رویکرد جامعه نگر درمدیریت دیابت کن�ترل و نظ�ام دی�ابت پیش�گیری ه�ای ال�ویت از

سالمت جامع�ه و تیمی رویک�رد نیازمن�د دی�ابت مدیریت

محور تیم متش�کل از بیم�ار و خ�انواده/جامع�ه و تخص�ص

های مختلف از جمله پرستارپرستار نیازمند دریافت آموزش تخصصی عدم وج�ود مطالع�ه قبلی در م�ورد وض�عیت آم�وزش

پرستار آموزش دهنده دیابت

چالش های تربیت پرستار آموزش دهنده دیابت:

یک تحلیل محتوای کیفیپروانه اباذری

دکتر زهره ونکی،دکتر عیسی محمدیدکتر مسعود امینی

مرک ز تحقیق ات م راقبت ه ای پرس تاری و مام ایی،دانش گاه عل وم پزش کی، اصفهان

عل وم پرس تاری،دانش کده گروه پزشکی،دانشگاه تربیت مدرس،تهران

طراحی مطالعه

طراحی مطالعهروشها و منابع جمع آوری داده ها

مصاحبه های نیمه ساختاری فردیفوکوس گروپیادداشت و مشاهدات متعدد در عرصه :اسناد و مدارک از جمله کت�اب برنام�ه کش�وری پیش�گیری و کن�ترل

دیابت(یادداشت های فنیMemo)

طراحی مطالعهروشها و منابع جمع آوری داده ها:نفر16تعداد مشارکت کنندگان 3 نف�ر از برنام�ه ری�زان م�دیریت دی�ابت در وزارت

بهداشت – درمان و آموزش پزشکی3 بهداش�تی مع�اونت اج�رایی مس�ئوالن از نف�ر

استان10 دی�ابت مراک�ز در ش�اغل پرس�تاران از نف�ر

شهرستان ها ی سه استان دقیق�ه ت�ا 15دامن�ه زم�انی مص�احبه ه�ای ف�ردی بین

دقیقه25 دقیقه و زمان متوسط 40 دقیقه 45مدت زمان فوکوس گروپ

طراحی مطالعه

آنالیز داده هاروش مرسوم تحلیل محتوا :مورد 10تعداد مقوله های ظهوریافته در تم زی�ر تع�داد ش�ش نه�ایت س�ازماندهی در

درون سه تم اصلی

یافته هاتم زیر تم

تمرکززدایی مدیریت نشده

آموزش DNE

توقف آموزش پیامد انتقال مسئولیت آموزش - 1به مسئولین سیستم بهداشتی استان ها

عدم نظارت مدیران بر آموزش پرستاران - 2

تالش برای اصالح زیر

ساخت های آموزش

DNE

تالش برای تامین تربیت کننده های با - 1صالحیت

تالش برای اصالح کوریکولوم دانشجویان -2 مقطع کارشناسی پرستاری

نارسایی کوریکولوم آموزش

DNE

-عدم همخوانی محتوا و زمان بندی با اهداف 1کوریکولوم

- نقص فرایند ارزشیابی آموزش پرستاران2

یافته هاتمرکززدایی مدیریت نشده

توق�ف آم�وزش پیام�د انتق�ال مس�ئولیت آم�وزش ب�ه مس�ئولین سیس�تم DNE آموزشبهداشتی استان ها

ب�ه ص�ورت دهن�ده آم�وزش پرس�تاران آم�وزش شروع متمرکز

ب�ه اولین س�ال ش�روع ب�ودن آم�وزش متمرک�ز منحص�ر پروژه کشوری پیشگیری و کنترل دیابت

ب رای برگ�زاری متمرک ز آم وزش دوره چه ار Educator diabetesتربیت

مص�احبه ه�ای غ�یر رس�می و رس�می و مش�اهدات متع�دددر عرصه

هیچک�دام از آن پرس�تاران دوره دی�ده در ح�ال حاض�ر درمراکز دیابت مشغول بکار نیستند.

یافته ها تمرکززدایی مدیریت نشده

DNE آموزش انتق ال مس ئولیت آم وزش نیروه ا ب ه مس ئولینسی ستم های ب هداش تی در اس تان ها

پیامد این واگذاریش�روع بک�ار پرس�تاران ب�دون گذران�دن دوره آموزشی پیامد های فقدان آموزش رسمی پرستاران نقش مه�ارت DNEایف�ای فاق�د پرس�تاران توس�ط

علمی و عملی در � زمی�ن�ه دی�ابت� و اص�ول و �روش ه�ای آموزش به بیمار

پذیرا شدن نقش تخصصی بدون تجربه قبلی

یافته ها آموزش تمرکززدایی مدیریت نشده

DNE تجارب پرستاران وق�تی ک�ه پرس�تار دی�ابت ش�دم گفتن�د این ف�رم"

ه�اش ا�ینم پوش�ه اش� اینم آموزش�ا می� ری از روی این برگ�ه ه�ا بهش�و�ن آ�م�وزش �می دی ای�ن پمفلت ه�ا رو بهش�ون م�ی دی ح�تی� نح�وه من �ی�اد �ندادن�د�.... ب�ه ر�و ف�رم �ه�ا ک�ردن� پ�ر

هیچی� رو به م�ن آموزش ندادند �" کس�ی ب�ه من ی�اد ن�داد من دوره ندی�ده ب�ودم"

ابالغ زو زدند" دوره خاص�ی نداش�تم هیچ ک�دوم از پرس�نل".

"دوره ای ندیدند

یافته ها تمرکززدایی مدیریت نشده

DNE آموزش ازس�ال ژاپن از ش�رایط 2001در بع�د ب�ه Diabetes Educatorا�حراز گو�اهی

the Japanese Certificationاز Board ح��داقل س��اعت 1000،تجرب��ه

آم�وزش دی�ابت و قب�ول ش�دن در آزم�ون ه�ای مربوطه.

5753 12000 نف�ر از از ح�دود Diabetes Educator ژاپن پرستاران تشک�یل

یافته ها آموزش تمرکززدایی مدیریت نشده

DNE در مقطعی مطالع ه ی ک نت ایج امریکا

آم وزش ب ه نی از پرس تاران احس اس و او لی ه آم وزش د ری افت عل یرغم

تجرب ه مشاوره و آ موزش بیما ران آم وزش ت داوم ب ه نی از احس اس

از بیش متخص ص درپرس تاران پرستاران عمومی

Siminerio(2007 و همکاران )

یافته ها تمرکززدایی مدیریت نشده

DNE آموزش آم وزش ب ر م دیران نظ ارت عدم پرستاران

فقدان دستورالعمل متمرکز یا غیر متمرکزبرای نظارت بر فرایند آموزش پرستاران مثال من رفتم بازدی�د ی�ه خ�انم پرس�تاری اونج�ا"

نشس�ته ب�ود بهش گفتم ت�و کی رف�تی ب�از آم�وزی بیمارس�تان از ک�ه پیش س�ال س�ه من گفت ب�رام اینج�ا دارم ک�ار می کنم دوره هم اوم�دم

یک نفر از مدیران اجرایی استاننذاتشتند "

یافته هاتالش برای اصالح زیر ساخت های آموزش

پرستار با صالحیت تامین مدرسان تالش برای" گش�تیمdiabetes educator ت�و ای�ران نداش�تیم اون

زم�ان چ�ن�د ت�ا� كا�رگ�اه ب�راي �پرس�تارا� گذاش�تيم �ت�و هم�ون ك�ه ح�تي� ك�ه �گذا�ش�تيم �اوال متوج�ه ش�دي�م ه�ا� كا�رگ�اه ك�س�ي ك�ه� بي�اد ب�ه پر�س�تارا� آم�وزش �ب�ده ا�م ب�ه اي�ن راح�تي پي�د�ا م�ا� �نمي �ك�نيم� يع�ني �ن�د�اريم� �تري�ن�ر درس�ت و �حس�ابي ام� �ت�و ممل�ك�ت اينق�د�ر ن�دا�ريم �ك�ه �مثال فك�ر ك�ن�يم� ت�و� ه�ر

از� برنام�ه د�انش�گاه� مي� ت�وني�م چ�ن�د ت�ا �ت�ري�ن�ر دا�ش�ته باش�يم �"ریزان وزارتخانه

راهکار کوتاه مدتاس تفاده از م درس خ ارجی م ورد تایی دWHO و

انجمن های بین المللی دیابت

یافته ها تالش برای اصالح زیر ساخت های

آموزش پرستار تالش برای تامین تربیت کننده های با صالحیتراهکار بلند مدت دهن�ده آم�وزش مدرس�ان ت�ربیت ب�رای ری�زی برنام�ه

دیابت در درون کشور م�ا گف�تيم بي�ايم ي�ه هس�ته آموزش�ي درس�ت ك�نيم ي�ه "

هس�ته اون و ترينره�ا ترينين�گ ب�راي ب�ذاريم برنام�ه آموزش�ي رو اون�وقت ديگ�ه اين وظيف�ه رو بهش�ون ب�ديم پ�رس�تاراي ح�اال ب�دن�ديا آم�و�زش دي�گ�ه جاه�اي برن�د ك�ه د�ف�ت�ر اي�ن�ك�ه ب�ا� ب�دن�د �ت�و �اين �ك�ار�م آم�وز�ش ديگ�ه �را پر�س�ت�اري �اينج�ا �ا�ز �اول �دف�تر پر�س�تاري � �وزا�رت�خ�ون�ه ب�ا م�ا� همك�ا�ر ب�و�د �آ�خرش�م ي�ه �چ�يز �خ�وبي ا�ز ت�وش �در ن�يوم�د" �

ز برنامه ریزان وزارتخانه ا

یافته هاتالش برای اصالح زیر ساخت های آموزش

DNE تج ارب مش ارکت کنن دگان از عوام ل ع دم م وفقیتدر آموزش ترینرها

فقدان تجربه در زمینه مدیریت دیابت و نارس�ایی کوریکول�وم دانش�جویان پرس�تاری مقط�ع

کارشناسی

" دليلش اين ب�ود ك�ه اوال ت�و زمين�ه دي�ابت تقريب�ا هيچ تجرب�ه اينداش�تيم� پرس�تار�ايي ك�ه ا�ينج�ا ب�ودن�د و� آم�وزش� مي ديدن�د ه�م د�انش�گاه �ك�ه مث�ال ا�ستاداش�ونم �ت�وي اطالع�اتي �نداش�تند �ح�تي درس دي�ابت ر�ا براش�ون مي� گن در ح�د هم�و�ن در�س كت�ابي

ریز وزارتخانهمي گن حاال"برنامه

" آم�وزش پزش�کان م�ا، پرس�تاران و کارشناس�ان تغذی�هم�ا د�ر د�انش�گاه ه�ا� آن ا�ن�دازه ن�یس�ت ک�ه ن�ی�از� س�المت

برنامه ریز وزارتخانهمملکت را جبران کند"

یافته هاتالش برای اصالح زیر ساخت های آموزش

DNE مقط��ع دانش��جویان کوریکول��وم اص��الح ب��رای تالش کارشناسی پرستاری

دانش جویان کوریکول وم اص الح ب رای پیش نهاد علوم پزشکی از جمله پرستاری

وارد وزارتخان��ه آموزش��ی مع��اونت ب��ا "م�ذاکره ش�دیم ک�ه ش�ما كوريكول�وم آموزش�ی و تغذ�ی��ه پر�س��تارتان ��کارش��ناس ح��داقل� پز�ش�ک� عم�ومی �ت�ان �ر�ا با�ی�د تغی�یر�ا�تی ب�دين ب�ه ب�تون�ن�د خ�و�ب در� م�حی�ط ر�وز� ک�ن�ین ک�ه �اون�ه�ا

برنا�مه �ر�یز وزار�تخ�انهس�رویس� بد�ند�". �

یافته هاتالش برای اصالح زیر ساخت های

DNEآموزش بررسی اسناد برنامه درسی دوره کارشناسی پرستاری ب�ه 2فق�ط اختص�اص آم�وزش نظ�ری س�اعت

دیابت ومراقبت های آن آم�وزش عملی دی�ابت دوره ش�ش روزه )یع�نی

/. واحد ( 6حدود

یافته ها DNEنارسایی برنامه ریزی آموزش

عدم همخ وانی محت وا و زم ان بن دی ب ا اه داف کوریکولوم

در پرس تار ب رای متع دد ه ای نقش ب ودن ش ده تعری ف پیشگیری و کنترل دیابت

از جمله پرستار به عنوان آموزش دهندهپرستار به عنوان مدیر واحد دیابت عناوین آموزشینقش و اهمیت پرستار در اجرای برنامهاهمیت دیابت و عوارض حاد و مزمن آنخود پایشی و آشنایی با گلوکومترهانقش تغذیه و ورزش در کنترل بیمارینحوه تزریق و نگهداری انسولیناندازه گیری فشارخونتهیه برنامه های آموزشی برای بیماران و خانواده های آن ها

 

یافته هاDNEنارسایی برنامه ریزی آموزش

اه داف ب ا بن دی زم ان و محت وا همخ وانی عدم کوریکولوم

نقص مهم کوریکولوم دورهDNE فق دان مب احث مهم از جمل ه اص ول آم وزش ب ه

بیمار

دی ابت س نگاپور آم وزش دهن ده برنام ه دوره در ب ه 30ا ختص اص آ م وزش زم ان ک ل از س ا عت

اصول آموزش به بیمار

مدت زم�ان آم�وزش برنام�ه ری�زی ش�ده : دو ت�ا سه روز

یافته هاDNEنارسایی برنامه ریزی آموزش

نقص فرایند ارزشیابی آموزش پرستاران(منتش�ر ش�ده کت�اب از پرس�تاران اطالع ( 1383عدم

برای پرستاران آموزش دهنده ي�ه كت�اب ب�راي پرس�تار نوش�تيم ب�را م�راقبت دي�ابت. از"

ي�ه گ�روه�ي از كارش�ناس�اي� �دف�تر �پرس�تار�ي� دع�و�ت �ك�ردي�م ي�ه� ك�ارگ�اه گ�ذا�ش�تيم �پر�س�تارا او�مدن�د ي�ه چ�يزي� �نو�ش�تن�د اي�ن كا�رگ�اه� ه�ا �اين از� ب�ا� هم�دي�گ�ه ص�حب�ت ك�ردن�د ا�ون�ج�ا

یک نفر� از برنامه� ری�زان �در سطح وزا�رتخانهمطالب در� اوم�د"

در ی�ک جم�ع ن�وزده نف�ره از پرس�تاران ش�اغل در مراک�ز و و�ا�ح�دهای �د�ی�ابت، م�طل�ع� ب�ودن� �فق�ط �چه�ار� �نف�ر�از �وج�ود

چنین کتابی

یافته هاDNEنارسایی برنامه ریزی آموزش

نقص فرایند ارزشیابی آموزش پرستاران فق دان ارزش یابی س طح دانش و مه ارت

از م دت ش ش س ال در طی پرس تاران و پیش گیری کش وری برنام ه اج رای

کنترل دیابت

هيچ و نك رديم ارزش يابي راس تش "مكانيس م كش وري هم ب ر اينك ار تعري ف

یک مسئول اجرایی استاننشده"

نتیجه گیرینارس�ایی ه�ا و چ�الش ه�ای ج�دی و متع�دد در زمین�ه  

آموزش پرستاران مراکز دیابت

ب�رای ب�رای آم�وزش پرس�تاران عدم اق�دام خاص�ی ایفای نقش های مورد انتظار

عدم بازآموزی

عدم نظارت کافی بر فرایند آموزش

کاربرد یافته ها بازنگری مدیریت آموزشDNE برنامه ریزی مجدد بر مبنای

استانداردهای روز دنیا تعدیل برنامه های آموزشی بر مبنای

پتانسیل های بالفعل سیستم آموزش دهنده

شکل گیری یک سیستم هدایت ،نظارت DNEs و ارزشیابی فرایندآموزش