ΕΝΟΤΗΤΑ 1 : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

Στην Ευρώπη, κατά το 17ο-18ο αιώνα,

συντελούνται σημαντικές οικονομικές

και κοινωνικές μεταβολές.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ •Αυξάνεται θεαματικά ο πληθυσμός

•Για να καλυφθούν οι ανάγκες του, μεταβάλλεται η αγροτική οικονομία: δημιουργούνται μεγάλα αγροκτήματα, επεκτείνεται η χρήση μηχανημάτων, εφαρμόζονται νέες μέθοδοι καλλιέργειας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αγροτική επανάσταση.

Αναπτύσσεται το εμπόριο :

τριγωνικό εμπόριο ανάμεσα σε Ευρώπη, Αφρική, Αμερική. Συσσωρεύονται κεφάλαια σε Ευρωπαίους επιχειρηματίες.

Γεννιέται η βιομηχανία (εκβιομηχάνιση): οι επιχειρηματίες που διέθεταν κεφάλαια, δημιουργούν μεγάλα εργοστάσια, χρησιμοποιούνται ισχυρές μηχανές. Χιλιάδες άνεργοι πρώην αγρότες καταφεύγουν στις πόλεις αναζητώντας δουλειά.

Βιομηχανική Επανάσταση:

Είναι η πρώτη φάση του φαινομένου που ξεκίνησε στη Μεγάλη Βρετανία (1750-1780).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

• Η Αστική τάξη (βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι) ενισχύει συνεχώς τη θέση της.

• Οι αριστοκράτες προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.

• Οι αγρότες και τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων ζουν σε άθλιες συνθήκες.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Σε όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρώπης, ο βασιλιάς συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στα χέρια του.

Εξαίρεση αποτελεί η Μεγάλη Βρετανία, όπου μετά την ένδοξη επανάσταση του 1688, αναγνωρίστηκαν κάποια δικαιώματα στα μέλη των οικονομικά ισχυρότερων τάξεων.

Κάποιοι διανοούμενοι, βασιζόμενοι στη λογική,

επιχειρούν να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους,

που πίστευαν πως διέπουν τη λειτουργία του κόσμου.

Πρωτοπόροι:

Ρενέ Ντεκάρτ (Καρτέσιος): Ο μόνος δρόμος προς την αληθινή

γνώση είναι η συστηματική αμφιβολία

Τζον Λοκ : Όλοι οι άνθρωποι έχουν

απαραβίαστα φυσικά δικαιώματα

Ισαάκ Νιούτον (Νεύτων) Το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους (νόμος της

παγκόσμιας έλξης)

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ Σημαντικό πνευματικό, αλλά και βαθιά πολιτικό

κίνημα, επακόλουθο της επιστημονικής επανάστασης του 17ου αιώνα.

Πρωτοεμφανίζεται στην Αγγλία στα τέλη του 17ου αι. Κορυφώνεται στη Γαλλία το 18ο αι. και στη συνέχεια

εξαπλώνεται στην Ευρώπη και έξω από αυτή.

Οι εκπρόσωποί του ονομάζονται

Φιλόσοφοι ή Διαφωτιστές.

Σημαντικότεροι:

Ζαν-Ζακ Ρουσσώ

Βολταίρος

Ντιντερό

Μοντεσκιέ

Ντ’Αλαμπέρ

Θεμελιακές θέσεις των Διαφωτιστών:

•Απόρριψη κάθε αυθεντίας

•Κριτική κάθε υφιστάμενης σκέψης

•Αποδοχή της λογικής, ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου

(ορθολογισμός)

•Πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει συνεχώς

Ο Διαφωτισμός αξίωνε αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης,

στους κοινωνικοπολιτικούς θεσμούς,

στην εκπαίδευση,

στη θρησκεία.

Τάσσεται υπέρ της ατομικής ελευθερίας

και ενάντια στην τυραννική διακυβέρνηση της εκκλησίας.

Οι πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού θα επηρεάσουν τις δύο μεγάλες

επαναστάσεις του 18ου αιώνα (Αμερικανική και Γαλλική).

Επιπλέον θα αποτελέσουν τα θεμέλια των σύγχρονων δημοκρατιών σε όλο

τον κόσμο

Φωτισμένη Δεσποτεία: Ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες

ιδέες του Διαφωτισμού, για να βελτιώσουν την κατάσταση του κράτους

τους και για να ισχυροποιήσουν την εξουσία τους:

•Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας

•Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας

•Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1.Θεμελιώδης έννοια του Διαφωτισμού

είναι τα φυσικά δικαιώματα,

όπως η ζωή, η ιδιοκτησία, η ελευθερία σκέψης και έκφρασης.

DeletePrintJobs.cmd

2. Ο Τζον Λοκ διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου: τα άτομα

προκειμένου να συμβιώσουν, παραχωρούν κάποιες από τις ελευθερίες

τους και το κράτος εγγυάται αυτή τη συμφωνία (κοινωνικό συμβόλαιο). Αν το κράτος παραβεί αυτούς τους όρους και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι έχουν

το δικαίωμα να αντισταθούν.

DeletePrintJobs.cmd

3. Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ προτείνει τη Γενική Βούληση:

Η εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού και όχι σε κάποιου ηγεμόνα.

4. Ο Μοντεσκιέ συνέβαλε στη διάκριση των εξουσιών: η εκτελεστική εξουσία

πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση, η νομοθετική από τη βουλή και η δικαστική

από τους δικαστές.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Οι περισσότεροι διαφωτιστές υιοθέτησαν το Ντεϊσμό : ο Θεός έπλασε τον κόσμο, αλλά δεν

παρεμβαίνει στη λειτουργία του.

Κάποιοι άλλοι ήταν άθεοι.

Όλοι όμως ασκούσαν αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία και ζητούν την

ανεξιθρησκία.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Οι διαφωτιστές θεωρούν ότι η εκπαίδευση διασφαλίζει τη συνεχή πρόοδο του

ανθρώπου.

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, στο έργο του «Αιμίλιος», υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση πρέπει να

βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του διδασκόμενου,

και καταργεί την αυθεντία του δασκάλου.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Φυσιοκρατία: κάποιοι γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η

οικονομία πρέπει να αφεθεί να λειτουργήσει φυσικά, χωρίς τις κρατικές παρεμβάσεις του μερκαντιλισμού (όπου

το κράτος περιορίζει τις εισαγωγές και προωθεί τις εξαγωγές).

Κύριος εκπρόσωπος : Κενέ.

2. Οικονομικός φιλελευθερισμός :

Στην Αγγλία, η κριτική στο μερκαντιλισμό γέννησε τον οικονομικό φιλελευθερισμό,

σύμφωνα με τον οποίο, το κράτος δεν πρέπει να επεμβαίνει παρά ελάχιστα στην

οικονομική ζωή.

Εισηγητής ο Άνταμ Σμιθ.

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ Οι ιδέες του Διαφωτισμού, συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα συλλογικό έργο 33 τόμων, όπου παρουσιάζονται όλες οι

νέες γνώσεις και οι νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά,

κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι διαφωτιστές Ντιντερό και

Ντ’Αλαμπέρ.

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

Στην αρχή ο Διαφωτισμός διαδόθηκε στα ανώτερα μορφωμένα κοινωνικά στρώματα.

Με την κυκλοφορία όμως εκλαϊκευμένων βιβλίων, σύντομα κυκλοφόρησαν και σε άλλα στρώματα, ξεπέρασαν τα σύνορα της Γαλλίας και διαδόθηκαν σε όλη την Ευρώπη αλλά και

έξω από αυτήν.