ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΥΛΙΚΟΥ ΤΟΥ ΠΕΜ

1. Ταυτότητα του σεναρίουΤίτλος: Ο Β ΄ Παγκόσμιος πόλεμος Δημιουργός: Mακρής Σωτήρης ( somakris . blogspot . gr )Διδακτικό αντικείμενο: ΙστορίαΔιδακτική ενότητα: Ενότητα 46 : Ο Β ΄ Παγκόσμιος πόλεμοςΤάξη: Γ΄ (Γ2) – 22 μαθητές (6 μουσουλμάνοι)Απαιτούμενος χρόνος διδασκαλίας: 2 ώρεςΠροϋποθέσεις υλοποίησης: H εξοικείωση των μαθητών με τη «φιλοσοφία» του υλικού του ΠΕΜ στην Ιστορία της Γ΄Γυμνασίου2. Σύντομη περιγραφή Το παρόν σενάριο απευθύνεται στους μαθητές της Γ΄Γυμνασίου και στοχεύει στη διερεύνηση του Β΄Παγκοσμίου πολέμου μέσα από πηγές , χάρτες , εικόνες που αντλούνται αποκλειστικά από το υλικό του ΠΕΜ (κεφ 10 σελ.192-199, ΛΑΙ σελ.1-7,19-21).3. Στόχοι – σκεπτικόΓνώσεις για το γνωστικό αντικείμενοΝα γνωρίσουν κύρια γεγονότα του Β΄ Παγκόσμιου πολέμουΝα γνωρίσουν τα αντίπαλα στρατόπεδα Να κατανοήσουν τη διαδικασία μαζικής εξόντωσης των ΕβραίωνΝα αντιληφθούν βασικά σημεία της ναζιστικής θεωρίας περί υπεροχής της Άριας φυλής Γνώσεις για τον κόσμοΝα συνειδητοποιήσουν τον συσχετισμό της Ναζιστικής θεωρίας με σύγχρονα ρατσιστικά μορφώματα .Nα εξοικειωθούν οι μαθητές με τον ιστορικό χώρο μέσω των χαρτών.Γνωστικό αντικείμενο και ΓραμματισμοίΝα ασκηθούν οι μαθητές στην παρατήρηση, στην κριτική επεξεργασία των γραπτών πηγών , των χαρτών, των εικόνων, ως ιστορικών τεκμηρίων , ώστε να αναπτυχθούν οι κατάλληλες δεξιότητες για την προσέγγιση των ιστορικών φαινομένων.Να εντρυφήσουν στην ομαδοσυνεργατική μάθηση. 4. Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασηςΗ σχέση του σεναρίου με το αναλυτικό πρόγραμμα: Η επιλογή του θέματος αντλήθηκε από την 38η ενότητας της Ιστορίας (Γ΄Γυμνασίου) και ανταποκρίνεται στους στόχους του ΑΠΣ (βιβλίο εκπαιδευτικού σελ. 117-118).Διδακτικές πρακτικές

Οικοδομισμός (Η μάθηση ενσωματώνεται σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα και έτσι επέρχεται η εμπέδωση μέσω της κοινωνικής εμπειρίας π.χ με την επεξεργασία ιστορικών πηγών)

Διερευνητική – ανακαλυπτική μάθηση ( Οι μαθητές αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω πειραματισμού και πρακτικής κατασκευάζοντας ένα προϊόν π.χ δημιουργώντας ένα ημερολόγιο , ραδιοφωνικό μήνυμα .)

Το παιδί δεν είναι παθητικός δέκτης αλλά δρων υποκείμενο Ο δάσκαλος είναι εμψυχωτής καθοδηγητής, συνερευνητής, συνοδοιπόρος και

συντονιστής στη διαδικασία μάθησης. Οδηγεί τα παιδιά στην ανακάλυψη της

γνώσης. Στόχος του, είναι να κάνει τα παιδιά ικανά να κατανοούν, ν΄ αποκωδικοποιούν, να κρίνουν. Να οικοδομούν τη γνώση μόνα τους.

Συνεργατική μάθησηΠορεία διδασκαλίαςΧωρίζουμε τους μαθητές σε τέσσερις ομάδες (5-6ατόμων). Η κάθε ομάδα αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει δραστηριότητες που σχετίζονται με τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι μαθητές της Α ομάδας αναλαμβάνουν να τοποθετήσουν βασικά ιστορικά γεγονότα στην ιστορική γραμμή, δίνοντας τους την αφόρμηση να τα γνωρίσουν εκτενέστερα. Παράλληλα οι μαθητές διατυπώνουν την αποψή τους για το ποιο γεγονός κατά τη γνώμη τους ήταν το πιο καθοριστικό και ποιο το πιο τραγικό, ενισχύοντας έτσι την κριτική τους ικανότητα .Στη συνέχεια μέσω των χαρτών 10.1, 10.2 οι μαθητές προσπαθούν να καταγράψουν τα αντίπαλα στρατόπεδα , καθώς και τις χώρες που έμειναν ουδέτερες σε πρώτη φάση και έπειτα τις χώρες που κατακτήθηκαν από τον Άξονα .

Οι μαθητές της Β΄ομάδας αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν ένα ραδιοφωνικό μήνυμα του ΒΒC προκειμένου να μας μεταφέρουν το κλίμα και τα συναισθήματα των Βρετανών από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών. Στη συνέχεια με αφορμή την Π 10.11 ΛΑΙ καταγράφουν σε αντιδιαστολή τα συναισθήματα των κατοίκων του Λένινγκραντ για την συνθηκολόγηση των Γερμανών , τονίζοντας παράλληλα το αντιπολεμικό συναίσθημα.

Οι μαθητές της Γ΄ομάδας καλούνται να ανασυνθέσουν βασικά σημεία της ναζιστικής θεωρίας με αφορμή τις πηγές 10.15 και 10.17. Στη συνέχεια καλούνται να συνδέσουν τη ναζιστική θεωρία με σύγχρονες ρατσιστικές περιστάσεις , αναγνωρίζοντας την διαχρονικότητα και την εγγύτητα του θέματος. Επιπλέον προσπαθούν να συντάξουν αυθεντικό γραπτό λόγο μέσω της παραγωγής ενός ημερολογίου ,αναπτύσσοντας έτσι την ενσυναισθητική φαντασία των μαθητών. Οι μαθητές της Δ΄ομάδας αναλαμβάνουν να μελετήσουν το σχέδιο εξόντωσης που εφάρμοσαν οι Γερμανοί σε βάρος Εβραίων και άλλων εθνοτήτων μέσω της πηγής 10.30 και των προσωπικών ημερολογίων . Καλούνται να μεταφέρουν στους συμμαθητές τους τα σκληρά μέτρα που έλαβαν εναντίον των Εβραίων και άλλων εθνοτήτων και μειονοτήτων και να μοιραστούν σκέψεις και συναισθήματα για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης , που μετατράπηκαν σε τόπους εξόντωσης συνανθρώπων.Κοινή δραστηριότητα επέκτασης Οι μαθητές μπορούν να αναζητήσουν κινηματογραφικές ταινίες(π.χ Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν, Ο Πιανίστας ) και βιβλία που έχουν ως θέμα τον Β΄Παγκόσμιο και να παρουσιάσουν τον τρόπο που παρουσιάζεται ο πόλεμος. Επιπλέον θα μπορούσαν να συγκρίνουν τους δύο παγκοσμίους πολέμους (π.χ ως προς τα αντίπαλα στρατόπεδα, τις απώλειες κ.α).

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω γεγονότα στην ιστορική γραμμή.Ποιο γεγονός πιστεύετε ότι ήταν καθοριστικό για την εξέλιξη του πολέμου; Ποιο ήταν το ποιο τραγικό; Επιλέξτε δύο απ΄αυτά και παρουσιάστε τα στην τάξη.( Μπορείτε να μελετήσετε και τις εικόνες στη σελ.194)

2. Με μολύβια διαφορετικών χρωμάτων να σημειώσετε στον παρακάτω χάρτη. Μελετήστε και τις σελίδες 192-193 και τους χάρτες 10.1 , 10.2.α) ποια ευρωπαϊκά κράτη αποτελούσαν τον Άξονα και ποια τους ευρωπαϊκούς συμμάχους; β) ποιες περιοχές στην Ευρώπη είχαν καταλάβει οι δυνάμεις του Άξονα από το Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι και τα τέλη του 1942;γ) ποιες ευρωπαϊκές χώρες δεν μπόρεσαν να καταλάβουν οι δυνάμεις του Άξονα σε αυτό τοχρονικό διάστημα; Ποια η σημασία για την έκβαση του πολέμου;δ) ποια ευρωπαϊκά κράτη ήταν ουδέτερα;

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

1. Δουλεύετε στο βρετανικό ραδιοφωνικό σταθμό BBC και πρέπει να ετοιμάσετεσύντομα ραδιοφωνικά μηνύματα που θα μεταδίδονται ανάμεσα στις διάφορες εκπομπές με στόχο να δώσετε κουράγιο στους Βρετανούς πολίτες που υποφέρουν από τους βομβαρδισμούς. Λαμβάνοντας υπόψη σας τις πληροφορίες από το

κείμενα Π 10.2 αλλά και τις εικόνες 10.4, 10.5 ετοιμάζετε ραδιοφωνικά μηνύματα. Παρουσιάστε τη δουλειά σας στην τάξη!

«Η εκκλησία ήταν το πιο δημοφιλές καταφύγιο. Ο κόσμος αισθανόταν ότι πουθενά δεν ήταν ασφαλέστερος από [...] την εκκλησία και έτσι ήταν γεμάτη την ώρα που έπεσε η βόμβα. Η βόμβα έσκασε στη μέση του ναού. Οι άνθρωποι κυριολεκτικά έγιναν κομμάτια».Μαρτυρία από μέλος των Πρώτων Βοηθειών για το βομβαρδισμό του καθεδρικού ναού του Κόβεντρι

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. Στο απόσπασμα 10.11 ένας κάτοικος του Λένινγκραντ μας μιλάει για το πώς υποδέχτηκαν την είδηση για τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας.Ποια ήταν τα συναισθήματα των ανθρώπων; Να τα συγκρίνετε με το παραπάνω απόσπασμα και να τα καταγράψετε σε δυο στήλες με τίτλο Ειρήνη-Πόλεμος.

«Η μέρα της νίκης; Στις 9 Μαΐου 1945 πήγαμε σε ένα μικρό θέατρο να δούμε όπερα [...]. Ξαφνικά η παράσταση σταμάτησε και ο μαέστρος ανέβηκε [στη σκηνή] και είπεότι οι Γερμανοί παραδόθηκαν. Όλοι στο θέατρο βγήκαν έξω στην πλατεία. Είδα εκατοντάδες, χιλιάδες ανθρώπους να χορεύουν και να αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλο. Να σηκώνουν τους στρατιώτες στον αέρα. Όλοι έκλαιγαν και φιλούσε ο ένας τον άλλο. Ήμουν εννιά χρονών».

Μαρτυρία του Όλεγκ Τσακούμοφ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 31. Στο παρακάτω απόσπασμα από ομιλία του Γερμανού διοικητή της κατεχόμενης Ουκρανίας διαβάζουμε σχετικά με την καταναγκαστική εργασία.Ποιες είναι οι απόψεις του; Σχετίζονται με τον ρατσισμό; Είναι επίκαιρες;Γιατί έχουν απήχηση σε κάποιους; «Είμαστε η ανώτερη φυλή [...]. Οι κάτοικοι πρέπει να εργάζονται, να εργάζονται και να ξαναεργάζονται. Ορισμένοι ανησυχούν πως οι πολίτες δεν έχουν να φάνε. Δεν μπορούν να απαιτήσουν κάτι τέτοιο [...]. Είμαστε η ανώτερη φυλή, και δεν πρέπει να

ξεχνάμε πως και ο πιο ασήμαντος Γερμανός εργάτης είναι από φυλετική άποψη χίλιες φορές πολυτιμότερος απ’ όλον αυτόν εδώ τον πληθυσμό.» Ομιλία του Έριχ Κοχ, 5 Μαρτίου 1943…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2.Ποια αντίληψη είχαν οι ναζί για τους Πολωνούς; Τι επιπτώσεις είχε αυτή η αντίληψη στη ζωή τους; Αναφέρετε τρεις τουλάχιστον λόγους για τους οποίους ο Χίμλερ δεν ήθελε να μορφώνονται οι Πολωνοί. «Ο μη γερμανικός πληθυσμός των ανατολικών εδαφών [οι Πολωνοί] δε θα πρέπει να έχει οποιαδήποτε εκπαίδευση ανώτερη από τη στοιχειώδη [=τα βασικά, τα απολύτως απαραίτητα] [...]. Θα πρέπει να διδάσκονται μόνο απλή αριθμητική έως το 500 το πολύ, [να ξέρουν] πώς να γράφουν το όνομά τους, ότι είναι εντολή του Θεού να υπακούνε τους Γερμανούς, να είναι ειλικρινείς, να δουλεύουν σκληρά και να φέρονται καλά. Βρίσκω περιττή τη διδασκαλία της ανάγνωσης.»Χάινριχ Χίμλερ, Υπόμνημα στο Χίτλερ [για την κατάσταση στην Πολωνία], Μάιος 1940…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής σε διάφορες χώρες της Ευρώπης πολλά παιδιά κράτησαν ημερολόγιο όπου έγραψαν τις εμπειρίες τους και όσα ζούσαν καθημερινά. Αναλαμβάνετε να γράψετε ένα τέτοιο ημερολόγιο που κράτησε στη διάρκεια του 1942 σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα ένα νεαρό αγόρι ή κορίτσι. Μιλήστε για τη ζωή σας, ποιοι είστε, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε εσείς, η οικογένειά σας και οι συνάνθρωποί σας, τα συναισθήματα που σας δημιουργούνται, πώς βλέπετε τα πράγματα κτλ. Δείτε και το ημερολόγιο της Αννα Φράνκ παρακάτω.«Από το Σάββατο το πρόγραμμά μας έχει αλλάξει. Τρώμε για μεσημέρι στις 12.30 και το πρωί μόνο ένα πιάτο πόριτζ [=χυλός από βρόμη]. ΄Ετσι γλιτώνουμε ένα γεύμα [...]. Το μεσημέρι τρώγαμε βρασμένα χόρτα πουρέ. Ωμά χόρτα, σπανάκι, βρασμένα χόρτα. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Συγγνώμη, ξέχασα, υπάρχουν και πατάτες. Θαυμάσιος συνδυασμός. Συνέχεια αναρωτιόμαστε απελπισμένα: «Γιατί γίνεται αυτός ο πόλεμος; Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν ειρηνικά; Γιατί όλη αυτή η καταστροφή;» Το ερώτημα είναι εύλογο [=λογικό, δικαιολογημένο], αλλά δεν μπορούμε να βρούμε απάντηση […]. Έχω νιώσει πολλές φορές παγιδευμένη αλλά ποτέ απελπισμένη. Θεωρώ τη διαμονή μας εδώ σαν μια επικίνδυνη περιπέτεια, ρομαντική και ενδιαφέρουσα. Στο ημερολόγιό μου μιλάω για τις στερήσεις σαν να πρόκειται για κάτι διασκεδαστικό […]. Κάθε μέρα αισθάνομαι ότι ωριμάζω εσωτερικά, αισθάνομαι την ελευθερία να πλησιάζει, αισθάνομαι την ομορφιά της φύσης και την καλοσύνη των ανθρώπων. Αισθάνομαι πόσο ενδιαφέρουσα είναι η περιπέτεια! Γιατί, λοιπόν, είμαι τόσο απελπισμένη;»Άννα Φρανκ, Ημερολόγιο, 3 Μαΐου 1944

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 41.Ο σοβιετικός στρατιώτης Πάβελ Στένκιν πιάστηκε αιχμάλωτος στην αρχή του πολέμου και οι Γερμανοί τον μεταφέρανε σ’ ένα στρατόπεδο μαζί με χιλιάδες άλλους Σοβιετικούς αιχμάλωτους στρατιώτες. Οι σύντροφοί του άρχισαν να πεθαίνουν από την πείνα, αλλά αυτός κατάφερε να επιζήσει. Τον Οκτώβριο του 1941 τον μεταφέρανε στο Άουσβιτς–Μπιρκενάου. Να πώς περιγράφει ο ίδιος τη ζωή του εκεί:«Ο μέσος όρος ζωής ενός [Σοβιετικού] κρατούμενου στο [Άουσβιτς–] Μπίρκεναου ήταν δύο βδομάδες. Αν έβρισκες κάτι έπρεπε να το φας, έπρεπε να το καταπιείς. Ωμή πατάτα ή όχι – δεν είχε σημασία. Καθαρή, βρόμικη, όλα ήταν ίδια. Δεν υπήρχε μέρος να την πλύνεις. Όταν

ερχόταν η ώρα να σηκωθούμε το πρωί, όσοι ήταν ζωντανοί κοίταζαν και γύρω τους μπορεί να υπήρχαν και δύο και τρεις νεκροί. Το μόνο που υπήρχε ήταν θάνατος, θάνατος, θάνατος. Θάνατος το βράδυ, θάνατος το πρωί, θάνατος το απόγευμα. Διαρκώς ο θάνατος.» Μαρτυρία του Πάβελ ΣτένκινΠοιες σκέψεις σας διακατέχουν διαβάζοντας την παραπάνω μαρτυρία;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. α) Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα που προέρχονται από ημερολόγια που έγραψαν Εβραίοι, νεαρά αγόρια και κορίτσια, σε διάφορες κατακτημένες χώρες της Ευρώπης. Πότε γράφτηκε το καθένα; Γράφτηκε την ίδια εποχή για την οποία μιλάει ή αργότερα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.β) Για ποια μέτρα των ναζί κάνουν λόγο τα συγκεκριμένα αποσπάσματα; Τι λένε γι’ αυτά; Τι πληροφορίες μας δίνουν; 24 Νοεμβρίου 1942Κατά τη διάρκεια της χρονιάς είδα να αυξάνονται πολύ οι απαγορεύσεις εναντίον μας [...]. Έπρεπε να παραδώσουμε τα ποδήλατά μας στην αστυνομία. Από εκείνη τη στιγμή πήγαινα στο σχολείο με το λεωφορείο, αλλά μια δυο μέρες πριν αρχίσουν οι διακοπές απαγορεύτηκε στους Εβραίους να χρησιμοποιούν τα λεωφορεία. Έπρεπε πλέον να πηγαίνω στο σχολείο με τα πόδια, πράγμα που μου έπαιρνε περίπου μιάμιση ώρα [...]. Τότε ακόμη πίστευα ότι θα γύριζα στο σχολείο μετά τις διακοπές· αλλά έκανα λάθος. Μοσέ Φλίνκερ, Βέλγιο 1 Μαΐου 1944Το πρωί η Μαρίσκα [η υπηρέτρια της οικογένειας] όρμηξε στο σπίτι και είπε: «Είδατε τις ανακοινώσεις;» Όχι, δεν τις είδαμε, δεν μάς επιτρέπουν να βγούμε έξω, παρά μόνο ανάμεσα στις εννιά με δέκα! [...]. Η Μαρίσκα άρχισε να μαζεύει τα πράγματα [...], διάβασε στην ανακοίνωση ότι μάς επέτρεπαν να πάρουμε μαζί μας μόνο μια αλλαξιά εσώρουχα, τα ρούχα και τα παπούτσια που φορούσαμε [...]. Αγαπημένο ημερολόγιο, από δω και πέρα φαντάζομαι πώς όλα αυτά είναι μόνο ένα όνειρο [...]. Το ξέρω ότι δεν είναι όνειρο, αλλά δεν μπορώ να πιστέψω τίποτα [...]. Κανένας δε λέει κουβέντα. Αγαπημένο ημερολόγιο, ποτέ δεν έχω φοβηθεί περισσότερο [...]. Εύα Χέιμαν, Ουγγαρία…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….