Гүйцэтгэсэн: Даваадорж

Даваа

Банзрагч

Болор-Ууган

Баянбаатар

Монгол угсаатны удам гарал

Монголчуудын гарал үүслийн тухай асуудлыг түүхийн

шинжлэх ухаан гүйцэд шийдвэрлэж чадаагүй хэвээр

байна. Гэвч сурвалж бичгийн мэдээ сэлт, эртний

судлалын зарим олдвор болон ардын уламжлагдсан

домог зэргийг үндэслэн бас ч гэж өгүүлэн тогтоож

болно. “Монголын нууц товчоо”, Рашид-ад-Диний,

Судрын чуулган зэрэг зохиолд монголын удам угсаатны

тухай өгүүлэхдээ аман түүхийг ашигласан байдаг.

Алунгоо эхийн тавдугаар хөвгүүн боржигин овгийн

Боданчар мунхаг байгуулсан улсаа “Монгол” хэмээн

нэрлэж тэрээр “хан” цолтой байсан гэж өгүүлдэг.

Боданчарыг монгол сурвалж бичгүүд “мон хан”

хэмээн тэмдэглэсэн байдаг.МЭӨ язгуур монголчууд

түрэг хэлтэн овог аймгуудадцохилдон хүн амын

олонх нь алагдаж зөвхөн нохос, хиан(хиад) хоѐроор

толгойлуулсан хоѐр тэргүүлэх яс буюу ястан үлдэж

нутаг орноосоо дүрвэн зайлж эргүнэ- кун химээх

газарт хүрч нуугдан нутаглажээ. Эргүнэ- кун эргэн

тойрон ой модоор хүрээлэгдсэн их л давчуухан

бөглүү газар бөгөөд ганцхан зөрөг зам нэвтрэн

ордог. Монголчууд ийм газар 400 гаруй жил

нутаглан суужээ.

Энэ жилүүдэд хүн ам нь өсч 2 гол яснаас

салбарлан нукуз (нохос) , урайнхайд ,хонгирад

,ихрэс ,олхонуд ,элжигин, арлут, сүлдэс, баяуд зэрэг

20 гаруй овог үүсэн хэмээдэг.

Эрдэмтэн Лю Жэнсомонгочууд Эргүнэ кунгаасгарж ирэхдээ 70 салбар овогболон өргөжсөн гэж хэлдэг.Энэ овгуудыг ерөнхийд ньдарилгин монгол гэжээ.Дарилгин монголчуудындотор хамгийн нэр нөлөөтэйнь Бүртэ-чино байжээ.Бүртэ-чино-ын дараатүүний хүү Батцагаан голмонголыг захирсан бас “хан” цолтой байжээ. Бүртэ-чиноос Чингис хаан хүртэл24 үе уламжилсан гэж “Нууц товчоо”-ндтэмдэглэдэг.

Батцагаан ханы дараахмонгол аймгийнзонхилогчид нь түүнийшууд угсаатны Тамача ,Хоричар Мэргэн,Уужимбуурал, Саль Хачау,Ихнүдэн Шинсочи, Харчунар байсан. Харчугийнхөвгүүн Боржигидаймэргэнээс монгол аймагдотор тодорхой шинэ үеэхэлжээ. Боржигидаймэргэний гэргийМонголжин гоогоостөрсөн Торголжин баяныхатан Борогчин гоо гэжбайжээ. Борогчингоогоос Дува сохор Добумэргэн 2 хүү төржээ.

Добу мэргэн язгуур монголын ханы суурь дарилгинмонголоос нирун монголд шилжсэн юм . Чухам ингэжалунгоогийн ариун нуруунас гарсан гэх домогтойнирунчуудын дотор 3 нь ялгавар байсан нь АлунгоогоосХабул хааныг хүртлэх үеийг нийтэд нь нирун,хабул хааны6 хөвгүүн ,дүү нар үр ач нарын үеэс ¬Есүгэй баатархүртэлхийг нирун хиад есүгээ баатраас Чингэс хаантэргүүнтэн болон түүний хөвгүүдийн удам угсааг хиадборжигин хэмээн нэрлэдэг.

Алунгоогийн дээрх 3 хөвгүүний нэрээр

хатагин,салжиуд,боржигин 3 гол овог үүссэн

түүхтэй. Боданчир боржигин овогыг үндэслэн 16

овог салбар гарчээ. Монгол угсаатны бүрэлдэхэд

өмнөх 1дүгээр ботид өгүүлсэн эртний монгол

угсаатны олон овог аймаг (хүннү,сяньби,тай, жужан,

хятан ) оролцон явсан нь үнэн юм.