„Систематската евалвација како елемент на кариерниот развој на наставниците во основното образование

Универзитет “Свети Кирил и Методиј”- Скопје

ИНСТИТУТ ЗА СОЦИОЛОШКИ И ПОЛИТИЧКО-ПРАВНИ ИСТРАЖУВАЊА

Последипломски студии по менаџмент на човекови ресурси

„Систематската евалвација како елемент на кариерниот развој на наставниците во основното

образование во Република Македонија‘‘

( Нацрт идејна скица )

ментор: студент:

Јанко Билбилоски

Скопје, 2011

СООДРЖИНА

1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО _______________________________2

1.1 Вовед во идејна скица_____________________________________________2

1.2 Проблемска рамка_________________________________________________5

1.3 Предмет на истражувањето_________________________________________6

1.4 Цели на истражувањето____________________________________________9

1.5 Очекувани резултати од истражувањето____________________________10

1.6 Корисници на резултатите од ова истражување______________________11

2. ТЕОРИСКА ЕЛАБОРАЦИЈА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО____________________13

2.1 Досегашно третирање на истражуваната појава______________________13

2.2 Теориски приод и појмовно-категоријален апарат____________________15

2.2.1.Теориски приод____________________________________________________15

2.2.2.Појмовно-категоријалеапарат_______________________________________16

3. ХИПОТЕТСКА РАМКА И МЕТОДОЛОШКИ ПРИОД______________________19

3.1 Генерална хипотеза_______________________________________________19

3.2 Посебни и поединечни хипотези___________________________________19

3.3 Методолошки приод______________________________________________23

3.4 Извори на податоци и примерок___________________________________23

3.5 Инструменти што ќе бидат користени_______________________________24

4. ПЛАН НА ИСТРАЖУВАЊЕТО ________________________________________25

4.1 Кадровски план__________________________________________________25

4.2 Динамика на истражувањето_______________________________________25

4.3 Финансиски план_________________________________________________25

5. ПРИЛОЗИ:

1. Прилог бр 1- Анкетен прашалник за наставници

2. Прилог бр 2- Потсетник за насочено интервју

6. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. ДЕФИНИРАЊЕ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО

1.1. Вовед во идејната скица

Во Законот за изменување и дополнување на Законот за основното

образование1 е наведено дека „Наставниците во основното училиште се

усовршуваат, оспособуваат и напредуваат во звања. Наставникот коj за прв

пат се вработуваат во училиште е со звање наставник-приправник.

Наставник-приправник може да напредува во звањата наставник,

наставник- ментор и наставник-советник. Напредување на наставниците во

звањата наставник, наставник-ментор, го врши училишна комисија која ја

формира директорот на училиштето. Комисијата е составена од еден

одделенски наставник и наставник по предметна настава, педагог, односно

психолог во училиштето, еден родител, директорот на училиштето, член на

училишниот одбор кој е претставник од основачот и советник од Бирото.

Одделенските и предметните наставници за членови во комисијата ги

избира наставничкиот совет во училиштето, родителот го избира советот на

родители на училиштето, а членот од училишниот одбор го избира

училишниот одбор. При напредувањето на наставниците во соодветното

звање, училишната комисија задолжително ги зема предвид резултатите од

екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната евалуација

содржани во Националниот извештај за работата на наставниците и

стручните соработници. Напредувањето на наставникот во звањe

наставник-советник го врши комисија формирана од министерот. При

напредувањето на наставниците во соодветното звање, комисијата

формирана од министерот задолжително ги зема предвид резултатите од

екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната евалуација

содржани во Националниот извештај за работата на наставниците.

1 Закон за изменување и дополнување на законот за основно образование, Службен весник на РМ, бр. 33 од 9.03.2010 година (измените во членот 10, се однесуваат на членот 92 од Службен весник на РМ, бр. 103/08 од 19.08.2008 година)

2

Основното училиште по завршувањето на секоја четврта учебна

година може да врши напредување од најдобрите вработени од редот на

наставниците во секое од звањата и може да предложи од најдобрите

вработени од редот на наставниците да напредуваат во звањата на

предлог на наставничкиот совет. Напредувањето на најдобрите наставници

се врши согласно со резултатите од екстерното проверување,

самоевалуацијата и интегралната евалуација содржани во Националниот

извештај за работата на наставниците и стручните соработници. Наставник

може да напредува во следното звање по четири години на начин утврден

со овој закон. Платата на наставникот е според стекнатото звање. Платата

на наставникот може да се зголеми или намали зависно од резултатите од

екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната евалуација.

Исплатата на плата според стекнатото звање започнува од 1 јануари

наредната година по објавувањето на Националниот извештај за работата

на наставниците. Начинот на стручното усовршување, оспособување и

напредување на наставниците во звањата го пропишува министерот по

предлог на Бирото, Државен испитен центар и Државен просветен

инспекторат."

На 31.08.2010 во Службен весник на РМ се излезени и правилници за

водење професионално досие за наставниците и стручните соработници во

основните и средните училишта.2 Професионалното досие ќе содржи

податоци за учество на наставникот/стручниот соработник на обуки надвор

од училиштето, учество на наставникот/стручниот соработник во

реализација на семинари во училиштето како кореализатор на семинар

организиран од друга институција, податоци за објавени стручни материјали

и трудови од областа на образованието, податоци за учество на

наставникот во акциски и развојни истражувања, проекти, стручни

советувања и конференции, податоци за самоевалуација, податоци од

интегрална евалуација на училиштето, оценка на наставникот од

2 Правилник за формата, содржината и начинот на водењето на професионалното досие на наставникот и стручниот соработник во основното училиште, Сл. Весник на Р.Македонија бр. 115 од 31 август. 2010, стр.155

3

Националниот извештај за работа на наставниците и стручните

соработници во делот на екстерното проверување, податоци за датумот на

посета на наставникот од страна на советник од Бирото за развој на

образованието, целта на посетата, прилог-материјален доказ и забелешка,

податоци за стекнати сертификати, дипломи и признанија што

наставникот/стручниот соработник смета дека се од интерес за неговото

професионално усовршување и кариерен развој.

1.2. Проблемска рамка

4

Изостанувањето на системски пристап во наградувањето на

наставниот кадар за резултатите од стручното работење, однесување кое

се карактеризира со дисциплина, иницијатива, давање квалитетни предлози

поврзани со организациското работење, соработката со вработените,

учениците и нивните родители, лојалноста, дисциплината и грижата за

останатите од организацијата кај голем дел од нив создава одреден отпор

кон професионално и квалитетно извршување на обврските.

Имплементацијата на нови форми, методи и стратегии во наставата, добар

дел од наставниците ја доживуваат како дополнителен работен ангажман

од кој нема да имаат никаков бенефит, нивната мотивираност е на многу

ниско ниво. Адекватното осовременување на воспитно-образовниот процес

нема да биде реалност и во сооднос со посакуваното ниво сè додека не се

пристапи кон соодветно наградување на наставниот кадар за нивниот

вложен труд. На тој начин ќе дојде до избегнување на состојбата во која

сите наставници имаат ист статус при што нивната работа исто се

наградува, без оглед на квалитетот што го поседуваат, пристапот на работа

кој го практикуваат во спроведувањето на воспитно-образовниот процес и

резултатите што ги постигнуваат во работата со учениците.

Во Законот за основно образование се дадени повеќе информации

поврзани со кариерниот развој на наставниот кадар во основните училишта

во Република Македонија, но се поставува прешањето:

Колку е информиран наставниот кадар и кои се нивните

очекувања по воведувањето звања за кариерен развој на

наставниците од основното образование во Република Македонија ?

5

1.3. Предмет на истражувањето

Потребата од задоволување на стандардите за компатибилност,

современост и ефикасност на образовната практика го актуелизира

прашањето за научно осмислен и глобален приод во таа сфера.

Подигањето на квалитетот на работата, особено квалитетот на наставниот

процес и вкупната ефективност на воспитно-образовната институција,

императивно ги поставува новите насоки во кои треба да се движи

креирањето на образовната политика во нашата земја. Поради тоа, сите

училишни кадри се наоѓаат во центарот на општествените настојувања за

подобрување на квалитетот на образовната работа и подигање на

ефикасноста на воспитно-образовната институција. Притоа барањата кои

произлегуваат од местото и улогата на овие кадри на преден план ја

истакнуваат нивната квалификуваност, т.е. оспособеност за почитување,

познавање и аплицирање на современите сознанија од сферата на

воспитно-образовната теорија и практика. 3

Досегашните искуства покажуваат дека професионалниот развој на

наставниците има низа недостатоци: 4

отсуство на утврдена политика за професионален развој на

наставникот;

препуштеност на индивидуална иницијатива;

недоволна материјална поддршка ва училиштето и на наставникот за

негов професионален развој;

формализирање на менторскиот систем со приправниците;

отсуство на стандарди и критериуми за професионален развој и

напредување во кариерата;

отсуство на иницијативи за професионално усовршување на

наставникот;

недефиниран систем за обука;

33 http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/mak-strategija-mk.pdf Национална програма за развој на образованието во Република Македонија 2005-2015 со придружни програмски документи“, (електронско издание). Стр.3214 Исто, стр.331

6

http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/mak-strategija-mk.pdf

неизграден систем за акредитација.

Како решение на претходно искажаните недостатоци,

висококвалитетниот професионален развој треба да:5

претставува процес на континуирано учење, за разлика од учество на

еднократни семинари,

главната цел е подобрување на наставната практика и подобрување

на учењето на учениците,

професионалниот развој е составен дел на секојдневната работа на

наставниците кои се вклучени во активностите и настаните

(формални и неформални состаноци) прилагодени на потребите на

учениците за учење,

акцентот е ставен на суштинските активности на наставата и

учењето-планирање на часовите, оценување на работата на

учениците и ефективна наставна практика која овозможува

подобрување на постигањата на учениците,

поттикнување соработка и тимска работа која најчесто опфаќа

размена на знаења и искуства и го продлабочува учењето за

прашања поврзани со унапредувањето на наставата и учењето на

учениците,

вклучува учење и давање поддршка од искусни наставници/ментори

кои помагаат во решавањето на проблемите поврзани со

изведувањето на квалитетната настава и подобрувањето на

постигањата на учениците,

резултатите од истражувањата на практиката, преку анализа и

акциски истражувања, се појдовна основа во планирањето на

активностите за професионалниот развој.

Врз основа на определени искуствени и систематизирани сознанија кои

укажуваат на потребата од ново организирано воспоставување на одделни

сегменти во наставниот процес, посебно во делот на наградување и

5 Создавање иновативни училишта: Подготвување на учениците за 21-от век, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2009, стр.6

7

санкционирање на наставниот кадар со цел создавање квалитетен

образовен систем, предмет на истражувањето е:

Информираност, очекувања и оценка на наставниот кадар од

основното образование во Република Македонија за екстерното

проверување, самоевалуацијата и интегралната евалуација како

примарни компоненти на кариерниот развој.

8

1.4. Цели на истражувањето

Општа цел на секое истражување е да се стекне определено научно

сознание за истражуваната појава и истражуваниот предмет кое ќе има

општествена вредност и оправданост.

Научна цел: Со научниот опис на причинско последичната

поврзаност на критериумите за вреднување на наставниот кадар во состав

на екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната евалуација и

адекватниот кариерен развој ќе се добијат сознанија за неопходноста од

соодветна примена на истите. Исто така ќе може да се согледа поврзаноста

на трите неопходни компоненти како фактори во кариерниот развој на

наставниот кадар неопходни за одредени наставнички звања.

Практична цел на истражувањето е да се овозможи адекватен

кариерен развој за наставниот кадар врз основа на правилната

имплементација на екстерното проверување, самоевалуацијата и

интегралната евалуација. Тука се мисли на правилно информирање на

наставниците за можностите за индивидуален развој што пак ќе овозможи

позитивен третман на горенаведените компоненти за вреднување. Преку

предвидените механизми на соодветен начин наставниците ќе може да ги

препознаат условите и потребите кои се неопходни во одредувањето на

правецот на посакуваниот развој и како да го достигнат истиот.

Може да се констатира дека целта на истражувањето е да се согледа

потребата и да се имплементира интегриран систем на алатки како

средство за обезбедување адекватен кариерен развој на наставниците.

Всушност со ова истражување ќе се утврди потребата од воведување

на релевантни механизми кои ќе придонесат за поголема мотивација на

наставниците како и нивна зголемена активност.

9

1.5. Очекувани резултати од истражувањето

Согласно предметот на истражување се очекува од резултатите на

истражувањето да се создаде конкретена претстава за информираноста,

очекувањата и оценката на наставниот кадар од основното

образование во Република Македонија за кариерниот развој врз база

на неговите примарни компоненти екстерно проверување,

самоевалуација и интегрална евалуација. На тој начин Министерството

за образование и неговите релевантни институции кои работат во негов

состав и се грижат за стручното и законското работење на воспитно

образовниот кадар: Бирото за развој на образованието, Државниот испитен

центар и Државниот просветен инспекторат, ќе имаат појасна претстава за

информираноста, очекувањата и оценката на наставниците во врска со

нивниот кариерен развој. На тој начин значително ќе се влијае во:

исти можности за сите во сферата на професионалниот ангажман,

создавање наставник како модел на знаење, вредност и вештини,

примена на ефективни методи за настава и учење,

познавање на образовниот систем, образовната политика и

правните акти поврзани со образованието,

сериозен пристап на наставникот кон учениците, родителите,

заедницата,

севкупна поддршка на учениците во остварувањето на нивниот

полн потенцијал

соработка на училиштето со родителите и локалната заедница,

јакнење на свеста кај наставниот кадар дека компентенциите на

наставникот, нивниот професионален и кариерен развој директно

се поврзани со постигнувањата на учениците

создавање квалитетен образовен систем.

10

1.6. Корисници на резултатите од ова истражување

Добиените резултати од истражувањето ќе најдат конкретна

практична примена како рамка за анализа, проценка и вреднување на

наставниот кадар во нивната практична работа, дефинирање на целите

преку кои се унапредува наставната практика, идентификување на целите

за професионално усовршување на наставниците и професионалниот

развој на ниво на училиште, за следење на постигнувањата на целите во

професионалниот развој, посериозен и подобар пристап во дефинирањето

и создавањето на училишен развоен план. Резултатите може да најдат и

значајна примена во иницијалното образование на наставниот кадар.

Добиените резултати покрај тоа што ќе му овозможат на училиштето

во оддржувањето и јакнењето на целокупниот капацитет и потенцијал во

процесот на обезбедување квалитетно образование за секој ученик,

добиените резултати во голема мерка ќе послужат и за орјентација на:

Министерството за образование и наука, во процесот на

континуирано следење на квлитетот на наставата преку

професионалното усовршување и стекнување звања на наставниот

кадар,

Бирото за развој на образованието, во процесот на стручно-

советодавни посети во училиштата, во следењето и креирањето

систем за континуиран професионален развој на наставниците,

Просветната инспекција во нејзината надворешна и внатрешна

контрола на квалитетот во образованието и објавување на извештаи

за спроведените активности, согледаните состојби и очекуваните

резултати.

Наставниот, кадар во идентификувањето на потребите и насоките за

избор на соодветен облик и содржина за стручно усовршување,

Организации, стручни установи, здруженија, кои се занимаваат со

професионално усовршување на наставниот кадар во нивното

креирање и реализирање на програми за обука на наставници.

11

Разни заинтересирани субјекти и физички лица, посебно на

родителите со цел да стекнат дополнителни информации за

квалитетот на воспитно-образовниот процес во училиштата.

12

2. ТЕОРИСКА ЕЛАБОРАЦИЈА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО

2.1 Досегашно третирање на истражуваната појава

На различните барања на 21-от век образованието диктира нови

улоги на наставниците во нивните училници и училишта. Од голема важност

е наставниците да знаат што треба да прават, како да се однесуваат и кои

знаења и вештини треба да ги поседуваат за да успешно одговорат на

барањата на учениците од 21-от век.6

Досегашната практика покажува дека порано во образовниот систем

на Република Македонија било евидентно кариерното рангирање на

наставниот кадар. Според истиот, наставниот кадар бил вреднуван во

звања и соодветно наградуван. Во транзициониот период во кој вплови

нашата земја оваа практика беше целосно занемарена. Од тука произлезе

потребата од градење посебен модел за напредување во кариерата на

наставниот кадар кој се вгради во законска регулативна рамка. Ваквиот

модел за напредување во кариерата за наставниците треба да овозможи

степенест пристап во статусот на наставниците (наставник-приправник,

наставник, наставник-ментор и наставник-советник), кој ќе биде соодветно

поткрепен и со степенест пристап во наградувањето (пр. Наставник-

приправник зема 80% плата, а за останатите степени на наградување треба

да биде регулирано според посебен правилник).

Бидејќи напредувањето во кариерата за наставниците бара

системско решение со прецизно дефинирање на сите аспекти за

преминувањето од едно на друго ниво, мора да се знае колку наставниот

кадар е информиран за нивниот кариерен развој, како го цени начинот на

кариерен развој и кои се нивните очекувања во врска со него.

Професионалната квалификуваност не смее да заврши со

стекнување диплома во иницијалното образование, туку треба да се

развива и унапредува во наставната практика. Многу е важно кај

6 http://www.ncptsc.org/EveryTeacher.htm

13

наставниците да се развива свест и потреба за континуирано учење, како

битна основа за личен професионален развој.7

7 http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/mak-strategija-mk.pdf Национална програма за развој на образованието во Република Македонија 2005-2015 со придружни програмски документи“, (електронско издание). Стр.344 и 348

14


2.2 Теориски приод и појмовно-категоријален апарат

2.2.1.Теориски приод

Наставничкат професија не е ни малку едноставна, наставниците имаат

голема и значајна одговорност за социјално-опшествениот развој на секое

човечко суштество. Од тие причини наставниот кадар треба професионално

да ги извршува своите работни задачи поврзани со професионалните

својства и вредности, професионално знаење и разбирање и

професионални вештини.

Добивањето информации, оценка и очекувања на наставниот кадар за

нивниот кариерен развој треба да претставува дел од стратегијата за

континуиран професионален развој на наставниот кадар. Информациите,

оценката и очекувањата поврзани за кариерениот развој на наставниот

кадар, односно именување во различни звања даваат опис преку одредени

индикатори кои знаења, вештини и ставови треба да поседува наставникот

за да биде ефективен во извршувањето на своите работни задачи за време

на воспитно-образовниот процес. Информациите, оценката и очекувањата

на наставниот кадар во врска со нивниот кариерн развој даваат насоки и

опис на компетенциите поврзани со наставничката професија. Тие на

релевантните институции од воспитно-образовниот процес им даваат

можност да ја осознаат фактичката состојба во училиштата и врз база на

тие сознанија да ја преземат одговорноста за континуиран професионален

развој на наставниците, а со самото тоа и квалитетот на воспитно-

образовниот процес кои им се нуди на учениците. Широкиот контекст

поврзан со кариерниот развој, на секој наставник му дава да се пронајде

себе си, да го увиди развојот и поврзаноста на својата кариера со своите

очекувања, да ги открие и обликува патиштата на професионален развој и

усовршување, со цел да го унапреди образовниот процес на секој ученик.

15

2.2.2. Појмовно-категоријален апарат

Самоевалуација е процес преку кој наставникот носи суд за

сопствената работа и (само)унапредување. Наставникот ја користи

самоевалуацијата да провери дали и колку напредувал во оставрувањето

на целите кои сам себе си ги поставил. Компетентноста на

самоевалуацијата на наставникот зависи од тоа колку наставникот точно и

доследно ќе ја оцени сопствената работа. Самоевалуацијата е еден вид на

самоспознавање, што подразбира и критички однос кон себе, кон

сопственото работење, зашто секое сознание за себе значи и

споредувањена себеси со некоја општествена норма (стандард) и давање

на (само)оценка.

Екстерно проверување оценувања се изведуваат на определен период

и, по правило, на крајот на одредени образовни циклуси. Нивна основна

карактеристика е што се целосно стандардизирани и се изведуваат по

формализирани процедури и според однапред утврдени стандарди на

постигања. Овие испити и оценувања ги планираат и изведуваат

специјализирани установи (испитни центри).

Интегрална евалуација Значаен сегмент за дијагностицирање на

конкретните состојби во училиштата преку стандардизирани објективни

индикатори за мерење на нивото на квалитет. Целта и намената на овие

индикатори е да овозможат прецизен увид во работата на образовните

институции и да дадат препораки за подобрување. Индикаторите се

организирани во седумте клучни области опфатени во рамката за

самоевалуација и интегрална евалуација, и затоа тие претставуваат

единствена основа за вршење на двата вида евалуација.

Наставник е личност која се определила за наставничкиот позив,

овластена и одговорна да ги остварува целите поврзани со воспитанието и

образованието, задачи и содржини пропишани со закони.

Професионални особености, во себе ги содржат особеностите

поврзани со воспитно-образовниот процес кои се однесуваат на:

16

комуникацијата и соработката, унапредување на професионализмот во

училиштето, односот на наставникот кон учениците и личниот

професионален развој на наставникот

Професионални вештини, во себе ги содржат особеностите поврзани

со воспитно-образовниот процес кои се однесуваат на: планирање, настава,

самоевалуација на наставниците, следење и давање повратни информации

на заинтересираните страни, соработка, тимаска работа и учење гледано

од организациски аспект, создавње клима за учење.

Стручност претставува традиционална карактеристика/компетенција на

добриот наставник и тоа останува од есенцијална важност. Добриот

наставник е битен извор на знаења и разбирања. Меѓутоа, начинот на кој

наставникот ги стекнува и гради своите компетенции треба да се менува и

да се ситуира во рамките на системот за доживотно учење, како

супсумирачки поим на иницијалното образование и континуираното

професионално усовршување.8

Образовни цели ги опишуваат образовните намери не толку јасно како

очекуваните резултати од учењето.9

Креативно мислење, ментален процес кој подразбира генерирање нови

идеи решенија или концепти или нови асоцијации со постоечки идеи или

концепти.10

Компетенции, претставуваат пренослив и во голем број случаи

применлив збир на знаења, вештини и ставови кои се неопходни на

поединецот за квалитетен живот и развој, за вклучување во општествените

текови. Тие треба да се развиваат во текот на задолжителното

образование, но истовремено претставуваат основа за понатамошно

учење, како дел од доживотното учење. Според Европската комисија

8 http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/mak-strategija-mk.pdf Национална програма за развој на образованието во Република Македонија 2005-2015 со придружни програмски документи“, (електронско издание). Стр.3369 Примена на стандардите за оценување на учениците, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2008, стр.15210 Настава и учење на 21-от век, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2009, стр.9

17


(Дирекција за образование и култура), дефинирани се следните клучни

компетенции за доживотно учење:

комуникација на мајчин јазик,

комуникација на странски јазик,

математичка писменост и основни компетенции во науката и

технологијата,

дигитална компетенција,

да се учи како да се учи (вештини на учење),

интерперсонални и граѓански компетенции

претприемништво,

општа култура

Ефективност, претставува способност да се постигне посакуваната

цел, при што се носат одлуки врз основа на постигнатите резултати,

односно влијанијата и промените кои вистински се случиле.

Постигнувањата на резултатите и влијанијата треба да бидат мерливи,

засновани на објективни докази. За појаснување, на прашањето дали

наставникот или училиштето се ефективни во своето работење,

проценуваме дали наставникот или училиштето го работи она што било

планирано да се работи. Таа проценка треба да се заснова на јасно

дефинирани стандарди и индикатори (пример, каков е квалитетот на

понудените услуги, колку се достапни услугите, дали се случиле

посакуваните промени и сл.).

Ефикасност, овој термин се користи да го означи начинот на кој се

користат различните ресурси за извршување на работните задачи и

целокупното работење на една организација. Го означува степенот на

остварување на резултатот, а сето тоа се однесува на продуктивноста и

вложените ресурси. Ефикасноста често се изразува во проценти. За едно

училиште велиме дека е ефикасно во своето работење, има добри

постигнувања, доколку тоа на оптимален начин ги искористува човечките,

финансиските и другите расположливи ресурси.

18

3. ХИПОТЕ ТСКА РАМКА И МЕТОДОЛОШКИ ПРИОД

Од претходно искажаното следи претставување на хипотетската рамка

според која ќе се пристапи кон проучувањето на претставениот предмет на

истражување.

3.1 Генерална хипотеза

Ако екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната

евалуација се дефинирани како примарни компоненти за кариерниот развој

на наставниот кадар од основните училишта во Република Македонија,

тогаш наставниот кадар треба да биде информиран, да има позитивни

очекувања и позитивна оценка за наведените примарни компоненти и

истите да ги прифати како адекватно средство за унапредување.

3.2. Посебни и поединечни хипотези

3.2.1. Ако екстерното проверување е една од основните компоненти за

кариерниот развој на наставниот кадар од основните училишта во

Република Македонија, тогаш наставниот кадар треба да биде информиран,

да има позитивни очекувања и позитивна оценка за наведената компонента

со што истата ќе биде прифатена како адекватно средство за

унапредување.

3.2.1.1. Ако екстерното проверување е една од основните компоненти

за кариерниот развој на наставниот кадар од основните училишта во

Република Македонија, тогаш наставниот кадар треба да биде информиран

за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена како адекватно

средство за унапредување.

Независна варијабла: екстерното проверување Индикатор: ставови на испитаниците за екстерното проверувањеЗависна варијабла: информираноста на наставниот кадар за екстерното проверувањеИндикатор: информираност за екстерното оценување

19



Република Македонија, тогаш наставниот кадар треба да има позитивни

очекувања за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена

како адекватно средство за унапредување.

Независна варијабла: екстерното проверување Индикатор: ставови на испитаниците за екстерното проверувањеЗависна варијабла: позитивни очекувања на наставниот кадар од екстерното проверувањеИндикатор: очекувања поврзани со екстерно оценување



Република Македонија, тогаш наставниот кадар треба да има позитивна

оценка за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена како

адекватно средство за унапредување.

Независна варијабла: екстерното проверување Индикатор: ставови на испитаниците за екстерното проверувањеЗависна варијабла: позитивната оценка на наставниот кадар за екстерното проверувањеИндикатор: оценка на екстерно оценување

3.2.2. Ако самоевалуацијата е една од основните компоненти за кариерниот

развој на наставниот кадар од основните училишта во Република

Македонија, тогаш наставниот кадар треба да биде информиран, да има

позитивни очекувања и позитивна оценка за наведената компонента со што

истата ќе биде прифатена како адекватно средство за унапредување.

3.2.2.1 Ако самоевалуацијата е една од основните компоненти за



за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена како адекватно


20

Независна варијабла: самоевалуацијата како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за самоевалуацијатаЗависна варијабла: информираноста на наставниот кадар за самоевалуацијатаИндикатор: информираност за самоевалуацијата

3.2.2.2. Ако самоевалуацијата е една од основните компоненти за



очекувања за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена

како адекватно средство за унапредување.

Независна варијабла: самоевалуацијата како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за самоевалуацијатаЗависна варијабла: позитивните очекувања на наставниот кадар за самоевалуацијатаИндикатор: очекувања поврзани за самоевалуацијата

3.2.2.3 Ако самоевалуацијата е една од основните компоненти за



оценка за наведената компонента со што истата ќе биде прифатена како


Независна варијабла: самоевалуацијата како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за самоевалуацијатаЗависна варијабла: оценка на наставниот кадар за самоевалуацијатаИндикатор: оценка на самоевалуацијата

3.2.3. Ако интегралната евалуација е една од основните компоненти за


Република Македонија, тогаш наставниот кадар треба да биде информиран,

да има позитивни очекувања и позитивна оценка за наведената компонента

со што истата ќе биде прифатена како адекватно средство за

унапредување.

21

3.2.3.1. Ако интегралната евалуација е една од основните компоненти



за наведенат компонента со што истата ќе биде прифатена како адекватно


Независна варијабла: интегралната евалуација како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за интегралната евалуацијаЗависна варијабла: информираност на наставниот кадар за интегрална евалуацијаИндикатор: информираност за самоевалуацијата




очекувања за наведенат компонента со што истата ќе биде прифатена како


Независна варијабла: интегралната евалуација како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за интегралната евалуацијаЗависна варијабла: позитивни очекувања на наставниот кадар интегралната евалуацијаИндикатор: очекувања поврзани за самоевалуацијата




оценка за наведенат компонента со што истата ќе биде прифатена како


Независна варијабла: интегралната евалуација како една од носечките компоненти за кариерниот развојИндикатор: ставови на испитаниците за интегралната евалуацијаЗависна варијабла: оценка на наставниот кадар за интегралната евалуацијаИндикатор: оценка на интегрална евалуација

22

3.3. МЕТОДОЛОШКИ ПРИОД

Истражувањето според дизајнот од методолошки аспект претставува

дескриптивно истражување. Паралено ќе се примени и методот на

казузална дескрипција со кој ќе се опише придонесот на проектираниот

модел на стандарди за адекватен кариерен развој на наставниците.

Претходното укажува дека ќе се применат сите модалитети на

дескриптривниот метод што значи ќе се врши анализирање на состојбата,

компарирање и генерализирање.

Техники кои ќе се користат во ова истражување се следните:

анкета и интервју. Прибирањето на податоци во најголем дел ќе се изврши

преку испитување. Прашалниците се однесуваат за прибирање податоци во

однос на поединечните хипотези. Всушност добиените резултати

претставуваат индикатори за секоја варијабла на поединечните хипотези.

Прашалниците и интервјуата ќе се обработат преку квантитативна и

кавлитативна анализа, по што ќе следи целосен извештај со верификација

на хипотезите.

3.4. ИЗВОРИ НА ПОДАТОЦИ И ПРИМЕРОК

За потребите на ова истражување ќе се користи анкетен прашалник за

наставници и интервју со директори, педагози, советници и просветни

инспектори. Со анкетниот прашалник ќе бидат опфатени 400 наставници од

20 основни училишта на целата територија на државата. Интервјуто е

наменето за 20 директори и 20 педагози на опфатените училишта, 20

советника од БРО и 20 инспектори од ДПИ. Вкупниот примерок изнесува

480 испитаници. Истражувањето ќе биде спроведено на територијата на

целата држава при што ќе опфати 10 општини соодветно географски

распоредени на територијата на нашата земја, а од секоја општина ќе бидат

вклучени по 2 училишта.

23

3.5. ИНСТРУМЕНТИ КОИ ЌЕ БИДАТ КОРИСТЕНИ

Во однос на инструментите ќе се користат соодветните инструменти на

метриските техники анкета и интервју односно ќе се користи анкетен

прашалник и потсетник за насочено интервју.

Со анкетниот прашалник ќе се испитуваат ставовите и мислењата на

наставниците во училиштата. Прашалникот за наставници ќе содржи 27

прашања кои ќе се однесуваат на нивната информираност, оценка и

очекувања за: екстерното проверување, самоевалуацијата и интегралната

евалуација, како примарни компоненти за кариерниот развој на наставниот

кадар. Потсетникот за насочено интервју е наменет за испитување на

директорите и педагошко-психолошката служба како интерни претставници

задолжени за следење и унапредување на воспитно - образовниот кадар во

училиштата. Тој ќе содржи 27 прашања кои се однесуваат на нивнита

информираност, оценка и очекувања за: екстерното проверување,

самоевалуацијата и интегралната евалуација, како примарни компоненти за

кариерниот развој на наставниот кадар при класифицирањето во една од

категориите на звање.

24

4. ПЛАН НА ИСТРАЖУВАЊЕТО

4.1 Кадровски план

Истражувачкиот проект на оваа идејна скица ќе биде спроведен од

авторот. Активностите поврзани со истражувачкиот проект ќе се однесуваат

на:

Логистика (печатење прашалници и нивно доставување до училишта

на територијата на нашата земја)

ИТ активности (Подготовка на шаблон за внес на податоци за

автоматска калкулација на податоците и внес на истите)

Анализа на добиени податоци

Подготовка на извештај

4.2 Динамика на истражувањето

- Испраќање на прашалник

- Наведеното време за одговор од страна на испитаниците опфатени со

анкета ќе изнесува 7 работни дена, додека интервјуто ќе се спроведе

лично од страна на авторот со посета на училиштата.

- Средувањето на податоците од прашалникот се очекува да трае 20

работни дена

- Анализата на податоците се очекува да трае 20 работни дена .

- Подготовка на извештај - 10 дена

4.3 Финансиски план

Материјални трошоци:

52 плика 100 денари

Копирање на прашалниците 300 денари

Други трошоци (такси, телефони итн.) 1000 денари

Патување до училиштата 20000 денари

Надоместоци:

Вкупно 21400 денари

25

Анкетен прашалник за наставниот кадар

Општина: _________________________________

Работен стаж: _____________________________

Пол:____________________

Ве молиме за искреност при давањето на одговорите

ОДНАПРЕД БЛАГОДАРАМ!

1.Сметате ли дека екстерната проверка е адекватен начин за мерење на постигнувањата кај учениците, преку чии постигнувања ќе се оценува наставникот во неговиот професионален ангажман?

а) Да

б) Делумно

в) Не2. Сметате ли дека екстерната проверка треба да биде составна компонента на кариерниот развој на наставниот кадар?

а) да, во целост

б) незнам

в) воопшто не

3. Сметате ли дека преку екстерната проверка на наставниот кадар ќе дојде до зголемување на кавилетот на работа?


б) делумно

в) воопшто не 4. Во која мерка сте запознати со екстерната проверка?

а) Целосно

б) Делумно

в) Не сум запознат/а5. Кој Ве има информирано за постапката поврзана со екстерната проверка?

а) Училиштето во кое работамб) Медиумитев) На друг начин

6. Како сметате дека ќе биде прифатено екстерното проверување од страна на наствниот кадар?

а) Позитивноб) незнамв) Негативно

7 Кои се Вашите очекувања поврзани со екстерната проверка на наставниот кадар во училиштата?

а) Зголемен ангажман и професионализамб) Ист ангажман и професионализамв) Намален ангажман и професионализам

8. Како ја оценувате екстерната проверка на наставниот кадар како средство за мерење на нивниот ангажман и постигнувања ?

1 2 3 4 5Негативно позитивно

26

9. Цените ли дека преку постигнатиот успех на учениците по соодветниот предмет, наставникот трбеа да се санкционира, односно наградува


б) делумно

в) воопшто не10 Во Вашето училиште самоевалуација спроведувате:

а) редовно

б) понекогаш

в) никогаш11. Сметате ли дека самоевалуацијата како компонента од кариерниот развој на наставниот кадар е соодветна во нивното кариерно напредување?


б) делумно

в) воопшто не12. Преку континуирана самоевалуација доаѓа до зголемување на квалитетот на поединецот, а со самото тоа и на училиштето?

а) Да

б) Делумно

в) Не13. Колку Ви е познат процесот на самоевалуација?

а) Целосно

б) Делумно

в) Не ми познат14. Дали сте информирани дека процесот на самоевалуација ќе биде една од главните компоненти во кариерниот развој на наставниот кадар?

а) Да

б) Делумно

в) Не15. Како е прифатен процесот на самоевалуација во Вашето училиште?

а) Позитивно

б) Незнам

в) Негативно

16. Што лично очекувате дека ќе постигнете преку процесот на самоевалуација:

а) согледување и подобрување на квалитетот на работењеб) квалитетот на работа ќе остане иств) квалитетот на работа ќе се намали

17.Како ја оценувате самоевалуацијата како метод за согледување и подобрување на личниот квалитет на работа?


18. Сметате ли дека самоевалуацијата како метод на самовреднување на сопствените активности и постигнувања е реално во нашето општество, односно опкружување во кое живееме?

а) Да

б) Делумно

в) Не

27

19. Сметате ли дека интегралната евалуација треба да биде составна компонента на кариерниот развој на наставниот кадар?

а) Да

б) Можеби

в) Не20. Сметате ли дека вреднувањето на наставниците за време на интегралната евалуација ќе го зголеми квалитетот на нивното работење?


б) делумно

в) воопшто не

21. Сметате ли дека е потребно пред да се изврши интегралната евалуација во Вашето училиште да бидете информирани кои компоненти од Вашето работење ќе бидат вреднувни?

а) Да

б) Може, но немора

в) Не

22. Дали од релевантните раководни лица во Вашето училиште сте информирани кои компоненти од Вашето работење ќе бидат вреднувни?

а) Да

б) Делумно

в) Не23. Дали добивате повратни информации како сте вреднувани непосредно од оние кои го вршат вреднувањето за време на интегралната евалуација?

а) Да

б) делимично

в) Не

24. Од Вас и Вашите колеги како е прифатен процесот на интегрална евалуација како средство за вреднување на наставниците?

а) Позитивно

б) Незнам

в) Негативно

25. Какви повратни информации очекувате да добиете од оние кои ја спроведуваат интегралната евалуација

а) препораки за квалиетна работаб) критики и пофалби за мојата работав) не очекувам повратни информации

26. Како ја оценувате интегралната евалуација како метод за вреднување на постигнувањата на наставниците?


27. Цените ли дека интеграланата евалуација ќе биде позитивно прифатена како адекватно средство за кариерниот развој на наставниот кадар?

а) Да

б) Можеби

в) Не

28

П О Т С Е Т Н И К З А Н А С О Ч Е Н О И Н Т Е Р В Ј У(за надредени)

Општина: _________________________________

Работно место: _________________________________

1. Сметате ли дека кај наставниот кадар постои одредено несогласување околу воведувањето на екстерното проверување?

а) Да б) Делумно в) Не

2. Екстерната проверка како составна компонента на кариерниот развој на наставниот кадар :

а) Да б) Можеби в) Не

3. Сметате ли дека екстерната проверка како фактор ќе влијае врз зголемување на квалитетот на работа на наставниот кадар?

а) Да, целосно б) Делумно в) Не воопшто

4. Сметате ли дека наставниот кадар е доволно запознат со процедурата на екстерна проверка?


5. Кој треба да го информира наставниот кадар за постапката поврзана со ексерната проверка?

а) МОН и релеванти институции кои работат во негов состав б) Училиштето в) Медиумите преку кампања

29

6. Сметате ли дека екстерното проверување ќе биде прифатено како адекватана форма за кариерен развој од страна на наствниот кадар? а) Да, целосно б) Делумно в) Не воопшто

7. Вашите очекувања поврзани со екстерната проверка на наставниот кадар во училиштата се:

а) Зголемен ангажман и позитивни резултатиб) Исти резултати

в) Негативни резултати

8. Како ја цените екстерната проверка на наставниот кадар како средство за мерење на нивниот ангажман и постигнувања ?

а) Позитивно б) Немам конкретна оценка в) Негативно

9. Цените ли дека постигнувањата на учениците по соодветниот предмет треба да бидат мерило, наставникот да биде санкциониран, односно награден?


10. Сметате ли дека наставникот кадар ја спроведува самоевалуацијата:

11. Самоевалуацијата како компонента од кариерниот развој на наставниот кадар е соодветна во нивното кариерно напредување?


а) Редовно б) Понекогаш в) Никогаш

30

12. Доколку наставниот кадар спроведува редовно самоевалуација сметате ли дек ќе доде до зголемување на нивниот квалитет во работењето, а со самото тоа и на училиштето?


13. Сметате ли дека процесот на самоевалуација им е доволно познат на наставниците?


14. Сметате ли дека наставниот кадар е доволно информиран дека процесот на самоевалуација ќе биде една од главните компоненти во нивниот кариерн развој?


15. Според Вас како е прифатен процесот на самоевалуација од страна на наставниците во училиштата?

а) Позитивно б) Немам информации в) Негативно

16. Вашето лично мислење за процесот на самоевалуација како компонента на кариерниот развој на наставниот кадар? а) Согледување и подобрување на квалитетот на работењеб) Квалитетот на работа ќе остане иств) Квалитетот на работа ќе се намали

17. Како ја цените самоевалуацијата на наставниот кадар како средство за мерење на нивниот ангажман и постигнувања ?


31

18. Сметате ли дека самоевалуацијата како метод на самовреднување на сопствените активности и постигнувања наставниот кадар во нашите училишта реално ја спроведува?


19. Интегралната евалуација како компонента од кариерниот развој на наставниот кадар е соодветна во нивното кариерно напредување? а) Да, целосно б) Делумно в) Воопшто не

20. Вреднувањето на наставниците за време на интегралната евалуација го зголемува квалитетот на нивното работење?

а) Да б) делумно в) Не

21. Пред да се изврши интегралната евалуација во училиште дали е неопходно наставниците да бидат информирани кои компоненти ќе бидат вреднувни?

а) Да б) Може, но немора в) Не

22. Дали училишниот менаџмент треба да ги информира наставниците кои компоненти од нивното работење ќе бидат вреднувни?


23. Дали наставниот кадар добива повратна информација како е вреднуван за време на интегралната евалуација?

а) Да б) не ми е познато в) Не

32

24. Како е прифатен процесот на интегрална евалуација како средство за вреднување на наставниците?

а) Позитивно б) Незнам в) Негативно

25. Какви повратни информации им се даваат на наставниците во врска со интегралната евалуација?

а) препораки б) критики и пофалби в) нема повратни информации

26. Како ја цените интегралната евалуација на наставниот кадар како средство за мерење на нивниот ангажман и постигнувања?


27. Цените ли дека интеграланата евалуација ќе биде позитивно прифатена од страна на наставниот кадар како адекватно средство за нивниот кариерен развој?

а) Да б) делумно в) Не

33

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. Кралев Тодор, „Основи на менаџментот‘‘ (трети издание), Скопје, Центар за интернационален менаџмент, (2001).

2. Петковски Константин, "Менаџмент во училиште", Скопје, НИРО Просветен работник, (1998):.

3. Петковски Константин, „Водството и ефективната комуникација‘‘, Битола, Киро дандаро (2000),

4. Петковски Н. Константин и Алексова А. Маријана, "Водење на динамично училиште", Скопје Биро за развој на образованието, (2004).

5. Константин Н. Петковски и Анета Мајсторова Ивановска „Мајсторството во комуницирањето‘‘, Херакли комерц, Битола, (2009)

6. Јанкоски Драган, "Транзиција менаџмент образование" Скопје, НИРО Просветен работник, (1998).

7. Стоилковска Александра, „Како да се изгради здрава училишна клима‘‘,Битола Херакли-Комерц, (2005).

8. Билбилоски Јанко, „Професионалниот развој на вработените во образовните институции‘‘, ИСППИ (необјавен труд), (2009):

9. Билбилоски Јанко, „Партнерството во процесот на стратешко планирање во училиштето‘‘, ИСППИ (необјавен труд), (2009):

10.Билбилоски Јанко, „Системи на контрола и наградување во воспитно образовните институции‘‘, ИСППИ (необјавен труд), (2010)

11.Билбилоски Јанко, „Менторството во воспитно образовниот процес‘‘, ИСППИ (необјавен труд), (2010)

12.Билбилоски Јанко, „Трансформациското водство во воспитно-образовните институции‘‘,(2009)

13.Билбилоски Јанко, „Улогата на водачот во училишното тимско работење‘‘ ИСППИ (необјавен труд)

14.Билбилоски Јанко, „Активен пристап на субјектите вклучени во образовниот процес од интерната и екстерната средина при изработка на проект‘‘ИСППИ (необјавен труд)

15.Закон за основното образование, Сл. Весник на Р. Македонија бр.103/08 од 19.08.2008 година

16.Закон за изменување и дополнување на законот за средното образование, Службен весник на РМ, бр. 33 од 9.03.2010 година

17.Закон за бирото за развој на образованието, Службен весник на Република Македонија, Број 37 Год.LXII Вторник, 28 март 2006 година

18.Закон за просветна инспекција, Сл. Весник на Р.Македонија бр.52 од 04.07.2005 година.

19.Закон за државниот испитен центар, Службен весник на РМ, бр. 142 од 10.11.2008 година

20.Правилник за формата, содржината и начинот на водењето на професионалното досие на наставникот и стручниот соработник во

34

основното училиште, Сл. Весник на Р.Македонија бр. 115 од 31 август. 2010

21.Правилник за формата, содржината и начинот на водењето на професионалното досие на наставникот и стручниот соработник во средното училиште, Сл. Весник на Р.Македонија бр. 115 од 31 август. 2010

22.Ристевска Слободанка и Горѓиевска Голубина, Прирачник за родители на учениците од основното образование, Скопје, УСАИД, 2004

23.Создавање иновативни училишта: Подготвување на учениците за 21-от век, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2009

24.Настава и учење на 21-от век, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2009

25.Burke Walsh Kate, Киранџиска Сузана, Лазаревски Ѓорѓиева Татјана, Создавање на средина на учење за 21-от век, Скопје, Фондација „Чекор по чекор-УСАИД‘‘, 2009

26.ПЕП процедура за сертификација-прирачник за основните училишта, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2009

27.Примена на стандардите за оценување на учениците, Скопје, Проект за основно образование, УСАИД, 2008

28.Мултикултурализмот и меѓуетничките односи во образованието, Скопје, УНИЦЕФ, 2009

29.Блажева Ана и Чонтева Жанета, Прирачник со работилници за современи и креативни методи и техники на учење, Скопје, Алгоритам центар-едукативен центар, 2010

30.Концепција за деветгодишното основно воспитание и образование, Скопје, Биро за развој на образованието, 2007

31.Прирачник, Грантови за развој на училиштата, Скопје, Проект за модернизација на образованието, 2006

32.Прирачник за образование за животни вештини од I до III одделени-основно училиште, Скопје, Биро за развој на образованието, 2008

33.Прирачник за образование за животни вештини од IV до VI одделени-основно училиште, Скопје, Биро за развој на образованието, 2009

34.Прирачник за образование за животни вештини од VII до IX одделени-основно училиште, Скопје, Биро за развој на образованието, 2009

35.http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/mak-strategija-mk.pdf Национална програма за развој на образованието во Република Македонија 2005-2015 со придружни програмски документи“, (електронско издание).

36.http://www.ncptsc.org/EveryTeacher.htm 37.http://www.freezg.htnet.hr/ZeljkoBurcar/Sto%20utjece%20na%20kvalitetu

%20osnovne%20skole.pdf (Uticaj nekih elemenata sustava i nekih procesa na kvalitetuu nekih osnovnih skola), M.sc.Zeljko Burcar

35

http://www.freezg.htnet.hr/ZeljkoBurcar/Sto%20utjece%20na%20kvalitetu%20osnovne%20skole.pdf

http://www.freezg.htnet.hr/ZeljkoBurcar/Sto%20utjece%20na%20kvalitetu%20osnovne%20skole.pdf

http://www.ncptsc.org/EveryTeacher.htm


Documents

„Систематската евалвација како елемент на кариерниот развој на наставниците во основното образование