МАТЕМАТИКИЙН ДИДАКТИК ХИЧЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ЕРӨНХИЙ ДҮР ЗУРАГ,

ЧАНАРЖУУЛАХ ШААРДЛАГА, БОЛОМЖ, АРГА ЗАМ

Илтгэгч: Ц. Лувсандорж, профессор

МБУС-ийн дидактикийн их семинарт хэлэлцүүлэхээр бэлтгэв.

(2016 оны 3 дугаар сарын 1-ний өдөр, Мягмар гараг)

Улаанбаатар 2016

АГУУЛГА

Математикийн дидактикийн хичээлийн өнөөгийн ерөнхий дүр зураг

Математикийн дидактикийн хичээлийн тулгамдсан асуудал

Математикийн дидактикийн хичээлийг чанаржуулах шаардлага

Математикийн дидактикийн хичээлийг чанаржуулах боломж

Математикийн дидактикийн хичээлийг чанаржуулах арга зам

МАТЕМАТИКИЙН ДИДАКТИКИЙН ХИЧЭЭЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ЕРӨНХИЙ ДҮР ЗУРАГМатематикийн 90 минутын хичээлийн ерөнхий дүр зураглал:

-Арга зүйн олон хэлбэр: харилцан яриа, мэдээлэх, үйлчлэх, сургалтын олон хувилбар, цахим, ....

-Дидактикийн онолын олон санаа:нөхцөл байдлын онол, конструктив онол, үйл ажиллагааны онол ....

-Хичээлийн хэрэглэгдэхүүний олон хэлбэр,төрөл: цаасан ба цахим, хольц, оносон, эс оносон

-Үнэлгээний олон хэлбэр, чанарынх давуу: эсээ бичих, илтгүүлэх, ярилцах

-Хичээлийн сэтгэл зүйн үндэслэл бат бэх биш (насанд хүрсэн хүн, аяараа, багшийн өөрийн зөн (инстинк)-д баримжаалах)

-Хичээлийн үзэл санаа, ажлын байранд багшийн бодит дүр төрх, үйл ажиллагаа ялгаатай (Сэдвийн дидактик шийдэл, сэдвийн боловсруулалт энд их, тэнд бага яригддаг)

МАТЕМАТИКИЙН ДИДАКТИКИЙН ХИЧЭЭЛИЙН ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ

Оюутны харилцааны ерөнхий чадвар хэрхэн сайжруулах вэ?

(how to develop student communication skills)

Хэлний чадвар (Монгол хэлээр ярих, бичих, унших. Гадаад хэлээр унших, мэдээлэл авах)

Биеийн хэлний чадвар (body language, дууны хөг өнгө, ерөнхий шинж)

Дүрслэлийн хэлний чадвар

Оюутныг хэрхэн сэдэлжүүлэх вэ?

Сэдэлжүүлэлтийн сэтгэл зүйн үндэс, учир шалтгааны үндэс (Оюутан хүүхэд биш, насанд хүрсэн хүн, жендерийн ялгаа, онцлог...)

ҮРГЭЛЖЛЭЛ

Хичээлд оюутныг яаж оролцуулах вэ?; Хичээлд оюутны оролцоог хэрхэн хангах вэ? (student engagement, involvement, participation)

Оролцуулах нь үйл хийх, идэвхижих, эмоцийг бий болгохын нэгэн эх үндэс)

Оролцоог хангасныг хэмжих гол хувьсагч юу болох, яаж үнэлэх, мэдэх?

Оюутны сурах арга барилын ялгаатай байдлыг хичээлд хэрхэн тооцох вэ?

(student learning approaches: deep; surface, achievement)

Бүлгийн сургалтын бүтэлгүйдэл, үндэс (Тархи судлалын ололт)

ҮРГЭЛЖЛЭЛ

Оюутанд мэдлэгийг хэрхэн бататгах вэ, бэхжүүлэх вэ?

Салан баавгайн үлгэр бодит уу, энд? Сэтгэл, тархи, ер нь хүн судлалын ололтыг

хичээлд яаж буулган хэрэглэх вэ, яаж турших вэ?

“Их хийрхдэг, бага хийдэг” дутагдал бодит уу, энд?

Оюутны үнэлгээг хэрхэн бодитой хийх вэ?

Дидактикийн хичээлээр дунд (60) үнэлэгдсэн хүн багш хийж чадах уу,ер нь байж болох уу?

ҮРГЭЛЖЛЭЛ Оюутанд чадамж эзэмшүүлж ер нь чадах уу?; Түүнийг

хэрхэн хэмжиж үнэлэх вэ? Гол хувьсагч юу вэ?

(Эзэмшиж, өөрийн болгосон сэдвийн дидактик шийдлийн тоо, 1000 гаруй цагийн хичээлийн хэдэн хувийнх шийдлийг эзэмшсэн бэ)

.... Оюутанд өөртөө итгэлтэй байдлыг хэрхэн бий болгох вэ?

Confident-өөртэй итгэлтэй байх

Энэ ажил олох, ярилцлагыг давах, ер ирээдүйн ажил үүргээ сайн гүйцэтгэхийн үндэс

Өөртөө итгэх итгэлийг нь үгүй болоход хувь нэмэр оруулж үл болох

ҮРГЭЛЖЛЭЛ

Технологийн ололтыг хичээлд хэрхэн онож хэрэглэх вэ? Цахим хэрэглэгдэхүүнийг хичээлийг идэвхгүй

болгож хэрэглэж үл болох Цахим хэрэглэгдэхүүнийг анхаарал сарниулах

байдлаар хэрэглэж үл болох Цахим хэрэглэгдэхүүнийг хэрэглэх

хугацаа,нөхцлийг онож тооцох Цахим хэрэглэгдэхүүнийг хичээлийг

дэмжихэд л хэрэглэх Дидактик ач холбогдолгүй цахим

хэрэглэгдэхүүн үл хэрэглэх

АРГАЛАХ УУ, АРГАДАХ УУ?• Бүлгийн арга зүй аргалах төдий л үйл. Учир нь бүлгийн бүх гишүүд ялгаатай. Түүнд оносон субьект огт алга.

• Ялгааг тусгасан арга зүй эцэстээ аргадахад л хөтлөгдөнө. Учир нь ялгааг тооцоход арга дутна. Цаг дутна. Нөөц хомсдоно. Аргадах, хайрлах л иймд гол арга болж харагдана.

• Аргалаад байвал лав л онохгүй, харин аргадаад байвал лав л алдахгүй.

• Арга зүйн өнөөгийн бодлого аргалах нь уу, аргадах нь уу?

Математикийн дидактикийн хичээлийг чанаржуулах шаардлага

Хүмүүнлэг байх

Үр дүнтэй байх

Үр өгөөжтэй байх

Чанартай байх

Сэтгэл ханамжтай байх

Хүний төлөө байх

Багш байх

Тархи судлал юу хэлэв

Хүний тархи биологи бүтцийн хувьд ч, физиологи үүргийн ч хувьд байнга өөрчлөгдөнө (Naftolin, F et al., 1996 in Luvsandorj.Ts 2010)

Тархи 100 тэрбум эс, төв, тэдгээрийн хоорондын холбоос (synapses) Тархины холбоос суларна, алга болно, дахин бий болно. (DeFelipe, J 1997 in

Luvsandorj.Ts 2010)

Өчигдрийн “би” өнөөдрийн “ би” биш, учир нь өчигдрийн миний тархи өнөөдрийн минийх биш.

Миний тархи л намайг хамгийн сайн адитгах зүйл (өнөөдрийн шинжлэх ухааны түвшнээр хэлбэл)

Тэр миний биологийн хэсэг Тэр миний бодлыг бүтээгч үйлдвэр Тэр миний үйл, амьдралыг бүтээгч эрхтэн. (Оюунд олсныг үйлээр үйлдэнэ)

Би өөрчлөгдөж байна. Тэр ч өөрчлөгдөж байна. Ижил хоёр тархитай хоёр хүн үгүй. Бид иймд их ялгаатай.

Бүлгийн арга зүйн субьект нь хэн бэ?

•Бүлгийн арга зүйн гол субьект нь бүлэг, хэсэг хүн. •Гол итгэл: Бүлгийн гишүүд нийтлэг шинжтэй. Иймд тэдний ялгааг нь бус харин нийтлэгийг тусгаж арга зүйг боловсруулж болно.•Насаар нь бүлэглэх аргачлал...

Гэвч дараах үндэслэлийг тооцвол бүлгийн арга зүй бүтэлгүйдэнэ:

• Би өөрчлөгдөж байна. Тэр ч өөрчлөгдөж байна.•Ижил хоёр тархитай хоёр хүн үгүй. Бид иймд их ялгаатай• Би бусдаас өөрөө ойлгоно, сэтгэнэ. Бид ер нь ойлгох, ухаарах, бодохоороо ч ялгаатай.

• Бүлгийн арга зүй бүтэлгүйдсээр. Субьектгүй учир тэр хуурмаг. Иймд үр дүн нь худал, хоосон.

ДИКОНСТРУКТИВИЗМ ЮУГ НОМНОВ

Диконструктивизм (deconstructivism)=ди +конструктивизм (de+contructivism) Ди (de-undo)- хийсэн үйлдлээ буцаах (Jacques Derrida, 1930-2004, in http://plato.standford.edu.)

Диконструкц (de-cоnstruct )-конструкцийг задлах, нураах оюуны үйлдэл

Гол зарчим: Аливаа конструкци диконструкц үйлдлээр өөртөөгөө үл адитгагдана.

Байшинг нураахад гарах нуранга нь барихаас өмнөх материалтайгаа адилхан биш.

“Аливаа өгүүлбэр (конструкци)-ийг нэг утгатай бүтээж үл чадна. Аливаа өгүүлбэр дор хаяж хоёр янзаар ойлгогдоно.

“Ард түмэнтэйгээ амь нэгтэй байна” “Би чамд хайртай”..... Аргазүй эхэндээ ч,эцэстээ ч өгүүлбэрийн л дараалал . Өгүүлбэр дор хаяж хоёр утгатай.

Тэгэхээр хүн бүр яг адилхан хүлээж авах арга зүйн боловсруулалт гэж үгүй. (Лувсандорж. Ц. 2012)

Би бусдаас өөрөөр ойлгоно, сэтгэнэ. Бид ер нь ойлгох, ухаарах, бодохоороо ч их ялгаатай.

БҮХЭЛИЗМ ЮУ ХЭЛЭВ Бүхэл хүний бүтэн хөгжил боловсролын

ирээдүй (Багшлах урлаг сэтгүүл, 2015/2)

ХӨГЖЛИЙН ХАНДЛАГА ЮУ ХЭЛЭВ Өөрчлөлт Өрсөлдөөн Даяаршилал Дангаарчилал Концепци Контекси Тодорхойгүй Харьцангуй Гүйцэт бус Спиричиал

МАТЕМАТИКИЙН ДИДАКТИК ХИЧЭЭЛИЙН ЧАНАРЖУУЛАХ БОЛОМЖ, АРГА ЗАМ

Шинжлэх ухааны үндэслэлийг сайжруулах

Сэтгэл, тархи, хүн судлалын ололтыг онож хэрэглэх

Сэдэлжүүлэх онол, арга замыг туршиж хэрэглэх

Мэдлэг бэхжүүлэх онол, арга замыг туршиж хэрэглэх

Оюутны сурах арга барилын ялгааг тооцох онол, арга зүйг турших, хэрэглэх

ҮРГЭЛЖЛЭЛ Оюутны өөртөө итгэлтэй байдлыг дэмжих онол,

арга ухааныг хэрэглэх

Оюутны харилцааны ур чадварыг эзэмшүүлэх дидактик шийдэл, арга зүйг боловсруулж туршиж хэрэглэх

Математикийн дидактикийн хичээлээр цаасан болон цахим хэрэглэгдэхүүнийг бүтэн, бүрэн байдлаар бэлтгэн, хэрэглэх арга зүй, аргачлалыг бий болгох

“Математикийн дидактикийн хичээлээр онц (90-100) үнэлэгдсэн хүн багш хийж чадна, ер багш байж болно” гэсэн зарчмыг гол удирдлага, ер нь, бодлого болгох.

ҮРГЭЛЖЛЭЛ Сэдэв бүрээр туршилт,судалгаанд суурилсан

дидактик шийдлийг бий болгох

Дидактикийн хичээлээр дидактик шийдлийн үндэсний сан, хэрэглэгдэхүүн бүрдлийг бий болгох

“Судалгаа, Дидактик шийдэл, Инноваци” гэсэн үзэл санааг уриалах, хэрэгжүүлэх,төсөвжүүлэх

Дидактик сурах бичгийг бичих, тогтмол шинэчилэн сайжруулах

Ном зүй

DeFelipe, J 1997 Types of neurons, synaptic connections and chemical characteristics of cells immunoreactive for calbindin-D28K, parvalbumin and calretinin in the neocortex (review article), Instituto Cajal (CSIC), Avenida Dr. Arce, 37, 28002 Madrid, Spain,

Jacques Derrida in http://plato.standford.edu

Naftolin, F; Leranth, C, Horvath, T,L and Garcia-Segura, L, M 1996, Potential neuronal mechanisms of estrogen actions in synaptogenesis and synaptic plasticity, Cellular and Molecular Neurobiology, vol.16 1996, pp.213-223.

Luvsandorj.Ts 2010, essay titled as Towards Reconsidering Strategies for Ensuring Gender Equality In Education in the Light of Neuroscience: Either Equality through Difference or Equality through Sameness or Neither ‘Through Difference’ nor ‘Through Sameness’? Available in http://mr-institute.blogspot.com

Монгол хэлээр:

Лувсандорж. Ц. 2012, Диконструктив буюу ул хууртах ухаан, нийтлэл, http://undesniibolovsrol.blogsot.com –оос олж үзэх боломжтой.