) και στην Ελλάδα.

Στις πτυχώσεις στην Ελλάδα έχουμε το Ελληνικό τόξο και οι άξονες των πτυχώσεων αντικλίνων-συγκλίνων που δουλεύουμε στα εργαστήρια είναι επιφανειακές.

Στο αιγαίο αν πιάσουμε τα μεταμορφωμένα πετρώματα, αυτά τα πετρώματα του βάθους, με τις τεκτονομεταμορφικές τους καμπύλες, σ’ αυτά οι παλιές πτυχώσεις σ’ αυτές που είναι παράλληλοι οι άξονές τους με τον προσανατολισμό του γλαυκοφανή και των άλλων ορυκτών, έχουν διευθύνσεις, για την κεντρική και ανατολική Ελλάδα και το κεντρικό Αιγαίο ΒΑ-ΝΔ, γίνονται Β-Ν στη Νάξο-Πάρο προς Αμοργό και κάμπτονται ΒΔ προς τη Σάμο και Ικαρία και συνεχίζουν προς Μ. Ασία. Δηλαδή είναι μια κάθετη σχέση ανάμεσα στις δομές επιφάνειας και τις δομές βάθους.

Όλη η τεκτονομεταμορφική σφραγίδα των Κυκλάδων είναι Ηωκαινική.Την ίδια στιγμή, οι πτυχώσεις που τις βλέπω στον Όλυμπο, Πήλιο, Κυκλάδες, είναι

διευθύνσεις πτυχώσεων, παρόλο που είναι ΒΑ, που γίνονται την ίδια στιγμή με τις πτυχώσεις της Ανατολικής Ελλάδας στην επιφάνεια, της Πίνδου στην επιφάνεια, του Παρνασσού στην επιφάνεια. Την ίδια στιγμή που η μεσοελληνική αύλακα ξεκινά να έχει ιζήματα στο Α. Ηώκαινο και θάβει τις επιφανειακές πτυχώσεις, την ίδια στιγμή έχουμε τις ΒΑ εγκάρσιες δομές στις Κυκλάδες και αλλού, σε βάθος όχι εκεί που τις βλέπουμε σήμερα, διότι από το βάθος που έχουνε γίνει αυτές οι εγκάρσιες πτυχώσεις μέχρι σήμερα, όταν ανεβαίνουν στην επιφάνεια παίρνουν τις καινούριες που τις βρίσκουμε με τη σειρά σε Πήλιο, Εύβοια, Άργος, Τήνος, Μύκονος ή άλλη ζώνη Αττική, Κυκλάδες, Κύθνος, Σέριφος, Σίφνος. Είναι δηλαδή αντίκλινα-σύγκλινα από τις καινούριες δομές όταν τα πετρώματα αυτά έρθουν στην επιφάνεια και είναι δομές Ηώκαινου-Τεταρτογενούς.

Είναι δηλαδή δομές ίδιες με τις καινούριες, οι γνωστές δομές τύπου ΄β όταν έχουν φτάσει στην επιφάνεια πετρώματα που, ενώ τις υφίστανται, έχουν ήδη υποστεί τις δομές

31

τύπου ά με αποτέλεσμα οι καινούριες δομές να προστίθενται και να ξανακάμπτουν τις παλιές δομές βάθους. Στα αμεταμόρφωτα πετρώματα οι δομές είναι από το Ηώκαινο ως το Πλειόκαινο.

Σε τομή, για τη μεν Αττική και Κυκλάδες, της Πελοποννήσου προς Πάρνωνα μέχρι το Ιόνιο έχω τις δομές βάθους στα μεταμορφωμένα, που είναι οι παλιές ισοκλινείς πτυχώσεις του Ηωκαίνου με διεύθυνση ΒΑ, εγκάρσιες δομές που βλέπουμε στα μεταμορφωμένα της Άρνας, ενώ τα επιφανειακά πετρώματα και όλες οι αμεταμόρφωτες Ελληνίδες από την πλευρά προς Ιόνιο και τα καλύμματα Τρίπολης και Ανατολικής Ελλάδας στην Αργολίδα είναι δομές τύπου ΄β.

Η πτύχωση στην Πεντέλη, Εύβοια είναι ΒΔ και είναι Άνω Μειοκαινική πτύχωση, επιδερμική, ενώ οι πτυχώσεις στην Πίνδο είναι Άνω Ηωκαινικές, αντίθετα η ΒΑ δομή στις Κυκλάδες είναι Ηωκαινική την ίδια ώρα που είχαν την εγκάρσια δομή στην επιφάνεια.

Κάθε ενότητα που έρχεται από το χώρο της Τηθύος και προσκρούει στο ενεργό ελληνικό τόξο διαχρονικά από Ιουρασικό έως σήμερα μπορεί να ακολουθήσει διαφορετικά σενάρια στο πως πλησιάζοντας και μπαίνοντας στην τάφρο (όποια δομή τάφρου και αν είναι αυτή) μπορεί να ξεκολλήσει αμέσως και να προστεθεί στο μέτωπο του τόξου αν είναι αμεταμόρφωτη ή να μην ξεκολλήσει αμέσως, να μείνει με το υπόβαθρό της , να ακολουθήσει για ένα κομμάτι της υποβύθισης της πλάκας και να μπει βαθιά (20-30-50km) και μετά να βγει στην επιφάνεια ή μπορεί να ακολουθήσει άλλους δρόμους.

Η πρώτη περίπτωση: με την κίνηση μια ενότητα που την βλέπουμε στην επιφάνεια με το που έρχεται σε σύγκρουση στο μέτωπο του τόξου, ξεκολλάει από κάτω όπου η βάση της στρωματογραφικής ακολουθίας είναι μια επιφάνεια αποκόλλησης, ξεκολλάει λοιπόν ότι και να ‘ναι από κάτω, είτε είναι ωκεάνιος πυθμένας είτε είναι terrain με προαλπικό ηπειρωτικό φλοιό. Συνήθως οι επιφάνειες της ασυμφωνίας στο ξεκίνημα της στρωματογραφικής ακολουθίας είναι επιφάνειες ασυνέχειας (αδύναμες επιφάνειες) όπου μέσα από τη συμπίεση είναι εύκολο να ξεκολλήσουν, οπότε η κύρια μάζα που την παρασύρει, το «μοτέρ» των ρευμάτων από κάτω, ακολουθεί την βασική κίνηση ενώ από πάνω μπορεί να ξεκολλήσει και άμα ξεκολλήσει προστίθεται στο μέτωπο των καλυμμάτων που είναι ήδη τεκτονισμένα και διαμορφώνουν το ελληνικό τόξο. Αυτό σημαίνει ότι η ενότητα αυτή διατηρείται σε όλα τα προορογενετικά της χαρακτηριστικά γιατί ΔΕΝ μεταμορφώνεται, ΔΕΝ υφίσταται δομές βάθους, άρα είναι ενότητα με αναγνωρίσιμη στρωματογραφική στήλη, θα έχει απολιθώματα μέσα της χωρίς να καταστραφούν, θα μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για όλο το παλαιοπεριβάλλον και θα είναι μια δομή που αναλόγως άμα είναι λεπτοπλακώδης πελαγική ακολουθία ή αν είναι νηριτική πλατφόρμα θα πάρουμε μια πολυπτυχωμένη τύπου Πίνδου ή Ιόνιας ακολουθία με λεπιώσεις, αναστροφές ή θα πάρουμε δύσκαμπτες πτυχές αν είμαστε σε πλατφόρμα και ξεκολλήματα εσωτερικά που θα της δώσουν άλλου είδους λεπίωση από αυτή της Πίνδου: είναι οι κλασσικές αμεταμόρφωτες Ελληνίδες, Τρίπολη, Παρνασσός, Ιόνια, Πίνδος.

Η δεύτερη περίπτωση: να πάει βαθιά όπου δεν ξεκολλάει στα ανώτερα 5km αλλά μπαίνει βαθύτερα. Μπαίνοντας, λοιπόν, βαθύτερα στα 30-50-60km (παραδείγματα από παραγενέσεις Κυκλάδων) σταδιακά υφίστανται ανακρυσταλλώσεις, μεταμορφώσεις και τεκτονική ροή και αποκτά δομές με ισοκλινείς πτυχώσεις, δηλαδή δομές βάθους ά.

Όταν μια ενότητα ξεκολλά αμέσως και προστίθεται μετά, το χρονικό διάστημα εφόσον τελειώνει ο φλύσχης της και πτυχώνεται και βγαίνει και γίνεται κάλυμμα και αρχίζει και διαβρώνεται είναι λίγα εκ. χρόνια (5εκ. χρόνια). Όσο όμως πηγαίνει στο βάθος περνάνε πολλά εκ. χρόνια μέχρι να πάει σε βάθος 30-50-60km και αρχίζει μετά η καμπύλη ανόδου η οποία θέλει πολύ περισσότερο χρόνο από την καμπύλη καθόδου, άρα μια ενότητα, ανάλογα αν θα μπει στα 10-20-30-50-60-km, τα εκ. χρόνια που θα χρειαστούν για να βγει στην επιφάνεια και να την ξαναδούμε μέσα στο τόξο πλέον είναι αντίστοιχα 20-30-50εκ. χρόνια.

32

Η τρίτη περίπτωση: σταματά μέσα στη λιθόσφαιρα η ενότητα, δεν βγαίνει ξανά στην επιφάνεια. Δηλαδή υπάρχει πακέτο φλοιού μέσα στον οποίο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από ενότητες που έχουν ήδη βυθιστεί εδώ και 10-20000εκ. χρόνια, ξεκίνησαν την άνοδο, δεν έφτασαν στην επιφάνεια και είναι εκεί. Αυτό σημαίνει ότι από το σύνολο της πλάκας που υποβυθίζεται ένα κομμάτι μόνο μπροστά είναι η πρώτη, αμεταμόρφωτη περίπτωση, ένα δεύτερο κομμάτι είναι η δεύτερη περίπτωση η μεταμορφωμένη και ένα τρίτο κομμάτι είναι η τρίτη περίπτωση η μεταμορφωμένη που δεν είναι στην επιφάνεια.

Υπάρχει και η τέταρτη περίπτωση όπου η ενότητα έχει εξαφανιστεί, δηλαδή δεν μπήκε μόνο σε φάση μιγματίτη αλλά σε πλήρη φάση ανάτηξης και έτσι πήραμε ένα πλουτωνίτη βάθους ο οποίος σαν ύλη και ενέργεια εκπροσωπεί την ενότητα που βυθίστηκε πριν 20-30εκ. χρόνια στην επιφάνεια αλλά που δεν έχει καμία σχέση.

Υπάρχει μια άλλη επίσης πέμπτη περίπτωση όπου η ενότητα βγαίνει στο τόξο και διαβρώνεται, δηλαδή δεν χάθηκε στο βάθος αλλά στην επιφάνεια.

Σήμερα στην Κρήτη, στο μέτωπο του τόξου, υπάρχουν τεκτονικά ράκη π.χ. Αστερούσια (ήταν πολύ μεγαλύτερα πριν 3-4εκ. χρόνια) που δεν θα υπάρχουν σε 4εκ. χρόνια.

Υπάρχουν όμως ως ενδείξεις ύπαρξης γιατί τα κλαστικά τους πέφτουν στο φλύσχη ή στη μόλασσα, άρα μπορεί να βλέπεις εκλογίτες ή κυανοσχιστόλιθους ή γρανίτες συγκεντρικού τύπου, φάσεις Ammonitico Rosso που δεν τα βλέπεις αλλού και μετά να βλέπεις κροκάλες και λατύπες μέσα στη μόλασσα ή τους ολισθόλιθους μέσα στον άγριο φλύσχη. Υπήρξαν την εποχή ιζηματογένεσης του φλύσχη ή της μόλασσας μόνο που σήμερα δεν υπάρχουν πουθενά.

Σημαντικό ρόλο παίζει στη διαδικασία σπασίματος και αποκόλλησης της ενότητας το αν η ενότητα είναι πλατφόρμα συμπαγής και δύσκαμπτη ή είναι μια πελαγική εύκαμπτη και εύπλαστη ακολουθία.

Μετά την αποκόλληση αυτό που υποβυθίζεται μπορούμε να το χωρίσουμε σε κομμάτια που είναι πλατφόρμες με ή χωρίς ρίζες και σε κομμάτια που είναι πελαγικές ακολουθίες ή ενδιάμεσες μεταβατικές καταστάσεις. Όλες αυτές οι καταστάσεις οριοθετούνται από παλιά συνιζηματογενή ρήγματα είτε είναι από την πρώτη φάση του rifting είτε είναι από τη φάση που διαμορφώνονται αυτές οι πλατφόρμες ώστε να περνάμε σε περιθώρια, αφού κάθε πλατφόρμα έχει τα περιθώριά της. Όταν ξεκίνησε η πλατφόρμα στο Τριαδικό ή Ιουρασικό ήταν κάποια κανονικά ρήγματα που την οριοθέτησαν από τις ωκεάνιες λεκάνες. Με το που φτάνουμε δίπλα στο τόξο που έχουμε καθεστώς συμπίεσης, η συμπίεση επανενεργοποιεί αυτά τα παλιά ρήγματα που είναι θαμμένα για 50-100εκ. χρόνια και μέσα από την συμπίεση οι παλιές επιφάνειες των κανονικών ρηγμάτων που χώριζαν τις πλατφόρμες γίνονται επιφάνειες συμπίεσης δηλαδή επωθήσεις, εφιππεύσεις. = Μοντέλο του Κυλινδρισμού.

Όλα τα περιθώρια τα παλιά που είχαν γίνει με κανονικά ρήγματα, ξαναενεργοποιήθηκαν και έδωσαν τις ανεξάρτητες τεκτονικές ενότητες με μορφή τεκτονικών καλυμμάτων που ήρθαν και ολίσθησαν το ένα κάτω από το άλλο.

Έτσι βλέπω την Τρίπολη να περνά πάνω στην Ιόνια, την Πίνδο πάνω στην Τρίπολη, τον Παρνασσό πάνω στην Πίνδο.

Το χαρακτηριστικό είναι ότι όταν παίρνω την στρωματογραφική στήλη μιας ενότητας έχω μια στήλη πλατφόρμας με τον φλύσχη της, μια στήλη πελαγικής λεκάνης με τον φλύσχη της.

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΤΟΞΟ:1. Υπάρχουν οι ομαδοποιήσεις της προορογενετικής ιζηματογένεσης που

δείχνουν την παλαιογεωγραφία στην Τηθύ.2. Υπάρχει η έναρξη του φλύσχη, κριτήριο για το συνορογενετικό στάδιο.

33

3. Όλες αυτές οι ενότητες αποκτούν πρόσθετα χαρακτηριστικά πέρα από τον φλύσχη πια (συνορογενετικά) που είναι 2 κατηγοριών:

I. Επιφάνειας, όπου έχουμε άγριο φλύσχη, κάμψεις, πτυχώσεις, επωθήσεις, εφιππεύσεις και γρήγορη ανάδυση στο τόξο και έναρξη να είναι και αυτό μια νέα χέρσος που δίνει με κλαστικό υλικό τον επόμενο φλύσχη όπου ο Ηωκαινικός φλύσχης μπορεί ήδη να τροφοδοτεί τον Ολιγοκαινικό και αυτός τον Μειοκαινικό αν γίνει γρήγορα αυτό.

II. Βάθους, όπου οι ενότητες μπαίνουν βαθιά και αποκτούν τις νέες δομές τεκτονισμού και σχιστότητας, τα νέα ορυκτά και όσο πιο βαθιά πάνε, τόσο σβήνονται τα παλιά τους ορυκτά και αποκτούν νέα που είναι άσχετα με τα προορογενετικά αλλά με την τεκτονομεταμορφική τους εξέλιξη μέσα και κάτω από το τόξο.

Αυτό σημαίνει ότι όταν μιλάω για Κυκλαδικές ενότητες που είναι χωρισμένες σε επιμέρους ενότητες το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η γεωδυναμική τους σφραγίδα, αυτό το ταξίδι που κορυφώθηκε με τις φάσεις Μ1, Μ2, Μ3 και d1, d2, d3 που έσβησαν τα προορογενετικά χαρακτηριστικά.

Μέσα σ’ αυτές (Κυκλάδες) μπορεί να έχω τελείως διαφορετικά παλαιογεωγραφικά περιβάλλοντα, π.χ. οι Βόρειες Κυκλάδες έχουν ελάχιστα μάρμαρα, έχουν σιπολίνες (Σκύρου, Καρύστου), πελαγικοί δηλαδή σχηματισμοί μαζί με ηφαιστειότητα και άφθονα αργιλικά με τον φλύσχη που γίνεται άγριος με οφιολιθικά πετρώματα (Εύβοια, Άνδρος, Τήνος), ενώ οι Νότιες Κυκλάδες (Νάξος, Πάρος)έχουν πλατφόρμες δηλαδή μάρμαρα που έχουν σμύριδα δηλαδή μεταβωξίτες, δηλαδή νηριτικές φάσεις που βγήκαν λίγο στην επιφάνεια, απέκτησαν βωξίτες πριν το φλύσχη που μεταμορφώθηκαν μετά τον φλύσχη στο Α. Κρητιδικό-Ηώκαινο.

Όταν μιλάω για Κυκλάδες το ενοποιητικό χαρακτηριστικό είναι συνορογενετικό-η μεταμόρφωση των κυανοσχιστόλιθων- και όλα τα υπόλοιπα, τεκτονική, παραμόρφωση, μεταμόρφωση, μαγματισμός.

Αν θέλω να τις ξεχωρίσω αποτελούνται από αντιτιθέμενους παλαιογεωγραφικούς χώρους της Τηθύος πριν μπουν στο τόξο υποβύθισης όπου το ένα είναι πλατφόρμα (Νάξος Πάρος) και το άλλο είναι λεκάνη βαθιά (Άνδρος, Εύβοια, Τήνος και βορειότερα).

Στην αντιπαράθεση μπορώ να πάρω το παράδειγμα της Ιόνιας που ταφροποιείται στο Λιάσιο και έχει πλατφόρμα από κάτω, ταφροποιείται, γίνεται λεκάνη ηπειρωτική (όχι ωκεάνια) μέχρι τον φλύσχη της στο Ηώκαινο. Υπάρχει μια ενότητα δίδυμη της Ιόνιας, αυτή της Μάνης (μεταμορφωμένη Ιόνια) μόνο που είναι μεταμορφωμένη με μάρμαρα, κάποιες ερυθρές σιπολίνες, φλύσχη σχιστοποιημένο και μεταμορφωμένο και δολομιτιωμένα μάρμαρα. Η μία έσπασε επιφανειακά και έχει πάθει πτυχώσεις, λεπιώσεις, ενώ η άλλη βυθίστηκε (βάθος τουλάχιστον 10-15km) και ξαναβγήκε στον Ταΰγετο και Πάρνωνα έχοντας αποκτήσει και ισοκλινείς πτυχές, σχιστότητα, ροή κλπ.

Το Ελληνικό τόξο μπορούμε να το παρακολουθήσουμε από το Άνω Κρητιδικό ως σήμερα παρότι υπήρχε στο Άνω Ιουρασικό-Κάτω Κρητιδικό αλλά βέβαια η συγκρουσιακή σημερινή ανάπτυξη του τόξου είναι ένα πολύ μικρό τμήμα του παλιού τόξου που συνεχιζόταν σε ολόκληρο το Ευρασιατικό περιθώριο. Μέχρι το Ηώκαινο και το Ολιγόκαινο, πριν έρθει η Αραβία από Ν προς Β και η Β και η ΒΔ Αφρική να συγκρουστούν με την Ευρασία, το περιθώριο ήταν συνεχές από την Γαλλία, Ελβετία, Αυστρία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Τουρκία, Καύκασο. Αυτό το τόξο στο βαθμό που τα επιμέρους κομμάτια της Godwana έρχονται και φτάνουν απέναντι και συγκρούονται, προφανώς περιορίζεται σε μικρότερα τμήματα, όπως η περίπτωση του Ελληνικού τόξου.

34

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ ΤΟΞΟΥ ΣΤΟ ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΟ-ΚΑΤΩ ΜΕΙΟΚΑΙΝΟ, ΤΟΥ ΑΝΩ ΜΕΙΟΚΑΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ 5 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.

Όπως έχουμε πει, ο τρόπος για να διακρίνω τα επιμέρους σημεία του τόξου αλλά και τον προορογενετικό χώρο, είναι το που έχω ιζηματογένεση, φλύσχη, είναι η εποχή που αρχίζει να αναπτύσσεται το ρήγμα της Β. Ανατολίας γιατί έχει συγκρουστεί η Αραβία και αρχίζει η κίνηση προς τα Δυτικά (μεριά εκ. χρόνια).

Σημερινή περίοδος: το κομμάτι από Κεφαλλονιά, Λευκάδα, Πρέβεζα που σήμερα οριοθετείται μέχρι Σκουτάρι γίνεται ανενεργό και αντίστοιχα το κομμάτι από Ρόδο, Αττάλεια πάλι γίνεται ανενεργό.

Άρα το τόξο περιορίζεται σε ένα πολύ μικρό κομμάτι. Η γεωμετρία η σημερινή δημιουργείται με τη λεκάνη του Κρητικού πελάγους, το ηφαιστειακό τόξο, Κρήτη το μέτωπο και η σημερινή τάφρος της Νότιας Κρήτης και έχει υπάρξει μεγαλύτερη καμπύλη.

Άρα ο τρόπος με τον οποίο περάσαμε από την παλιά δομή του Αλπικού τόξου στις Ελληνίδες, στη σημερινή ενεργό κατάσταση του τόξου είναι μια σταδιακή υποχώρηση και περιορισμός μέσα από ανάπτυξη ρηξιγενών ζωνών που το περιορίζουν και έχει ακόμα τη δυνατότητα κυρίως προς την μεριά της Ιόνιας λεκάνης μέσα στο χώρο της Α. Μεσογείου να ολισθήσει όλο το τόξο χωρίς να βρίσκει αντίσταση ενώ έχει ήδη κλειδώσει και ανατολικά και δυτικά στο χώρο της Μεσογείου.

Βρισκόμαστε σε τελική περίοδο και για να την καταλάβουμε πρέπει να φύγουμε από το Ελληνικό τόξο. Έχουμε 2, 3 πράγματα να επηρεάζουν το χώρο της Μεσογείου, όπως είναι η διάνοιξη της Ερυθράς Θάλασσας, η απομάκρυνση της Αραβικής πλάκας που κινείται προς βορρά και στρέφεται ταυτόχρονα και δημιουργεί σύγκρουση σε όλη τη ζώνη του Ιράν. Καθώς χτυπάει η Αραβική πλάκα κάτω απ’ το Ευρασιατικό μέτωπο, συγκρούεται κυρίως εδώ που έχουμε τα ηφαίστεια, τις μεγάλες μάζες που είναι το Αραράτ, ο Καύκασος. Με την Ευρασιατική πλάκα στον Καύκασο που δημιουργεί την σύγκρουση των πλακών και όλο το κομμάτι της Μικράς Ασίας από το ρήγμα της Ανατολίας το οποίο ενεργοποιεί μια παλιά οφιολιθική ουλή και που ήταν πιο εύκολο αυτή να ολισθήσει αφού γίνει πιο κατακόρυφη και να αρχίσει να διευκολύνει την προς τα δυτικά απόδραση του τεμάχους της Ανατολίας προς τον χώρο που από άποψη δομής φλοιού και πλακών είναι η Ιόνια λεκάνη η οποία μπορεί εύκολα να συνεχίσει να υποβυθίζεται κάτω από το Ελληνικό τόξο απορροφώντας όλη την πλευρική ώθηση και ενέργεια από την μικροπλάκα της Ανατολίας η οποία παίρνει μια κάμψη στην δυτική Μικρά Ασία και συνεχίζει στο Ελληνικό τόξο στο Αιγαίο κλπ.

Αυτός ο μηχανισμός κόβει την προηγούμενη συνέχεια του τόξου στο κομμάτι που το βλέπουμε σήμερα.

Στο Σερραβάλλιο (Α. Μειόκαινο) πλησιάζει να συγκρουστεί η Αραβία με την ΝΑ Μικρά Ασία μέσα από το ρήγμα μετασχηματισμού της Ερυθράς Θάλασσας.

1. Το Ελληνικό τόξο καθ’ αυτό κινείται τελικά, σε σχέση με τη σταθερή Αφρική, 40-50mm το χρόνο (μεγάλη τιμή σύγκλισης)

2. Η δομή του βορείου Αιγαίου είναι δομή ορίων πλάκας, όπου τα όρια πλάκας δεν τα καθορίζει η διάταξη των σεισμικών επικέντρων αλλά η κινηματική τους οριοθέτηση. Η τάφρος του βορείου Αιγαίου δεν είναι απλά μια τάφρος που χωρίζει την Χαλκιδική από τις Σποράδες και τα άλλα νησιά αλλά είναι όριο που επιτρέπει στις μάζες της λιθόσφαιρας νότια από αυτό να κινούνται με την περιστροφική κίνηση με 30mm το χρόνο σε σχέση με τα 10mm από πάνω. Είναι όριο που μου δίνει μια μικροπλάκα και κινείται ΝΔ.

35

Ναι μεν είμαστε Ευρασιατική πλάκα και περιθώριο ενεργό αλλά το υπολειμματικό ενεργό Ελληνικό τόξο σήμερα, που είναι υπολειμματικό από το Μειόκαινο σήμερα βρίσκεται σε αυτόνομη πορεία απομάκρυνσης, πλευρικής ολίσθησης και στροφής σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρασιατική πλάκα Βόρεια που κινείται με τα 10mm το χρόνο.

Όλη η λιθόσφαιρα του κεντρικού και νότιου Αιγαίου βρίσκεται κάτω από καθεστώς τεράστιου εφελκυσμού ώστε αυτό το τέντωμα από το Βόρειο Αιγαίο ως την Κρήτη να δημιουργεί τις μεγάλες δομές των ρηγμάτων που είναι κανονικά ρήγματα με εξαίρεση την ζώνη του ρήγματος της Ανατολίας που συνεχίζει από Βόρειο Αιγαίο ως Κεφαλλονιά όπου και επικρατεί δεξιόστροφη οριζόντια κίνηση (ρήγματα οριζόντιας ολίσθησης).

Η πλειοψηφία των μηχανισμών γένεσης των μεγάλων σεισμών στο χώρο του Αιγαίου είναι κανονικού χαρακτήρα.

Ένας μικρός κόλπος που είχε ένα εύρος λίγες δεκάδες km από την Εθνική Οδό, Καμένα Βούρλα μέχρι την Αιδηψό δεν είναι μια μικρή επιφανειακή λεκάνη.

Επίσης ο Μαλιακός κόλπος δεν είναι επιφανειακή δομή, ούτε είναι μόνο το ρήγμα της Υπάτης και τα άλλα ρήγματα του Μαλιακού και του Βόρειου Ευβοϊκού, είναι δομή φλοιού.

Ρήγματα που επηρεάζουν χιλιόμετρα το πάχος της Moho ανάμεσα στα διπλανά ρηξιτεμάχη. Με σταθερή Ευρώπη (Χαλκιδική και πάνω) κινείται 1cm το χρόνο η Αφρική και πλησιάζει τη Θεσσαλονίκη.

Η παραμόρφωση βάθους γίνεται από την τάφρο και κάτω.Έτσι υπάρχει μια ρηχή 5-10 μοιρών ζώνη που ξεκινά από την Τηθύ και φτάνει μέχρι

την Ελληνική τάφρο και μετά κατεβαίνει μέχρι 30-40 μοίρες μέχρι εκεί που έχουμε τα ηφαίστεια σε Σαντορίνη κλπ.

36

Παρασκευή 7/12/2001

Ο μεταορογενετικός χώρος ήταν Κυκλάδες αλλά λόγω της επαναδραστηριοποίησης του ρήγματος της βόρειας Ανατολίας που συνεχίζει στην τάφρο του Βόρειου Αιγαίου σήμερα, (ουσιαστικά η τάφρος είναι ο χώρος που οριοθετεί), νότια της τάφρου έχουμε μια επαναδραστηριοποίηση: το μεν τόξο τελειώνει στο ηφαιστειακό τόξο αλλά ο χώρος που είναι υπό παραμόρφωση φτάνει μέχρι την τάφρο του βορείου Αιγαίου. Επομένως σήμερα μιλάμε για «καθαρό» χώρο βόρεια της τάφρου (Θάσος, Χαλκιδική), Δ. Μακεδονία, Ήπειρος, που περνάμε από τη σύνθετη ζώνη μετασχηματισμού που ξεκινάει από Πήλιο και Σποράδες και περνάει βόρεια του Μαλιακού και πάει στην Πρέβεζα.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΗΜΕΡΑΟ Philipson σε χάρτη τράβηξε μορφοτεκτονικές γραμμές δηλαδή τόνισε εκείνες τις

τεκτονικές δομές δηλαδή άξονες πτυχώσεων, κυρίως αντικλίνων, οι οποίες ταυτίζονται με τα βουνά και τις ορεινές αλυσίδες, άρα εκεί που η τεκτονική δομή εκφράζεται άμεσα στη μορφογένεση και έτσι προέκυψε ένας τεκτονικός χάρτης που χωρίζει την Ελλάδα σε 2 τμήματα. Υπάρχει δηλαδή άξονας από τον οποίο μπορούμε να τραβήξουμε μια γραμμή και να χωρίσουμε την Δ. Ελλάδα (την ηπειρωτική) με τις όμορφες δομές της από την Ανατολική Ελλάδα, Δ. Μακεδονία, Δ. Θεσσαλία, Δ. Στερεά, όλο το Αιγαίο και την Αργολίδα μαζί, όπου η διάταξη δεν είναι η κλασική του τόξου.

Οι δομές σαν αυτές του βάθους, δηλαδή τύπου ά υπάρχουν και στα μη μεταμορφωμένα όταν μιλάμε για τις εσωτερικές ζώνες δηλαδή κάτω απ’ την Α. Κρητιδική επίκλιση.

Ο Philipson μίλησε για Α. Ελλάδα όπου οι μη γεωμετρικές διευθύνσεις ταυτίζονται και με την παρουσία οφιολίθων.

Ο Κτενάς βρήκε τα Παλαιοζωικά στη Χίο και Πελοπόννησο και ξεχώρισε μεταμορφωμένα.

Η Σύρος έχει κυανοσχιστόλιθους και γλαυκοφανή. Μ1=κυανοσχιστόλιθοι στο Ηώκαινο (Κυκλάδες) Μ2=πρασινοσχιστόλιθοι στο Κ. Μειόκαινο Μ3=μεταμόρφωση επαφής και διεισδύσεις γρανιτικών στο Α. Μειόκαινο-Κ.

Πλειόκαινο.Ο Cover δούλεψε σε Δειναρίδες, Άλπεις, Καρπάθια, Ελλάδα και έφτιαξε το

συγκρουσιακό μοντέλο για το πώς οι 2 κρατονικές μάζες συνθλίβουν και δημιουργούν με μορφή μανιταριού μια αξονική ζώνη και ξεχύνονται τα καλύμματα και προς τη μία και προς την άλλη κατεύθυνση.

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΑΛΑΙΟΑΛΠΙΚΗΣ ΟΡΟΓΕΝΕΣΗΣΈχεις τη λεκάνη της Πίνδου από τη μία, κάποιο χώρο Παρνασσού κλπ από την άλλη

(λεκάνη δίπλα στον ωκεανό, περιθωριακή ως προς τον κύριο ωκεανό), υπόβαθρο ωκεάνιο η Πίνδος, εξωτερική πλατφόρμα Ιόνια, Γάβροβο. Προαπούλια με την Υποπελαγονική και το κάλυμμα των οφιολίθων του Αξιού, η Σερβομακεδονική από πίσω.

Την περίοδο αυτή, στο Πάικο, Σερβομακεδονική της ζώνης Αξιού μπαίνουν οι γρανίτες και οι διεισδύσεις στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό, το ηφαιστειακό τόξο αυτής της εποχής, τα καλύμματα των οφιολίθων (Όρθρυς, Βούρινος κλπ) πάνω στην πλατφόρμα της Υποπελαγονικής, Αλμωπίας κλπ, με τον τεκτονισμό του, κλαστικό υλικό που τροφοδοτεί σχιστοκερατολιθικές διαπλάσεις και Βοιωτικό φλύσχη.

Η βύθιση η σημερινή είναι Α. Μειοκαινική-σήμερα.

37

Ξεκινώντας από το Λιάσιο-Δογγέριο αρχίζει να κλείνει ο ωκεανός του Αξιού κάτω απ’ την Σερβομακεδονική ενώ πίσω αναπτύσσεται η πλατφόρμα της Πελαγονικής με όλα τα σχετικά από πάνω της και ανοίγει ο ωκεανός Πίνδου-Κυκλάδων και πιο πίσω είναι η εξωτερική πλατφόρμα των Ελληνίδων και πιο πέρα η λεκάνη της Α. Μεσογείου.

Στο τέλος του Μάλμιου ο ωκεανός Αξιού έχει ήδη κλείσει μέχρι την αρχή του Α. Κρητιδικού δίνει το τόξο στη Σερβομακεδονική, υποβυθίζονται οι ενότητες, η Αλμωπία που έχει μπει βαθιά μεταμορφώνεται, η Υποπελαγονική που μένει επιφανειακά δεν μεταμορφώνεται, ο Παρνασσός μένει εκεί.

Την ίδια στιγμή ο ωκεανός Πίνδου-Κυκλάδων μεγαλώνει και μπαίνει στο σχήμα και η εξωτερική πλατφόρμα και με το που μπλοκάρει το σύστημα αρχίζει η υποβύθιση του ωκεανού Πίνδου-Κυκλάδων. Σφραγίδα αποτελεί το κλείσιμο του Αξιού που γίνεται στο Μάλμιο και η Ανωκρητιδική Επίκλιση τον έχει οριοθετήσει. Αντίθετα η λεκάνη Πίνδου-Κυκλάδων αρχίζει την υποβύθιση στο τέλος του Κρητιδικού και διαρκεί όλο το Παλαιόκαινο-Ηώκαινο. Όταν κλείνει προς το τέλος του Ηωκαίνου είναι η εποχή που η εξωτερική πλατφόρμα αρχίζει και υποβυθίζεται έχοντας εξαφανίσει τον ωκεανό Πίνδου-Κυκλάδων και έχει παρασύρει μαζί του τις ενότητες των Κυκλάδων, οι κυανοσχιστόλιθοι υποβυθίζονται ο Όλυμπος, Αλμυροπόταμος, Κερκετέας είναι τα εξωτερικά κομμάτια της πλατφόρμας που βυθίστηκαν κάτω απ’ όλα τα καλύμματα, ότι έγινε με την Αλμωπία στο Άνω Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό γίνεται με τον Όλυμπο στο Α. Ηώκαινο. Η Τρίπολη και το Γάβροβο μένουν επιφανειακά, σπάει πιο πίσω ο λεπτός φλοιός που δημιουργείται από το Δογγέριο (ταφροποίηση) και βυθίζεται Αμοργός και Μάνη που είναι από κάτω, μένει έξω μόνο το κομμάτι Παξοί, Προαπούλια κλπ και εμφανίζεται ο τελευταίος ωκεανός νοτιότερα ανοιγμένος αλλά με το μπλοκάρισμα του συστήματος και κυρίως το σπάσιμο στα 2 της εξωτερικής πλατφόρμας στο χώρο Μάνη-Ιόνια που δημιουργεί την Μάνη από κάτω και την Ιόνια, στο μέτωπο αρχίζει η τωρινή υποβύθιση του φλοιού της Α. Μεσογείου στο Α. Μειόκαινο (Πλειοτεταρτογενές) που μπαίνει από κάτω.

Κλειδί η διάκριση των δύο οφιολιθικών λεκανών που είναι ο ΑΞΙΟΣ βόρεια, που έχει ανοίξει στο Α. Τριαδικό και κλείνει στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό, δεν υπάρχει μετά το Κενομάνιο και ο ωκεανός ΠΙΝΔΟΥ-ΚΥΚΛΑΔΩΝ που ξεκινά στο Α. Τριαδικό και κλείνει στην αρχή του Ηωκαίνου.

Κλειδί για το χρονολογικό είναι οι μολασσικοί σχηματισμοί πάνω από τους οφιόλιθους της Β. Πίνδου ή στα Αστερούσια αλλά και κλειδί για το ΠΟΤΕ με βεβαιότητα λειτουργούσε ο ωκεανός ΠΙΝΔΟΥ-ΚΥΚΛΑΔΩΝ είναι η ενότητα της ΑΡΒΗΣ στην Κρήτη που έχουμε βασάλτες μεσοωκεάνιας ράχης και χρονολογημένους με Globigerines και Globotruncanes που είναι το όριο Μαιστρίχτιο-Δάνιο προς Παλαιόκαινο.

Άρα ξέρουμε ότι η ωκεάνια λεκάνη της Πίνδου λειτουργούσε τουλάχιστον σαν μεσοωκεάνια ράχη μέχρι και το όριο Μεσοζωικού-Καινοζωικού. Το πόσο διήρκεσε μετά η εξαφάνιση της μεσοωκεάνιας ράχης και του υπόλοιπου σκέλους του ωκεανού Πίνδου-Κυκλάδων δεν εκτιμάται αλλά πρέπει να έφαγε όλο το υπόλοιπο κομμάτι του Ηωκαίνου μέχρι τα όρια τουλάχιστον του Ολιγοκαίνου.

38

Τρίτη 11/12/2001

ΜΟΛΑΣΣΙΚΕΣ ΛΕΚΑΝΕΣΕίδαμε, ενώ το τόξο εξελίσσεται, πως έχουμε την εκάστοτε διαμόρφωση της

οπισθοτάφρου όπου έχουμε την μολασσική ιζηματογένεση που είναι κλαστικά ιζήματα που κάθονται πάνω σε υπόβαθρο, είτε τεκτονισμένο, είτε μεταμορφωμένο και στη συνέχεια οι μολασσικές αυτές λεκάνες παραμένουν ατεκτόνιστες, δεν είναι δηλαδή όπως η λεκάνη του φλύσχη που εξαφανίζεται, υποβυθίζεται, πτυχώνεται, μεταμορφώνεται κλπ, αλλά παραμένουν χώροι ιζηματογένεσης μέσα από εφελκυσμό μέσα σε συγκεκριμένες λεκάνες όπως είναι το σημερινό πρότυπο του Κρητικού πελάγους, που είναι το σημερινό ακτουαλιστικό πρότυπο. Ξέρουμε ότι αυτή η λεκάνη έχει αρχίσει στο Α. Μειόκαινο μετά το Τορτώνιο ενώ όλες οι προηγούμενες Μ.-Α. Μειόκαινο και η ειδική περίπτωση που είναι τεκτονισμένη με τα επιφανειακά ιζήματα στις Κυκλάδες και η συνέχειά τους στο σύγκλινο Ηπείρου-Ακαρνανίας, η Μεσοελληνική Αύλακα, η Ροδόπη και κυρίως στο Β. Αιγαίο είναι λεκάνες μολασσικές συγκεκριμένης περιόδου που στη συνέχεια, εκτός της σημερινής, έχουν αναδυθεί, έχουν πάψει να είναι χώρος ιζηματογένεσης, ήδη έχουν διαβρωθεί γι’ αυτό και βλέπουμε τα κροκαλοπαγή στα Μετέωρα, ακριβώς γιατί έχουν διαβρωθεί τουλάχιστον 2-3km από ιζήματα που τα κάλυπταν τα κροκαλοπαγή και τους ίδιους τους σχηματισμούς μέχρι το τέλος του Μειοκαίνου που έκλεισε η ιζηματογένεση στη μεσοελληνική αύλακα και μπήκαμε στην καθαρά νεοτεκτονική περίοδο. Οι λεκάνες έχουν μεταναστεύσει.

Η μεγάλη λεκάνη στο Β. Αιγαίο (Ροδόπη) λειτούργησε στο Α. Ηώκαινο και στο Ολιγόκαινο και στο Κ. Μειόκαινο έχει κλείσει. Την ίδια περίοδο αρχίζει να λειτουργεί στο Α. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο αλλά συνεχίζει και σε όλο το Κ.-Μ. Μειόκαινο η λεκάνη της μεσοελληνικής αύλακας ενώ έχει σταματήσει εκείνη του Β. Αιγαίου και στο τέλος Ολιγόκαινου με Μειόκαινο λειτουργεί και η λεκάνη Ηπείρου-Ακαρνανίας η οποία είναι πιο ειδική από τις άλλες επειδή έχει φλύσχη που καλύπτει από τη μία την Ιόνια, από την άλλη το Γάβροβο και που έχει ανοιχτές κάμψεις και πτυχώσεις με την μόλασσα ασύμφωνα από πάνω του, με δυσκολίες διαχωρισμού του ενός από τον άλλο σχηματισμό (δυσκολευόμαστε δηλαδή να διακρίνουμε τον φλύσχη από τη μόλασσα). Στα άκρα της λεκάνης του συγκλίνου Ηπείρου-Ακαρνανίας είναι πολύ εύκολο να δούμε ωστόσο τους μολασσικούς σχηματισμούς να κάθονται όχι μόνο στο φλύσχη αλλά και στους υποκείμενους του φλύσχη αλπικούς σχηματισμούς που φτάνουν μέχρι το Λιάσιο, έρχεται λοιπόν το Μειόκαινο με τη μόλασσα (Ακουιτάνιο ή Βουρδιγάλλιο) και κάθεται απ’ ευθείας πάνω σε σχηματισμούς του Λιασίου του Παντοκράτορα, αν είναι στην Ιόνια ή πάνω σε Ιουρασικούς και Κρητιδικούς σχηματισμούς του Γαβρόβου.

Το χαρακτηριστικό των λεκανών είναι ότι ακριβώς επειδή είναι υστεροορογενετικοί σχηματισμοί (τελευταίες φάσεις ιζηματογένεσης στο τόξο μετά τον τεκτονισμό στο μέτωπο), διατηρούν μια παλαιογεωγραφία. Μιλάμε για συγκεκριμένο τόπο. Πιο πριν δεν μπορούμε γιατί η λεκάνη του φλύσχη είναι εφήμερη κατάσταση που συνεχώς αλλάζει, εξαφανίζεται και κλείνει, ο φλύσχης μετακινείται και μετατρέπεται σε άλλο χώρο, παύει να είναι λεκάνη ιζηματογένεσης. Αντίθετα, οι μολασσικές λεκάνες δημιουργούνται σε λεκάνες ιζηματογένεσης και μέχρι να τελειώσει η ιστορία τους εξακολουθούν να είναι λεκάνες ιζηματογένεσης και όταν η ιζηματογένεση πάψει, τότε σηκώνονται, διαβρώνονται, μπορεί να φύγουν τα ιζήματα αλλά δεν εξαφανίζονται. Ο τόπος μένει εκεί. Όταν πάω π.χ. να μιλήσω για εξέλιξη Θεσσαλίας πρέπει να πω από πότε μπορώ να μιλάω για Θεσσαλία που σημαίνει υπόβαθρο διαμορφωμένο με τα μεταμορφωμένα, με την Πίνδο από τη μία, με τον Όλυμπο από την άλλη, με τους γρανίτες του Παλαιοζωικού, με τους οφιόλιθους της Όρθρυς. Αυτό έχει διαμορφωθεί στο Α. Ηώκαινο και έχω υπόβαθρο που το καταθάβει η

39

λεκάνη της μεσοελληνικής αύλακας στο Α. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο. Άρα στο Ολιγόκαινο έχω ήδη ένα χώρο που είναι διαμορφωμένος, που απλά βυθίζει και κάνει την ιζηματογένεση και που αρχίζω να μπορώ να τον περιγράψω, που είχα θάλασσα, ακτές, δελταϊκές αποθέσεις, ορεινές ζώνες με κλαστικό υλικό και αναλύοντας το είδος του κλαστικού υλικού των μολασσικών σχηματισμών να ξέρω από πού έχει έρθει το υλικό.

Όταν βλέπω ότι μέσα στα κροκαλοπαγή στα Μετέωρα έχω ογκόλιθους από γρανίτες και γνεύσιους ξέρω αυτόματα ότι η τροφοδοσία έχει έρθει από την περιοχή του Ολύμπου, από την Ανατολική Θεσσαλία, ενώ αν είχα όλο οφιολιθικά και πελαγικά ιζήματα θα ‘ξερα ότι έρχονται από την οροσειρά της Πίνδου (της τότε Πίνδου). Άρα η ανάλυση των μολασσικών λεκανών,

I. Δίνει τον τόποII. Δίνει την ανάλυση της τότε παλαιογεωγραφικής περιοχής για να μπορούμε

να αναπαραστήσουμε την σύνδεση των επιμέρους περιοχών στα περιθώρια των λεκανών.

ΜΕΤΑΛΠΙΚΑ (με την έννοια μεταορογενετικά είναι ότι είναι έξω από το ελληνικό τόξο δηλαδή Χαλκιδική, Ήπειρος, Δ. Μακεδονία, Θράκη).

Ηπειρωτικές φάσεις: από Στερεά και πάνω με την εξαίρεση Μεγαλόπολης (Μειόκαινο-Τεταρτογενές) που είναι ποταμαχειμμάριες αποθέσεις με ή χωρίς λιμναίες παρεμβολές.

Λιμναίες φάσεις: έχω λιγνίτες και ξυλίτες. Άλλοτε είναι συνδεδεμένες με την θάλασσα, άλλοτε με ηπειρωτικές περιοχές, π.χ. Ανατολικά παράλια (Α. Μειόκαινο-Πλειόκαινο) στα όρια Μ.Ασίας με τον χώρο του Αιγαίου την περίοδο που αρχίζει να διαμορφώνεται το Αιγαίο σαν θάλασσα, πριν μπει η θάλασσα και ενώσει το Βόρειο και το Νότιο Αιγαίο, οπότε η ανατολική ηπειρωτική μάζα έχει ενδιάμεσα παράκτιες ζώνες που είναι λιμναίες αποθέσεις π.χ. Σάμος, Κως, Χίος μέχρι και Λέσβο.

Θαλάσσιες φάσεις: έχω πετρέλαια. Είναι χωρισμένες σε 2 κατηγορίες:1. Μειόκαινο-Πλειόκαινο: όλο το μέτωπο κατά μήκος του υπόλοιπου

νησιωτικού τόξου, Ιόνια, Κρήτη, Δωδεκάνησα, Σποράδες, Θάσος, Χαλκιδική.

2. Πλειόκαινο-Τεταρτογενές: χώρος Πελοποννήσου, Ν. Στερεά, Κυκλάδες.-Αρχή Πλειόκαινου (μετά το Μεσσήνιο): Κυκλάδες σηκωμένες, Κρήτη κατακερματισμένη σε 3-4 blocks, Πελοπόννησος: πολύ μικρό κομμάτι χέρσος, Αργολίδα είναι ξεχωριστό της κομμάτι και η σύνδεση Β. και Ν. Αιγαίου.-Άνω Μειόκαινο: θάλασσα Ιονίου πιο μέσα στις σημερινές ακτές, Πικερμικές πανίδες που περνάνε στη Μικρά Ασία μέσω Ευβοίας, Κυκλάδων, Σάμου.

ΤΑ ΠΑΛΙΟΤΕΡΑΟ Κτενάς ανακάλυψε στη ΒΔ Χίο τα παλαιοζωικά πετρώματα με απολιθώματα.Ήταν ανακατεμένες φάσεις: μια πελαγική και μια νηριτική.Όταν έχεις την ίδια εποχή block του Σιλούριου και το ένα σου δίνει ύφαλο με

κοράλλια και το άλλο είναι λιδίτες (κερατόλιθοι), αυτά δεν ταιριάζουν.Δημιουργούνται έτσι 4 ζώνες:Παλτφόρμα Τριαδική: Αυτόχθονη Χίου και από πάνω έχω ανακάτεμα. Έχω τη δομή

Αμπελωπού που είναι ο ολισθόλιθος με μεταλλοφορίες πάνω στον φλυσχικό σχηματισμό και μικρότερα block και ένα τεράστιο block με ηφαιστειακά, άλλο block από πάνω.

Υπάρχει δηλαδή ένας σχηματισμός που είναι ουσιαστικά άγριος φλύσχης, η ηλικία είναι Πέρμιο γιατί τα block που βρίσκουμε μέσα είναι μέχρι και Λιθανθρακοφόρο και γιατί

40

είναι κάτω από το Κάτω Τριαδικό που ξεκινά με ολόκληρη την πλατφόρμα στη Χίο. Άρα έχουμε να κάνουμε με προαλπική ορογένεση που δημιουργεί ένα είδος πρίσματος προσαύξησης όπως είναι οι σχηματισμοί του άγριου φλύσχη με τα ολισθοστρώματα και ο οποίος τροφοδοτείται από ενότητες που είναι τουλάχιστον 2: μια πελαγική με λιδίτες, ηφαιστειακά και άλλους πελαγικούς σχηματισμούς, και μια νηριτική (κοράλλια), που τροφοδοτούν με κλαστικό υλικό αυτή τη λεκάνη του Περμίου.

Που ήταν, πως ήταν δεν το ξέρουμε, δεν έχουμε το υπόβαθρο, έχουμε όμως τι την καλύπτει από πάνω που είναι μια πλατφόρμα τύπου Εσωτερικές Ελληνίδες όπως Υποπελαγονική.

Τις φάσεις αυτές τις έχουμε και δίπλα μας στην Αττική, στην Πάρνηθα, στο Αιγάλεω, στη Σαλαμίνα, μόνο που τα block που βρίσκουμε στο (κλαστικό) υλικό του Α. Περμίου μέχρι βάση Σκύθιου είναι block Περμικής ηλικίας έως Άνω Λιθανθρακοφόρο στην Πάρνηθα, Αγ. Τριάδα που είναι οι μαύροι βιτουμενιούχοι περμικοί ασβεστόλιθοι με Fusulines που στο 99% των περιπτώσεων (εκτός της Ύδρας και του αλλόχθονου της Χίου) είναι block τύπου άγριου φλύσχη που δείχνει ορογένεση στο τέλος του Βαρύσκιου κύκλου.

Υπάρχουν φυσικά οι φάσεις της πλατφόρμας του Περμίου στην Ύδρα και στο αλλόχθονο της Χίου αλλά αποτελεί βάση των άλλων ακολουθιών των Ελληνίδων, απλά άλλες ενότητες π.χ. Πίνδος αρχίζουν στο Κάρνιο, άλλες στο Σκύθιο, είναι και μερικές όπως Τρίπολη, στρώματα Τυρού, Μαλιακή, Υποπελαγονική που ξεκινά από το Πέρμιο η στήλη.

Και η Ύδρα που είναι τύπου Υποπελαγονικής ξεκινά από το όριο Λιθανθρακοφόρου-Περμίου που είναι η πλατφόρμα του Περμίου.

Καμία σχέση το αυτόχθονο της Χίου και όλες οι φάσεις που βρίσκουμε σε σχέση με τις πλατφόρμες από την άλλη. Είναι άλλα περιβάλλοντα που δεν έχουμε ταξινομήσει με ακρίβεια και υπάρχει άλλη εξαίρεση, μοναδική περίπτωση που έχουμε στήλη στρωματογραφική με χρονολογικά στοιχεία που είναι η Κως.

Βρέθηκε τριλοβίτης, μετά πρόσθετα απολιθώματα, πολύ πρόσφατα ο Εγγέος, που είναι το βουνό της Κ. Κω (1000m) αποτελείται από μια μεταμορφωμένη ακολουθία που όμως είναι στο όριο κατώτερης προς ανώτερης μεταμόρφωσης, που διατηρούνται φυλλιτικά πετρώματα και σχιστόλιθοι με απολιθώματα που δίνουν το σκέλος Α. Κάμβριο-Ορδοβίσιο μέχρι και Λιθανθρακοφόρο και μιλάμε για ακολουθία και όχι για block.

ΑΡΑ ΒΑΡΥΣΚΙΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΕΧΟΥΜΕ ΣΤΟ ΑΥΤΟΧΘΟΝΟ ΤΗΣ ΚΩ.Άλλος Παλαιοζωικός είναι τύπου, Ροδόπης, Σερβομακεδονικής, ή στη Σητεία, Ίο

αλλά αυτά είναι υπόβαθρα χωρίς απολιθώματα που δεν μπορούμε να κάνουμε ανάλυση πρωτολίθων γιατί είναι έντονα μεταμορφωμένοι γνεύσιοι με διεισδύσεις γρανιτών και οι αποδείξεις που έχουμε για το ότι είναι προαλπικά είναι ραδιοχρονολογικές, είτε της μεταμόρφωσης, είτε του μαγματισμού (γρανίτης που προϋπάρχει του πετρώματος)

ΑΛΠΙΚΟΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ.Στο σχήμα της σελίδας 91 στο βιβλίο, βλέπουμε ότι επικρατεί διαγώνια τεκτονική και

χάνουμε ενότητες απότομα, δηλαδή εγκάρσιες ζώνες είτε είναι η ζώνη της Κατάρας του Μετσόβου, είτε του Σκόκοβου, είτε του Σπερχειού, είτε η ζώνη του Κορινθιακού.

Αν ερχόμουν στη Βόρεια Πελοπόννησο πάω σε άλλο κόσμο. Η ακτή του Κορινθιακού ή της Στερεάς, η βόρεια, δεν έχει καμία σχέση με αυτήν της Πελοποννήσου, τη νότια, όπου εκεί, τη μεν Ιόνια θα τη βρω στη χερσόνησο της Κυλλήνης, θα βρω Γάβροβο, θα βρω Πίνδο, και τα υπόλοιπα τα έχασα, θα βρω Ανατολική Ελλάδα πιο βαθιά και κάτω από την Τρίπολη θα βγει η Άρνα (μεταμορφωμένο).

Άρα Κορινθιακός, Σπερχειός, Σκόκοβου, Μέτσοβο είναι 4 μεγάλες ζώνες εγκάρσιες στις Ελληνίδες στη διάταξη του τόξου οι οποίες δημιουργούν χάσιμο η κάθε μία σοβαρών ενοτήτων.

Αυτές οι ζώνες είναι Ηωκαίνου-Ολιγοκαίνου και αποτελούν νεοτεκτονική δράση του Αλπικού ιστού και έχει διαφορετική σημασία σε σχέση με το να έχουμε νέες δομές οι

41

οποίες ενεργοποιούνται κάτω από το νέο καθεστώς τάσεων. Αυτά τα ρήγματα που κάνουν το τόξο ορθή γωνία και μετακινούν κομμάτια πολύ πιο νότια είναι τα νεοτεκτονικά ρήγματα (10-15εκ. χρόνια γένεση) και είναι ενεργά.

Όταν μιλάμε για Κορινθιακό, Σπερχειό, όχι απλά δεν είναι νεοτεκτονικές αλλά ίσως να φτάνουν ακόμα και στη γεωμετρία της Τηθύος. Το χάσιμο των ενοτήτων είναι να μη συνεχίζουν οι ενότητες αυτές, δηλαδή Κορινθιακός, Σπερχειός κλπ, αυτές οι εγκάρσιες ρηξιγενείς ζώνες να αποτελούν και όρια παλαιογεωγραφικής, προορογενετικής ανάπτυξης των ενοτήτων, δηλαδή μπορεί να είναι από την εποχή της Τηθύος της προορογενετικής (όπως π.χ. τα ρήγματα μετασχηματισμού δίπλα στη μεσοωκεάνια ράχη του Ατλαντικού).

Μόνο η Ιόνια, στο σχήμα της σελίδας 91, είναι σταθερή συνέχεια, ότι έρχεται δεξιά της κόβεται από αυτές τις ζώνες (και η Ιόνια είναι κομμένη αλλά τώρα) οι υπόλοιπες ενότητες οριοθετούνται σε αυτές τις ζώνες και χωρίζονται σε καλύμματα.

Η δομή αυτή συνεχίζει σε όλο το τόξο και βορειότερα (Αλβανία) και ΝΑ (Μ. Ασία), αλλά δεν φαίνεται λόγω θάλασσας.

ΧΩΡΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ.Η τελευταία φάση που τον ομογενοποιεί τον χώρο, δηλαδή η Ανωκρητιδική

Επίκλυση (με κροκαλοπαγή και σιδηρονικελιούχα κοιτάσματα λόγω του ότι έχουν εξαλλοιωθεί τα υπερβασικά πετρώματα), οπότε και περνάμε από πάνω σε μια πλατφόρμα που αλλού είναι συνεχής πλατφόρμα μετά το Κενομάνιο, δηλαδή Τουρώνιο-Καμπάνιο-Μαιστρίχτιο, όπου οι Ρουδιστές είναι από πάνω (Καμπάνιο-Μαιστρίχτιο) ενώ το κάτω κομμάτι χωρίζει έναν τομέα που είναι ανθρακικός (νηριτικά πετρώματα) και έναν πελαγικό, υπάρχουν όμως και ασβεστόλιθοι με Globotruncanes σε συγκεκριμένες, όμως, δομές, συντεκτονικές, δηλαδή συνιζηματογενής τεκτονισμός σε μικρές τάφρους μέσα στο χώρο που έχουμε τη βύθιση, γιατί προφανώς τίποτα δεν υπονοεί ότι ο χώρος δεν τεκτονίζεται.

Είμαστε δηλαδή σε τεκτονισμένο περιβάλλον όπου κάπου υπάρχει ήδη τεκτονισμένο υπόβαθρο και έχουμε μικρές τάφρους μικρού βάθους στις οποίες την ίδια εποχή που έχουμε τους Ρουδιστές στο Άνω Κρητιδικό της επίκλυσης, σε μερικά σημεία έχουμε μερικές μικρές λεκάνες, μικρού βάθους στις οποίες έχουμε ασβεστολίθους με Globotruncanes, πελαγικές φάσεις με ή χωρίς συνιζηματογενή τεκτονισμό. Άρα μετά την επίκλυση άλλοτε έχουμε συνεχή ιζηματογένεση και μεταβατική προς το φλύσχη, άλλοτε κλαστικά πελαγικά με Globotruncanes και μετά κάποια στιγμή (Καμπάνιο-Μαιστρίχτιο) δεν έχουμε δει Globotruncanes παρά μόνο όταν περνάμε στη μετάβαση (μεταβατικά πάχους 5-10m) που είναι μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι με Globotruncanes, η πλατφόρμα βυθίζεται αργά, σταθερά και γίνεται λεκάνη ιζηματογένεση φλύσχη, του φλύσχη που καλύπτει όλες τις εσωτερικές της Ανατολικής Ελλάδας στο Μαιστρίχτιο-Δάνιο και Παλαιόκαινο και μπορεί να μπει και στο Μειόκαινο, όχι ψηλά όμως ποτέ. Ποτέ δεν περνά το κάτω Μειόκαινο.

Άρα αυτό είναι το πακέτο που έρχεται σαν μια κουβέρτα και καλύπτει έναν χώρο που είναι από κάτω και είναι ετερογενής, χώρος που είναι το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης ορογένεσης, μιας ολόκληρης ορογενετικής φάσης του Άνω Ιουρασικού-Κάτω Κρητιδικού.

Αυτή η φάση έχει καλύμματα που έχουν μέσα τους οφιολίθους (κλείσιμο ωκεανού του Αξιού) και έχει πελαγικά ιζήματα (Μαλιακή) έχει πλατφόρμες (Υποπελαγονική), κάποια από αυτά είναι μεταμορφωμένα (Αλμωπία) και έχει και προαλπικό υπόβαθρο (γνεύσιους, γρανίτες) με χρονολογήσεις Βαρύσκιες και πριν είτε είναι οι γρανίτες, είτε οι γνεύσιοι, δηλαδή έχουν Βαρύσκια δομή. Αυτό σημαίνει ότι στο Α. Παλαιοζωικό έχει συμπαγοποιηθεί σε μία προαλπική ορογένεση πάνω στην οποία έχει κάτσει μια πλατφόρμα (ακολουθία), μόνο που εμείς στην Ελλάδα δεν βλέπουμε πουθενά αυτή την επίκλυση δηλαδή το υπόβαθρο με την πλατφόρμα της Υποπελαγονικής και της Αλμωπίας στην Ελλάδα δεν υπάρχει πουθενά σε στρωματογραφική σχέση.

42

(Στις Άλπεις έχουμε συμφωνία του Αλπικού πάνω στον Βαρύσκιο κύκλο που από το Σκύθιο με τα κροκαλοπαγή πάνω στα γνευσιογρανιτικά πετρώματα Παλαιοζωικής ηλικίας).

ΚΛΕΙΝΕΙ Ο ΩΚΕΑΝΟΣ ΑΞΙΟΥ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΛΥΣΗ δηλαδή πριν το Καινομάνιο στο 90% των περιπτώσεων. Υπάρχουν και εξαιρέσεις.

Στην Πάρο, παρότι είναι μεταμορφωμένα, έχω υπόλειμμα οφιολίθων Αξιού, ένα επιφανειακό ράκος που έχει μείνει πάνω από τα μεταβατικά μεταμορφωμένα της Πάρου, μερικές εκατοντάδες (200-300m) οι οφιόλιθοι και από πάνω τους διατηρείται όλος ο ορίζοντας με τους λατερίτες και από πάνω οι ασβεστόλιθοι Ανωκρητιδικής επίκλυσης, μόνο που η Ανωκρητιδική επίκλυση είναι πολύ πιο πρώιμη, είναι ήδη Βαρρέμιο (δηλαδή Κ. Κρητιδικό), άρα υπάρχουν περιοχές σε αυτό που λέμε χώρος εσωτερικών Ελληνίδων, εσωτερική πλατφόρμα, που τα φαινόμενα τα ορογενετικά που ξεκινάνε στο Μάλμιο (Α. Ιουρασικό) ήδη σταματάνε και αδρανοποιούνται και αρχίζει ο νέος κύκλος απ’ την αρχή του Κρητιδικού, λίγο δηλαδή μετά την έναρξη του Κρητιδικού (το Βαρρέμιο είναι χαμηλά) ενώ η γενίκευση είναι στο Κενομάνιο. Άλλη μια θαμμένη ορογένεση που συνδέεται με ένα κλείσιμο της λεκάνης της Τηθύος που είναι ο Αξιός, η οποία έχει φαινόμενα επιφάνειας και βάθους γιατί η επίκλυση που τα καλύπτει όλα αυτά και έχοντάς τα καλύψει αποτελεί ένα σύνολο, άρα ένα τεκτονισμό στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό που είναι οι δομές οι χαμένες κάτω από τα Α. Κρητιδικά ιζήματα της επίκλυσης της ασυμφωνίας και νέο τεκτονισμό στο Ηώκαινο-Ολιγόκαινο. Ηώκαινο ουσιαστικά που είναι ο τεκτονισμός που τα βρίσκει όλα και παραμορφώνει και τεκτονίζει για πρώτη φορά τα ιζήματα της επίκλυσης που ως τότε ήταν ιζήματα ήρεμα, οριζόντια με μικρά συνιζηματογενή ρηγματάκια και ξανατεκτονίζει όλο το υπόλοιπο που ήταν ήδη καλύμματα μεταμορφωμένα του υποβάθρου, δεύτερη φάση δηλαδή.

Ο Aubuin συνέδεσε το κλείσιμο του Αξιού με τα κλαστικά στη Βοιωτική ζώνη, με τα καλύμματα Υποπελαγονικής, Αλμωπίας + το ηφαιστειακό τόξο που είναι στο Πάικο και διεισδύσεις στη Σερβομακεδονική αφενός + τους κυανοσχιστόλιθους της Αλμωπίας. Ένα κομμάτι της πλατφόρμας της Αλμωπίας που υποβυθίζεται αντί για τυπικό φλύσχη από πάνω έχει ένα σχηματισμό τύπου «άγριου φλύσχη» όπου έχεις ολισθόλιθους και σφήνες από οφιολιθικά πετρώματα δηλαδή μίγμα (mélange) που είναι τεκτονοϊζηματογενές και μεταμορφωμένο.

Η ισοκλινής πτύχωση και το μίγμα αυτό είναι οι δομές βάθους μαζί με τους οφιόλιθους. Το m é lange (μίγμα) αυτό είναι υψηλών Ρ και χαμηλών Τ για την Παλαιοαλπική φάση.

3 ΤΕΚΤΟΝΟΜΕΤΑΜΟΡΦΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Διαφορετική ιστορία, σύνθεση κλπ.

Εξωτερική – Ενδιάμεση – Εσωτερική.

Εξωτερική: Πελοπόννησο, Κρήτη, ότι μεταμορφωμένο έχει η Πελοπόννησος και η Κρήτη μέχρι Ρόδο

Ενδιάμεση: από σύνορα με Γιουγκοσλαβία, συνεχίζει Όλυμπο κλπ.

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΖΩΝΗ: στην εξωτερική ζώνη έχουμε το σχετικά αυτόχθονο της Μάνης, που δεν έχει μπει πολύ βαθιά και έχει απλές δομές, σχιστότητα και αξονικό επίπεδο και φλύσχη ελαφρά σχιστοποιημένο. Από πάνω έχω ενότητα Άρνας (υψηλές Ρ, χαμηλές Τ), χάσμα τεκτονομεταμορφικής ιστορίας ανάμεσα στο υπόβαθρο Μάνης και Άρνας, η οποία Άρνα έχει και οφιολιθικά τα οποία δεν μπορούν ενταχθούν παρότι η μεταμόρφωσή της είναι Τριτογενής (Ολιγόκαινο-Μειόκαινο) και από πάνω

43

σχιστοποιημένα στρώματα της Τρίπολης όπου στη βάση της έχει μια Περμοτριαδική ακολουθία, τα στρώματα Τυρού που είναι ελάχιστου βαθμού μεταμόρφωσης γι΄αυτό διατηρούνται και οι φάσεις των ηφαιστειακών (κροκεάτης λίθος) και των ασβεστολίθων και των κροκαλοπαγών. Από κει και πέρα έχω ένα θραύσμα σφηνωμένο του προαλπικού υποβάθρου και τέρμα.

Άρα η εξωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη έχει 2 ενότητες.Το ενοποιητικό χαρακτηριστικό είναι η θέση της που είναι πάνω στο νησιωτικό

και η πρόσφατη μεταμόρφωσή τους Μάνης, Άρνας, Τυρού) που είναι Ολιγοκαινική.Για την Μάνη είναι αυτονόητο αφού ο φλύσχης είναι Α. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο,

άρα η μεταμόρφωση είναι μετά, δηλαδή Μ.- Α. Ολιγόκαινο-Κ. Μειόκαινο.Στην Κρήτη δηλαδή, που εμφανίζεται η Μάνη, έχεις τα ιζήματα να κάθονται

πάνω στη μεταμορφωμένη Μάνη, άρα τελείωσες.Ίδια είναι η εποχή που δίνουν τα ραδιοχρονολογικά δεδομένα των υψηλών Ρ,

χαμηλών Τ για την Άρνα και τη μεταμόρφωσή της και ο Τυρός που ναι μεν είναι Περμο-Τριαδικός αλλά η σχιστοποίηση και η όλη του μικρή μεταμόρφωση που είναι μόνο στον Τυρό (όταν φτάσεις στην πλατφόρμα τα πράγματα αποσβένονται) είναι στα σχιστοποιημένα ιζήματα της βάσης και τους ηφαιστίτες, είναι ηλικία τεκτονισμού της Τρίπολης δηλαδή Ηωκαινική-Ολιγοκαινική.

Σήμερα η εξωτερική ζώνη δίνει κλαστικό στους σχηματισμούς των ιζημάτων και πάνω στη χέρσο και στις λεκάνες τις θαλάσσιες και στην προτάφρο και στην οπισθοτάφρο.

ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΖΩΝΗ: Έχει προαλπικό φλοιό μέσα της η ζώνη αυτή, έχει πλατφόρμες που φτάνουν μέχρι και το Ηώκαινο (Εξωτερικές Ελληνίδες), έχει οφιόλιθους, κυανοσχιστόλιθους και έχει ηλικίες τεκτονισμού από Βαρύσκιες –παλιά ιστορία- μέχρι Μ1, Μ2, Μ3, όπου Μ1 = Ηώκαινο, Μ2 = Α. Ολιγόκαινο-Κ. Μειόκαινο, Μ3 = Α. Μειόκαινο.

Η σφραγίδα η Ηωκαινική η ορογενετική διαδικασία του τεκτονομεταμορφικού κύκλου είναι Ηωκαίνου-Μειοκαίνου (ομογενοποίηση στο Τριτογενές).

Η εξωτερική έχει μείνει στο μέτωπο του τόξου (απλή βύθιση και επαναφορά).Οι Κυκλάδες είναι πλήρης βύθιση και επαναφορά.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΖΩΝΗ: Καλύπτεται από προαλπικούς κυρίως σχηματισμούς στο πότε κλείνουν οι ηλικίες των μαρμάρων. Υπάρχουν οφιόλιθοι στη ζώνη αυτή, πλατφόρμες, υπόβαθρο προαλπικό, μιγματίτες και ένας πλήρης κύκλος ορογενετικός, τεκτονομεταμορφικός που ξεκινά με μία τελική φάση γενικής μεταμόρφωσης στο Κρητιδικό η οποία ολοκληρώνεται με τις επιφανειακές λεπιώσεις στο Ηώκαινο όταν ο χώρος βγαίνει στην επιφάνεια και μπλέκονται τα μεταμορφωμένα της Σερβομακεδονικής με μολασσικές λεκάνες Ηωκαινικής-Ολιγοκαινικής ηλικίας και ηφαιστειότητα πάλι Ηωκαινικής- Ολιγοκαινικής- Μειοκαινικής ηλικίας που κλείνει τον κύκλο.

Ο χώρος της Ροδόπης είναι ηφαιστειακό τόξο και άρα μαγματικό στο Ηώκαινο-Ολιγόκαινο.

Το Β. Αιγαίο και η Ροδόπη είναι μολασσικές λεκάνες την ίδια περίοδο άρα η τελική σφραγίδα της ζώνης αυτής είναι τότε, δηλαδή έχει κλείσει τον κύκλο της η εσωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη στα πλαίσια του Ελληνικού τόξου μέχρι την αρχή του Ηωκαίνου.

Η ενδιάμεση κλείνει σήμερα δηλαδή στα ηφαιστειακά νησιά εξακολουθεί να βγαίνει το πρόσφατο ηφαιστειακό τόξο.

Από ενδιάμεση σε εξωτερική υπάρχει διαφορά 20εκ. χρόνια.Η ενδιάμεση ξεκινά αρχή Ηωκαίνου και κλείνει τώρα στο Τεταρτογενές.

44

Στη Σητεία π.χ. έχεις αμφίβολους υψηλών Τ στο Βαρύσκιο υπόβαθρο που επειδή βρέθηκαν σε υψηλές Ρ και χαμηλές Τ στην εξέλιξη του μετώπου στην Κρήτη μεταβαίνουν σε γλαυκοφανή.

Συνοψίζοντας: Η εξωτερική στην Κρήτη περιορίζεται στο εξωτερικό terrain και στη βάση των

καλυμμάτων πάνω από αυτό που είναι ο ωκεανός Πίνδου-Κυκλάδων. Η ενδιάμεση περιλαμβάνει και το υπόβαθρο (που το βρίσκουμε στην Ίο) του

terrain των εξωτερικών Ελληνίδων και τις πλατφόρμες πάνω σε αυτό το υπόβαθρο που είναι Όλυμπος-Αλμυροπόταμος-Κερκετέας, είναι τα μεταμορφωμένα των Κυκλάδων που κάθονται πάνω στα προηγούμενα, και σε κορυφαίες θέσεις προαλπικός φλοιός (Φλάμπουρο-Καστοριά), γνευσιακά και γρανίτες με ηλικία από Σιλούριο-Λιθανθρακοφόρο.

Άρα ένα ηπειρωτικό terrain με την πλατφόρμα, ένας χώρος με τα μεταμορφωμένα των Κυκλάδων και τους οφιόλιθους, δεύτερο ηπειρωτικό terrain Πελαγονική, Φλάμπουρο, Καστοριά, η πλατφόρμα της Αλμωπίας από πάνω και πάνω τα άλλα οφιολιθικά του Αξιού.

Στην εσωτερική έχουμε μεγάλο υπόβαθρο κάτω από το Παγγαίο, μεγάλη πλατφόρμα ενότητας Παγγαίου (που ίσως φτάνει μέχρι τον Μεσοζωικό) και καλύμματα μαζί με κάποιους οφιόλιθους της Περιροδοπικής και γύρω από τη Ροδόπη, της Σερβομακεδονικής.

45

Παρασκευή 14/12/2001

Σε παράθυρα βλέπω ενότητα Μάνης στον Ταΰγετο και στον Πάρνωνα.Έχω βαθιά το αυτόχθονο Μάνης, από πάνω την Άρνα, από πάνω την Τρίπολη και από

πάνω σε μικρά ράκη στη νότια Πελοπόννησο την Πίνδο.Στη Βόρεια Πελοπόννησο είναι σε μεγάλες εμφανίσεις, όχι της κανονικής Πίνδου

αλλά σε αυτό που λέμε «Αρκαδικό Κάλυμμα» γιατί στην Αρκαδία στο μισό της Πελοποννήσου οι εμφανίσεις αυτές που είναι πελαγικές ακολουθίες είναι κυρίως η φάση πλακωδών ασβεστολίθων με Globotruncanes. Έχουν μόνο αυτό το Άνω Κρητιδικό με τα μεταβατικά στο φλύσχη στο Μαιστρίχτιο-Δάνιο, με τον φλύσχη τον Ηωκαινικό και λίγα στρώματα της βάσης του Κάτω Κρητιδικού. Όλη η υπόλοιπη ακολουθία κάτω από το Κάτω Κρητιδικό (Βαλανζίνιο και κάτω) δεν υπάρχει ενώ υπάρχει στην Δυτική Ελλάδα στην Ηλεία (Ανδρίτσαινα) στον Ολωνό (κάτω από τον Παναχαϊκό). Εκεί βρίσκουμε όλη την ακολουθία της Πίνδου από Τριαδικό ως Ηώκαινο.

Ένα άλλο φαινόμενο αποκόλλησης ενός τμήματος της ενότητας Πίνδου το είδαμε στην Βόρεια Πίνδο όπου το εγκάρσιο ρήγμα στο Μέτσοβο χωρίζει την πλήρη Πίνδο Νότια που είναι τυπική (Τριαδικό-Ηώκαινο) από το φλύσχη που έχει ξεκολλήσει μόνος του και λίγες φλούδες από υποκείμενους Ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους προς την Κόνιτσα.

Τέλος έχω και τους μεταλπικούς σχηματισμούς του πλειόκαινου και Τεταρτογενούς στην λεκάνη την μεταλπική του Ευρώτα.

Αυτή είναι περιοχή αντιπροσωπευτική για την εξωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη στην Πελοπόννησο.

Από Σπάρτη προς Καλαμάτα στην κορυφή του Ταΰγετου το πακέτο της Άρνας σβήνει και αποσφηνώνεται δυτικά, δεν φτάνει στον Μεσσηνιακό κόλπο και είναι και τεκτονικός δείκτης του πως έχει έρθει η ενότητα από την πλευρά του Αιγαίου.

Στην Τρίπολη τα στρώματα Τυρού από την τυπική τοποθεσία, άλλοτε κάτω από τη Σπάρτη αλλά και στην Καλαμάτα υπάρχει Τυρός.

Στην ΑΡΝΑ: μετακλαστικά, με βασικά, υπερβασικά πετρώματα, μεταβασάλτες (δίνουν τις παραγενέσεις με τον γλαυκοφανή), υπερβασικά (σερπεντινίτες), μετακροκαλοπαγή, ηφαιστειακά και χαλαζιακά που δείχνουν φάσεις σε ηφαιστειοϊζηματογενή περιβάλλοντα και εναλλαγές από χαλαζίτες και ψαμμίτες που θα μπορούσαν να είναι φλυσχοειδείς ακολουθίες, σήμερα μεταμορφωμένα.

ΗΛΙΚΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ: ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΟ.Δεν υπάρχει πρασινοσχιστολιθική προσθήκη γιατί είναι ενότητα που μπαίνει για λίγο

και ξαναβγαίνει γρήγορα όπως και το αυτόχθονο από κάτω και από πάνω τα σχιστοποιημένα στρώματα Τυρού με ηφαιστίτες Τριαδικής ηλικίας που κάθονται πάνω σε φάση μαύρων ασβεστολίθων και κλαστικών υλικών που είναι Περμικοί και άλλα στρώματα Τριαδικά που μαζί με τους ηφαιστίτες είναι όλο αυτό το ηφαιστειοϊζηματογενές σύμπλεγμα τύπου rifting. Μετάβαση στο φλύσχη με ή χωρίς συνιζηματογενή τεκτονισμό.

Φλύσχης Α. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο. Άγριος φλύσχης κυρίως με block Πίνδου και από πάνω το Αρκαδικό κάλυμμα. Αυτή είναι η δομή της Πελοποννήσου.

Αν σ’ αυτή τη δομή προσθέσουμε στην κορυφή τις ενότητες τύπου Ανατολικής Ελλάδας οι οποίες υπάρχουν στην Αργολίδα κατά κύριο λόγο και υπάρχουν δίπλα στη Μονεμβασιά, ράκη με οφιολιθικά πετρώματα και φάσεις Ανωκρητιδικής επίκλυσης + φάσεις τύπου Πελαγονική, Μαλιακή + κάποιες μικρές εμφανίσεις στο Ναύπλιο με μικρές σφήνες και φάσεις τύπου Θεσσαλίας, έχουμε το σύνολο των ενοτήτων που χαρακτηρίζουν την Πελοπόννησο.

46

Το 90% όμως είναι η κατάσταση η προηγούμενη με Μάνη-Άρνα-Τυρό-Τρίπολη-Αρκαδικό Κάλυμμα. Το 10% είναι μικροπεριπτώσεις που αποτελούν την, με την ευρεία έννοια, Ανατολική Ελλάδα από την περίπτωση της Δ. Θεσσαλίας-Βοιωτίας.

Στην ΚΡΗΤΗ: συνεχίζοντας στην εξωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα.

Όλη η Κρήτη είναι ένα κέρας που χωρίζει την προτάφρο από την οπισθοτάφρο.Ο κορμός είναι ο ίδιος με εκείνον της Πελοποννήσου, δηλαδή: το σχετικά αυτόχθονο

Μάνης, ίδια όπως στην Πελοπόννησο μόνο που μεταξύ Ρεθύμνου-Ηρακλείου υπάρχει ζώνη παράκτια στην οποί εμφανίζονται και οι κατώτεροι ορίζοντες του Τριαδικού, δηλαδή τα στρώματα των Σισσών (Σκύθιο) και με μια μικρή ασυμφωνία υπάρχουν τα στρώματα του Άνω Λιθανθρακοφόρου-Πέρμιου.

Μεταξύ Άρνας και Τρίπολης παρεμβάλλεται η Δυτική Κρήτη (μεταμορφωμένη) που έχει γύψους του Περμοτριαδικού που έχουν από πάνω τους την φάση Παντοκράτορα.

Κάτω από τους γύψους υπάρχει Λιθανθρακοφόρο και Πέρμιο.Και η βάση του Τυρού της Τρίπολης έχει γύψους.Επίσης σαν σφήνα μέσα στα στρώματα Τυρού έχω ενότητα Σητείας (Παλαιοζωικό,

Βαρύσκιο υπόβαθρο, 300εκ. χρόνια ηλικία μεταμόρφωσης). Υπάρχει υπόβαθρο δίπλα στο χώρο που μετά γίνεται πλατφόρμα Τρίπολης όταν αρχίζει το rifting, βυθίζεται στην ηφαιστειοϊζηματογενή ακολουθία του Τυρού (Ραβδούχα).

Στην Α. Κρήτη, στη Σητεία, υπάρχουν μέσα στα στρώματα τα Ραβδούχα, εμφανίσεις Παλαιοζωικού υποβάθρου.

Πάνω από τα Ραβδούχα έχουμε την πλατφόρμα της Τρίπολης που φτάνει στο Ηώκαινο με το φλύσχη της και από πάνω έχω Πίνδο (όχι σαν της ηπειρωτικής Ελλάδας). Ανάλογα με το ποιους ορίζοντες βλέπεις λες ότι είναι Πίνδος γιατί είναι Τριαδικό-Ιουρασικό-Κρητιδικό. Μόλις πιάσεις όμως Παλαιόκαινο-Ηώκαινο εκεί δεν είναι Πίνδος.

Παλαιόκαινο-Ηώκαινο στην ηπειρωτική Ελλάδα=μεταβατικά+φλύσχης.Στην Κρήτη έχω την ενότητα Εθιάς (πινδικού τύπου ακολουθία) η οποία δεν έχει

μετάβαση στο φλύσχη στο Μαιστρίχτιο-Δάνιο, την έχει μέσα στο Ηώκαινο (15εκ. χρόνια μετά) και ταυτόχρονα σ’ αυτό το διάστημα που καθυστερεί η φλυσχογένεση, ρηχαίνει η πλατφόρμα και έχει και πελαγικές και νηριτικές φάσεις.

Είναι τα τελευταία υπολείμματα της λεκάνης της Πίνδου τα οποία επέζησαν και μπόρεσαν τελευταία να μπουν στο Ελληνικό Τόξο του Ηωκαίνου με αρχή Ολιγοκαίνου.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΠΙΚΗ ΠΙΝΔΟΣ.Ενώ στην ηπειρωτική Ελλάδα από πάνω βρίσκω Ανατολική Ελλάδα (Άνω Κρητιδική

επίκλυση, οφιόλιθοι κλπ) εκτός και αν περάσω από Παρνασσό και Δυτική Θεσσαλία όπου περνάμε.

ΕΔΩ, ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΦΛΥΣΧΗ ΠΙΝΔΟΥ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΓΝΩΣΤΕΣ.

Από πάνω από την Πίνδο είναι η ενότητα της Άρβης (βασάλτες, βασαλτικές λάβες, ιζήματα πελαγικά Μαιστριχτίου, Παλαιοκαίνου). Δείχνει ότι οι βασάλτες είναι μεσοωκεάνια ράχη. Αυτό που λέμε δηλαδή χώρος Πίνδου και λεκάνη λειτουργεί μέχρι και το όριο Μεσοζωικού-Καινοζωικού.

Αυτό που λέμε ωκεανός Πίνδου-Κυκλάδων λειτουργούσε σαν μεσοωκεάνια ράχη μέχρι το τέλος του Μαιστριχτίου, ενώ ωκεανός Αξιού έχει θαφτεί κάτω από την Κενομάνια επίκλυση.

Υπάρχει οροσειρά, τα Αστερούσια (Ανατολική).Εκεί έχω την Πίνδο, από πάνω την Άρβη και την ενότητα Μιαμού που είναι άγριος

φλύσχης (κλαστικός σχηματισμός με ολισθόλιθους Ανωκρητιδικής ηλικίας) και είναι στο μέτωπο ενός Ελληνικού παλαιοτόξου, και τέλος η ενότητα Αστερουσίων (μεταμορφωμένα).

47

Είναι κομμάτι ράκους κορυφαίο και έχει έρθει από το εσωτερικό μέρος του τόξου και το οποίο έχει σαν σφραγίδα μια μεταμόρφωση πολύ παλαιότερη (Άνω Κρητιδικό 70εκ. χρόνια μεταμόρφωση) και είναι υψηλών Τ , χαμηλών Ρ (αμφιβολιτική φάση). Μέσα στην ακολουθία αμφίβολοι, μάρμαρα έχουμε και γρανιτικές αποφύσεις. Είναι χώρος που κάπου στο Μαιστρίχτιο (70εκ. χρόνια) βρίσκεται σε περιβάλλον ενός ορογενετικού τόξου κάτω από το ηφαιστειακό τόξο και καπάκι είτε ανάμεσα στην Άρβη και τα μεταμορφωμένα των Αστερουσίων, είτε καπάκι συνολικό, τεράστιες μάζες από ηφαιστειακά πετρώματα που είναι ωκεάνιος πυθμένας, όχι σαν φλοιός αλά σαν μανδυακό υλικό.

Είναι τμήματα του μανδυακού υλικού δηλαδή των οφιολιθικών συμπλεγμάτων του χώρου Πίνδου-Κυκλάδων.

Τα μεταλπικά κρύβουν κομμάτια (ξεκινούν στο Σερραβάλλιο, δηλαδή Μ. Μειόκαινο).

Η Μάνη είναι μέχρι τον Ολιγοκαινικό φλύσχη, άρα στα 30εκ. χρόνια θα ξεκινάει η βύθιση, στα 15εκ. χρόνια που έχεις τα πρώτα ιζήματα είναι βυθισμένη και έχει ξανάρθει στην επιφάνεια και έρχονται τα Μεσο-Μειοκαινικά κλαστικά ηπειρωτικά ιζήματα και κάθονται στη Μάνη.

Στο κάτω κομμάτι έχω Μάνη με φλύσχη από πάνω έχει πρώτα Δ. Κρήτη με τους εβαπορίτες, τα Τριαδικο-Λιάσια μάρμαρα και μια ακολουθία από Λιθανθρακοφόρο-Α. Τριαδικό, η Άρνα από πάνω, τα Ραβδούχα με τους εβαπορίτες και την Σητεία.

Η Κρήτη συνολικά: αν πάρω τα μεταμορφωμένα έχω 3 κατηγορίες:1. Εξωτερικής τεκτονομεταμορφικής ζώνης με Μάνη, Άρνα, Δ. Κρήτη και

σχιστοποίηση Τυρού (Ραβδούχων) ηλικίας Ολιγόκαινο.2. Τα αλλόχθονα μέσα στα υψηλής Τ πετρώματα γνευσιακού τύπου της Σητείας

(300εκ. χρόνια) που μπλέκονται στην εξωτερική ζώνη.3. Η οροφή ξεκομμένη, τα μεταμορφωμένα των Αστερουσίων που είναι

ξεκομμένα από τα άλλα, μεσολαβεί η πλατφόρμα Τρίπολης και η Πίνδος για να φτάσουμε στην οροφή των Αστερουσίων με ηλικία 70εκ. χρόνια (κάτι αλλόχθονο), Ανωκρητιδική ηλικία μεταμόρφωσης.

Από τη μία έχω βασάλτες Άρβης, άρα ο ωκεανός λειτουργεί. Είμαι σε φάση που δεν έχει καταστραφεί το κέντρο συμμετρίας του ωκεανού Πίνδου-Κυκλάδων, τουλάχιστον ο μισός ωκεανός λειτουργεί στο Μαιστρίχτιο-Δάνιο.

Έχω ενότητα Μιαμού, όπου λέει ότι στο μέτωπο του τότε Ελληνικού Τόξου, δίπλα, κοντά στον ωκεανό αυτό, έχω τόξο που μου δίνει ένα πρίσμα προσαύξησης με φλύσχη και άγριο φλύσχη (km πάχος) στο Άνω Κρητιδικό. Άρα από τη μία ο ωκεανός λειτουργεί και δίπλα ένα τόξο που εξελίσσεται.

Τέλος, έχω τα Αστερούσια τα οποία είναι σε ένα τόξο μαγματικό την ίδια περίοδο, όχι στην επιφάνεια αλλά κάτω.

Για το Άνω Κρητιδικό δηλαδή, έχω μια ωκεάνια λεκάνη Πίνδου-Κυκλάδων, την μεσοωκεάνια ράχη να δίνει τους βασάλτες της Άρβης και αμέσως από πάνω έχεις νηριτικά ιζήματα των ερυθρών ασβεστομαργαϊκών ασβεστολίθων με τις Globotruncanes, ξέρεις ότι πολύ κοντά έχεις ένα ενεργό τόξο που λειτουργεί και συσσωρεύει τον άγριο φλύσχη στο μέτωπο της τότε τάφρου και ξέρεις ότι πολύ πιο πίσω, κάτω από το τότε ηφαιστειακό τόξο, έχεις τα Αστερούσια που είναι 5-10km κάτω από το τότε ηφαιστειακό τόξο.

Στην Αργολίδα βεβαίως και υπάρχει Άρβη και ολόκληρη η Ερμιόνη είναι ένα σύνολο άγριου φλύσχη που είναι η ενότητα Μιαμού. Όλα αυτά πάνω από κάποια Πίνδο, δηλαδή κάποια εξωτερική πλατφόρμα στην οποία έχουν τσουλήσει.

48

Παρασκευή 11/1/2002

Platenkalk στη Μάνη είναι η φάση της Βίγλας η μεταμορφωμένη με τις παρεμβολές του Silex.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΡΙΠΟΛΗ ΕΧΩ ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΚΑΛΥΜΜΑ (δηλαδή κομμάτι Πίνδου από Κρητιδικό έως Ηώκαινο).

Στην Κρήτη η ενότητα της Πίνδου συνεχίζει τον φλύσχη στο Ηώκαινο με φάσεις και νηριτικές και πελαγικές (Εθιά).

Συνεχίζοντας πιο Ανατολικά στην εξωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη φτάνουμε στα Δωδεκάνησα όπου στην Κω και τη Ρόδο έχουμε ιδιορρυθμίες.

Στην Ρόδο υπάρχει η ενότητα Λίνδου στη βάση που είναι η τυπική ονομασία της Μάνης, πάνω από αυτή έχουμε έναν άγριο φλύσχη Ηωκαινικής ηλικίας με Nummulites που λέγεται ενότητα Λαέρμα (πολυπλοκότητα από ολισθόλιθους, κροκαλοπαγές) και από πάνω έχουμε μια ενότητα αμεταμόρφωτης Ιόνιας. Την Ιόνια την χάνουμε στην Χερσόνησο της Κυλλήνης στη Δυτική Πελοπόννησο και την ξαναβρίσκουμε στο βουνό Ακραμύτης που είναι το Δυτικό τμήμα της Κεντρικής Ρόδου. Ακολουθεί η τυπική Τρίπολη και περνάμε σε ενότητες που μοιάζουν στην Πίνδο της ηπειρωτικής Ελλάδας και πάνω οφιόλιθοι (διερρηγμένα κομμάτια). Άρα αυτό που λέμε Άρβη, Αστερούσια στην Κρήτη υπάρχει στη Ρόδο σαν τεκτονικά ράκη πάνω από αυτό που λέμε ενότητα Πίνδου, δηλαδή χώρος μιας ωκεάνιας λεκάνης της Τηθύος, δηλαδή το δεύτερο terrain που είναι σε αλλοχθονία πάνω στη βασική πλατφόρμα που είναι οι κάτω ενότητες.

Αν πάμε στην Κω τα πράγματα αλλάζουν. Στην Κω θα περίμενε κανείς να βρει το αυτόχθονο (Μάνη). Βρίσκουμε μάρμαρα με Ρουδιστές (Α. Κρητιδικό), χαμηλού βαθμού μεταμόρφωσης στη Δυτική Κω στη Χερσόνησο του Κέφαλου, αλλά στην Κεντρική Κω που είναι το βουνό Δικαίος υπάρχει μια ακολουθία καθαρά Παλαιοζωική που είναι χρονολογημένη από Α. Κάμβριο, Ορδοβίσιο έως Λιθανθρακοφόρο και είναι Η ΜΟΝΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΒΑΡΥΣΚΙΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΑΛΥΣΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. (Τα απολιθώματα του Παλαιοζωικού στα πετρώματα της Χίου είναι ολισθόλιθοι μέσα στον άγριο φλύσχη και δεν είναι ενότητα).Άρα το αυτόχθονο το μεταμορφωμένο είναι μια καινούρια ενότητα προαλπική στο χώρο τον πιο εξωτερικό + ένα κομμάτι που δεν είναι η Μάνη, είναι κάτι πιο εσωτερικό, είναι πλατφόρμα (διότι έχει Ρουδιστές). Έχω μολασσικό σχηματισμό Μ1 στο σχήμα σελ. 252 του βιβλίου σε ασυμφωνία (Κ. Μειόκαινο)με εχίνους που είναι τυπική μολασσική φάση που αναπτύσσεται πάνω στα Ανωκρητιδικά μάρμαρα της αυτόχθονης μεταμορφωμένης ενότητας της Κω. Άρα η όποια μεταμόρφωση είναι προ-Μειοκαινική (Ολιγόκαινο και κάτω), είναι μετα-Ανωκρητιδική μια και έχει μεταμορφώσει τους αλλά έχει γίνει η διαδικασία κάπου στο Ηώκαινο-Ολιγόκαινο, αντίστοιχη με τις άλλες μεταμορφωμένες ενότητες της ζώνης. Από πάνω ξανά ο άγριος φλύσχης, πάνω η Τρίπολη σχεδόν ίδια όπως παντού και πάνω η Πίνδος με ιδιορρυθμίες. Είναι μια πελαγική ακολουθία που έχει πλακώδεις ασβεστόλιθους με Globigerines και Calpionelles, με κάποιους Ραδιολαρίτες που έχει κάποιο Ηωκαινικό φλύσχη αλλά που δεν είναι οι ιδανικές φάσεις της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Εθιάς στην Κρήτη.

Καστελόριζο, 1-2 μίλια από τις Τουρκικές ακτές. Χαρακτηριστικό του είναι ότι έχουμε ανθρακική ιζηματογένεση μέχρι το Κ.-Μ. Μειόκαινο, προορογενετική, φλύσχης δεν υπάρχει και είναι τεκτονικό παράθυρο αν κοιτάξουμε τα καλύμματα της Λυσίας απέναντι στην Μικρασιατική Ακτή. Άρα είναι ενότητα από τις πιο εξωτερικές του

49

Ελληνικού τόξου και στο τόξο των Ταυρίδων ενότητα ομόλογη των Παξών. Μόνο που η ιζηματογένεση είναι πιο καθυστερημένη από Παξούς, δεν έχουμε καν μάργες που υποκαθιστούν τον τυπικό φλύσχη στους Παξούς και άντ’ αυτού έχουμε Nummulites και κοράλλια. Είναι από τα πιο τελευταία που αναδύθηκαν στο μέτωπο καλυμμάτων που ερχόντουσαν από Βορρά.

Περνάμε στην ενδιάμεση τεκτονομεταμορφική ζώνη και τις Κυκλάδες, από Αττική μέχρι Σάμο.

Υπάρχει η ενότητα Αμοργού που δεν είναι ούτε Τρίπολη ούτε Ιόνια.Υπάρχουν εμφανίσεις του υποβάθρου κυρίως στην Ίο από γρανίτες, στο

μιγματίτη της Νάξου και σε θέσεις στην Πάρο, όπου πρόκειται για πετρώματα του Βαρύσκιου και σε αντιδιαστολή,

Υπάρχουν στην Πάρο, Νάξο (Αγ. Νικόλαος) και υπολείμματα γύρω από Μύκονο που βρίσκουμε αντίστοιχα υπολείμματα στην Ικαρία, στους Φούρνους (Κεφάλα) και το κάλυμμα της Καλλιθέας στην Σάμο που είναι ανώτατο αμεταμόρφωτο κάλυμμα (Κυκλαδική), δηλαδή ουσιαστικά Ανατολική Ελλάδα. Είναι η κορυφαία και λέμε Κυκλαδική Ενότητα γιατί ενώ η Α. Ελλάδα έχει τον πρώτο τεκτονισμό στο Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό για τις κάτω ενότητες και τον δεύτερο του Ηωκαίνου που καλύπτει και πτυχώνει την Ανωκρητιδική Επίκλυση, εδώ ο τεκτονισμός είναι ακόμα νεότερος, στο Άνω Μειόκαινο όμως διότι συμπεριλαμβάνεται τεκτονισμένη και η Μειοκαινική μόλασσα που είναι ίδιας ηλικίας με την μόλασσα της μεσοελληνικής Αύλακας που ξεκουράζεται στα Μετέωρα, στη Θεσσαλία, όπως και απέναντι στη Μ. Ασία, ενώ εδώ είναι τεκτονισμένη και στη Μύκονο και στην Πάρο και στη Νάξο. Η μόλασσα τσουλάει πάνω στα μεταμορφωμένα που είναι από κάτω μαζί με το υπόβαθρό της που αλλού υπάρχει, αλλού όχι.

Στην Πάρο φαίνεται η Ανωκρητιδική επίκλυση που είναι πιο παλιά, Βαρρέμιο με λατερίτες πάνω σε οφιόλιθους του Αξιού του βορειότερου γιατί μιλάμε για χώρο του Αξιού που έκλεισε πριν το Βαρρέμιο. Άρα είμαστε στο πιο εσωτερικό terrain της Ανατολικής Ελλάδας με τα ηφαιστειοϊζηματογενή στη βάση και κλείνει με τα αμεταμόρφωτα των Κυκλάδων. Από κάτω οι κυρίως Κυκλάδες.

ΚΥΡΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ:Οι Βόρειες Κυκλάδες έχουν πολλά ηφαιστειοϊζηματογενή, πολλές παρεμβολές από

τόφφους και ηφαιστειακά, λίγα μάρμαρα στη βάση, σιπολίνες επάνω (πελαγικά μάρμαρα), δηλαδή πελαγική ακολουθία εξ’ ου και οι εμφανίσεις μεταλλευμάτων Mn.

Με οφιολιθικό σχηματισμό στην οροφή και στην Άνδρο, Τήνο ενώ μετα το ηφαιστειοϊζηματογενές της βάσης βλέπουμε μια πλατφόρμα στην Πάρο, Νάξο, Σίφνο που έχει Σμύριδα (μεταβωξίτης) που δείχνει πλατφόρμα με ανάδυση όπως ο Παρνασσός και η Υποπελαγονική.

Άρα, από τη μία έχεις μια λεκάνη με υποθαλάσσια πλατφόρμα, ηφαιστειότητα που είναι οι Βόρειες Κυκλάδες και από την άλλη μια πλατφόρμα που αναδύεται, που είναι οι Νότιες Κυκλάδες, και έχεις βωξίτες και ξανακαταδύεται.

Αν φύγω από το Κεντρικό Αιγαίο και μετακινηθώ προς Όλυμπο, περνώντας από Εύβοια, Πήλιο, βρίσκω τον Όλυμπο σαν παράθυρο, όπως Αλμυροπόταμος, Κερκετέας.

Σε τομή από τις Μικρασιατικές Ακτές-Αιγαίο-Εύβοια-Πήλιο-Όλυμπος.Οφιόλιθοι Κυκλάδων αντίστοιχοι της Β. Πίνδου. Η ενότητα της Β. Πίνδου είναι

οφιόλιθοι ου αντιπροσωπεύουν τον ωκεανό Πίνδου-Κυκλάδων.Στο σχήμα του βιβλίου σελ. 242 έχω:

Πρώτο terrain: της βάσης Ίου με πλατφόρμαΔεύτερο terrain: κυανοσχιστόλιθοι με οφιόλιθους μέσα τουςΤρίτο terrain: πλατφόρμα Αλμωπία, Υποπελαγονική με βάση Φλάμπουρο,

Καστοριά. Είναι οι ενότητες της Υποπελαγονικής οι μεταμορφωμένες πάνω από την

50

ενότητα των Κυκλάδων με τους οφιόλιθους και κάτω από το κάλυμμα του Αξιού ράκη μικρά στην Πάρο κλπ.

Στον Όλυμπο έχω όλο το υπόβαθρο το Παλαιοζωικό.Το Φλάμπουρο έχει 3 επεισόδια για την τεκτονομεταμορφική του ιστορία:

Πρώτη δομή Βαρύσκια.Δεύτερη δομή Κ. Κρητιδική (110-120εκ. χρόνια) που είναι ο τεκτονισμός της

Παλαιοαλπικής φάσης, τότε που αποδεικνύεται ότι ο χώρος συμμετέχει στην Παλαιοαλπική φάση γι’ αυτό και είναι κάτω από την Αλμωπία και Υποπελαγονική και αυτό συνδέεται με το κλείσιμο του Αξιού στο Κ. Κρητιδικό.

Τρίτη δομή στο Ηώκαινο (τελική φάση τεκτονισμού) που χαλάνε οι Βαρύσκιες δομές.

Όλυμπος (Nummulites), φλύσχης, κυανοσχιστόλιθοι Βορείων Κυκλάδων με οφιόλιθους=πρώτο terrain.

Δεύτερο terrain=από τον ωκεανό Πίνδου-Κυκλάδων.Τρίτο terrain=μάζα των γνεύσιων, σχιστόλιθων, από τις ενότητες Φλάμπουρο-

Καστοριά που αποτελούν το μεταμορφωμένο υπόβαθρο της Πελαγονικής και από πάνω Αλμωπία και Υποπελαγονική, Μαλιακή.

Τέταρτο terrain=οφιόλιθοι Αξιού.Η Καστοριά ήταν από μόνη της terrain στο Παλαιοζωικό και έχει διαχωριστεί με

τεκτονική επαφή από το άλλο terrain του Φλάμπουρου στο Παλαιοζωικό.Και τα 2 ενοποιούνται σε ένα χώρο που αποτελεί το υπόβαθρο αυτού που στη

συνέχεια γίνεται πλατφόρμα του terrain 3 των Ελληνίδων με την Αλπική διάταξη, όπου μαζί Αλμωπία και Υποπελαγονική είναι το κάλυμμα το Μεσοζωικό του terrain της Πελαγονικής.

Μέχρι το Κρητιδικό η Αλμωπία και η Υποπελαγονική ήταν η μία δίπλα στην άλλη πλατφόρμα, αλλά που στην Παλαιοαλπική φάση του Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού, η μία βυθίστηκε και μεταμορφώθηκε (Αλμωπία) και η άλλη έμεινε επιφανειακά αμεταμόρφωτη (Υποπελαγονική). Ίδιες ενότητες και είναι το ιζηματογενές περίβλημα του υποβάθρου των 2 Βαρύσκιων terrain της Πελαγονικής.

Από πάνω το επόμενο κάλυμμα είναι η Μαλιακή ενότητα (ωκεάνια λεκάνη και συνδέεται με τον ωκεανό του Αξιού και τους οφιολίθους του Αξιού) και τα δύο κάνουν το terrain του Αξιού που είναι ωκεάνιο και είναι το τέταρτο σε σχέση με της Πελαγονικής που είναι το τρίτο terrain.

Με το που κλείνει η λεκάνη του Αξιού τοποθετείται τεκτονικά πάνω στο terrain της Πελαγονικής στο Α. Ιουρασικό- Κ. Κρητιδικό πριν την Κενομάνια επίκλυση.

Όλα μαζί τα terrain του Αξιού και της Πελαγονικής (έχει και τα 2 Βαρύσκια) γίνονται ένα των Εσωτερικών Ελληνίδων, ενοποιείται από την Ανωκρητιδική επίκλυση με τους Ρουδιστές και τον φλύσχη στο Α. Κρητιδικό-Ηώκαινο και αποτελεί ήδη Ευρωπαϊκό περιθώριο στο Α. Κρητιδικό-Ηώκαινο και μετά τον τεκτονισμό του Ηωκαίνου με τα μολασσικά στο Ολιγόκαινο-Μειόκαινο, ήδη μετά τη μόλασσα γίνεται εσωτερικό πλάκας και όχι ενεργό περιθώριο που ήταν στο Α. Κρητιδικό-Ηώκαινο.

Ξεκινάμε στο Παλαιοζωικό με 2 διαφορετικούς χώρους: από Καστοριά που είναι πιο παλιά με γρανίτες ορογενετικού χαρακτήρα και Φλάμπουρο, παρότι και τα 2 μαζί είναι υπόβαθρο προαλπικό που κάνουν το terrain 3 της Πελαγονικής το οποίο ενοποιείται στο τέλος του Παλαιοζωικού.

Σπάει το terrain κάτω από το Βόρειο περιθώριο της Αφρικής, κινείται στην Τηθύ που αρχίζει να αναπτύσσεται και αρχίζει η πλατφόρμα στο Τριαδικό-Ιουρασικό, το terrain είναι μόνο του μέσα στην Τηθύ, το terrain 3, μπροστά του έχει την λεκάνη του Αξιού, πίσω του έχει τη λεκάνη Πίνδου-Κυκλάδων. Δίπλα του έχει Μαλιακή και Αξιό τα οποία (terrain 4)

51

είναι ωκεάνιος χώρος, ενώ Υποπελαγονική και Αλμωπία είναι πλατφόρμα πάνω στο υπόβαθρο Φλάμπουρου.

Ο Αξιός και η Μαλιακή επωθούνται στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό πάνω στην πλατφόρμα η οποία τεκτονίζεται, υποβυθίζεται ένα κομμάτι και ξανασφηνώνεται, το άλλο μένει επιφανειακά και τα 2 σύνολα κάνουν το χώρο που λέμε παλαιοαλπική φάση ορογένεσης στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό. Αυτό τελειώνει μέσα στο Κ. Κρητιδικό σ’ άλλες θέσεις στο Βαρρέμιο π.χ. Πάρος και αλλού κυρίως Κενομάνιο (Βοιωτία, Θεσσαλία, Μακεδονία, Εύβοια).

Στο Α. Κρητιδικό οι κινήσεις σταματάνε, ο χώρος ηρεμεί, είναι όμως ακόμα στο ενεργό περιθώριο και αρχίζει η Ανωκρητιδική επίκλυση με Ρουδιστές και φλύσχη στο Α. Κρητιδικό-Ηώκαινο.

Σε αυτή τη φάση όλα αυτά είναι ένα και στην τελική αλπική φάση συμπεριφέρονται σαν μια ενότητα η Ανατολική Ελλάδα (υπερ-terrain) και επωθείται πάνω στην Πίνδο και τις Κυκλάδες, δηλαδή στο terrain 2.

Μέχρι πριν λίγο μιλούσαμε για το παράθυρο του Ολύμπου (ασβεστόλιθοι, φλύσχης), οι κυανοσχιστόλιθοι (Αμπελάκια), Φλάμπουρο, Αλμωπία, Υποπελαγονική, Αξιός.

Εσωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη: Αξιός = ουλή Τηθύος.Οι κυανοσχιστόλιθοι στο Μ. Α. Ηώκαινο (Αμπελάκια-Β. Κυκλάδες) βρίσκονται σε

μεγάλα βάθη που φτάνουν και τα 60km στη ζώνη υποβύθισης. Την ίδια στιγμή ξέρω ότι Καστοριά-Φλάμπουρο αλλά και τα μάρμαρα Αλμωπίας υφίστανται έντονο τεκτονισμό σε ήπιες συνθήκες χωρίς ουσιαστική μεταμόρφωση και βεβαίως το κάλυμμα των οφιολίθων του Αξιού και η Ανωκρητιδική επίκλυση από πάνω.

Μπορώ να αναπαραγάγω μέτωπο όπου έχω την πλατφόρμα με τον Όλυμπο να βυθίζεται και σφηνωμένα πετρώματα ανάμεσα στην πλατφόρμα και τη λεκάνη της Πίνδου και πίσω όλο το κομμάτι της Ανατολικής Ελλάδας.

Η εσωτερική δείχνει πως έχω Ροδόπη και Σερβομακεδονική (Βερτίσκος, Κερδύλια, με οφιόλιθους ανάμεσα) και στη Ροδόπη έχω Παγγαίο και Σιδηρόνερο, μόνο που το Παγγαίο είναι βαθύτερο απ’ όλα. Το Σιδηρόνερο είναι μιγματίτες και γνεύσιοι (παλαιός φλοιός) πάνω από την πλατφόρμα του Παγγαίου.

Για Βερτίσκο και Κερδύλια, ηλικίες Βαρύσκιες, παλαιοί φλοιοί.Τα Κερδύλια πάνω στο Παγγαίο στη ζώνη της Νιγρίτας στο Στρυμώνα.Η Αλμωπία ξέρουμε ότι ήδη είναι πλατφόρμα και το κάλυμμα των οφιολίθων του

Αξιού είναι πάνω της.Η Παιονία είναι περιθωριακή θάλασσα, δεν είναι πλήρες οφιολιθικό σύμπλεγμα, έχει

μόνο τα βασικά πετρώματα και όχι υπερβασικά (όχι μανδυακό υλικό). Έχει μόνο γάββρους, διαβάσες, και άφθονες βασαλτικές λάβες ηλικίας Α. Ιουρασικού, δηλαδή είναι λεκάνη τύπου οπισθοτάφρου με μολασσογένεση προς Σκόπια.

Το Πάικο που είναι ανάμεσα έχει νηριτικές φάσεις και υπάρχει ακολουθία από ηφαιστειακά πετρώματα που περιλαμβάνουν όξινα με ρυόλιθους. Και υπάρχει και ο γρανοδιορίτης του Φανού (132εκ. χρόνια) Α. Ιουρασικό. Για το τέλος του Ιουρασικού είμαστε σε μία τυπική φάση ηφαιστειακού τόξου. Άρα ο χώρος αυτός, όχι, δεν είναι ωκεανός αλλά έχει μέσα ένα τμήμα ωκεανού που είναι το κάλυμμα των οφιολίθων του Αξιού πάνω στην Αλμωπία στα δυτικά και 2 κομμάτια που το ένα είναι ηφαιστειακό τόξο της ίδιας περιόδου Α. Ιουρασικό και το άλλο περιθωριακή θάλασσα (οπισθοταφρική λεκάνη) του Α. Ιουρασικού.

Άρα, αν την συνδέσουμε μαζί με το ότι το κάλυμμα των οφιολίθων είναι πάνω στην πλατφόρμα της Αλμωπίας με το υπόβαθρο Φλάμπουρο-Καστοριά από κάτω έχω το σύνολο της δομής της παλαιοαλπικής φάσης του Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού στο χώρο ανάμεσα στη Β. Πελαγονική και στο χώρο του παλιού Αξιού μέχρι το περιθώριο της Σερβομακεδονικής και Ροδόπης στην οποία Σερβομακεδονική στις περιοχές Λαγγαδάς,

52

Βόλβη, Αιδηψός, Στρυμώνας έχω επώθηση πάνω στην Παιονία και τις άλλες ενότητες τύπου Αξιός.

Η Σερβομακεδονική και ο Βερτίσκος στην περίοδο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό βρίσκονται στο χώρο του τότε τόξου και μάλιστα στις υψηλές Τ και γι’ αυτό το είδος της δεύτερης παραμόρφωσης είναι για τα παλαιοζωικά αυτά πετρώματα + οι πηγματίτες και απλίτες που είναι κοντά από τις διεισδύσεις του τότε ηφαιστειακού τόξου που είδαμε την κύρια έκφραση σε μια άλλη στιγμή στην περίπτωση του Πάικου.

Άρα Πάικο και Σερβομακεδονική βρέθηκαν σε διαφορετικές περιόδους δίπλα στο ηφαιστειακό τόξο της προαλπικής φάσης μόνο που η Σερβομακεδονική έχει μέσα της και παλιότερα γεγονότα.

Οφιόλιθοι Βόλβης, όπου είναι ένα από τα terrain τα εσωτερικά στην εσωτερική τεκτονομεταμορφική ζώνη που σφηνώνονται ανάμεσα στην ενότητα Κερδυλίων (που δεν έχει ηφαιστειακά) και της κύριας ζώνης του Βερτίσκου.

Πιο δίπλα η Ροδόπη με 2 ενότητες:Το αυτόχθονο όλων των ενοτήτων στο Βόρειο χώρο της Ροδόπης και της Βουλγαρίας

που είναι η ενότητα του Παγγαίου που έχει ακολουθία από μάρμαρα σημαντικού πάχους.ΠΑΓΓΑΙΟ

υπόβαθρο ηφαιστειοϊζηματογενής ακολουθία (τύποι αμφιβολιτικών γνευσιοσχιστόλιθων)

πλατφόρμα καθαρήμετάβαση με λεπτοπλακώδη μάρμαραφλύσχης

Και έχω επώθηση ενότητας Σιδηρόνερου στο Παγγαίο.Στη Ροδόπη έχεις μορφή Κρητιδικού τεκτονομεταμορφισμού με καλύμματα με το

σύμπλεγμα μαρμάρων, σχιστόλιθων, γνεύσιων, όπου συνεχίζει με λεπίωση και σε επιφανειακές συνθήκες.

53

Τρίτη 15/1/2002

Η Σερβομακεδονική και Ροδόπη έχει οφιόλιθους και η Περιροδοπική (υπερβασικά, βασικά, λάβες).

Επιπλέον έχω πλατφόρμα τύπου μεταμορφωμένη που είναι η βαθύτερη ενότητα στο Παγγαίο. Οι υπόλοιπες μάζες Βερτίσκου, Σιδηρόνερου, Κερδυλίων είναι θραύσμα προαλπικού φλοιού και για μεν τη Σερβομακεδονική έχουν συμμετάσχει στην Κρητιδική φάση με ανάδρομη μεταμόρφωση στην παλαιοαλπική φάση, για δε τη Ροδόπη και το Παγγαίο και το Σιδηρόνερο έχουν συμμετάσχει σε μια κύρια φάση μεταμόρφωσης στο Κρητιδικό χωρίς να ξέρουμε τι προηγήθηκε.

Συμπερασματικά:Η1: εξωτερική πλατφόρμα μέχρι την Αστυπάλαια, όπου η Ίος είναι το υπόβαθροΗ2: οφιολιθικά στα Αστερούσια και σε όλες τις Κυκλάδες τις μεταμορφωμένες και

Πινδικού τύπου ενότητες αμεταμόρφωτεςΗ3: πλατφόρμα εσωτερική της Υποπελαγονικής, Παρνασσός, Αλμωπία που είναι

ΧίοςΗ4: υπολείμματα Αξιού, κάλυμμα πολύ μεταμορφωμένο πάνω στις Κυκλάδες, το

κορυφαίο που το βρίσκουμε σε ράκη στην Πάρο, Ικαρία και είναι η καθ’ αυτό ενότητα Αξιού που είναι το μοναδικό κομμάτι πραγματικού ωκεάνιου χώρου που είναι το κάλυμμά του πάνω στην Αλμωπία που είναι πλατφόρμα.

Η5:πλατφόρμαΗ6: ωκεάνιος φλοιός

Η Λέσβος είναι στο μεγαλύτερό της τμήμα κάτω από τα ηφαιστειακά και αποτελείται από οφιόλιθους. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΑΞΙΟΥ.

ΛΕΣΒΟΣ = 3 ενότητεςΗ βαθύτερη με πολλά μάρμαρα που είναι μια ενότητα που για κάποιο κομμάτι είναι

πλατφόρμα. Αυτή έχει σχιστόλιθους, ιζήματα περιθωρίων ούτε πλατφόρμας, ούτε αβυσσικά, πάνω από τα οποία έχω μια πλατφόρμα με απολίθωμα (Productus = Πέρμιο, μέχρι Megalodon που φτάνουν στο Α Τριαδικό).

Άρα η αυτόχθονη ενότητα είναι Α. Παλαιοζωικό-Τριαδικό.Από πάνω της τεκτονική επαφή και έρχονται μεταϊζήματα και

μεταηφαιστειοϊζηματογενές σύμπλεγμα. Έχουμε λάβες (μεταβασάλτες) με συγγενετική σχέση μεταξύ τους και παρεμβάλλονται φάσεις ασβεστολίθων (μάρμαρα) τύπου Ammonitico Rosso που είναι ακριβώς ότι θα βλέπαμε στον Τυρό, στα Ραβδούχα ή στο υπόβαθρο Παρνασσού. Αυτή η ακολουθία είναι Τριαδικής ηλικίας και μιλάμε για υποθαλάσσια ηφαιστειότητα και πελαγικές φάσεις.

Το μεν αυτόχθονο Λέσβου έχει πλατφόρμα στο Κάτω Περμοτριαδικό, το αλλόχθονο είναι της ίδιας ηλικίας αλλά από ένα χώρο ωκεάνιο, και καπάκι με μικροεφιππεύσεις η κύρια μάζα των οφιολίθων της Λέσβου, είτε είναι στην Κεντρική Λέσβο, είτε στο ΝΔ τμήμα.

Αντιστοιχούν στα terrain Η5 και Η6.Στο αυτόχθονο της Λέσβου δηλαδή έχω κάτω Περμο-τριαδικά μάρμαρα και από

πάνω έχω ανώτερους σχιστόλιθους Λιάσιας ηλικίας και επειδή έχουν μεταψαμμίτες θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν ένα είδος φλύσχη.

Πάνω σ’ αυτή την ενότητα είναι το αλλόχθονο με τους περιδοτήτες, γαββρικές διεισδύσεις, διαβάσες που περνάν σε σύνολο pillow lavas και μετά έχω παρεμβολές από τοφφικούς σχηματισμούς και περνάμε στις φάσεις του Ammonitico Rosso όταν πάνω από αυτόν τον παλαιοπυθμένα του ωκεανού αρχίζει να αναπτύσσεται η πελαγική

54

ιζηματογένεση καθώς έχει απομακρυνθεί από τη μεσοωκεάνια ράχη που έδωσε τις pillow lavas που στεφανώνουν το οφιολιθικό σύμπλεγμα του αλλόχθονου της Λέσβου.

Δεν μπορώ να πω ότι το αυτόχθονο της Λέσβου είναι Πελαγονική και το αλλόχθονο Αξιός. Οι ηλικίες δεν είναι συμβατές. Η πλατφόρμα και στην Υποπελαγονική και στην Αλμωπία σταματάει κάπου στο τέλος Ιουρασικού, έχουμε σχιστο-ψαμμιτο-κερατολιθικές διαπλάσεις στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό και το κάλυμμα των οφιολίθων από πάνω και την Κενομάνια επίκλυση.

Εδώ η πλατφόρμα σταματά με το φλύσχη στο όριο Τριαδικού-Ιουρασικού στο Λιάσιο είναι πιο πριν 30-40εκ. χρόνια και το κλείσιμο της πλατφόρμας που πάει σε φλύσχη και η τοποθέτηση του καλύμματος των οφιολίθων. Θα θέλαμε να είχαμε μια ασυμφωνία μετά την τοποθέτηση του καλύμματος των οφιολίθων που εφ’ όσον γίνανε στο Άνω Τριαδικό-Λιάσιο θα πρεπε να ήταν μια ασυμφωνία στο Ιουρασικό και ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. Φαίνεται ότι τεκτογένεση πρέπει να έγινε στο Λιάσιο και το ξέρουμε από τις Δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας, όπου είναι ο τυπικός χώρος ανάπτυξης της Κιμμέριας ορογένεσης. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι το Λιάσιο είναι σε ασυμφωνία πάνω σε μια χαμένη ορογένεση που συμμετέχουν οι σχηματισμοί και του Τριαδικού.

Άρα αυτές οι 2 ενότητες εντάσσονται στις Κιμμερίδες δηλαδή ένα σύστημα ορογένεσης λίγο παλιότερο από την Παλαιοαλπική φάση.

ΧΙΟΣ = 2 ενότητεςΣχετικά αυτόχθονο. 80% που είναι τεράστια πλατφόρμα Τριαδικό-Ιουρασικό και

φτάνει μέχρι το Α. Ιουρασικό (φάσεις ασβεστόλιθων με Gladocoropsis), τυπική Υποπελαγονική της ηπειρωτικής Ελλάδας. Της λείπει το κάλυμμα των οφιολίθων (υπάρχει κάποιο υπόλειμμα) και η Ανωκρητιδική επίκλυση. Όμως ότι έχει φτάσει και το Α. Ιουρασικό η πλατφόρμα είναι ενδεικτικό της Υποπελαγονικής.

Το υπόβαθρό της είναι άγριος φλύσχης στη ΒΔ Χίο που έχει όλα τα πετρώματα που είναι Παλαιοζωικής ηλικίας που είναι ολισθόλιθοι, block σε άγριο φλύσχη και, επίσης, ίδιες φάσεις έχουμε βρει και στη Σαλαμίνα, Πάρνηθα κλπ.

Υπάρχουν Ηωκαινικής ηλικίας κροκαλοπαγή που δεν είναι όμως Ανωκρητιδικά.Από πάνω σε ράκη υπάρχει και στη Ν. Χίο και κεντρική και βόρεια. Από αυτές τις

θέσεις η πιο σημαντική είναι της Β. Χίου (Καρδάμυλα) όπου στο αλλόχθονο ανήκει μια Περμική πλατφόρμα η οποία έχει αναδυθεί (τεκτονιστεί) λείπει όλο το Τριαδικό και από πάνω έρχεται με ασυμφωνία το Λιάσιο (20m από αργίλους και ψαμμίτες) στη βάση μιας ανθρακικής ιζηματογένεσης που είναι Λιάσιας ηλικίας και συνεχίζει Δογγέριο και Ιουρασικό.

Σε στήλη στρωματογραφική έχω το αυτόχθονο με το γνωστό σχηματισμό του Περμίου στη βάση με τα απολιθώματα του Παλαιοζωικού στην οροφή, εξελίσσεται στο Σκύθιο με κροκαλοπαγή και στο Σκύθιο έχει ξεκινήσει η πλατφόρμα, παρεμβάλλονται κάποια ηφαιστειακά στο Τριαδικό και η πλατφόρμα συνεχίζει από Μ. Τριαδικό ως Α. Ιουρασικό.

Έρχεται το κάλυμμα του αλλόχθονου και περιλαμβάνει ένα Λιάσιο στη βάση μιας Λιάσιας πλατφόρμας σε ασυμφωνία πάνω στην Περμική πλατφόρμα.

Έχουμε μια ενότητα με χαρακτηριστικά Κιμμερίδιου. Αυτό που έλειπε στη Λέσβο εδώ το έχουμε διότι έχουμε τη Λιάσια ασυμφωνία.

Ο πιο εσωτερικός ωκεανός στην ηπειρωτική Ελλάδα αντιστοιχεί στην Περιροδοπική.Η Περιροδοπική είναι λίγο μεταμορφωμένη όπως η Λέσβος και έχει πετρώματα που

ξεκινούν στο όριο Περμοτριαδικού και η στήλη σταματάει στην αρχή του Ιουρασικού.Από τη μία υπάρχουν ασβεστόλιθοι έως λίγα μάρμαρα, δολομίτες του Τριαδικού και

από την άλλη ιζήματα με πελαγικές φάσεις που εμπλέκονται με τόφφους και διαβάσες όπως το αλλόχθονο της Λέσβου. Άρα η Περιροδοπική πρέπει να είναι το λιγότερο 2 ενότητες και μια νηριτική πλατφόρμα με ένα φλυσχοειδές στο Μελισσοχώρι του

55

Ιουρασικού και τα αλλόχθονα πελαγικά ιζήματα που έχουν συγγενετικές σχέσεις με τόφφους και λάβες, όλα μεταμορφωμένα σε αμφιβολίτες και σχιστόλιθους και μαζί με αυτά μάζες με υπερβασικά, γάββρους και διορίτες.

Τα Η5 και Η6 terrains είναι πιο μέσα από του Αξιού και είναι πιο πρώιμα στον τεκτονισμό τους όσο διαρκεί το Ιουρασικό, δηλαδή ενώ η Παλαιοαλπική φάση είναι φάση του Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού, εδώ είναι του Α. Τριαδικού-Κ. Ιουρασικού.

Η Ροδόπη έχει κλείσει τον κύκλο της με την λήξη του ηφαιστειακού τόξου στο Μειόκαινο.

Στο Μειόκαινο πάμε στην Πάτμο.Κ. Μειόκαινο=Μυτιλήνη.Ηώκαινο-Ολιγόκαινο=Λήμνος.Στο Ηώκαινο είμαστε στη ΡοδόπηΣτο Α. Κρητιδικό=Βόρεια Ροδόπη, Βόρεια Βαλκανίδων.Άρα μέχρι και το Ηώκαινο στη Ροδόπη γίνεται τεκτονική αναδιάταξη.Άρα στην Παλαιοαλπική φάση την ίδια εποχή, κάποιες από τις ενότητες είτε είναι

μέσα στο Η5, Η6 είτε Η7, Η8, Η9 (Ροδόπη, Σερβομακεδονική) θα πρέπει να συμμετέχουν.

ΣΥΝΘΕΣΗ

Το πιο εξωτερικό: έχουμε την τεράστια πλατφόρμα που ο τυπικός της αντιπρόσωπος είναι η Τρίπολη, η οποία ενότητα Τρίπολης με το Γάβροβο είναι το ίδιο πράγμα απλά το Γάβροβο είναι πιο έξω και δεν καλύφθηκε από την Πίνδο ενώ η Τρίπολη εμφανίζεται σε τεκτονικά παράθυρα.

Η Αμοργός έχει το πάνω κομμάτι ίδιο με την Τρίπολη, το κάτω ίδιο με την Ιόνια και Όλυμπος, Αλμυροπόταμος, Κερκετέας που είναι σαν Τρίπολη μόνο που έχει μέσα της τις δυσυμφωνίες του Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού, περίοδος που έχει υπάρξει έλλειμμα ιζηματογένεσης.

Αυτός είναι ο κύριος όγκος και περιλαμβάνει την Ιόνια μέσα στην οποία είναι και η Μάνη (βυθίστηκε στο Ολιγόκαινο), ενώ η Ιόνια έμεινε επιφανειακά και οι Παξοί το ίδιο.

Ανάμεσα στη μεγάλη πλατφόρμα Τρίπολη, Αμοργός, Όλυμπος και τους Παξούς που είναι οι πιο καθαρόαιμες πλατφόρμες στο κέντρο έχουμε την ιδιόρρυθμη ενδοπλατφόρμα (Ιόνια) που βυθίζεται στο Α. Λιάσιο-Δογγέριο. Γίνεται η ταφρογένεση και έχουμε μια πελαγική ακολουθία που ακολουθεί τη φάση Παντοκράτορα και που σημαίνει ότι αυτό το μεγάλο terrain σπάει σε 3 υποσύνολα τα οποία 3 υποσύνολα έχουν τον μεγάλο ενδιάμεσο χώρο της λεκάνης Μάνης-Ιόνιας η οποία όταν έρχεται η ώρα να συγκρουστεί και να βυθιστεί στο Ελληνικό τόξο σπάει σε επιμέρους κομμάτια αφού έχει ήδη από το Α. Λιάσιο-Δογγέριο σπάσει με κανονικά ρήγματα που ταφροποιούν (έχει υποστεί εφελκυσμό) και το άκρο του προς Βορρά που είναι ο Όλυμπος είναι αυτό που βυθίζεται περισσότερο και ξαναβγαίνει σαν παράθυρο αρκετά μεταμορφωμένο ενώ τα πιο πίσω μένουν αμεταμόρφωτα. Από τον Όλυμπο που μεταμορφώνεται και μπαίνει βαθιά με καλύμματα, πίσω στην Τρίπολη που έχει καλύμματα αλλά είναι σχεδόν αμεταμόρφωτη (λίγη σχιστοποίηση στη βάση) και πιο πίσω το Γάβροβο που έχει μείνει στον αφρό. Ίδια κομμάτια μιας ίδιας πλατφόρμας μέσα στην ορογενετική δομή του τόξου μετά το Ολιγόκαινο διότι όλος αυτός ο χώρος μέχρι το Α. Ηώκαινο είναι ήρεμος και αδρανής, είτε έχει Nummulites εκεί που είναι πλατφόρμα είτε Globigerines εκεί που είναι πελαγική ιζηματογένεση.

Στο παιχνίδι μπαίνει στο τέλος του Ηωκαίνου όταν αρχίζει η φλυσχογένεση και τεκτονίζεται και αρχίζει η μεταμόρφωση ή τα υπόλοιπα όταν έχει τελειώσει και η φλυσχογένεση δηλαδή Ολιγόκαινο-Μειόκαινο είναι η εποχή της τεκτογένεσης και όλο μαζί

56

αποτελεί μέρος του Ελληνικού τόξου στο Μ.-Α. Μειόκαινο (Καστελόριζο), το ίδιο και στη Ζάκυνθο πάνω από σχηματισμούς που ακουμπάνε τους εβαπορίτες του Α. Μειοκαίνου.

Είναι ο κορμός του Ελληνικού τόξου και έχει πάψει πλέον να είναι σήμερα στη θέση του διότι σήμερα έχουμε τη σημερινή υποβύθιση. Η σημερινή διαδικασία άρχισε από το τέλος του Μειοκαίνου.

Όταν έχει ενσωματωθεί θα είναι το terrain Η0 αυτό που σήμερα υποβυθίζεται κάτω από το Ελληνικό τόξο (πυθμένας της ανατολικής Μεσογείου με όλα αυτά τα 7-8km των ιζημάτων από πάνω) και μπαίνει κάτω από το σύνολο των προηγούμενων ενοτήτων, που στο μέτωπο είναι το terrain Η1 των εξωτερικών Ελληνίδων, με υπόβαθρο την Ίο και τη μάζα του Μεντερές μετά την αποκοπή του στο Τριαδικό (rifting) είναι ελεύθερο μέχρι το Α. Ηώκαινο, ενσωματώνεται στο Α. Ηώκαινο-Ολιγόκαινο στο Ελληνικό τόξο αφού προηγουμένως στο Λιάσιο έχει υποστεί φάση εφελκυσμού που έχει κάνει να βυθιστεί το κομμάτι Ιόνιας-Μάνης.

Ανάμεσά του υπάρχει ένας ωκεάνιος χώρος ο οποίος έχει οφιόλιθους, πιο κλασσικό κομμάτι είναι το κάλυμμα των οφιολίθων της Β. Πίνδου, και είναι η πιο μεγάλη, εκτεταμένη αυτόνομη γεωτεκτονική ενότητα μέσα στις Ελληνίδες και κάθεται πάνω από το φλύσχη Πίνδου και στις άλλες ενότητες Ιόνιας, Γαβρόβου κλπ είναι σαφές ότι είναι μετά το Α. Ηώκαινο που έχει τοποθετηθεί τεκτονικά το κάλυμμα των οφιολίθων της Β. Πίνδου.

Έχει κλείσει τότε και υπάρχει η Άρβη στην Κρήτη, ξέρουμε ότι ο ωκεάνιος αυτός χώρος λειτουργούσε σαν μεσοωκεάνια ράχη μέχρι το όριο Κρητιδικό-Παλαιόκαινο στα 65εκ. χρόνια με τις Globotruncanes και τις Globigerines στα συνοδά ιζήματα τα ερυθροϊώδη που βλέπουμε στους βασάλτες της Άρβης και άρα ο χώρος αυτός του ωκεανού Πίνδου-Κυκλάδων Η2 λειτουργεί τουλάχιστον μέχρι την αρχή του Καινοζωικού και κλείνει λίγο μετά και μέσα του έχει οφιόλιθους (Β. Πίνδο) και έχει ενότητες, ένα πακέτο μεταμορφωμένες – όσες βυθιζόντουσαν από το τέλος του Κρητιδικού μέχρι το Ηώκαινο κάτω από τα πιο μέσα του Ελληνικού τόξου (Κυκλάδες+-) και ένα πακέτο αμεταμόρφωτο που είναι επιφανειακό, που είναι η Πίνδος και ότι συνοδό γυρνάει γύρω της π.χ. Άρβη, Μιαμού, οφιόλιθοι Αστερουσίων.

Το δεύτερο, λοιπόν, terrain που ξέρουμε ότι κλείνει στο Α. Ηώκαινο, για το πότε άνοιξε πρέπει να δούμε ποια είναι τα παλαιότερα πελαγικά ιζήματα και από την Πίνδο βλέπουμε ότι είναι το Κάρνιο και είτε έχει υποβυθιστεί και είναι οι Κυκλάδες, είτε έχει βγει σαν κάλυμμα πάνω από την άλλη πλατφόρμα του Ολύμπου, Τρίπολης κλπ. Είναι ωκεάνια αβυσσοπελαγική λεκάνη της Τηθύος και την βρίσκουμε σαν καλύμματα ράκη πάνω από τις εμφανίσεις της εξωτερικής πλατφόρμας.

Στο Η3, έχω κομμάτια όπως ο Παρνασσός που δέχονται μια επίδραση από τον τεκτονισμό τον παλαιοαλπικό του Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού αλλά η σφραγίδα του είναι Ηωκαινική και υπάρχουν κομμάτια τα οποία έχουν την Ανωκρητιδική επίκλυση και μετά από κάτω έχουν το κάλυμμα του Αξιού μαζί με τη Μαλιακή τα οποία αποτελούν μέρος του συνόλου όπου το terrain και οι οφιόλιθοι οι αλλόχθονοι πάνω σε όλα τα καλύμματα και κάτω από την Ανωκρητιδική επίκλυση. Κανονικά ο χώρος τους ήταν ο Η4 που ήταν ένας ανεξάρτητος χώρος άσχετα αν κομμάτια του χώρου είναι σήμερα μέσα στον άλλον.

Άρα στο Η3 έχω τα αλλόχθονα του Αξιού-Μαλιακής και την καθαυτό πλατφόρμα που την βλέπουμε πιο πλήρη στον Παρνασσό, και έχω την Υποπελαγονική την αμεταμόρφωτη το αντίστοιχο μεταμορφωμένο της Αλμωπίας, τα υπόβαθρα Φλάμπουρο-Καστοριάς.

Άρα το τρίτο terrain έχει και ένα κομμάτι από το τέταρτο terrain της Μαλιακής-Αξιού.

Ο πραγματικός ωκεανός του Αξιού είναι το Η4 και έχει μέσα του οφιόλιθους τύπου Βούρινου, μεγάλα κομμάτια της Όρθρυς, καλύμματα πάνω από Αλμωπία στη Δ. περιοχή

57

του Αξιού + κάποια αβυσσοπελαγική ακολουθία ή Μαλιακή η οποία είναι πιο τυπική κοντά σε ωκεανό από την Πίνδο. Διότι η Πίνδος έχει ελάχιστες εμφανίσεις βασικών πετρωμάτων στο Δογγέριο, ενώ η Μαλιακή από την αρχή του Τριαδικού (Σκύθιο) μέχρι και το Μέσο έως Α. Ιουρασικό έχει συνεχώς βασάλτες μαζί με Ραδιολαρίτες και παρεμβολές από ασβεστόλιθους. Ο χαρακτήρας της είναι τα ηφαιστειοϊζηματογενή της ωκεάνιας προέλευσης της Μαλιακής δίπλα στον ενιαίο ωκεανό Αξιού. Όπως οι οφιόλιθοι της Β. Πίνδου και η Πίνδος είναι σε αυτόν τον ενιαίο χώρο ωκεανού Πίνδου-Κυκλάδων έτσι και για τον ωκεανό Αξιού έχουμε Μαλιακή που παίζει το ρόλο της Πίνδου αλλά σε μια άλλη λεκάνη η οποία κλείνει στο όριο Α. Ιουρασικού-Κ. Κρητιδικού γιατί συμμετέχει με το κάλυμμα των οφιολίθων που έρχεται πάνω της και όλη μαζί πάει παραδίπλα στην πλατφόρμα πριν το Κενομάνιο. Άρα Η4, όπου ένα κομμάτι του έχει ενσωματωθεί στο Η3 στην Παλαιοαλπική φάση κάτω από την Ανωκρητιδική επίκλυση και είναι ο Αξιός και η Μαλιακή, ο μεν Αξιός με την έννοια οφιόλιθοι Αξιού και η δε Μαλιακή με την έννοια ιζηματογενής ακολουθία του χώρου του Αξιού.

Η Μαλιακή αρχίζει από το Α. Παλαιοζωικό και τελειώνει στην Κενομάνια επίκλυση που είναι η τελική.

Παραμέσα έχω το Πάικο που είναι ένα ύβωμα που γίνεται χώρος ηφαιστειακού τόξου στο Α. Ιουρασικό-Κ. Κρητιδικό.

Παλαιογεωγραφικά είναι πιο μέσα.Το Πάικο είναι αυτόχθονο της Λέσβου και αλλόχθονο της Χίου.Το Η6 είναι η Περιροδοπική (κρατάμε την πελαγική διάσταση δηλαδή το αλλόχθονο

της Λέσβου με τους οφιόλιθους).Η7 = Ροδόπη = ηπειρωτικός φλοιός.Η8 = Βόλβη + Ανατολική Ροδόπη = ωκεανός + οφιόλιθοι.Η9 = Σερβομακεδονική = ηπειρωτικός φλοιός.Είναι όλα ανοιχτά, η Ροδόπη θα μπει.Παγγαίο και Σιδηρόνερο πάνω από το Παγγαίο.Παγγαίο = πλατφόρμα η οποία είναι ένας Όλυμπος πιο παλιός, είναι αυτόχθονο

Λέσβου πιο παλιά ή πιο μέσα.Σιδηρόνερο = προαλπικός φλοιός (εκλογίτες, αμφιβολίτες, μάρμαρα).Τα Κερδύλια έχουν πλατφόρμα μαρμάρων από πάνω τους διαφορετική από το

Παγγαίο.Ο Βερτίσκος θα μπορούσε να είναι σαν το Σιδηρόνερο.

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΝΤΕΛΙΚΟ ΟΡΟΣΣτην περιοχή της Πεντέλης έχουμε κυρίως μεταμορφωμένα πετρώματα.Η περιοχή ανήκει στην σχετικά αυτόχθονη ενότητα της Αττικής με σημαντικές

διαφορές όμως σε Λαύριο, Υμηττό και Πεντέλη.Από πάνω είναι η αλλόχθονη ενότητα Λαυρίου-Αττικής που εμφανίζεται στην

Πεντέλη, στη Βόρεια Αττική, στον Άγιο Στέφανο και στη λίμνη του Μαραθώνα. Στην σχετικά αυτόχθονη ενότητα ανήκουν τα πετρώματα που καλύπτουν τις περιοχές από την Πεντέλη ως τον Κάλαμο.

Οι περιοχές αυτές καλύπτονται από τα πετρώματα που η στρωματογραφία της δείχνει, αφού ξεδιπλώσουμε τις ισοκλινείς πτυχές, ότι στη βάση έχουμε μια ακολουθία από σχιστόλιθους, χαλαζιοαστριούχα – μεταβασικά (πετρώματα ηφαιστειακής προέλευσης): ιζήματα, λάβες, τόφφοι ή τοφφίτες.

Ενώ λοιπόν στη βάση έχουμε ηφαιστειοϊζηματογενή ακολουθία με όξινη και βασική ηφαιστειότητα, έχει bimodal χαρακτήρα που είναι πολύ συνηθισμένος και σταδιακά αρχίζουμε να έχουμε μια ακολουθία από παχιά μάρμαρα που φτάνει μέχρι το Ανώτερο

58

Κρητιδικό. Μόνο που στην Αττική δεν έχουμε φλύσχη, αλλά τον συναντάμε στην Εύβοια πάλι στο Ηώκαινο που δίνει μεταφλύσχη – φλύσχη.

Πρόκειται για μια ενότητα τύπου Τρίπολης που είχε στη βάση ηφαιστειοϊζηματογενή πετρώματα, από πάνω μάρμαρα και έκλεινε με φλύσχη στο Ηώκαινο. Η συσχέτιση αυτή οφείλεται σε κάποια απολιθώματα που έχουν βρεθεί στην Πεντέλη και στην περιοχή Γραμματικού Μαραθώνα, που μας δείχνουν κάποια μάρμαρα στα ανώτερα στρώματα αυτής και έχουν ηλικία Τριαδική. Όλη η ακολουθία αυτή είναι δηλαδή από το Τριαδικό και πάνω. Έχουμε το Κρητιδικό με τους Ρουδιστές της Αγίας Μαρίνας και το Ηώκαινο στην Εύβοια. Για να φτάνει αυτή η ακολουθία μέχρι το Ηώκαινο πρέπει να είναι κάτι σαν μια ενότητα Τρίπολης που είναι όμως μεταμορφωμένη. Είναι σαν στρώματα Τυρού μεταμορφωμένα με λάβες και τόφφους και πλατφόρμα με μάρμαρα.

Έχουμε λευκά μάρμαρα μέχρι τον Κάλαμο και επίσης συναντάμε κάποια πακέτα στρωμάτων.

o Μια ζώνη με μάρμαραo Μια ζώνη με μάρμαρα και Silex από κάτω τουςo Μια ζώνη σχιστόλιθων, από κάτω μια ζώνη με μάρμαρα και Silex , από κάτω

του o Μια ζώνη μαρμάρων

Σε αυτά τα πακέτα έχουμε τις εναλλαγές μαρμάρων-σχιστόλιθων που οφείλονται σε ισοκλινείς πτυχές και αυτό γιατί:

Υπάρχουν από τη χαρτογράφηση δομές που βλέπουμε τα κορυφαία αυτά των πτυχών,

Βλέπουμε να επαναλαμβάνονται οι ίδιες λιθολογίες.Πριν περάσουμε από την ηφαιστειογενή ακολουθία στα πολλά μάρμαρα έχουμε και

κάποιους ορίζοντες από ενδιάμεσα άσπρα μάρμαρα τα οποία είναι είτε από πάνω, είτε από κάτω από τα άλλα μάρμαρα και πριν φτάσουμε βλέπουμε αυτούς τους ορίζοντες. Γενικά στη δομή αυτής της περιοχής έχουμε τέσσερα βασικά πακέτα στα οποία οι διαδοχικές επαναλήψεις είναι για όλο το σύστημα με τα μάρμαρα από πάνω και τους σχιστόλιθους από κάτω.

Τα ενδιάμεσα μάρμαρα είναι ηλικίας Τριαδικού, πάνω από αυτά έχουμε το Ηώκαινο με τους Nummulites, από πάνω έχουμε τον μεταφλύσχη. Αυτή είναι η στρωματογραφία της ενότητας Αλμυροποτάμου όπως την ονομάζουμε.

Πάνω σε αυτήν την ενότητα έρχεται με τεκτονική επαφή η αλλόχθονη ενότητα (περιοχές: λίμνη Μαραθώνα, Άγιος Στέφανος) με μεταμορφωμένα πετρώματα.

Η διαφορά των δύο αυτών ενοτήτων είναι ότι σαν βαθμός μεταμόρφωσης η σχετικά αυτόχθονη ενότητα είναι στην πρασινοσχιστολιθική φάση, στα όρια της αμφιβολιτικής με ενδείξεις ότι έχει περάσει από μία κυανοσχιστολιθική φάση καθώς βρίσκουμε τον γλαυκοφανή σε εγκλείσματα μέσα σε άστριους ή σε επίδοτα.

Αντίθετα από το αλλόχθονο είναι σε πολύ μικρές, υπολειμματικές εμφανίσεις και έχει πολύ γλαυκοφανή και αν λάβουμε υπ’ όψιν μας και την τεκτονική επαφή που χωρίζει τις δύο αυτές ενότητες καταλαβαίνουμε ότι είναι διαφορετικές ενότητες.

Τομή από τον Ευβοϊκό προς την Πεντέλη. Έχουμε λοιπόν μάρμαρα, μάρμαρα με Silex, και στην επαφή πριν τους σχιστόλιθους έχουμε τα ενδιάμεσα μάρμαρα.

Ο Παπανικολάου διακρίνει στην περιοχή τρεις μεταμορφωμένες ενότητες:Κατώτερη είναι η ενότητα Αττικής που περιέχει τους αυτόχθονους σχηματισμούς της

Πεντέλης και ανήκει στις εσωτερικές Ελληνίδες.Πάνω από την προηγούμενη βρίσκεται τεκτονικά τοποθετημένη η ενότητα Ολύμπου-

Αλμυροποτάμου που ανήκει στις εξωτερικές Ελληνίδες.Τέλος, τελευταία είναι επωθημένη η ενότητα Λαυρίου, που είναι ένα φυλλιτικό κάλυμμα

με έντονα mélange.

59

Στην Πεντέλη έχουμε διαφορετικές λιθολογίες οι οποίες όμως έχουν μια γεωμετρική δομή. Δηλαδή οι εμφανίσεις, όρια των σχηματισμών, ακολουθούν μια γεωμετρία ΒΑ περίπου.

60