32 ÎÁÅÊÒÈÂ

Íà 27 ñåïòåìâðè 2006 ã. Ìåæäóíàðîäíèÿò íàêàçàòåëåí

Òðèáóíàë çà áèâøà Þãîñëàâèÿ ïðîèçíåñå ïðèñúäàòà ñè ïî

äåëîòî Ïðîêóðîð ñðåùó Ìîì÷èëî Êðàéøíèê. Êðàéøíèê,

ïðåäñåäàòåë íà Ñúáðàíèåòî íà áîñíåíñêèòå ñúðáè îò îêòîìâðè

1991 ã. äî íîåìâðè 1995 ã. áå ïðèçíàò çà âèíîâåí ïî ïåò ïóíêòà

ïðåñòúïëåíèÿ ñðåùó ÷îâå÷åñòâîòî (ïðåñëåäâàíèÿ, èçòðåáëåíèå,

óáèéñòâî, äåïîðòèðàíå è ïðèíóäèòåëíî èçñåëâàíå) è áå îïðàâäàí

çà ïðåñòúïëåíèåòî ãåíîöèä è ñúó÷àñòèå â ãåíîöèä ñ öåë

óíèùîæàâàíåòî, èçöÿëî èëè â ÷àñòè, íà áîñíåíñêîòî ìþñþëìàíñêî

è áîñíåíñêîòî õúðâàòñêî íàñåëåíèå. Òîâà ðåøåíèå íà òðèáóíàëà

äàäå ïîâîä çà êðèòèêè, ÷å ìàêàð è äà óñòàíîâÿâà, ÷å â Áîñíà è

Õåðöåãîâèíà ñå å èçâúðøèë ãåíîöèä, ïîðàäè íåâúçìîæíèòå çà

äîêàçâàíå êðèòåðèè, êîèòî òîé ñàì ñè å ñúçäàë, òðèáóíàëúò ñå

îêàçâà íåñïîñîáåí äà óñòàíîâè âèíàòà íà êîíêðåòíè ëèöà è ïî-

òî÷íî íà ïîëèòè÷åñêèòå ëèäåðè, çà ïðåñòúïëåíèåòî ãåíîöèä.

Òåçè êðèòèêè, îáà÷å, íå ìîãàò äà áúäàò ïîäêðåïåíè ñ ôàêòè÷åñêè

è ïðàâíè àðãóìåíòè. Äîñåãà Òðèáóíàëúò å óñòàíîâèë, ÷å

ïðåñòúïëåíèåòî ãåíîöèä å èçâúðøåíî ñàìî ïî îòíîøåíèå íà

èçáèâàíåòî íà 8000 ìþñþëìàíñêè ìúæå è ìîì÷åòà â àíêëàâà

Ñðåáðåíèöà, â èçòî÷íà Áîñíà ïðåç ìåñåö þëè 1995 ã. Òðèáóíàëúò å

ãëåäàë íÿêîëêî äåëà çà ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúðøåíè ïî âðåìå íà

âîéíàòà â Áîñíà è Õåðöåãîâèíà, êîÿòî ïðîäúëæàâà îò íà÷àëîòî íà

1992 ã. äî êðàÿ íà 1995 ã. Îáâèíèòåëíèòå àêòîâå ïî íÿêîè îò òåçè

äåëà ñúäúðæàò îáâèíåíèÿ â ãåíîöèä è ñúó÷àñòèå â ãåíîöèä ïî

îòíîøåíèå íà óáèéñòâà è àêòîâå íà íàñèëèå èçâúðøåíè íà

òåðèòîðèÿòà íà Áîñíà è Õåðöåãîâèíà ïðåç 1992 ã. è 1993 ã., íî ïî

íèêîå îò òåçè äåëà, òðèáóíàëúò íå óñòàíîâÿâà, ÷å ïðåñòúïëåíèåòî

ãåíîöèä å áèëî èçâúðøåíî â Áîñíà è Õåðöåãîâèíà ïðåç 1992 è ã.

1993 ã. (Âèæ Ïðîêóðîð ñðåùó Áúðäÿíèí, ðåøåíèå íà

ïúðâîèíñòàíöèîííàòà êàìàðà îò 1 ñåïòåìâðè 2004 è Ïðîêóðîð

ñðåùó Ùàêè÷, ðåøåíèå íà ïúðâîèíñòàíöèîííàòà êàìàðà îò 31

þëè 2003 ã.) Â êîíòðàñò, ïðîöåñèòå êîèòî ðàçñëåäâàò óáèéñòâîòî

íà 8000 äóøè â Ñðåáðåíèöà óñòàíîâèõà íåçàâèñèìî åäèí îò äðóã,

÷å èçáèâàíåòî íà 8000 äóøè âñúùíîñò ïðåäñòàâëÿâà ãåíîöèä è

ïðèçíàõà çà âèíîâíè îáâèíÿåìèòå, êîèòî ñà èìàëè ðàçëè÷íè ðîëè â

òîçè ïðîöåñ. Ðàäèñëàâ Êðúñòè÷, ãåíåðàë-ìàéîð îò àðìèÿòà íà

Ðåïóáëèêà Ñðúáñêà å êîìàíäâàë êîðïóñà Äðèíà, êîéòî å ó÷àñòâàë

â îõðàíàòà è åêçåêóöèÿòà íà æåðòâèòå îò Ñðåáðåíèöà. Âèäîå

Áëàãîåâè÷, äðóãèÿò îáâèíÿåì, ïðèçíàò çà âèíîâåí â ãåíîöèä, å

ïîëêîâíèê îò àðìèÿòà íà Ðåïóáëèêà Ñðúáñêà, êîéòî å êîìàíäâàë

áðèãàäàòà Áðàòóíÿ÷, ó÷àñòâàëà â òðàíñïîðòèðàíåòî íà

çàòâîðíèöèòå è â òÿõíàòà åêçåêóöèÿ.

Îáâèíèòåëíèÿò àêò ñðåùó Ìîì÷èëî Êðàéøíèê ñå îñíîâàâà íà

ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúðøåíè â Áîñíà è Õåðöåãîâèíà îò 1 þëè 1991 ã. äî

30 äåêåìâðè 1992 ã. Ïðåç òîçè ïåðèîä â 35 îáùèíè â Áîñíà è

Õåðöåãîâèíà, â êîèòî ñðúáñêîòî íàñåëåíèå å áèëî ìàëöèíñòâî,

ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà ïîëèòè÷åñêàòà ïàðòèÿ íà áîñíåíñêèòå ñúðáè,

áîñíåíñêè ñúðáè çàâçåìàò âëàñòòà ïî íàñèëñòâåí íà÷èí,

óñòàíîâÿâàò êðèçèñíè ùàáîâå è èçâúðøâàò ðåäèöà ïðåñòúïëåíèÿ.

Ãîëÿì áðîé õîðà áèâàò çàòâàðÿíè â çàòâîðíè÷åñêè ëàãåðè, áèâàò

èçòåçàâàíè è áèòè (ïîíÿêîãà - óìúðòâÿâàíè) è ïðèíóæäàâàíè äà

èçâúðøâàò ïðèíóäèòåëåí òðóä. Öåëè ñåëà áèâàò äåïîðòèðàíè èëè

òåõíèòå îáèòàòåëè - ïðèíóäåíè äà áÿãàò, à èìóùåñòâîòî èì -

ðàçãðàáåíî îò áîñíåíñêèòå ñðúáñêè âîéíèöè. Â òàçè îáñòàíîâêà,

ðàçëè÷íè ïàðàâîåííè ãðóïèðîâêè áåçíàêàçàíî èçáèâàò öåëè

ñåìåéñòâà, âêëþ÷èòåëíî ìàëêè äåöà è âúçðàñòíè õîðà.

Ïî äåëîòî Êðàéøíèê òðèáóíàëúò óñòàíîâè, ÷å îò þëè 1991 ã. äî

Ïðè èçâúðøâàíå íà óáèéñòâà è ìú÷åíèÿ íà

ñðúáñêîòî íàñåëåíèå â Áîñíà è Õåðöîãîâèíà,

íå ñà íàëèöå äåéñòâèÿ ñ ãåíîöèäíà öåë

äåêåìâðè 1992 ã. ïðèáëèçèòåëíî 3000 ñà áèëè óáèòè íà òåðèòîðèÿòà

íà 30 îáùèíè. Òðèáóíàëúò ñúùî òàêà óñòàíîâè, ÷å çíà÷èòåëåí áðîé

áîñíåíñêè ìþñþëìàíè è áîñíåíñêè õúðâàòè ñà áèëè ïîäëîæåíè

íà ìú÷åíèÿ, çàòâàðÿíè â ëàãåðè (ñàìî â åäèí îò òÿõ, íàïðèìåð, â

Ïðèåäîð, ñà áèëè äúðæàíè 600 äóøè) ïðè íå÷îâåøêè óñëîâèÿ - áåç

õðàíà è ñ íåäîñòàòú÷íî âîäà. Ñúäúò ïðèåìà, ÷å òåçè äåéñòâèÿ ìîãàò

äà ïðåäñòàâëÿâàò äåéñòâèÿ, êîèòî ñúñòàâëÿâàò ãåíîöèä. Òîâà

òâúðäåíèå îáà÷å íå îçíà÷àâà, ÷å ñúäúò ïðèåìà, ÷å ïðåñòúïëåíèåòî

ãåíîöèä å èçâúðøåíî. Çà äà áúäå óñòàíîâåíî, ÷å åäíî

ïðåñòúïëåíèå å èçâúðøåíî, å íåîáõîäèìî äà ñå äîêàæàò òî÷íî

îïðåäåëåíè åëåìåíòè. Åäíà ÷àñò îò òÿõ ñà ñâúðçàíè ñ ôàêòè÷åñêèòå

äåéñòâèÿ íà åäèí îáâèíÿåì (ò.íàð. åëåìåíòè “îò îáåêòèâíà ñòðàíà”

èëè actus reus), à äðóãà ÷àñò ñà åëåìåíòè, îòíàñÿùè ñå äî

ñïîñîáíîñòòà íà êîíêðåòíèÿ èçâúðøèòåë äà ðàçáåðå ïîñòúïêèòå

ñè, äà ðúêîâîäè äåÿíèÿòà ñè è êîãàòî äåôèíèöèÿòà íà

ïðåñòúïëåíèåòî èçèñêâà òîâà, äà äåéñòâà ñ îïðåäåëåíà öåë èëè

óìèñúë (ò.íàð. åëåìåíòè îò “ñóáåêòèâíà ñòðàíà” èëè mens rea). Ïî

äåëîòî Êðàéøíèê, ñúäúò ïðèå, ÷å êîíêðåòíèòå èçâúðøèòåëè íà

óáèéñòâàòà è ìú÷åíèÿòà (ò.å. áîñíåíñêèòå ñðúáñêè âîéíèöè) íå ñà

äåéñòâàëè ñ öåë äà óíèùîæàò â öÿëîñò èëè ÷àñòè÷íî áîñíåíñêîòî

ìþñþëìàíñêî èëè áîñíåíñêîòî õúðâàòñêî íàñåëåíèå. Ñúäúò

ðàçãëåæäà áðîÿò íà óáèéñòâàòà â êîíòåêñòà íà áðîÿ íà

áîñíåíñêèòå ìþñþëìàíè è õúðâàòè, êîèòî ñà æèâåëè â ñúîòâåòíèòå

îáùèíè è ïðèåìà, ÷å áðîÿò íà òåçè óáèéñòâà, ñàì ïî ñåáå ñè, íå

ìîæå äà äîêàæå, ÷å èçâúðøèòåëèòå ñà äåéñòâàëè ñ ãåíîöèäíà öåë.

Ñúäúò ðàçãëåæäà îáñòîÿòåëñòâàòà îêîëî êîíêðåòíèòå óáèéñòâà,

âêëþ÷èòåëíî è îôèöèàëíèòå äîêëàäè ïî òÿõ, è ïðèåìà, ÷å íå ìîæå

äà ñå óñòàíîâè, ÷å êîíêðåòíèòå èçâúðøèòåëè ñà äåéñòâàëè ñ

ãåíîöèäíà öåë, è ñúîòâåòíî, ÷å ïðåñòúïëåíèåòî ãåíîöèä å áèëî

èçâúðøåíî â 35-òå îáùèíè â Áîñíà è Õåðöåãîâèíà ïðåç ïåðèîäà îò

þëè 1991 ã. äî äåêåìâðè 1992 ã., âêëþ÷åíè â îáâèíèòåëíèÿ àêò.

Âúïðîñúò çà îòãîâîðíîñòòà íà Êðàéøíèê çà ãåíîöèä äîðè è íå

âúçíèêâà.

Òîâà, ðàçáèðà ñå, íå îçíà÷àâà, ÷å Ìîì÷èëî Êðàéøíèê å ïðèçíàò

çà íåâèíåí çà óáèéñòâàòà è ìú÷åíèÿòà, èçâúðøåíè â Áîñíà è

Õåðöåãîâèíà ïðåç òîçè ïåðèîä. Íèòî ïúê îçíà÷àâà, ÷å òðèáóíàëúò

àáäèêèðà îò ñâîÿòà îòãîâîðíîñò äà íàêàæå êîíêðåòíèòå âèíîâíèöè

çà ïðåñòúïëåíèÿòà èçâúðøåíè ïî âðåìå íà âîéíàòà â áèâøà

Þãîñëàâèÿ. Íàïðîòèâ, ñúäúò ñúçäàâà åäèí ïðàâåí ñòàíäàðò ïî

îòíîøåíèå íà íàé-òåæêèòå ïðåñòúïëåíèÿ, êîéòî ñòàíäàðò òîé ïðèëàãà

ïîñëåäîâàòåëíî êúì ðàçëè÷íè ïåðèîäè îò âîéíàòà. Ñúçäàâàíåòî è

ïðèëàãàíåòî íà åäèí ñòðîã ïðàâåí ñòàíäàðò ïî îòíîøåíèå íà

ïðåñòúïëåíèåòî ãåíîöèä âñúùíîñò ùå çàïàçè òîâà, êîåòî òîâà

ïðåñòúïëåíèå å ñåãà - “ïðåñòúïëåíèåòî íà ïðåñòúïëåíèÿòà”, êîåòî

âèíàãè èçèñêâà áúðçà è àäåêâàòíà ðåàêöèÿ ñðåùó òîâà

ïðåñòúïëåíèå îò ìåæäóíàðîäíàòà îáùåñòâåíîñò.

Ïðèëàãàíåòî íà ïî-íèñúê ïðàâåí ñòàíäàðò, êîéòî áè äîïóñíàë,

÷å âñÿêî óáèéñòâî íà ãðóïà õîðà å âñúùíîñò ãåíîöèä áè äîâåëî äî

“ðàçâîäíÿâàíå” íà ñàìîòî ïîíÿòèå è çàãóáâàíå íà íàøàòà

÷óâñòâèòåëíîñò êúì òîâà ïðåñòúïëåíèå. È äîêàòî ãîðíîòî

ðàçìèøëåíèå çàñÿãà åôåêòà íà ðåøåíèÿòà íà òðèáóíàëà â

ìåæäóíàðîäíîòî ïðîñòðàíñòâî, íèå íå òðÿáâà äà çàáðàâÿìå, ÷å

òîçè òðèáóíàë å âñúùíîñò ñúä, êîéòî òðÿáâà äà ãàðàíòèðà

ñïðàâåäëèâ ïðîöåñ è ïðèëàãàíåòî íà ÿñíè, îáùîïðèåòè ïðàâíè

ñòàíäàðòè. Óñïåõúò íà òðèáóíàëà ùå ñå ïðåìåðè åäèí äåí íå ñ

òîâà êîëêî îáâèíÿåìè ñà áèëè ïðèçíàòè çà âèíîâíè â åäíî èëè äðóãî

ïðåñòúïëåíèå, à äîêîëêîòî òðèáóíàëúò å óñïÿë äà äåôèíèðà

îáùîïðèåòèòå ïðàâíè ñòàíäàðòè, äà ãàðàíòèðà ñïðàâåäëèâ ïðîöåñ

è äà ïðîèçíåñå ôàêòè÷åñêè è ïðàâíî îáîñíîâàíè ðåøåíèÿ.�

Âåñåëà ÒÅÐÇÈÅÂÀ