Exit Theatre www.exittheatre.ir 22 Aug 2015

سر مقاله

هژمونی فرهنگی - تسلط با رضایت

هـــژمـــونـــى فـــرهـــنگى مـــفهومـــى اســـت كـــه تـــوســـط كـــنشگر و مـــحقق ايـــتالـــيايـــى آنـتونـيو گـرامـشى تـدويـن شـده اسـت كـه بـه چـيرگـى يـا حـكمرانـى اى اطـالق مــى شــود كــه از طــريــق روش هــاى ايــدئــولــوژيــك (فــرهــنگى) بــدســت مــى آيــد. ايـــــن واژه بـــــه قـــــابـــــليت گـــــروهـــــى از مـــــردم بـــــراى قـــــدرت يـــــافـــــنت بـــــر نـــــهادهـــــاى اجــتماعــى، و بــه دنــبال آن تــاثــيرگــذارى شــديــد بــر افــكار روزمــره، انــتظارات و رفـــتارهـــاى ســـايـــر افـــراد جـــامـــعه اطـــالق مـــى شـــود كـــه از طـــريـــق هـــدايـــت هـنجارهـاى فـكرى، ارزش هـا و بـاورهـايـى كـه بـر جـهان بـينى جـامـعه مسـلط

مى شوند صورت مى گيرد.    هــــژمــــونــــى فــــرهــــنگى از طــــريــــق دســــتيابــــى بــــه رضــــايــــت تــــوده هــــاى مــــردم بــــه اطـاعـت از هـنجارهـاى اجـتماعـى و قـواعـد قـانـونـى عـمل مـى كـند كـه از راه ســازمــانــدهــى چــارچــوب مــشخص بــر اســاس جــهان بــينى طــبقه حــاكــم و بــه دنــــــبال آن ســــــاخــــــتار اقــــــتصادى و اجــــــتماعــــــى  كــــــه مشــــــروع و در راســــــتاى

منافع همگانى است صورت مى گيرد. گـرامـشى ايـن مـفهوم را بـر اسـاس ايـن نـظريـه كـارل مـاركـس تـوسـعه داد كـه مــى گــويــد ايــدئــولــوژى حــاكــم بــر جــامــعه بــازتــاب عــقايــد و مــنافــع طــبقه حــاكــم اســـت. رضـــايـــت بـــه حـــكمرانـــى گـــروه مســـلط بـــه وســـيله انـــتشار ايـــدئـــولـــوژى حــاكــم از طــريــق نــهادهــاى اجــتماعــى هــمچون سيســتم آمــوزشــى، رســانــه، بـولخانـواده، مـذهـب، سـياسـت، قـانـون و غـيره مـحقق مـى شـود. از آنـجايـيكه

بولنت اگزیت شماره ۱ �1

ـفر هـنگ دیـاـلوگ

اول آنــــــــکه بــــــــحث آزادی ( رفــــــــتاری و بــــــــیان و..) ، بـــــسیار گســـــترده ســـــت و بـــــرای گـــــفتگو درایـــــن بـــــاره بـــــــــــــایـــــــــــــد تـــــــــــــمام شـــــــــــــرایـــــــــــــط آزادی هـــــــــــــای فـــــــــــــردی و اجـــــــتماعـــــــی ،ســـــــیاســـــــی و اخـــــــالقـــــــی و..را بـــــــگویـــــــیم وبــــررســــی کــــنیم . حــــتی در مــــحیط هــــای حــــقیقی و مــجازی نــیز مــمکن ســت تــعاریــف مجــزایــی داشــته

باشند

امــا یــکی از مــنابــع مــا مــیتوانــد اشــل هــایــی بــاشــد کـــــه امـــــتحان شـــــده و نـــــتایـــــجش مـــــیتوانـــــد از تـــــکرار

تجربه های مکرر جلوگیری کند

بــارهــا نــتایــج آزادی هــای مــطلق و بــی قــید و شــرط را در جــوامــع مــدنــی دیــده ایــم بــهمین دلــیل ســت در آزادتــــریــــن کــــشورهــــای جــــهان هــــم در یــــک اجــــتماع ِانـــسانـــی قـــوانـــین حـــاکـــمند ، در عـــینی کـــه بـــسیاری از آزادی هـــای فـــردی مـــحترم شـــمرده مـــیشونـــد امـــا

برای آن هم محدودیت هایی قائل میشوند

وقـــــتی مـــــا درخـــــانـــــواده امـــــان کـــــه اولـــــین تجـــــربـــــه ی اجــتماعــی مــاســت هــم بــی انــکه قــراردهــا و قــوانــین تــذکــر داده شــونــد جــاری هســتند و انــان را در طــی رونـد رشـدمـان ،مـیپذیـریـم و اجـرا مـیکنیم ،نـمیتوانـیم در اجــــتماع بــــزرگ تــــر بــــیرون انــــتظار ودرخــــواســــت

آزادی کامل داشته باشیم

در کـــنار تـــمام ایـــن مـــوارد روانـــکاوی نـــویـــن انـــسان اشــــــاره مــــــیکند در قــــــبال تــــــمایــــــل ذاتــــــی انــــــسان بــــــه آزادی ، مــــفهوم دیــــگری نــــیز بــــه نــــام " مــــسئولــــیت " وجــــــــود دارد کــــــــه حــــــــتی انــــــــرا در اگــــــــزیســــــــتانــــــــسیال

تعریف میکنند

که مـبحث مـفصلی سـت ...امـا هـمین بـس کـه در قـــــــبال خـــــــواســـــــت آزادی مـــــــطلق ، ســـــــاخـــــــتار ذهـــــــنی انـــــسان بـــــا مـــــفهومـــــی مـــــثل مـــــسئولـــــیت انـــــرا محـــــدود مـــــــــــــــیکند .. آگـــــــــــــــاهـــــــــــــــی از پـــــــــــــــیامـــــــــــــــد کـــــــــــــــنش هـــــــــــــــای خــویــش ..وپــذیــرفــنت مــسئولــیت آن ..کــه تــمامــا آنــچه

انجام میدهد مرجع درونی دارد

ن.ث

بولنت اگزیتمـرداد مـاه ۱۳۹۴ | ـبوـلنت شـماره ۱ | گـروه تـئاتـر اگـزیـت

Exit Theatre www.exittheatre.ir 22 Aug 2015

كـــار نـــهادهـــاى اجـــتماعـــى، درونـــى كـــردن هـــنجارهـــا، ارزش هـــا و بـــاورهـــاى گـروه اجـتماعـى حـاكـم اسـت، لـذا اگـر گـروهـى آن نـهادهـاى اجـتماعـى را كـه نـظم اجـتماع را بـرقـرار مـى سـازنـد كـنترل كـند، آن گـاه  بـر سـايـر گـروه هـا و نـهادهـا نـيز مسـلط خـواهـد بـود.  هـژمـونـى فـرهـنگى زمـانـى بيشـتريـن نـمود خـود را پـيدا مـى كـند كـه افـرادى كـه گـروه حـاكـم بـر آنـها حـكمرانـى مـى كـند بــــه ايــــن بــــاور بــــرســــند كــــه شــــرايــــط اجــــتماعــــى و اقــــتصادى آنــــها طــــبيعى و اجــــتناب نــــاپــــذيــــر اســــت، نــــه ايــــنكه تــــوســــط افــــرادى بــــوجــــود آمــــده بــــاشــــد كــــه

منافعشان در نظم اجتماعى مشخصى تامني مى شود. تعريف گسترش يافته

آنـتونـيو گـرامـشى -كـه در ايـتالـيا بـه عـنوان مـخالـف سـياسـى پـس از تـالـيف نــظريــات اجــتماعــى خــود تــوســط رژيــم فــاشيســت مــوســولــينى زنــدانــى شــده بــود- مــفهوم هــژمــونــى فــرهــنگى را بــه مــنظور تــالش بــراى يــافــنت تــوضــيحى بـراى ايـن سـوال گسـترش داد كـه چـرا انـقالب كـارگـرى كـه مـاركـس در قـرن گــذشــته پــيش بــينى كــرده بــود، اتــفاق نــيفتاد. هســته اصــلى نــظريــه ســرمــايــه دارى مـاركـس ايـن بـاور بـود كـه از آنـجاكـه اسـاس و پـايـه ى نـظام سـرمـايـه دارى، بهــره كــشى طــبقه ســرمــايــه دار حــاكــم از طــبقه كــارگــر بــود، نــابــودى نـــــظام اقـــــتصادى نـــــيز در دل خـــــود ايـــــن نـــــظام شـــــكل گـــــرفـــــته بـــــود. مـــــاركـــــس اســـتدالل كـــرده بـــود كـــه كـــارگـــران تـــنها بهـــره كـــشى اقـــتصادى را تـــا حـــدى بـــرمـــى تـــابـــند و پـــس از آن بـــرخـــاســـته و طـــبقه حـــاكـــم را بـــه زيـــر مـــى كـــشند.

هرچند، اين انقالب هرگز اتفاق نيفتاد.گـــرامـــشى دريـــافـــت كـــه تســـلط نـــظام ســـرمـــايـــه دارى فـــراتـــر از رابـــطه مـــادى تـــولـــيد و بهـــره كـــشى اقـــتصادى از كـــارگـــران اســـت.  مـــاركـــس اهـــميت نـــقش

بولنت اگزیت شماره ۱ �2

ـفر هـنگ دیـاـلوگ

بـــرای طـــرح نـــظرات و حـــتی ادعـــاهـــا خـــط قـــرمـــزی نـــبایـــد از ســـــوی فـــــرد یـــــا افـــــرادی تـــــعیین شـــــونـــــد. تـــــعیین خـــــط قـــــرمـــــز صــالحــیت مــی خــواهــد. بــدیــهی اســت کــه افــراد عــالقــمندنــد بـــا تـــوجـــه بـــه مـــنافـــع، عـــالیـــق و ... خـــود، خـــطوط قـــرمـــزی را

تعیین کنند که این امر به نوبه خویش مذموم است

و امـا پـرسـیده ایـد: آیـا مـی تـوان بـه هـر کـسی اجـازه داد هــرچــه مــی خــواهــد بــه هــر زبــانــی کــه خــواســت بــگویــد؟ آیــا جــایــز اســت خــارج از مــوضــوعــات مــطروحــه وارد بــحث هــا

شد و مسیر گفتگو را تغییر داد؟

پــــاســــخ مــــن بــــه ایــــن ســــؤال مــــثبت اســــت. مــــا حــــق نــــداریــــم جـلوی بـیان افـراد (حـتی تـوهـین آمـیز) را بـگیریـم، فـقط حـق داریـــــم عـــــکس الـــــعمل و واکـــــنش خـــــودمـــــان را بـــــه ایـــــن عـــــمل بــــروز دهــــیم (بــــا گــــفتار و رفــــتار) و قــــضاوت را بــــه دیــــگران

بسپاریم

ایــنکه بــخواهــیم چــارچــوبــی بــرای دیــگران تــعیین کــنیم بــه مـعنای بـرتـر دانسـنت خـود اسـت، در صـورتـی کـه بـه انـدازه تـمامـی انـسانـها، شـعور و تـفکر مـتفائـت داریـم و چـه بـسا اگــــر مــــن هــــم در جــــایــــگاه آقــــای … نــــوعــــی بــــودم، شــــعور، تــفکر، رفــتار و ... جــناب … را داشــتم. ســؤالــی کــه مــطرح اسـت کـه مـن نـوعـی چـرا بـایـد خـود را در تـمامـی سـطوح و

در همه احوال برتر از جناب … نوعی ببینم؟

چــــرا فــــکر مــــی کــــنیم تــــشخیص و صــــالحــــیت قــــضاوت در مـــــورد ایـــــنکه مـــــوضـــــوعـــــی خـــــارج از مـــــوضـــــوعـــــات اســـــت را

داریم؟!

گــویــی کــه خــارج از مــوضــوع بــاشــد، چــه اشــکالــی دارد؟ مـــی تـــوانـــیم تـــوجـــه نـــکنیم، نـــه ایـــنکه جـــلوی بـــیان آن گـــرفـــته

شود

چندی قــبل یــکی از هــمسایــگان جــان 3 گــربــه را بــا غــذای مـــسموم گـــرفـــت، بـــه خـــاطـــر ایـــنکه عـــادت داشـــتند شـــبها در محـل پـارکـینگ اتـومـبیل بـخوابـند ... بـه ایـن هـمسایـه عـرض کـردم راه حـل بهـتری بـرای حـل ایـن مـشکل وجـود نـداشـت؟ فـرمـودنـد: مـوضـوعـی بـه ایـن سـادگـی کـه ایـنقدر جـای بـحث

نداره

از نـظر هـمسایـه مـا کشـنت گـربـه هـا، سـاده تـریـن راه و در عین حال موضوعی بی اهمیت است

تــــــعیین خــــــطوط قــــــرمــــــز، جــــــلوگــــــیری از بــــــیان حــــــرف هــــــا و نـــظرات گـــونـــاگـــون و بـــرخـــورد بـــا آن، و ... در ظـــاهـــر عـــملی ســاده و مــتأســفانــه مــرســوم اســت کــه مــتأســفانــه امــروزه بــه فـرهـنگ غـالـب تـبدیـل شـده اسـت و هـمه افـراد در انـجام آن

خود را با صالحیت و توانمند می دانند

چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید

پ.ت

Exit Theatre www.exittheatre.ir 22 Aug 2015

ايـــدئـــولـــوژى را در بـــازتـــولـــيد نـــظام اقـــتصادى و ســـاخـــتار فـــرهـــنگى كـــه آن را حـمايـت مـى كـند، بـه خـوبـى تـشخيص داده بـود؛ امـا گـرامـشى مـعتقد بـود كـه مـاركـس بـه طـور كـامـل قـدرت ايـدئـولـوژى را نـپذيـرفـته بـود. گـرامـشى در مـقالـه اى بـــا عـــنوان "روشـــنفكران" كـــه بـــني ســـال هـــاى ١٩٢٩ تـــا ١٩٣٥ در زنـــدان نــوشــته بــود، دربــاره ى قــدرت ايــدئــولــوژى در بــازتــولــيد ســاخــتار اجــتماعــى از طــريــق نــهادهــاى اجــتماعــى مــانــند مــذهــب و سيســتم آمــوزشــى تــوضــيح داده بـود. او اسـتدالل مـى كـرد كـه روشـنفكران جـامـعه، كـه اغـلب بـه عـنوان نـاظـران مــــنزوى زنــــدگــــى اجــــتماعــــى ديــــده مــــى شــــونــــد، در طــــبقه اجــــتماعــــى مــــمتاز، جــايــگاه مــحكمى دارنــد و از وجــهه اجــتماعــى بــااليــى بــرخــوردارنــد. بــنابــرايــن، آنـها بـا نـهاديـنه كـردن اطـاعـت مـردم از هـنجارهـا و قـوانـني مـدون شـده تـوسـط طــبقه حــاكــم، در واقــع بــه عــنوان "مــامــوران" ايــن طــبقه عــمل مــى كــنند. مــهم ايـــــــنكه ايـــــــن مـــــــسئله ايـــــــن بـــــــاور را در بـــــــر دارد كـــــــه نـــــــظام اقـــــــتصادى، نـــــــظام ســياســى و جــامــعه طــبقاتــى هــمگى مشــروع و بــر هــمني اســاس، حــكمرانــى طـبقه حـاكـم مشـروع اسـت. در مـعناى ابـتدايـى، ايـن رونـد مـى تـوانـد بـه شـكل يــــاد دادن پــــيروى از قــــواعــــد، اطــــاعــــت از نــــمادهــــاى قــــدرت و رفــــتار بــــر طــــبق هـنجارهـاى مـطلوب بـه دانـش آمـوزان درك شـود. گـرامـشى دربـاره نـقشى كـه سيسـتم آمـوزشـى در رونـد دسـتيابـى بـه حـكمرانـى بـا رضـايـت افـراد يـا هـمان هـژمـونـى فـرهـنگى بـازى مـى كـند، در مـقالـه خـود بـا عـنوان "دربـاره آمـوزش"

به جزئيات بيشترى پرداخته است. گــــرامــــشى در مــــقالــــه "مــــطالــــعه فــــلسفه" كــــه در دوران زنــــدان نــــوشــــته اســــت، دربـاره نـقش "بـاور عـمومـى" -بـاورهـاى حـاكـم دربـاره جـامـعه و جـايـگاه مـا در آن- در ايــجاد هــژمــونــى فــرهــنگى بــحث مــى كــند. بــراى نــمونــه، ايــده ى "بــاال كـشيدن خـود بـا سـعى و تـالش خـود"، ايـن ايـده كـه يـك فـرد مـى تـوانـد از نـظر مــالــى مــوفــق شــود اگــر بــه انــدازه كــافــى تــالش كــند، ايــده ايســت كــه در نــظام سـرمـايـه دارى شـكوفـا شـده و در جهـت تـوجـيه نـظام عـمل مـى كـند. زيـرا اگـر شـــخصى بـــاور داشـــته بـــاشـــد كـــه بـــراى مـــوفـــقيت، تـــالش و فـــداكـــارى كـــافـــى اســـــت، ايـــــن بـــــاور را بـــــه دنـــــبال دارد كـــــه نـــــظام ســـــرمـــــايـــــه دارى و ســـــاخـــــتار اجـــتماعـــى كـــه حـــول مـــحور آن ســـازمـــانـــدهـــى شـــده اســـت، مـــعتبر و صـــحيح اســـت. هـــمچنني ايـــن بـــاور را در پـــى دارد كـــه آن هـــا كـــه از نـــظر اقـــتصادى مــوفــق شــده انــد، ثــروت خــود را از راه صــحيح و عــادالنــه اى بــه دســت آورده انـد؛ و آن هـا كـه ازنـظر اقـتصادى درگـير هسـتند نـيز بـه نـوبـه خـود وضـعيت محـــروم خـــود را كســـب مـــرده انـــد. ايـــن شـــكل از بـــاور عـــمومـــى ايـــن عـــقيده را تــرويــج مــى كــند كــه مــوفــقيت و بــاال رفــنت از پــله هــاى تــرقــى اجــتماع، مــطلقاً مـسئولـيت افـراد اسـت و بـنابـرايـن، نـابـرابـرى هـاى واقـعى طـبقاتـى، نـژادى و جـــنسيتى را كـــه در چـــهارچـــوب نـــظام ســـرمـــايـــه دارى پـــى ريـــزى شـــده اســـت،

پنهان مى كند.

نيكى ليسا كولمتخصص جامعه شناسى

ترجمه از منت انگليسى: شيرين ميرزانژاد

بولنت اگزیت شماره ۱ �3

ـفر هـنگ دیـاـلوگ

بــزرگــی مــیگفت بــایــد تــمایــز قــائــل شــد بــین آزادی و رهـایـی و بـا مـثال "در" مـنظورش را تـوضـیح مـیداد بـه ایـن صـورت کـه رهـا مـثل دری هسـت کـه از لـوال خـارج شـــــــــده و افـــــــــتاده امـــــــــا آزاد مـــــــــثل دری هســـــــــت کـــــــــه در لــوالســت امــا حــول مــحور آزادی دارد تــا حــرکــت کــند. خـــالصـــه ایـــنکه آزادی در چـــهارچـــوب نـــظم مـــعنا پـــیدا مـــــیکند و تـــــا نـــــظمی نـــــباشـــــد، آزادی مـــــعنا نـــــدارد امـــــا رهــایــی یــعنی بــل بــشو و بــی نــظمی. بــنابــرایــن در ایــن حــوزه هــم بــه اعــتقاد مــن بــایــد گــفتگو آزاد بــاشــد و نــه رهــا. نــظم حــاکــم بــه خــاطــر محــدود کــردن و جــلوگــیری از اظــهار نــظر نیســت بــلکه بــه خــاطــر مــنافــع جــمعی و مـــــفیدتـــــر بـــــودن گـــــفتگوســـــت و ایـــــن تـــــمایـــــز بـــــین نـــــظم و ســرکــوبــگری کــامــال مــشخص اســت. بــنابــرایــن در هــر گـفتگویـی در جهـت اهـداف آن گـفتگو بـایـد چـهارچـوب هـــــایـــــی را مـــــشخص کـــــرد مـــــثل ایـــــنکه صـــــحبت هـــــا از حــوزه ی اصــلی بــحث خــارج نــشود و مــؤدبــانــه بــاشــد. بـــــنابـــــرایـــــن َمخـــــَلص کـــــالم هـــــمین اســـــت کـــــه آزادی بـــــه مـــــعنای بـــــی نـــــظمی نیســـــت بـــــلکه در چـــــهارچـــــوب نـــــظم

تعریف میشود ذ.ز

……………………………………………

وقـــــــــــتی انـــــــــــسانـــــــــــی خـــــــــــود مـــــــــــوجـــــــــــودی محـــــــــــدود ســـــــــــت تـــــــــــنها مـــیتوانـــدآزادیـــهایـــش درمحـــدوده ی انـــسانـــی اش بـــاشـــد ایـــن یـــــعنی هـــــرچـــــقدر داعـــــیه ی آزادی هـــــای بـــــی حـــــدوحـــــصر را داشــــــــته بــــــــاشــــــــیم امــــــــا عــــــــمال قــــــــادر بــــــــه اجــــــــرایــــــــی کــــــــردن آن نیستیم ...بخصوص اگر زندگی اجـــــــــــتماعـــــــــــی راانـــــــــــتخاب

کردیم

-آیـا مـی تـوان بـه هـر کـسی اجـازه داد هـرچـه مـی خـواهـد بـه هـــر زبـــانـــی کـــه خـــواســـت بـــگویـــد؟ آیـــا جـــایـــز اســـت خـــارج از مـــوضـــوعـــات مـــطروحـــه وارد بـــحث هـــا شـــد و مـــسیر گـــفتگو را

تغییر داد؟

وقـتی صـحبت از اجـازه دادن یـا نـدادن مـیشود پـای قـدرتـی دیـگر بـه عـنوان نـاظـر بـیرونـی بـه مـیان آیـد کـه مـن شـخصا بـا آن مـخالـفم .. بـنابـرایـن ایـن جـمله را ایـنطور تـصحیح مـیکنم "آیــا هــرکــسی اجــازه دارد هــرچــه مــیخواهــد بــگویــد؟"درایــن جـــاقـــدرت و نـــاظـــر بـــه خـــود شـــخص بـــرمـــیگردد و ازاو چـــنین انــتظاری مــیرود کــه درحــضور جــمع ، قــوانــین و شــرایــط آن را رعـایـت کـند ... واگـر چـنین نـکند مـطمئنا مـطرود آن جـمع خــواهــد شــد ... امــا اگــر فــراتــر از آن حــرکــت کــند و بــا نــوع بــیان و رفــتارش ، خــود بــعنوان یــک حــربــه ی ِاعــمال قــدرت بــا ورود مــــــتجاوزانــــــه بــــــه حــــــریــــــم افــــــراد وتخــــــریــــــب ِشــــــخصیتی آنــهاویــا طــرح مــوضــوعــاتــی کــه تــنش زاســت، عــمل کــند، الزم ســـت تـــوســـط جـــمع ویـــا نـــمایـــنده ی آنـــها کـــه انـــتخاب و مـــورد قـبول سـت، مـدیـریـت شـود ..درحـقیقت سیسـتم وخـرد جـمعی

انتخابگر اصلی ست

ن.ث

Exit Theatre www.exittheatre.ir 22 Aug 2015

تفکر انتقادی یا انفعالی

هيچ كس هميشه كامالً بى طرفانه و منطقى عمل نمى كند. ما گاه در برخورد با اعمال غيراخالقى يا غيرقانونى، براى منافع خودخواهانه خود از آنها چشم پوشى مى كنيم. ما غيبت مى كنيم، خودستايى مى كنيم، اغراق مى كنيم و با ابهام آفرينى حقيقت را

مى پوشانيم اين انسانى است كه ما بخواهيم دانسته هاى پيشني مان تاييد شوند، تصميمات

پيشني مان تبرئه شوند و يا باورهاى پيشني مان تقويت شوند. هرچند، در همني روند ارضاى خودخواهی مان، ممكن است اغلب خود را از رشد فكرى و فرصت ها محروم

كنيم. تفکر انفعالی، عموماً دیدگاه سطحی گرایانه ای را بر می گزیندافراد منفعل 

دنیا را سیاه و سفید می بینند، به شکِل یا این یا آن، به جای تشخیص طیف     گسترده ای از برداشت های ممکن

آنها پرسش ها را به شکل بله یا خیر و بدون هیچ ظرافتی می بینند    آنها نمی توانند ارتباطات و پیچیدگی ها را ببینند     

آنها نمی توانند عناصر مرتبط را بشناسند     افرادی که تفکر انفعالی دارند، دیدگاه خودخواهانه ای را نسبت به جهان بر می

گزینندآنها حقایق خود را تنها حقایق مرتبط می دانند   

آنها چشم انداز خود را تنها چشم انداز معقول می پندارند   آنها هدف خود را تنها هدف معتبر می شمارند   

ممكن است هميشه نخواهيم مهارت هاى تفكر انتقادى را به كار ببنديم، اما مىبايست اين توانايى ها را در دسترس داشته باشيم تا در هنگام نياز به كار بگيريم

تفكر انتقادى مجموعه ى پيچيده اى از توانايى هاست. از جمله مشخصه هاى اصلىآن عبارت است از

منطقى بودنما زمانى انتقادى فكر مى كنيم كه

به جاى احساس، به استدالل تكيه كنيم  در پى شواهد باشیم، هيچ يك از شواهد بدست آمده را ناديده نگيريم و آنها را به   

سويى كه ما را پيش مى برند دنبال كنيم بيشتر متوجه يافنت بهترين توضيح باشیم تا درست بودن تحليل خودمان از پيچيدگى 

بولنت اگزیت شماره ۱ �4

ـفر هـنگ دیـاـلوگ

وقــــتی از تــــفکر انــــتقادی صــــحبت مــــی کــــنیم قــــطعا از تــــفکر منتســــب بــــه هــــویــــت هــــای جــــعلی چــــند ســــوژه ی ذهـــــنی صـــــحبت نـــــمی کـــــنیم بـــــلکه از جـــــریـــــان عـــــینی و فـــکری اصـــیلی صـــحبت مـــی کـــنیم کـــه از مـــنشا فـــکری زیســـــــــت انـــــــــسانـــــــــی جـــــــــوامـــــــــع غـــــــــیرمـــــــــجازی انـــــــــسانـــــــــی

یعنی(سوژه )متفکر هویتمند اخذ شده...

بسـط و تـعمیم کـامـل و بـالفـصل مـوضـوعـات بـه شـرایـط واقـــــعی زیســـــت عـــــملی و فـــــکری انـــــسانـــــی در شـــــرایـــــط مــجازی ایــنترنــتی بــه نــظر مــن قــابــل تــامــل اســت چــون در بـــرخـــی مـــوارد کـــار نـــمی کـــند... الـــبته بـــحثم بـــه هـــیچ عـــــــنوان در نـــــــفی ویـــــــژگـــــــی هـــــــای مـــــــتفکرانـــــــه ، رهـــــــایـــــــی بـــــخش ، کـــــمک کـــــننده و گســـــترش دهـــــنده ی ایـــــنترنـــــت

نیست مـــن فـــکر مـــی کـــنم مـــقابـــل هـــم قـــرار دادن آزادی بـــیان در مــقابــل حــذف نــظری بــی ربــط عــملی مــرعــوب کــننده اســت.. بــدیــن مــعنا بــحث تــعرض بــه حــقوق شهــرونــدی هــــــم مــــــطرح مــــــیشود.. در شــــــرایــــــطی کــــــه هــــــویــــــت هــــــای مـــجازی در جـــهان مـــجازی بـــه هـــویـــت هـــای واقـــعی در جـــهان مـــجازی تـــعرض مـــی کـــنند،حـــذف مـــغایـــرتـــی بـــا آزادی نـــدارد بـــلکه رعـــایـــت حـــقوق شهـــرونـــدی و مـــدنـــی

است و نه مخالف آن

ا.ش

……………………………………………

مــــــا در اجــــــتماعــــــى زنــــــدگــــــى مــــــى كــــــنيم كــــــه ســــــاخــــــتار فـرهـنگى و اجـتماعـيش بـنا بـه طـبيعت آن چـه در سـطح

خـــــــرد و چـــــــه در ســـــــطح كـــــــالن، قـــــــدرتـــــــساالر اســـــــت. از خــــانــــواده كــــه كــــوچــــكتريــــن واحــــد اجــــتماعــــى اســــت تــــا مـــــــدرســـــــه و دانـــــــشگاه و مـــــــحيط كـــــــار، هـــــــميشه كـــــــسى هسـت كـه بـه مـا مـى گـويـد چـه بـكنيم و چـه نـكنيم، خـط

قـرمـز هـا را مـشخص مـى كـند و نـهايـتاً مـا را سـانـسور

مـــى كـــند. ايـــن مـــوجـــب مـــى شـــود كـــه مـــا عـــادت كـــنيم بـــه

پيروى از الگوهايى كه به آن فكر نمى كنيم.

بــه رفــتارهــاى خــود فــكر نــمى كــنيم و بــايــد و نــبايــدهــاى رفـــــتاريـــــمان بـــــر اســـــاس آنـــــچه بـــــه مـــــا گـــــفته مـــــى شـــــود اسـت، نـه آنـچه خـود فـكر كـرده و تـشخيص مـى دهـيم.

در واقـــع بـــه نـــوعـــى مـــسئولـــيت فـــردى بـــرايـــمان بـــى مـــعنا مـــــى شـــــود، چـــــون هـــــمواره قـــــيمى داريـــــم كـــــه مـــــراقـــــب و

نــاظــر بــه اعــمال مــاســت. ايــن مــسئله در مجــموع منجــر به دو گونه رفتار مى شود:

Exit Theatre www.exittheatre.ir 22 Aug 2015

 هاى آشكار و پرسش هاى پيش آمده خودآگاهى 

هنگامى كه تفكر انتقادى داريمتاثير انگيزه ها و مواضع را مى سنجيم، و  

 پيش فرض ها، تعصبات، مواضع و يا ديدگاه خود را شناسايى مى كنيم    صداقت

ما هنگامى انتقادى فكر مى كنيم كه هيجانات احساسى، انگيزه هاى خودخواهانه، خواست هاى شرورانه و ديگر اشكال خودفريبى خود را بشناسيم

داشنت ذهن بازهنگامی تفکر انتقادی داریم که

تمام یافته های مستدل را ارزیابی کنیم     تنوعی از دیدگاه ها یا چشم اندازها را در نظر داشته باشیم   

پذیرای تفسیرهای جایگزین باشیم    توضیح، ساختار یا مصداق جدید را به دلیل اینکه شواهد را بهتر توضیح می دهد،    یا ساده تر است، یا خلل کمتری به آن وارد است یا داده های بیشتری را در بر می

گیرد، بپذیریم اولویت های جدید را در واکنش به ارزیابی دوباره شواهد یا بررسی دوباره مطالبات  

خود بپذیریمدیدگاه هایی که طرفدار ندارند را کنترل نشده رد نکنیم    

انضباطهنگامی تفکر انتقادی داریم که

دقیق، موشکافانه، جامع و کامل عمل کنیم    در مقابل دستکاری و خواست های غیرمنطقی مقاومت کنیم    

از قضاوت آنی بپرهیزیم      قضاوت

هنگامی تفکر انتقادی داریم کهمرتبط بودن و/ یا شایستگی فرضیات و چشم اندازهای جایگزین را تشخیص دهیم   

گستردگی و بار شواهد را تشخیص دهیم   در مجموع

کسانی که تفکر انتقادی دارند، بنا به طبیعتشان، شکاکند. آنها با متون و   مکتوبات با همان شک و تردید برخورد می کنند که با گفتارها

کسانی که تفکر انتقادی دارند، فعال هستند نه منفعل. آنها می پرسند و تحلیل    می کنند و آگاهانه استراتژی ها و تاکتیک هایی را به کار می گیرند تا پرده از

مفاهیم بردارند و از درک خود اطمینان حاصل کنند کسانی که تفکر انتقادی دارند، دیدگاه خودخواهانه به جهان را بر نمی گزینند.    

آنها پذیرای ایده ها و چشم اندازهای جدید هستند و عالقمندند تا اعتقادات خود رابه چالش بکشند و شواهد رقابت کننده را بررسی کنند

تفکر انتقادی ما را قادر می سازد که طیف گسترده ای از تحلیل جهت دار را در مقابل داده های بی طرفانه تشخیص دهیم و این که هر تحلیل به چه کیفیتی می

تواند پاسخگوی نیازهای ما باشد را ارزیابی کنیم. حقیقت، حقیقت است؛ اما اینکهما چه برداشتی از آن داریم ممکن است متفاوت باشد

Dan Kurland The Fundamentals of Critical Thinking

ترجمه شیرین میرزانژاد

بولنت اگزیت شماره ۱ �5

ـفر هـنگ دیـاـلوگ

يـــــكى رفـــــتار اگـــــرســـــيو بـــــه ايـــــن مـــــعنا كـــــه مـــــا دســـــت بـــــه

هـركـارى مـى زنـيم تـا جـايـى كـه جـلويـمان را بـگيرنـد، و

ديـــــگر رفـــــتار پـــــسيو يـــــعنى ايـــــنكه بـــــا ديـــــدن رفـــــتارهـــــاى

نـــــاشـــــايســـــت، عـــــكس الـــــعمل مســـــتقيم و بـــــازدارنـــــده اى

انـجام نـمى دهـيم چـون "قـيم" را مـسئول رسـيدگـى بـه

اين امور مى دانيم

ايـــــن پـــــديـــــده در فـــــضايـــــى كـــــه آزادى مـــــطلق ويـــــا حـــــتى

نســـبى وجـــود دارد، تشـــديـــد مـــى شـــود و آنـــجاســـت كـــه

ايـــن عـــادت صـــعب الـــعالج بـــه قـــيم مـــوجـــب مـــى شـــود تـــا

مـــــــباحـــــــثى چـــــــون اخـــــــالق بـــــــه مـــــــيان آيـــــــد. بـــــــسيارى از

مـعيارهـاى اخـالقـى مـا را قـيم تـعيني مـى كـند تـا حـدى

كــــه ظــــاهــــراً بــــرايــــمان درونــــى شــــده اســــت و حــــتى ايــــن

مـــعيارهـــا را از آن خـــود مـــى دانـــيم و از طـــرفـــى قـــيم را

مــسئول اعــمال ايــن مــعيار هــا مــى دانــيم، امــااگــر قــيم

در كـــار نـــباشـــد يـــكباره تـــمام ايـــن ســـاخـــتار بـــه هـــم مـــى

ريـزد. مـا مـعيار اخـالقـى خـود را نـداريـم كـه بـر اسـاس

آن عــــــــمل كــــــــنيم، افــــــــسارگــــــــسيخته عــــــــمل مــــــــى كــــــــنيم و

ديــــگران را مــــى آزاريــــم. ديــــگران هــــم بــــه دنــــبال كــــسى

هســــــــتند تــــــــا چــــــــهارچــــــــوب گسســــــــته را بــــــــه جــــــــاى خــــــــود

بــرگــردانــد. نــكته اى كــه در ايــنجا فــرامــوش شــده اســت

ايــن اســت كــه مــا انــسانــها آزاد زاده مــى شــويــم و ايــن

آزادى مـسئولـيتى بـه هـمراه دارد. ايـن مـسئولـيت اسـت

كــــه حــــلقه اى از اصــــول و مــــعيارهــــا را بــــراى افــــراد بــــه

وجـود مـى آورد كـه حـريـمى بـراى او ايـجاد مـى كـند كـه

انـــتخاب خـــود اوســـت. حـــال مـــمكن اســـت قـــيمى وجـــود

داشـته بـاشـد كـه بـخواهـد ايـن حـلقه آزادى و مـسئولـيت

را تـــنگ تـــر كـــند. امـــا مـــهمتر از هـــمه ايـــن اســـت كـــه مـــا

حلقه خود را فراموش نكنيم.

ش.م