هاي استان سيستان و بلوچستان براي رسيدن به توسعهتوانمندي با تاكيد بر ترانزيت كاال و كشاورزي

دكتر نظر دهمرده*

مجيد محمودي و **

دانشجوي كارشناسي ارشد علوم اقتصادي** استاديار دانشكده اقتصاد دانشگاه سيستان و بلوچستان *

:چكيده هـم مـرز مـي باشـد و در افغانستان و پاكستان و با دو كشور وب شرق ايران قرار گرفته ستان در جن استان سيستان و بلوچ

معـدن و , صـنعت , كـشاورزي , اين استان در بخشهاي مختلف بازرگاني . دسترسي دارد به آبهاي آزاد اقيانوس هند نيز جنوبه و برنامه ريزي صـحيح مـي توانـد باعـث رشـد توج در صورت و توانمنديهاي بالقوه زيادي است كه گردشگري داراي قابليتها

.چشمگير منطقه شود مايش سرزمين اقدام به معرفي توانمنديهاي استان سيستان و بلوچستان با تاكيد آما با توجه به بحث از اين رو در اين مقاله

ـ . ترانزيت كاال و كشاورزي پرداختيم , بر بخشهاي بازرگاني ـ بحث صادرات و واردات كاال و تب ي ديل اسـتان بـه محـور ترانزيته هرمـز در بحـث صـادرات و تنگ كه مي تواند موجب خارج كردن وابتسگي شديد كشور به كشورهاي افغانستان و آسياي ميانه

ريلـي عظـيم در مسير شبكه استان و قرار گرفتن امكان پذير است با توجه به موقعيت جغرافيايي ويژه استان نيز شود واردات در بخـش . ميتواند بـه ايـن مهـم كمـك كنـد ) كه به زودي كامل مي شود ( ايران و تركيه ميگذرد , ... , مالزي , پور كه از سنگا

, خرمـا بيانگر اين است كه استان سيستان و بلوچستان در توليـد زراعي و باغي كشاورزي هم تحليل عملكرد محصوالت مختلف .د وفه اي و محصوالت جاليزي مزيت دارنباتات عل, برخي از غالت , ميوه هاي گرمسيري

عملكرد در هكتار, كشاورزي , بازارچه هاي مرزي , ترانزيت كاال , سيستان و بلوچستان ,توسعه : كليديواژگان

:مقدمه زيـت با تاكيد بر محور تران توسعه استان سيستان و بلوچستان دردنبال بررسي عوامل و فرصتهاي موثره در اين مقاله ما ب

سپس معرفـي اجمـالي اسـتان سيـستان و توضيحاتي در مورد توسعه و ارائه مطلب قبل از بيان . و بخش كشاورزي هستيم . ضروري مي باشد بلوچستان

2رشد ,1اگر چه مفاهيم ترقي و ه از طرف صاحب نظران مختلف مطرح گرديد تعاريف و مفاهيم متفاوتي , براي توسعه به مفهـوم 5واژه توسعه ليكن, قتصادي و اجتماعي مطرح بوده شه هاي بسيار دور در ادبيات ا گذاز 4گسترش و 3پيشرفت ,

.گ جهاني دوم رواج پيدا كرده استكنوني آن پس از جن

ياد شده اگر چه حركت در جهت بهبود اوضاع و شرايط موجود يك جامعه را مد نظر قرار دارند امـا بـه نـسبت مفاهيم . ر مي باشند ه محدود تمفهوم توسع

اما در همه ي اين ها , شده است تعاريف مختلفي از مفهوم توسعه ارائه همان طور كه ذكر شد در رويكرد هاي متفاوت . محور اصلي است فرهنگي و اجتماعي , سياسي, بهبود كيفيت زندگي انسان در ابعاد اقتصادي,

١ - Progress ٢ Growth ٣ Advancement ٤ Expanding ٥ Development

1

:آمايش سرزمينسرزمين در موضوع توسعه و دستيابي به توسـعه از اهميـت ويـژه اي برخـوردار توجه به بحث آمايش , به نظر نگارنده

, ي رداشت ها و تعاريف گوناگوني هم از آمايش در ابعـاد اقتـصاد ب, بر اساس تعاريف گوناگوني كه از توسعه شده . است . شده استاجتماعي و جغرافيايي آن

فعاليـت هـاي جمعيـت توسـط بهتـرين شـكل توزيـع كـن مم توزيـع مطلوب ترين رسيدن , آمايش سرزمين منظور از )1995 , ژان پل الكاز (ي سرزمين است پهنه اجتماعي در-اقتصادي

سـرزمين و فعاليتهـاي انـسان در , بـين انـسان به طور كلي مي توان گفت آمايش سرزمين عبارت است از تنظيم رابطـه امكانات انساني و فضايي سرزمين در جهت بهبود وضعيت مـادي و پايدار از جميع زمين به منظور بهره برداري در خور سر

.اجتماع درطول زمانو معنوي سـرزمين ) اكولـوژيكي (به عبارت ساده تر انسان بايد آن استفاده اي را از سرزمين به عمل آورد كـه ويژگيهـاي طبيعـي

. دهد را با نياز هاي اقتصادي اجتماعي وفق ديكته مي نمايد و سپس اين ويژگيها اجتماعي بايد به همراه برنامه ريزي فضايي صورت گيرد تا پديـده -برنامه ريزي هاي اقتصادي , طبق نظريه هاي آمايش

منابع به بخش مكان ها و منا ست در جهت تعيين و تخصيص و برنامه ريزي فضايي تالشي ا . عدم تعادل فضايي بروز نكند انات منطقه در فعاليت هاي توليدي و امك , منافع اجتماعي را داشته باشد بيشترين , ق به نحوي كه سرمايه گذاري بخشي ط

. دهد تفاوت سطوح درآمد را كاهشآنها قرار گيرد و دسترس تمام افراد نيازمندبا صحبت هايي كه شد و نيز توجه به يافته هاي بيش از نيم قرن تجربه براي تحقـق توسـعه در جهـان سـوم مـي تـوان

از اين رو در كشور ما هم برنامه ريزي در مورد توسعه . برنامه ريزي ممكن نيست سعه بدون تالش و دريافت كه تحقق تو و بـود ) ور رسمي در كشور آغـاز شـد به ط1327برنامه ي اول توسعه قبل از انقالب در سال ( قبل از انقالب شروع شده

آبـان 13 در تـاريخ , 1404 ساله ي ايران در افق 20ز ندا ابالغ سند چشم ا . برنامه نوشته شده 4ا كنون پس از انقالب هم ت . به اهداف توسعه كشور مي باشد ط رهبر معظم انقالب در راستاي نيلتوس1382

:يستان و بلوچستان استان سمعرفي اجمالي از كـل درصد40/11كيلومتر مربع در جنوب شرق ايران واقع شده و 187500با وسعتي حدودسيستان و بلوچستان استان

آن كيلومتر مربع 172305كيلومتر مربع از اين وسعت مربوط به سيستان و 15197. مساحت كشور را به خود اختصاص داده . در بخش بلوچستان واقع شده است

از ويژگيهاي ) در جنوب استان (هم مرزي با كشور هاي افغانستان و پاكستان و نيز اتصال به درياي عمان و اقيانوس هند جنوبي و نهبندان به خراسان –شهر زاهدان مركز استان است و از طريق محور زاهدان . ي اين استان به شمار مي رود كليد

تنها شبكه راه آهن استان نيز زاهدان را از طريـق ميرجـاوه بـه . بم به استان كرمان متصل مي شود –از طريق محور زاهدان – فرودگـاه زاهـدان 4 از لحاظ هـوايي هـم . ) هدان هم در حال اتمام است زا –راه آهن كرمان ( متصل مي كند پاكستانالبته در سراوان هم فرودگـاهي كوچـك بـا فعاليـت بـسيار ( د نايرانشهر در استان در حال فعاليت مي باش زابل و –چابهار

. )محدود وجود دارداما با اين حال به دليـل وضـعيت . ود آب مواجه است از لحاظ منابع آب اين استان به دليل اقليم ويژه اي كه دارد با كمب

توليد ميوه هاي بويژهوهوايي و دمايي كه در بلوچستان و قسمتهاي جنوبي استان بر قرار است بحث كشاورزي و باغداري .رمسير قابل تفكر است مربوط به مناطق گ

2

پيام نور , آزاد , دانشگاه هاي علوم پزشكي , علوم دانشگاه هاي وابسته به وزارت ( و معتبر وجود دانشگاه هاي مختلف .در استان از ويژگيهاي علمي استان به حساب مي آيد ) جامع علمي كاربردي و غير انتفاعي ,

توجه به آمايش سرزمين استان سيستان و بلوچستان مي تواند عوامل و فرصتهاي سيستان و بلوچستان و مناطق مختلـف ل تهاي اسـتان قابليـت تبـدي وان دريافت كه يكي از مهمتـرين فرصـ از اين رهگذر مي ت, ا نشان دهد به م آن را براي توسعه

بخشهاي , بازارچه هاي مرزي همچنين . كه باعث توسعه قابل مالحظه استان خواهد شد شدن به محور ترانزيت كاال است .مي شوند گردشگري و شيالت ساير فرصتهاي استان محسوب , صنعت و معدن , كشاورزي

3

:بيان مسئله هم مرزي با پاكستان و افغانستان و دسترسي به آبهاي آزاد ( با وجود شرايط منطقه اي ويژه سيستان و بلوچستان استان

نسبت بـه سـاير و عليرغم برنامه هاي مختلف توسعه كه در كشور نوشته شده و امكانات بالقوه اي كه دارد ) اقيانوس هند توسعه نيافته كشور تا كنون در حركت روي مسير توسعه موفقيت چنداني نداشته است و جزو استان هاي استان هاي كشور همين امر ضرورت و اهميت پژوهش در مورد فرصتها و توانمديهاي استان در جهت رسيدن به توسـعه . محسوب مي شود

.نشان مي دهد ه استان را و نيز بررسي موانع موجود در سر راه توسع :اصلي كه در اين مورد مطرح است سوال

ه استان سيستان و بلوچستان گردد كدامند ؟ امكانات و منابعي كه مي تواند موجب پيشرفت و توسع,فرصتها

: تحقيق فرضيهو چـه در ح كـشوري حمل و نقل و ترانزيت كاال چه در سط , اين است كه توجه به بحث ارتباطات فرضيه مطرح شده

يكـي از بخـشهايي كـشاورزي همچنـين بخـش , عه استان داشته باشد را در توس سطح بين المللي مي تواند مهمترين تاثير .د رار گير كه براي دستيابي به توسعه بايد مورد توجه قاست

: تحقيق روشه بـه عـ مـورد نيـاز بـا مراج اطالعـات و آمـار سعي شده تا ق ما اسنادي و كتابخانه اي بوده و روش تحقي , در اين مقاله

همچنين در برخي موارد با مسئولين سازمانها مصاحبه شده و . و ساير تحقيقات انجام شده تهيه شود كتابخانه ها ,سازمانها . پرداخته شد اطالعاتاين ليلي نهايتا پس از كسب اطالعات به توصيف تشريحي و تح

:پيشينه تحقيق . تحقيقات داخلي و خارجي بسياري انجام شده و هر كدام به بررسي يك يا چند بعد از آن پرداخته اند در مورد توسعه

بـا ي كه انجـام شـده و برخي از تحقيقاتبه در زير .در سيستان و بلوچستان هم تحقيقات متعددي در اين مورد انجام شده : مرتبط هستند اشاره مي كنيم تحقيق حاضر

اري در مقاله خود با استفاده از روش فاكتور عاملي و تاكسونومي به رتبه بندي توسعه كشاورزي دكتر صادق بختي -استانهاي مختلف مي پردازد و همچنين براي تعيين مزيت بخشهاي مختلف استان سيستان و بلوچستان به تحليـل

.وضعيت توليد و عملكرد محصوالت كشاورزي عمده استان پرداخته است

مرده در مقاله ضرورت تبديل بازارچه مرزي زابل به منطقه آزاد به بررسي بازارچـه مـرزي ميلـك و ده نظر دكتر -تاثير آن بر بخشهاي مختلف منطقه پرداخته و ضرورت تبديل بازارچه مرزي زابل بـه منطقـه آزاد را روشـن مـي

.سازد

يي در استان سيستان و بلوچستان با در مقاله اي تحت عنوان بهره وري صنايع روستا و همكاران علي حاجي نژاد - به رتبه بندي صنايع روستايي استان پرداخته و تحليل آمارياستفاده از شاخصهاي بهره وري و تاكسونومي عددي

.اند , در سطح ملـي لوچستان و ب يستاندكتر حافظ نيا در مقاله خود تحت عنوان رويكرد ژئوپليتيكي به نقش استان س -

.آمايش سرزمين و موقعيت ويژه استان دست زده در واقع به بررسي

.عالوه بر موارد فوق تحقيقات متعدد ديگري هم انجام شده كه نمي توان به تك تك آنها اشاره كرد

4

فرصتها و توانمنديهاي استان سيستان و بلوچستان ا مي تواند باعث روشن شدن موتـور ظرفيتها وتوانمديهاي بالقوه زيادي دارد كه توجه به آنه استان سيستان و بلوچستان

. توسعه استان شود :حمل و نقل و ترانزيت كاال, بازرگاني ) 1

, با پيـشرفت تمـدن و دانـش همزمان . از ديرباز راه و حمل و نقل به عنوان يكي از ضروريات زندگي بشر مطرح بوده ايـن امـر باعـث ري و روستايي ابداع شده كه صنعت حمل و نقل تحول و تكامل يافته و راه هاي مختلف حمل و نقل شه

و حمل ه هر منطقه گسترش راه هاي ارتباطي در توسع موثر اولين عامل نسان و رفاه نسبي او گرديده است و بهبود زندگي ا .ونقل آن منطقه است

كيلـومتر 1100( ن موقعيت جغرافيايي ويژه استان سيستان و بلوچستان يعني هم مرزي با دو كشور افغانـستان و پاكـستا كه جنوب استان در ) كيلومتر مرز ساحلي 300( و نيز دسترسي به آبهاي آزاد و درياي عمان در شمال و شرق)مرز خاكي

عـاملي بـراي مي تواند در صورتي كه مورد توجه واقع شود صنعتي در بندر چابهار شده -موجب داشتن منطقه آزاد تجاري .توسعه استان گردد

.به اين موقعيت ويژه قطعا بحث ترانزيت كاال و ايجاد فعاليتهاي بازرگاني داخلي و خارجي خودنمايي مي كند با توجه افغانستان و پاكستان مي تواند اين با كشورهاي و اقيانوس هند و هم مرزي استان وجود بندر چابهار در حاشيه درياي عمان

زيرا كوتـاه تـرين مـسير آسـياي .اي افغانستان و آسياي ميانه تبديل كند دروازه اصلي و محور ترانزيتي كشوره منطقه را به البته دستيابي به اين مهم در صورت سرمايه گذاري . چابهار به مرز تركمنستان است كيلومتر 1840ميانه به آبهاي آزاد مسير

.ن مي باشد ممكتجهيزات بندري و اسكله , ارتباط ريلي , مناسب در راه ها و جاده هاي ارتباطي نقـش در مبادله كاال به شرق كشور و همسايه هاي شرقي و آسـياي ميانـه جنوب -اتصال بندر چابهار به كريدور شمال

در سن پترزبورگ 1379 جنوب در شهريور ماه -موافقتنامه كريدور حمل و نقل بين المللي شمال ( .مهمي ايفا خواهد كرد تجـارت بـين جنوب مهمترين حلقـه -كريدور شمال , رسيد هند و روسيه , يران سه كشور ا به امضاي وزراي حمل و نقل

30 درصد كوتاهتر و از نظـر هزينـه تـا 40آسيا و اروپا مي باشد كه در مقايسه با مسيرهاي سنتي از نظر مسافت و زمان تا . )درصد ارزانتر مي باشد

لذا مي تواند در صـورت ي كشور به سمت اقيانوس هند است توجه به اين كه بندر چابهار نزديكترين بندر آب همچنين با از زمان و هزينه كاال و مواد اوليه مورد نياز صنايع و مردم كشور تبديل شود و به تامين كننده اصلي زيرساختها ماده سازي آ

. داخل خليج فارس بكاهد هاي زياد حمل و نقل كشتيها تا نقاط و بنادر وجه به اين مسئله مهم كه بندر و منطقه آزاد چابهار خـارج از منطقـه و محـدوده پرترافيـك و تعالوه بر موارد ياد شده

و تبـديل آن بـه محـور خليج فارس و تنگه هرمز قرار گرفته مي تواند دليلي مهم براي توجه ويـژه بـه ايـن منطقـه پرتنش و مـواد بـه جهت كلي جابجايي كاالهـا شده كه سازمان فضايي ارتباطي ايران به گونه اي سازمان دهي . ترانزيت كاال باشد

و اين امر يـك وابـستگي شـديد بـراي .كه جهاني مي شود سوي خليج فارس است و از آنجا از طريق تنگه هرمز وارد شب اگر چه اين مشكل و تنگنا در شرايط كنوني چندان به چشم نمـي آيـد امـا مـي توانـد در , ايران به تنگه هرمز پديد آورده

بـراي ايـن كـه اقتـصاد .بروز مشكل در منطقه خليج فارس مشكالت عديده اي را براي اقتصاد ايران بوجود آورد صورت ارتبـاطي كـشور را بـه –كشور را از اين تنگنا نجات دهيم بايد به سمت جنوب شرق كشور توجه كنيم و ساختار فـضايي

. ) 1380, حافظ نيا (يم جنوب شرقي قرار ده–به صورت شمال غربي جنوبي –جاي شمالي

5

مـردم ايجاد اشتغال و درآمد بـراي : توجه به بحث ترانزيت كاال در استان فوايد و اثرات بسياري دارد از جمله همچنين تقويـت , بهبـود توسـعه اسـتاني , ارتقاي سطح امنيت اسـتان , كاهش فعاليتهاي اقتصادي غير رسمي و زير زميني , منطقه

آماده شدن بستر براي جذب سـرمايه گـذاريهاي , فرهنگي و امنيتي با كشورهاي همسايه – اجتماعي –پيوندهاي اقتصادي .داخلي و خارجي در استان

فعاليتهـايي . ممكن نمي باشـد بي شك بدون برنامه ريزي و فراهم كردن زيرساختهاي الزم رسيدن به اين دستاورد مهم :از كه بايد در اين جهت انجام داد عبارت است

عمليـات اجـراي پـرژه , جاده اي و تكميل هر چه سريعتر پروژه جاده ترانزيت چابهار به ميلك زابـل توسعه خطوط -بـه بهـره 86 يـا 1385 آغاز شده و پس از چند مرتبه تاخير در زمان بهره برداري نهايتا قرار بود در سال 1370فوق از سال

.محور به ويژه در نقاط كوهستاني و صعب العبور كامل نشده اما همچنان قسمتي از اين . برداري برسد , بـه سيـستان راه آهن چابهار يعتر براي شروع پروژه زاهدان و اقدام هر چه سر –ع خط راه آهن كرمان تكميل به موق -

ن به صرفه است بسيار مقروراه آهن يكي از مهمترين راه هاي ارتباطي است و در مسافت هاي دور و به هنگام ازدياد كاري ارائه توضيحات بيشتر در ايـن مـورد در شرف اتمام است زاهدان -از اين رو و با توجه به اين كه پروژه خط آهن كرمان ,

.الزم به نظر مي رسد امـور اجرايـي فاز اول اين طرح كـه 1361 زاهدان مدتها قبل انجام شده و از سال -مطالعات اوليه طرح راه آهن كرمان

فاز دوم اين طرح به علت آغاز جنگ . ) نقشه برداري و تهيه مسير باند اصلي بوده : فاز اول شامل ( وع شده است بوده شر و باالخره پس از سالها انتظار اين پروژه مهم در حال تكميل است و . آغاز گرديد 1370تحميلي دچار تاخير شد و در سال

يعني راه آهنـي ( اين خط آهن و اتصال آن به تنها شبكه ريلي موجود استان افتتاح .به زودي به بهره برداري خواهد رسيد ( با عث ارتباط منطقه جنوب شرق آسيا به ايران و خاورميانـه ) . كه زاهدان را از طريق ميرجاوه به پاكستان متصل مي كند

. مي گردد )و كامل شدن شبكه سراسري ريلي , برمـه , بـنگالدش , تايلنـد , مـالزي , كيلومتر اسـت كـه از سـنگاپور 14000داراي بيش از اين شبكه سراسري عظيم

. همچنين اين شبكه از استانبول تا قلب اروپا قابل استفاده است ,ايران و تركيه مي گذرد , اكستان پ, هندوستان افزايش صـادرات : جمله اقتصادي و اجتماعي بسياري داشته باشد از به اين ترتيب بديهي است كه اجراي اين طرح آثار

جلـوگيري از مهـاجرت بـه , فعال تر شدن بخش كـشاورزي , باال رفتن سطح درآمد عمومي , افزايش اشتغال , و واردات سـفر ايجاد امنيت و كاهش خطرات , رونق و گسترش گردشگري , )از طريق افزايش اشتغال در مناطق روستايي ( شهرها

.ظيم ياد شده قرار دارند و كشورهاي كه در شبكه عاد ارتباطات فرهنگي با مردم ايج , و حمل و نقل انسان و كاالالزم بـراي محـور زاهدان و به اين ترتيب پاكستان قطعا يكي از زير سـاختهاي –چابهار به راه آهن كرمان اتصال ريلي

مرز ميلك سيستان كه موجب تـسهيل پروژه خط آهن چابهار به .ترانزيتي مورد بحث و لذا توسعه استان و كشور مي باشد اما متاسفانه تا كنون به افغانستان و آسياي ميانه مي شود از اوايل برنامه سوم توسعه مطرح بود , در ترانزيت كاال به پاكستان

.صورت جدي مورد توجه دولتمردان قرار نگرفته راه و ترابـري كـشور در يكـي از وزيـر , ام اسـت سيستان هنوز در حاله اي از ابه –در حالي كه پروژه راه آهن چابهار

. قول نزديك بودن اجراي طرح راه آهن چابهـار بـه سـرخس را داده , در اين زمينه ) 4/9/1387 (آخرين صحبتهاي خود بخشهاي مختلف آن به پيمانكاران براي اجراي هر چه سريعتر پروژه قرار است طبق گفته هاي وزير محترم به نظر مي رسد

.واگذار شود ) از جمله چيني و هندي ( لي و خارجي داخ

6

تجهيز و تقويت تاسيسات و امكانات بندر چابهار از ديگر مواردي است كه بايد براي تحقق محور ترانزيت مورد توجـه قـدام نـد و ا هزار تن در اسكله هاي اين بندر مي توانند پهلـو بگير 30 در حال حاضر كشتيهاي با ظرفيت حدود.قرار گيرد

لذا بايد عمليات توسعه اسكله هاي ايـن بنـدر و امكـان . كه اين يك محدوديت بزرگ به شمار مي آيد به تخليه بار نمايند ميليون تن در سـال 6سال به ميليون تن در 5/2 هزار تني و افزايش ظرفيت تخليه و بارگيري از 100پهلوگيري كشتي هاي

.تسريع داده شود ( احداث و راه اندازي دستگاه آب شيرين كن جهت تهيه آب شـرب , دگاهي و هوايي بندر چابهار تقويت امكانات فرو

همه و ,بندر چابهار گسترش هتلها و مكانهاي اقامتي ,يط مناسب براي جذب سرمايه در منطقه ايجاد شرا , ) با ظرفيت باال .همه بايد مورد توجه ويژه قرار گيرد

فني و پشتيباني , رفاهي , بايد از لحاظ امكانات مختلف اعم از امكانات و تاسيسات اقامتي همچنين طول مسير ترانزيت . تجهيز شود

مبـارزه , سوخت و مواد مخدر –جلوگيري از قاچاق كاال , امنيت سرمايه گذاري : از ابعاد مختلف ( بحث ايجاد امنيت به دليل ( نيروهاي انتظامي و مشاركت مردمي و بزرگان قبايل , هم بايد به طور حتم با كمك دولت )با اشرار و خرابكاران

با ايجـاد اشـتغال و به صورت خود به خودي قطعا البته اجراي طرح ترانزيت , انجام شود ) ساختار قومي و قبيله اي استان .مشكالت امنيتي موجود را حل خواهد كرد بسياري از درآمد براي ساكنين منطقه

:يبازارچه هاي مرزمهمترين اهداف تاسيس بازارچه . توانمنديهاي استان در بخش بازرگاني و تجارت است از بازارچه هاي مرزي مختلف

:هاي مرزي را مي توان به صورت زير خالصه كرد تقويت و توسعه مناسبات تجاري و بازرگاني با كشورهاي همسايه - تامين بخشي از نيازهاي وارداتي كشور -

اشتغال سالم يكاري آشكار و پنهان منطقه از طريق ايجاد كاهش بحران ب -

سازماندهي مبادالت غير رسمي در منطقه -

اجتماعي منطقه و كاهش هزينه هاي امنيتي دولت در منطقه -كاهش بحرانها و تنش هاي اقتصادي -

كـردن مبـادالت بـين بازارچه هاي استان است و يكي از اهداف مهم آن رسـمي يكي از كاملترين ميلك بازارچه مرزي از ديگر اهداف اين بازارچه ايجاد اشتغال براي مردم بومي و باال بردن درآمد آنان از طريـق تبـادل , ايران و افغانستان است

همكـاري بـا نيـروي انتظـامي و بهبـود , حفظ ثبات و امنيت مرزي منطقه , جلوگيري از قاچاق كاال و مواد مخدر , كاالها تنوع صادراتي كاال در بازارچه ميلك زابـل بـيش از سـاير بازارچـه .رهنگي مردم اين منطقه بوده است مسائل اجتماعي و ف

غرفـه 58, ) انبـار ( سـوله 7در حال حاضر .هم بازار مناسب كشور افغانستان مي باشد هاي استان مي باشد و علت آن يكـي از . تني در ايــــن بازارچـــه قـرار دارد 60سكــول پاسگاه انتظامي و با , ساختمان اداري بازارچه گمرك , تجاري

پيشنهادات مهمي كه كارشناسان مختلف اقتصادي استان داشته اند تبديل بازارچه مرزي ميلك زابل بـه منظقـه آزاد تجـاري مرزي ميلك نتايج تحقيات نشان داده كه تاسيس بازارچه بررسي ضرورت اين امر انجام شده بوده و تحقيقات زيادي هم در

از شده درآمد افراد موجب افزايش به طرق مختلف تاسيس بازارچه . اجتماعي و فرهنگي داشته است , أثار مثبت اقتصادي گسترش مراكز سرويس دهـي و خـدمات رسـاني , اجاره دادن مغازه ها و منازل , وارد شدن به فعاليت هاي تجاري جمله

يروي مازاد در افزايش بازدهي نيروي انساني مازاد در بخش كشاورزي و جذب اين ن ,پايانه ها , هتل ها , مثل رستوران ها بي شك تبديل اين بازارچه . اما هنوز فعاليتي در جهت اجراي آن صورت نگرفته , )1379, دهمرده (فعاليت هاي تجاري

7

بازارچـه مـرزي ميرجـاوه كـه بـا . گذاشت به منطقه آزاد و پيشبرد اهداف منطقه آزاد تاثير شگرفي بر اقتصاد منطقه خواهد عمده اقالم صادراتي از آن شامل نخود خام . ديگر از بازارچه هاي استان است شهرك تفتان پاكستان هم مرز مي باشد يكي

بازارچـه جالق و ريمـدان ديگـر , كوهك , پيشين , ي گمشاد بازارچه هاي مرز .مي باشد ... زيره سبز و , خرما , كشمش , .فعاليت مي كنند ستان هستند كه در بخش بازرگاني و بويژه صادرات هاي ا

:ول زير بوده ا به صورت جد86 و85در سالطبق آمار عملكرد صادرات و واردات بازارچه هاي مرزي استان

85عملكرد صادرات و واردات سال

ت مالحظا ارزش ريالي كاال ارزش دالري كاال )كيلوگرم ( وزن خالص جمع كــل

29/12/85 لغايت 1/1/85 577/663/258/119 939/681/12 421/125/47 واردات

326/977/031/35 947/670/3 771/813/7 واردات ) انجام شده است86 كه درسال 85از محل (

29/12/86 لغايت 1/1/86

744/360/371/347 822/739/37 872/738/115 صادرات

29/12/86 لغايت 1/1/86عملكرد صادرات و واردات سال

مالحظات ارزش ريالي كاال ارزش دالري كاال )كيلوگرم ( وزن خالص جمع كــل

29/12/86 لغايت 1/1/86 225/129/815/92 861/955/9 151/987/27 واردات

573/666/339/13 362/476/1 513/520/3 واردات ) انجام شده است87 كه در سال 86از محل (

20/2/87 لغايت 1/1/87

488/265/096/342 731/888/36 401/510/82 صادرات

مديريت بازارچه هاي مرزي استان - استانداري سيستان و بلوچستان: ما خذ

همان طور كه مشاهده مي شود ارزش صادرات به مراتب بيشتر از ارزش كاالهاي وارداتي است و اين نشانگر تراز هم از نظر حجمي و هم از نظر ارزش 85ش صادرات و واردات كاال نسبت به سال ارز86در سال .تجاري مثبت است

.پولي كاهش يافته كه بخشي از آن به دليل محدوديت هاي قانوني در زمينه صادرات و واردات مي باشد :بخش كشاورزي ) 2

زمين و قابليتهـاي ويـژه هـر همان طور كه قبال هم گفته شد موفقيت در مسير توسعه ايجاب مي كند كه به آمـايش سـر و سيستان استان .است بر اين اساس توجه به امر كشاورزي در استان سيستان و بلوچستان حائز اهميت . منطقه توجه كنيم

بـه ويـژه در دهـه ( ميزان بارندگي ها بسيار كم مي باشد . از جمله مناطق خشك و كم باران محسوب مي شود لوچستانب

8

بـروز مـشكالت و وارد كـردن موجـب كوتاه مي بارد كه مـي توانـد در طي يك مدت ن كم هم بعضا و همين ميزا ) اخير . شود خسارت

و نيـز دامـداري قـديمي تـرين ... مركبـات و , خرمـا , هندوانـه , جـو , كشت محصوالت متنوع كشاورزي مانند گندم شـده ع درآمدي براي ساكنين منطقـه محـسوب مـي فعاليتهاي توليدي استان در طول دوران گذشته بوده و از مهمترين مناب

تمام مشكالت موجود يكي از بخشهاي مهم فعاليت در استان به حساب مي در حال حاضر نيز اين بخش علي رغم .است 11067( در بخش كشاورزي و شيالت ) نفر 426683( از كل شاغلين استان نفر 77615 ) 1385( و طبق آخرين آمار آيد كه بيانگر اهميت توجه به كشاورزي و فـراهم كـردن امكانـات و , درصد از كل شاغلين 19/18 يعني دول هستن مشغ) نفر

درصـد 33 نفر بوده كه 103486 ميزان اشتغال در اين بخش 75در سال ( .زيرساختهاي الزم براي توسعه اين بخش است البته اشـتغال , هستيم 85 تا 75ر بخش كشاورزي طي دهه به اين ترتيب شاهد كاهش اشتغال د , از كل شاغلين استان بوده

).در زيربخش شيالت باالي دو برابر افزايش داشته ولي در ساير زيربخشها شاهد كاهش چشم گيري هستيم مين بسياري از احتياجات غذايي منطقـه و سـبب اشـتغال در موجب تا مي تواند كشاورزي در استان ضمن ايجاد اشتغال

.يلي و شغلهاي خدماتي مربوطه شود و اين امر مستلزم سرمايه گذاري و توجه به اين بخش مي باشد صنايع تبد درصـد از كـل 38/1 هكتار بوده يعني 245328 حدود 82كل اراضي كشاورزي استان با كاربري زراعي و باغي در سال

. هكتار آن تحت كاشت بوده است 105612كشور كه ميزان

)هكتار ( 82در سال اراضي كشاورزي استان س وب به تفكيك شهرستان مساحت – 1جدول باغ و قلمستان )ي غزراعي و با (كل اراضي زراعي نام شهرستان

زير كشت آيش كل

28749 113841 102738 216580 سيستان و بلوچستان 245328

ايرانشهر 37525 33076 21017 12059 4449

چاه بهار 20721 16114 4662 11452 4607

خاش 37767 28293 14391 13902 9474

زابل 92252 91961 42493 49468 291

زاهدان 29873 25225 11765 13461 4647

سراوان 8320 6274 3766 2508 2046

سرباز 10744 8226 3401 4825 2518

نيك شهر 8126 7411 1244 6167 716 آمار ايرانمركز – 82زي سرشماري عمومي كشاور: ماخذ

براي آشنايي بيشتر با وضعيت كشاورزي استان و از آنجايي كه عملكرد در هكتار محصوالت يكي از معيارهاي در اينجا

عملكرد در هكتار برخي از محصوالت عمده استان 2كشت محصوالت مي باشد در جدول شماره ارزيابي كارايي و كيفيت ان در كل كشور بدست آورديم را در مقايسه با عملكرد ش

9

)كيلوگرم در هكتار ( 13 82ر در سال مقايسه عملكرد در هكتار محصوالت زراعي عمده استان با كل كشو – 2جدول كل كشور استان س و ب

عملكرد نام محصول كلي

عملكرد آبي

عملكرد ديم

عملكرد كلي

عملكرد آبي

عملكرد ديم

65/922 3094 14/1682 64/582 11/1856 97/1844 گندم غالت 46/831 98/2679 90/1447 12/810 05/1339 33/1335 جو 0 148/3910 14/3910 0 63/3098 63/3098 )شلتوك ( برنج 77/1928 65/6922 42/6903 25/1149 65/1029 57/1032 ذرت دانه اي

97/2113 06/2049 03/2064 60/1443 60/1443 باقال خشك حبوبات 7/399 16/815 28/721 10/345 49/61 84/135 اشم 48/463 46/860 81/486 0 04/219 04/219 عدس

6/1485 35/1777 29/1592 // 870 66/844 كلزا محصوالت صنعتي 73/735 27/1495 25/1131 0 1240 1240 آفتابگردان روغني

57/5662 03/20818 32/20500 13/10006 13/10006 سيب زميني سبزيجات 23/6466 3/23878 74/23402 8000 53/13734 93/13728 پياز 7/9665 01/24678 63/24470 05/14380 05/14380 گوجه فرنگي 5/9641 26/20675 32/19644 39/8431 39/8431 ساير سبزيجات

9/2117 74/11281 17/10764 18/3318 04/868 54/872 خربزه محصوالت جاليزي 9/3327 01/15324 04/12287 79/871 45/1815 62/1813 هندوانه 7026 31/14671 43/14551 0 16/10869 16/10869 خيار

25/1731 99/5701 86/5332 33/3333 67/5593 27/5593 يونجه و اسپرس نباتات علوفه اي 67/3982 86/4473 34/4386 99/10418 99/10418 شبدر خشك 9/10059 73/38355 84/37023 47/7149 25/3170 22/4217 ذرت خوشه اي و علوفه اي

آمار ايران مركز– 82سرشماري عمومي كشاورزي : ماخذ رقم ناچيز است // : است آمار محرمانه :

شـبدر , يونجـه ( آفتابگردان روغني و نباتـات علوفـه اي , از جدول فوق مي توان نتيجه گرفت كه عملكرد توليد گندم

عملكـرد . محصوالت در كشور بهتر اسـت در سيستان و بلوچستان از عملكرد اين ) ذرت خوشه اي و علوفه اي , ك خشاخـتالف زيـادي البته اگر عملكرد آبي جو را مد نظر قرار دهـيم , جو نيز با عملكرد كشوري آن اختالف زيادي ندارد كلي

محـصوالت جـاليزي بـويژه خربـزه و توليـد يار پايين استان در عملكرد بس اما نتيجه عجيب در اين جدول . ديده مي شود چرا كه سيستان و بلوچستان به طور معمول در توليد اين محصوالت عملكرد بـاال و مطلـوبي مي باشد 82هندوانه در سال

گرم در كيلـو 62/1813 عملكرد خربزه حتي از يك تن در هكتار هم كمتر است و عملكرد هندوانـه هـم 82در سال . دارد 74-75در سـال زراعـي در حـالي كـه طبـق آمـار , توجهي كمتر اسـت كه از عملكرد كشوري به ميزان قابل هكتار است

كيلوگرم در هكتار بوده كه هر دو از عملكرد كـشوري در 7/24794آبي هندوانه و عملكرد 52/12391عملكرد آبي خربزه

10

85-86زراعـي حتي طبق آمار سـازمان جهـاد كـشاورزي اسـتان در سـال . تن در هكتار بيشتر بوده اند 3بيش از آن سال عملكرد ديم صفر بوده يعني كاشت هندوانه و ( ست كيلوگرم در هكتار ا 9/24078 و هندوانه 5/12391عملكرد آبي خربزه

ه حرارت هوا هـم بررسي ميزان بارندگي و درج . مي باشد 82كه بسيار باالتر از عملكرد سال ) خربزه ديم صورت نگرفته 82پاسخگوي علت اين مشكل نشد زيرا ميزان و پراكندگي ماهانه بارش و نيز حداكثر و حداقل درجه حرارت هوا در سال

. دچار تغيير اساسي نشده بود كشت ديم در استان س و ب به دليل آب و هواي خشك و بارش كم منطقه از اهميت چنداني برخوردار نمـي باشـد و

.عدادي از غالت و نباتات علوفه اي محدود مي شود بيشتر به تسـبزيجات و , نباتـات علوفـه اي , سيستان و بلوچستان بيشتر در كشت و توليد برخي از غالت در كل مي توان گفت

. از مزيت بيشتري برخوردار است ) 85 و 75البته با توجه به آمار سال ( محصوالت جاليزي يت مناطق مختلف اسـتان در توليـد محـصوالت زراعـي عمـده عملكـرد آبـي تعـدادي از ايـن اكنون به منظور بررسي مز

)3جدول شماره ( .محصوالت عمده را به تفكيك شهرستانهاي مختلف استان تعيين و مورد ارزيابي قرار مي دهيم

) در هكتار كيلوگرم ( 82 در سال عمده زراعي استان س و ب محصوالت آبي تعدادي از عملكرد– 3جدول

اي ي گند نباتات علوفه مح محصوالت جاليز )شلتوك(برنج سبزيجات م جو

نام صول

نام شهرستان

4 15 1339/05 3098/63 12838/40 14/50 964/79كل ا 12 1856/ ستان

12 1 1491/22 2916/67 14084/17 4876/04 051/33ايرا 13 2250/ نشهر

9 1 645/83 2666/67 14739/90 1189/05 966/67چاه 91 90/ بهار

2 84 1263/93 1815/38 11791/98 14/60 352/10خا 33 1648/ ش

87 7 1 503/14 0 725/81 16/05 1/49زا 632/76 بل

8 78 9 1832/05 0 291/87 50/00 541/50زاه 62 2117/ دان

6 70 1165/07 3480/00 12989/85 14/29 741/02سر 95 1794/ اوان

10 91 1448/28 2953/49 13480/35 76/47 874/79سر 13 1388/ باز

11 1 47 110/57 1054/05 10343/37 3635/57 3066/67 3039/ نيك شهر آمار ايران مركز– 82سرشماري عمومي كشاورزي : ماخذ

هكتار آن زير كشت است و مابقي آيـش 21017 هكتار اراضي زراعي كه 33073 شهرستان ايرانشهر با داشتن :ايرانشهرمي بينيم باالترين عملكرد محصوالت جاليزي 3همان طور كه در جدول . را از اين حيث در سطح استان دارد دومين رتبه

كه بـاالترين رقـم تن بوده 38974 ) 82در سال ( ايرانشهر ) آبي(توليد نباتات علوفه اي . دارد و نباتات علوفه اي استان را ايرانشهر از لحاظ .باالترين ميزان توليد مي باشد تن بعد از زابل 16081 زابل هم با محصوالت جاليزي.در استان مي باشد

تن گندم بيشترين توليـد را در اسـتان 26916با توليد ضمن اين كه , توليد گندم و سبزيجات هم رتبه دوم عملكرد را دارد .رتبه استان را دارد در مجوع مي توان گفت شهرستان ايرانشهر از لحاظ عملكرد زراعي اولين .داشته است

11

امـا . اين شهرستان بهترين عملكرد را در توليد سبزيجات داشته و در محصوالت جاليزي هم رتبـه دوم را دارد : چابهار .كيلوگرم در هكتار در توليد گندم دارد 9/90پايين ترين رتبه را با عملكرد ضعيف

تن جو آبي سهم مهمي از توليد اين دو محـصول را بـر 3606آبي و تن گندم 10007شهرستان خاش با توليد : خاش در مجموع هم مي توان گفت كه خاش عملكـرد زراعـي خـوبي نـدارد و . اما با اين حال عملكرد پاييني دارد , عهده دارد

.بيشتر را از رتبه پنجم عملكرد را در هيچ كدام از محصوالت فوق نتوانسته به خود اختصاص دهد نـسبت بـه سـاير با اختالف چند برابـر هكتار آن زير كشت است 42413 هكتار اراضي زراعي كه 91961ا زابل ب : زابل

, خشك شـدن درياچـه هـامون , يه دليل خشكساليهاي شديد و پي در پي متاسفانه اما. شهرستانها بيشترين اراضي را دارد دچار مشكل شديد شده و همان طـور كـه مـي روزه در بحث كشاورزي 120افزايش دماي هوا و شدت گرفتن طوفانهاي

تـن محـصوالت جـاليزي بخـش عمـده ايـن 20716 بـا توليـد شهرسـتان زابـل اما با اين حال , عمكلرد پاييني دارد بينيم . را در استان توليد مي كند تمحصوال

ار عملكرد خوبي داشـته و كيلوگرم در هكت 05/1832 و 61/2117در توليد گندم و جو به ترتيب با مركز استان : زاهدان . درصد از جو آبي استان را توليد مي نمايد 5/37 درصد از گندم آبي و 8/16مجموعا

كيلوگرم در هكتـار و كـسب 3480 سراوان بهترين عملكرد را در توليد شلتوك با 3در بين محصوالت جدول : سراوان .يد محصوالت جاليزي مي باشد كه رتبه هفتم را بدست آورده بدترين عملكرد سراوان هم در تول . رتبه دوم در استان دارد

.عملكرد سراوان در بخش زراعي در مجموع پايين است برخالف بخش باغداري اسـتان قـرار عملكـرد توليـد در سبزيجات و نباتات علوفه اي در رتبه سـوم , شهرستان سرباز در توليد شلتوك : سرباز

. درصد از كل سبزيجات استان را به عمل مي آورد 47جات تن سبزي30533گرفته و با توليد بـاالي بهترين عملكرد را داشته و حتي در توليد جو آبي ) برنج , جو , گندم ( اين شهرستان در توليد غالت : نيك شهر

حـصول بـه تـن م 1247 در مورد شلتوك نيك شهر با توليد .توليد كرده بيشتر كيلوگرم در هكتار از عملكرد كشوري 380 همچنين نيك شهر رتبـه دوم و سـوم عملكـرد در هكتـار نباتـات .جام داده است ن درصد از كل توليد استان را ا 61تنهايي

كسب كرده و در مجموع مي توان گفت كه از لحاظ متوسط عملكرد زراعي 82علوفه اي و محصوالت جاليزي را در سال .ان دارد ه دوم را در استنيك شهر پس از ايرانشهر رتب

درمهم استان محصوالت زراعي ) آبي ( توليد و عملكرد , سطح زيركشت – 4جدول

)كيلوگرم در هكتار , تن , هكتار ( * 85-86سال زراعي

عملكرد توليد سطح زير كشت نام محصول 42/2192 191359 87282 گندم غالت

57/1780 30544 17154 جو 39/2719 6464 2377 )شلتوك ( برنج

1850 2264 1224 باقال خشك حبوبات

560 14 25 ماش 1018 1127 1107 كلزا محصوالت صنعتي

33/708 5/8 12 آفتابگردان روغني 21255 7652 360 سيب زميني سبزيجات

12

22252 105542 4743 پياز 46/21840 31625 1448 گوجه فرنگي

5/12391 46654 3765 خربزه والت جاليزيمحص 87/24078 281795 11703 هندوانه 96/13284 5035 379 خيار

5/16821 219689 13060 يونجه و اسپرس نباتات علوفه اي 79/31646 21235 671 شبدر خشك

سازمان جهاد كشاورزي استان س و ب :ماخذ ي به آمار كشاورزي جديد كل كشور مبناي كارمان را براي بدليل عدم دسترس الزم به تذكر است كه : *

. قرار داديم82مقايسه در بحثهاي گفته شده سرشماري عمومي كشاورزي

سـال ( توليد و عملكرد آبي محصوالت زراعي مهم استان بر مبناي آخـرين آمـار , سطح زير كشت 4در جدول شماره مـي تـوان نتيجـه ) 2جـدول ( 82ورت مقايسه عملكرد محصوالت با سال در ص . نشان داده شده است ) 85 -86زراعي

سـاير , نـي كـه عملكردشـان پـايين آمـده غلتوك و آفتـابگردان رو ش بجز دو محصول 85 – 86گرفت كه در سال زراعي ندصورت عجيبي كاهش عملكرد داشت به 82محصوالت بهبود چشم گيري داشته اند بويژه محصوالت جاليزي كه در سال

: محصوالت باغي

خرما بيشترين توليد باغي اسـتان . موز و انبه عمده محصوالت باغي استان هستند , انار , مركبات , خرما , پسته , انگور ( انبه و پاپايا , ميوه هاي گرمسيري از جمله موز . است و در كل كشور هم س و ب از مهمترين نقاط توليد خرما مي باشد

اطالعات مربوط به اقالم باغي عمده استان آورده شـده 5 در جدول شماره .م ويژه اين استان مي باشند ه) خربزه درختي .است

عمده اسـتان )آبي ( ميزان توليد و عملكرد محصوالت باغي –5جدول ) كيلوگرم در هكتار –تن ( 85 – 86در سال زراعي

عملكرد ميزان توليد نام محصول 6041 8/3225 زرد آلو 7/4884 6482 انگور 5/729 1775 پسته 5/6330 5/149685 خرما

7/10722 18990 مركبات 9857 9/11887 انار 29032 113457 موز 4/7775 2/4665 انبه 4/11708 5/421 پاپايا 9852 7/1420 گوارا

سازمان جهاد كشاورزي استان س و ب: ماخذ

13

كيلـوگرم در 5/6330بـا عملكـرد تن خرماي آبـي 5/149685 استان مربوط به خرما است كه باالترين ميزان توليد باغي پـس از خرمـا ميـوه مـوز بـا . كيلوگرم در هكتار توليد شـده اسـت 1470 تن هم خرماي ديم با عملكرد 18078و هكتار

برابر شده و اين نشان از افزايش 3 تقريبا 78 -79توليد و عملكرد موز نسبت به سال , تن توليد قرار گرفته است 113457توليد اين ميزان موز در كشور تنها در اسـتان سيـستان و . مشهود بهره وري طي سالهاي گذشته در توليد اين محصول دارد

مديريت و افزايش مجدد بهره وري باز هم شاهد افزايش توليـد ايـن , مقدور است و مي توان با سرمايه گذاري بلوچستان داشته و بدترين عملكرد مربوط بـه پـسته در ميابيم كه بهترين عملكرد را موز 5 با توجه به جدول شماره .شيم محصول با

. كيلوگرم در هكتار 5/729است با : جايگاه شهرستانهاي مختلف استان در محصوالت باغي به صورت خالصه به شرح زير است

و شايد نسبت به ساير شهرستانهاي استان مزيت ندارد غير از خرما يه اين شهرستان در اكثر محصوالت باغي – ايرانشهر البته همان طور كه قـبال ذكـر شـد ايرانـشهر .گفت پس از خرما مهمترين محصوالت باغي ايرانشهر مركبات هستند بتوان

.مزيت مشهودي در محصوالت زراعي دارد تن موز در چابهار بـا عملكـرد 24000. يري مزيت دارند اين دو شهرستان در توليد ميوه هاي گرمس –چابهار و كنارك

درصـد از كـل مـوز 93يعنـي . توليد مي شـود 32676 تن موز در كنارك با عملكرد 81690 كيلوگرم در هكتار و 21819 .مي شـود در چابهار و كنارك توليد تن پاپايا 24 تن از انبه استان و نيز 1635 .استان در اين دو شهرستان به عمل مي آيد

. تن دارد 5/387 و 2/1950بيشترين ميزان توليد انبه و پاپايا استان را به ترتيب با مقدار بايد يادآور شد كه شهرستان سرباز . كيلـوگرم 7500 تـن توليـد و عملكـرد 52137/باالترين ميزان توليد زرد آلوي استان مربوط به خاش است با –خاش

. تن دارد 6/969 و 6/2354 پسته هم بيشترين سهم استان را با مقادير همچنين خاش در توليد انگور و اما متاسـفانه بـه . درصد از انگور آبي استان را توليد مي كند 18 تن انگور مجموعا 1185 شهرستان زابل با توليد –زابل

.د داليلي كه قبال هم در بخش زراعي ذكر شد در مجوع عملكرد مناسبي در توليدات باغي ندار تن خرما عمده ترين توليـدات 1900و نزديك سته تن پ 5/805 , تن انگور 5/1268, زردآلو تن 8/961 توليد –زاهدان

ما عملكرد زاهدان در توليد پسته از لحاظ ميزان توليد پس از خاش قرار دارد ا . مي باشد 85 -86باغي مركز استان در سال .بهتري نسبت به خاش نشان داده

تـن بـا 5/8157 اين شهرستان بيشترين ميزان توليد و بهتـرين عملكـرد را در توليـد مركبـات اسـتان دارد –ر نيك شه .وگرم در هكتار كيل11653عملكرد

در جـدول از مزاياي مهم كشاورزي استان مي باشـد از آنجايي كه خرما مهمترين محصول باغي استان است و توليد آن .انهاي مختلف استان نشان داده و در مورد آن بحث مي كنيم رد خرما را به تفكيك شهرست ميزان توليد و عملك6شماره

14

ــه تفكيــك شهرســتان – 6 جــدول ــستان و بلوچــستان ب ــام مختلــف اســتان سي ــد و عملكــرد ارق ــزان تولي 85 -86ســال , مي ) كيلوگرم در هكتار –تن (

نوع خرما مجموع ديم )آبي ( ارقامساير ) آبي ( دسكي )آبي ( ربي )آبي ( مضافتي عملكرد توليد عملكرد توليد عملكرد توليد عملكرد توليد عملكرد توليد نشهرستا

7/1470 18078 5846//4 8/39632 5788 2/5400 1/5923 4/23042 7/6776 1/81609 كل استان 2000 220 6500 6/25668 6500 2795 6500 14393 6500 1/13163 ايرانشهر 2500 575 5500 2200 4500 90 0 0 5000 650 چابهار

1800 5940 5000 510 0 0 5800 1160 6700 4/1420 خاش

0 0 4000 60 0 0 0 0 0 0 زابل

0 0 0 0 0 0 4800 4/542 6500 1326 زاهدان

0 0 500 2 0 0 500 5/2 400 4/0 زهك

1100 8800 4500 720 0 0 5000 5000 7000 34300 سراوان

5/24604/4121 4300 2/5607 4680 9/645 6500 5/669 7/114368500 سرباز 1500 5/82 5000 225 5000 275 500 225 4500 5/112 ركاكت

0 0 5800 4640 5500 1595 5000 1050 6000 19200 نيك شهر ان س و ببر مبناي اطالعات سازمان جهاد كشاورزي است : ماخذ

مـضافتي آبـي بـا مجمـوع تن بوده است و خرمـاي 5/167762, 85 – 86سال كل مقدار توليد انواع خرماي استان در

. تن توليد بيشترين نوع خرماي توليدي استان مي باشد 1/81609عملكرد هـم در مـوارد دسكي و ساير انواع خرما دارد و از لحاظ , شهرستان ايرانشهر رتبه اول را در توليد خرماي ربي

درصد از كل خرماي اسـتان 5/33 تن انواع خرما 7/56239اين شهرستان با توليد . فوق رتبه اول را به خود اختصاص داده 1/29 تن انـواع خرمـا در مجمـوع 48820سراوان با توليد , پس از ايرانشهر .را توليد مي كند و لذا بيشترين سهم را دارد

و تخـصص دارد ) تـن 34300با ميزان ( سراوان در توليد خرماي مضافتي آبي .ن را توليد مي نمايد درصد از خرماي استا از لحاظ مجموع ميزان توليـد . ارداز لحاظ مقدار توليد و رتبه دوم استان را از لحاظ عملكرد در هكتار د رتبه اول استان را

, در توليد ارقام مـضافتي شهرستان سرباز ( اي نيك شهر و سرباز پس از ايرانشهر و سراوان به ترتيب شهرستانه انواع خرما .در توليد خرماي استان دارا هستندقرار دارند و باقي شهرها هم سهم اندكي را ) ربي و انواع ديم رتبه اول عملكرد را دارد

هـم اكنـون بخـش . اسـت لزوم توجه به توليد خرما و صنايع تبديلي و وابسته به آن روشـن با توجه به نقش مهم خرما پس از انجام فراوريهاي مختلف بـه قيمـت چنـد برابـر مهمي از خرماي استان به خارج از كشور صادر مي شود و در آنجا

فرآوري و صنايع تبديلي خرما مي تواند هم باعث افـزايش , ايجاد كارخانه هاي بسته بندي بدين جهت .فروخته مي شود وارد و هم ارز قابل توجهي را از طريق صادرات خرمـا و محـصوالت تبـديلي و جنبـي آن اشتغال و درآمد در استان شود

.كشور كند به تفكيك مناطق مختلف استان انجـام شـد توجـه بـه بحـث ) زراعي و باغي ( كشاورزي دليل بررسيهايي كه در بخش

ه تعيين مزيـت و توانمنـديهاي هـر يـك از و از اين راه ب . ) كه در مقدمه ذكر شد ( آمايش سرزمين در توسعه استان است .مناطق و شهرستانهاي استان در توليد محصوالت كشاورزي پرداختيم

15

: و نتيجه گيريجمع بندي براي گام برداشتن در مسير توسعه نياز به توجه مسئولين دارد و در واقع ايجاد اين تفكر كـه استان سيستان و بلوچستان

از جملـه ( ابعاد مختلف نه تنها ميتواند باعث رفع بسياري از مشكالت خود منطقـه شـود تالش در جهت توسعه استان در اگر محـور ترانزيـت .صاد ملي هم كمك شايان توجهي كند به اقت بلكه مي تواند ) ناامني , مهاجرت , قاچاق كاال , بيكاري

مناسـب بازاريابي همزمان و ندتحقق ياب منطقه آزاد تبديل بازارچه مرزي ميلك زابل به توسعه امكانات بندر چابهار و , كاال عـالوه بـر عـا قطانجـام شـود به كشورمان مرتبط هستند در كشورهايي كه از طريق محور ترانزيت و شبكه سراسري ريلي

چـه از ترانزيـت و انجـام براي كشور چه از طريـق و اثرات اقتصادي مثبت زيادي هم درآمد ارزي فراوان شكوفايي استان .حاصل مي شود يق صادرات توليدات داخلي طر

كه از توليدات با ارزش منطقه مـي توجه و سرمايه گذاري در بخش كشاورزي استان سيستان و بلوچستان به ويژه خرما در هـا از بين رفتن مشكالتي مي شود كه ريشه آن لذا موجب زيرا موجب افزايش اشتغال شده و . امري ضروري است باشد

آموزش شيوه هاي نوين و بهينه كشاورزي بـه , اصالح بذر , سوله هاي انباري استاندارد , ساخت سد . ته است بيكاري نهف احداث كارخانـه هـاي بـسته بنـدي و , حذف قوانين محدود كننده در مورد توليد و يا فروش محصول , كشاورزان منطقه

.صنايع تبديلي مي تواند موجب توسعه بخش كشاورزي استان شود ي جـذب سـرمايه در ويقي بـرا اعمال سياستهاي تش , و انسداد مرزها تالش در جهت ايجاد امنيت اقتصادي و اجتماعي

همه اقـداماتي , سازمان صنايع و معادن اداري در گمركات و كاهش بوروكراسي هاي , گسترش امكانات خدماتي , منطقه .است كه بايد جهت توسعه استان انجام شود

:منابع

همـايش . رويكرد ژئوپليتيكي به نقش اسـتان سيـستان و بلوچـستان در سـطح ملـي .) 1380(محمد رضا , افظ نيا ح -1 .نگاهي نو به توسعه منطقه اي عملكرد توسعه استان سيستان و بلوچستان

هاي همـايش شـناخت اسـتعداد .ضرورت تبديل بازارچه مرزي زابل به منطقـه آزاد چابهـار ) .1379(نظر , دهمرده -2 اقتصادي استان سيستان و بلوچستان–بازرگاني

انتشارات دانشگاه تهران: تهران . ينشالوده آمايش سرزم) . 1372(مجيد , مخدوم -3

بررسي جايگاه اسـتان سيـستان و بلوچـستان در بخـش كـشاورزي و ) . 1379( محسن , صادق و ايرواني , بختياري -4 اقتـصادي اسـتان –همايش شناخت استعدادهاي بازرگـاني .ناطق مختلفصنعت با تاكيد بر توانمنديهاي كشاورزي م

.سيستان و بلوچستان

85پاييز و زمستان , جغرافيا و توسعه مجله . بهره وري صنايع روستايي در استان سيستان و بلوچستان . علي و همكاران, حاجي نژاد -5

اقتصادي اسـتان –همايش شناخت استعدادهاي بازرگاني .ستان اورزي استان سيستان و بلوچ تحليل جايگاه كش ) . 1379(فريد -6 .سيستان و بلوچستان

.مقاله بررسي توليد وصادرات خرما در استان سيستان و بلوچستان. محمد حسين , كريم -7

1385 و 1375سرشماري عمومي نفوس و مسكن . مركز آمار ايران -8

82سرشماري عمومي كشاورزي . مركز آمار ايران -9

85 -86 اطالعات و آمار بخش كشاورزي در سال .مان جهاد كشاورزي استان سيستان و بلوچستان ساز -10

مديريت بازارچه هاي مرزي. سيستان و بلوچستان استانداري -11

16